Tevreden in Zweden
Hallo vrienden !
nieuwsbrief nummer 5
De winter is nog altijd in volle gang, hoewel af en toe niet helemaal overtuigend. Deze winter lag er gemiddeld 40cm sneeuw, maar zonder dooi perioden had er misschien wel 2m gelegen ! De dagen worden langer en de vogeltjes klinken al naar lente. Toch is ons thema de afgelopen periode heel veel ‘wintersport’ geweest. Een eigen huis bouwen (B) -Een korte geschiedenis-
In de zomer van 2002 ontstond het idee om een blokhut te bouwen op het terrein van Willem en Els, als vakantieverblijf. Vakantiehuis, want we hadden net besloten dat verhuizen naar zweden voorlopig voor ons niet realistisch was. In de zomer van 2003 zijn we begonnen met bouwen, op de plek die we begin dat jaar hadden uitgekozen (zie nieuwsbrief 4). Willem bestelde voor ons een stapel bomen bij een Zweedse buurman. Toen we die zomer op Björkåsen aankwamen lag er een grote stapel van bomen, tot max 7m lang. Het huisje ging uitwendig 7x7m worden. Ook stond er een zaagmachine, die we samen met Willem en Els gekocht hadden. De bomen rolden we op de machine en na instellen trokken we handmatig een electromotorzaag door het hout. De ronde bomen kregen na elke zaagsnee steeds meer het karakter van een balk. De balken werden 6” (6inch=ongeveer 15cm) dik (=muurdikte) en we haalden de maximale hoogte uit de balken. De balken werden niet parallel op hoogte gezaagd, dus aan de wortelkant bleven de balken dikker. Om tot de gewenste maten te komen zaagden we planken van de balken af, die later in de bouw ook van pas kwamen. Op de bouwplaats werden 9 steenhopen neergelegd als fundament, nadat de begroeiïng wat was ingekort. Ook werd er nog een pad aangelegd naar de bouwplaats toe, op de nogal hobbelige Zweedse bosbodem. Toen werd de eerste balk ter plaatse gelegd. Uiteindelijk zijn er ongeveer 70 balken van 7m gebruikt en nog 20 kortere stukken. Elke balk werd met handkracht op een eenvoudig karretje over het smalle paadje naar het huis getrokken. Aan het einde van die zomer hadden we de basis van ons huis (3 balken hoog) staan !
In de zomer van 2004 hebben we heel veel gezaagd en een voorraad gemaakt om te kunnen bouwen. We hebben die zomer ongeveer 2 balklagen erbij gelegd. Ook kwam er die zomer een terras bij (handige werkruimte). De plaatsing van de kozijnen (deuren en ramen) werd duidelijk In Mei 2005 ben ik ook nog 2 weken extra gaan bouwen. Samen met Willem bouwde ik tot boven de raamkozijnen.
En in de zomer van 2005 zijn er ook weer een paar balklagen opgekomen.
In september 2005 hebben we (Bastiaan, Willem en Peter ) een soort eindstreepsprint gedaan en zijn de dakdriehoeken in balk afgemaakt, een dak erop gelegd, inclusief isolatie en een eerste bitumenlaag.
In 2006 woonden we 3 maanden (januari t/m maart) in Zweden en hebben we het huis op details kunnen afwerken: in alle raamgaten een kozijn met glas, de voordeur erin, alle buitenwanden 15cm isolatie, een binnenmuur en de eerste binnendeur. In de zomer van 2006 zijn we begonnen aan de schoorsteen en legden we een speciale kunststoflaag op het dak, waar het gras op zou gaan groeien. September 2007 begonnen we aan de aanbouw en kwam er gras op het dak. Vanaf december 2007 wonen we in ons eigen gebouwde huis... Getallen en leuke feiten: • Het huis, inclusief de aanbouw is (naar schatting) goed voor 100 bomen. (ongeveer 1ha bos) • De bomen waaruit de balken gehaald zijn waren 30-50 jaar oud. • 90% van het huis is gebouwd met Grove Den (Pinus sylvestris) • Bij het opbouwen van het huis is geen hijskraan gebruikt • Het hele huis is ter plaatse gebracht door handkracht over een loop paadje • 8 van de 10 raamkozijnen zijn zelf gemaakt met tweedehands thermopane ruiten. • Het huis staat op 9 stapels stenen die in hoogte variëren van 20cm tot 1,5m. De stenen liggen los op elkaar. Voor het fundament is geen cement gebruikt. • De 3 dakbalken zijn bijna 9m lang en zijn aan het dikke eind ruim 30cm. • Het materiaal van het huis dat in september 2005 stond had nog geen 4000euro gekost. • Aan het huis werkten veel mensen mee, maar ik weet zeker dat zonder Willem en Peter het dak niet waterdicht zou zijn geweest in sept 2005 • Het bouwresultaat van sept 05 heeft netto 3maanden bouwen gekost met gemiddeld 2 personen. • Alle “knutten” (balkverbindingen) (een kleine 200 stuks) zijn met de bijl gemaakt. Deze speciale bijl is vandaag nog altijd vlijmscherp. • Als voorbereiding heb ik in NL een model huisje op schaal (1:10) gebouwd met kleine “praxislatjes” • Bij het bouwen is één serieus ongeluk gebeurd: Bastiaan sneed zichzelf met een haalmes in zijn knie, de snee moest in het ziekenhuis dubbel gehecht worden. (3 dagen later kon hij weer langzaam verder werken) • Het huis is gebouwd op 370m boven zeeniveau • De asfaltweg ligt 150m lager en het huis van W&E ligt 5m hoger • Vanuit het huis hebben we weids uitzicht: Naar het ZW: 30km vrij zicht over het bos (geen bebouwing) Naar het Z: zicht op het meer Aspsjön (6km HB) en skigebiedje “Hovfjället” (540m) (15km HB) Naar het W: zicht op heuvel Mosshöjden (500m) (6km HB)
Seba zoek (B) Seba had die dag keuzevak schaatsen, maar omdat het ijs slecht was gingen ze naar een zwembad. Op een normale woensdag komt Seba rond 15uur thuis, maar vanwege de speciale dag maakte ik mij nog geen zorgen toen hij om 16uur nog niet thuis was. Tegen 16:30 begon ik mij zorgen te maken, het werd al donker buiten. Om 17uur belde ik Laura die onderweg was van het ziekenhuis naar huis. Ook zij wist niet waar Seba was. Zij kwam even later op een verlaten school, waar ze gelukkig nog een juf kon spreken, die wist te vertellen dat de zwembadgroep met de gewone lijnbus naar huis zou gaan. Laura belde mij en al snel concludeerden wij dat Seba ergens tussen Kristinefors en thuis moest zijn. Samen met Joda sprong ik in de auto, inmiddels was het donker buiten. Met groot licht reden we de weg af en vlak bij onze ingang (300m van huis) vonden we Seba, lopend, helemaal overstuur en in tranen: niet begrijpend waarom hij beneden was afgezet aan de asfaltweg (kleine 2km van huis) In het donker en hopend op zijn ouders had hij even gewacht. Toen heeft hij besloten toch maar naar boven te lopen, de donkere bosweg op ! Langs de Björkåsenweg staan geen lantaarns, kom je niemand tegen, staan geen huizen...het is er donker en stil. Dankzij de sneeuw had hij nog wat zicht ! Seba is deze weg helemaal omhoog gelopen ! Dapper en goed hoor ! Wij waren boos (kwaad is misschien een passender woord)...hoe konden ze (schoolorganisatie) dit doen ?!? En Seba was aanvankelijk ook boos op ons, want waarom hebben we hem niet opgehaald beneden ?! Echter wisten Seba noch wij dat dit zo ging gebeuren. We schreven een brief en praatten met de leraar, maar uiteindelijk bleek dat de school wel degelijk een briefje had gemaakt met de organisatie van die dag. Jammer dat het briefje ons nooit bereikte.... Seba ging een paar dagen niet naar school om bij te komen en vertrouwen te herwinnen...maar voor Seba had het ook een mooi gevolg: Seba kreeg een eigen mobiele telefoon en was weer een ervaring rijker ! Warm huis (B) Toen we net in ons huisje zaten was het buiten koud (-15) en kregen we het huis niet warm (moeizaam op 15graden). Inmiddels is het huis goed gedroogd binnen, wat zichtbaar is aan alle barsten in de balken en de spleten die ontstaan zijn tussen de schrootjes op de muur. Inmiddels hebben we niet zoveel moeite meer om het huis op 20 graden te krijgen. We lopen regelmatig op blote voeten en in T-shirt binnen...ondanks winterse temperaturen buiten. Wel willen we deze zomer een “home built” houtgestookte CV installatie gaan maken, die 3 radiatoren zal verwarmen. In de slaapkamers is het nog wel eens fris...
100% zonne-energie Naast ons huis staat een toren, met daarop 650watt aan zonnecellen. In huis staan 1250 Ah (Ampere uur) aan semi tractie accu's. Als de zon vol op de cellen straalt, worden de accu’s geladen met 30 tot 40 Ampere ! (een standaard acculader voor de auto is 7ampere..maar in een auto zit meestal maar een accu van 75Ah) 90% van de verlichting in huis draait direct op 12v uit de accu. Dit zijn bovendien spaarlampen(7w) en ledlampjes. Een paar lampen hebben we op 120v, voor als de 12v ontoereikend is (te weinig zon) Er lopen daarom ook twee soorten leidingen door het huis: de 12v (dikkere bedrading), met een eigen soort stopcontacten (de + en de – kun je niet verkeerd om doen en de speciale 12v stekker past niet in het 120v stopcontact) en de standaard 120v bedrading. De 120v komt van de electriciteitsmaatschappij, maar we hebben ook twee omvormers aan de muur. Eén omvormer (350w) geeft een geblokte sinus (voor kleine apparaten) en de andere is een 1000w sinus omvormer .. speciaal voor muziekapparatuur en de computer, en zo. Bij voldoende energie in de accu's schakelen we het hele huis over op de 120v stroom vanuit de omvormers. Op dat moment hebben we dus 100% zonne-energie !! Bij Willem en Els staat ook nog ongeveer 1500Ah aan accu’s in huis. Als er zoveel zon is dat onze accu's vol zijn, sturen wij 120v door naar hun accu's en dan hebben zij ook zonne-energie. Ook zij hebben een 12v netwerk voor verlichting in huis. Bij hen in huis staat een 2000w sinus omvormer, die hun hele huis kan voorzien van 120v stroom. Waarom kopen we nog stroom vraag je je misschien af. Tja, we hebben teveel apparaten die veel stroom willen eten ! We hebben ervoor gekozen om die grote apparaten niet weg te doen en speciaal daarvoor stroom te kopen. Bovendien is het een handige backup voor als er te weinig zonne-energie is. In de wintermaanden (december en januari) is de verhouding van eigen energie tot gekochte energie ongeveer 60% - 40%. Terwijl we de rest van het jaar 99% eigen stroom hebben. Dit alles hangt ook samen met zeer zuinig met energie doen. We hopen dat de 40% die we in de twee donkere maanden moeten kopen verdwijnt als we de windmolen geïnstalleerd hebben. De Toren Deze winter is begonnen aan de bouw van de nieuwe windmolentoren. De toren wordt gebouwd van oude electriciteitspalen. Willem en Willem (de Witte) hebben de toren in twee delen op de grond in elkaar gezet. Het eerste deel is in januari overeind gezet, en het tweede deel staat nu ook overeind. Het was wel even spannend of het ging lukken maar het staat. Nu alles nog vast zien te maken en de molen erop.
Zaagseltoilet (B) We hebben inmiddels ook een functionerend toilet in huis !! Een standaard ‘spoeltoilet’ ging het niet worden...een composttoilet dus ! Om een komposttoilet acceptabel (geurvrij) te maken moet het vocht van de vaste stoffen gescheiden worden. In de stuga gaat dit middels een scheidingsplaat vlak onder de bril...in het komposttoilet naast de schuur gaat het middels een zeef. We kozen voor de methode met de zeef. In de tweedehandswinkel in Karlstad kochten we een RVS bak (100liter) op wielen. Deze parkeerden we in het toiletkamertje. Een kist eromheen, gat erin en een wc-bril daarop. Poep en pies komen allemaal in de grote bak op een grote zeef terecht: vaste delen blijven hangen en alle vloeistoffen gaan door. De RVS- bak heeft een afvoer en via een gat in de vloer worden de vloeistoffen afgevoerd. Deze zomer worden bezinkputten gebouwd, waar het afgevoerde in terecht komt. Doortrekken doen we niet, wel strooien we zaagsel, zodat de volgende gebruiker niet tegen de productie van zijn voorganger aankijkt. Het zaagsel heeft ook weer een drogende werking en het heeft een lekkere hars geur. In de houten doos, waar de RVS bak in staat is een oude computerventilator (12v 0,25w) gemonteerd, die indien nodig een onderdruk kan creëren: vieze luchtjes kunnen niet meer in het huis komen, maar gaan naar buiten. Het lijkt goed te werken, want het toilet geurt zelden. Elke paar maanden legen we dan de poepdoos. Wintertocht (B) Elk jaar kun je bij Kokopelli Earthkeepers de wintersurvival olv Willem hier in de sneeuw volgen, maar dit jaar kozen we ervoor om een andere winteraktiviteit te doen: de Kokopelli Wintertocht. De opzet is een trektocht op sneeuwschoenen, maar de sneeuwschoenen en mukluks(wintermoccasins) voor de tocht maak je ter voorbereiding zelf ! Vanwege het experimentele karakter van de tocht, werd de cursus een Try-out. En gelukkig hadden we ook nog deelnemers: Esther, Marijke en Frederic ! De eerste drie dagen waren we druk bezig met het opspannen en ontharen van elandenvellen, het snijden en buigen van het frame voor de sneeuwschoenen en het naaien van Mukluk binnenschoenen en buitenschoenen. Daarna moest de eland tot veters gesneden worden, geweekt en in het frame geweven worden. Drie dagen bleek krap tijd, maar de tijdsdruk zorgde ervoor dat we op de vierde dag konden vertrekken....allemaal op zelfgemaakte sneeuwschoenen !! De trektocht startte op de boerderij en we gingen naar het Noorden. De dagafstand was slechts 5 kilometer, maar op zware houten sneeuwschoenen, een rugzak op de rug, is dat best voldoende voor de eerste dag.
We vertrokken met vorst, dus de sneeuw was ideaal en als je eens naast je sneeuwschoenen kwam te staan bleek ook hoe functioneel ze waren. Marijke d’r sneeuwschoen klapten halverwege ongeveer dubbel, maar na het aanbrengen van sparrenspalken kon ze weer verder. Zelf brak ik ook op de eerste dag mijn sneeuwschoen en moest ploegend door de sneeuw verder. Die avond vonden we de eerste voedseldropping. In het pakket vonden we ook een ‘Lavu’ (Zweedse tipi). Esther sliep in een sneeuwhol en een aantal sliepen in de rokerige tipi. Op de tweede dag kon ik op een gespalkte sneeuwschoen weer verder, maar Frederic brak een sneeuwschoen en ging op een plastic sneeuwschoen verder. De tweede dag hadden we te maken met dooiende sneeuw en hier bleken onze mukluks niet tegen bestand. Hoewel de temperatuur dus hoger was dan de voorgaande dag, hadden we allemaal (natte) koude voeten. Gelukkig sliepen we in een schuur die avond. Bij een vuur werden alle binnensokken gedroogd. Ook het weefwerk van de sneeuwschoenen was niet echt bestand tegen dooisneeuw. De elandhuidveter werd nat en dus slap. Halverwege de derde dag liepen alleen nog de dames op originele zelfgemaakte sneeuwschoenen. Die avond bouwden we een iglo, maar de sneeuw was te zwaar (dooisneeuw) en dus sliepen we allemaal onder de sterrenhemel. We hebben 4 dagen in de bossen rondgelopen en vele sporen gezien van elanden, korhoenen, wolven, vossen en bosvoertuigen...maar we zijn vrijwel geen mens tegengekomen ! Heerlijk dwars door het bos, nauwelijks paden volgend...geen haast of tijdschema. Heerlijk !! Wintersport (B) Seba en Joda hadden in week 9 “sport lov” (=sport vakantie), een week waarin de Zweden ook inderdaad massaal op wintersport gaan. Mechy en Wil (ouders Bastiaan) kwamen ook langs en samen hebben we allerlei wintersporten beoefend. Heerlijk om even de activiteiten van de boerderij op de tweede plaats te zetten en de winter in de omgeving te gaan beleven. We hebben op sneeuwschoenen wandelingen gemaakt en we zijn op langlaufski’s dwars door het Björkåsen bos gegaan. Ook zijn we twee dagen naar Långberget (70km naar het Noorden) gegaan. Dit is het langlaufparadijs hier in de buurt. Terwijl er in Zuid Värmland geen sneeuw meer ligt, heeft het hier nauwelijks gedooid en de langlaufloipes zijn oneindig !
In week 10 moesten de jongens weer naar school, maar op woensdag stond alweer wintersport op het programma. Seba heeft woensdag ’s middags keuzevak en deze periode koos hij “skiën” ! Omdat Joda ook al uit was en Laura vrij, gingen we allemaal naar Hovfjället, een skigebiedje hier 20km vandaan. Laura en de boys gingen skiën, ik ging samen met Mechy en Wil langlaufen. Het keuzevak van Seba is 4x skiën op Hovfjället en Joda gaat dus ook elke keer mee. De jongens kunnen dus al behoorlijk skiën ! Als je dan zo in de sneeuw woont is het ook wel erg leuk dat er zo dichtbij een piste is.
Zelfvoorziening....waarom een paard ? (B) Vanouds heb je in deze omgeving een paard, omdat deze 1pk bomen uit het bos kan trekken. Bomen primair voor brandhout. Brandhout, om je huis te verwarmen in de lange winter. Winter, die hier begint in november en duurt tot en met april. Een paard eet hooi, dus om je brandhout te verzamelen heb je hooiland nodig. Echter hebben we onvoldoende hooiland om twee paarden te kunnen voeren en dus kopen we hooi. Als we hooi kopen, doen we dat dus eigenlijk zodat we brandhout kunnen verzamelen, dus als we hooi kopen...kopen we indirect brandhout. De paarden hebben we oa omdat we geen brandhout willen kopen, maar alles zelf willen doen en daarmee dus geld uitsparen. Met het hooiland langs de Björkåsen weg kunnen we één paard bijna een jaar lang onderhouden. We hebben echter twee paarden, omdat een paard niet alléén moet staan en omdat twee paarden meer werk kunnen verzetten dan één. Wat kost meer geld: 60 kuub brandhout of 9000kg hooi ? Weer zo’n bizarre illusie van zelfvoorziening ? Tja, ergens wel, maar nogmaals (zie nieuwsbrief 4) kom ik tot de conclusie dat als je elke cent wil omdraaien, zelfvoorziening geen goeie keus is. Wat mij betreft is het leuk om brandhout zelf te verzamelen met een paard en sowieso is een paard leuk ! Als dat dus betekent dat er hooi gekocht moet worden, dan is dat zo... Ondanks dat we hooi kopen, die met machines is gemaaid, geschud, geperst en vervoerd....is de boerderij behoorlijk aardevriendelijk...en daar doen we het voor !
Lente (L) Ook hier laat de lente zich al duidelijk zien. Hoewel er hier boven op de heuvel nog best wat sneeuw ligt merk je vooral aan de vogels en de dieren op de boerderij dat de lente in aantocht is. Als je Torden of Saga een knuffel hebt gegeven heb je er meteen een hele bontjas aan haren bij. En ook lady begint alweer uit te vallen. Blijkbaar voelen de dieren het gewoon aan als de warmere luchtstromen zich vaker opeenvolgen en het dus tijd wordt om een laagje uit te doen. En door deze lenteprikkels krijgen we ook weer zin in de tuin en wordt het langzamerhand tijd om voor te gaan zaaien. Samen met Elswintha en Seba heb ik laatst de ui en de prei voorgezaaid in heeeeel veel kleine bakjes met aarde. Het was een gepriegel van jewelste om die kleine speldeknopjes in een kuiltje te krijgen. Vooral omdat ze nat waren (we hadden ze eerst een paar dagen op een natte servet laten kiemen) en dus niet van je vinger of pincet af wilden vallen. Maar buiten regende het die dag flink en dus was het een mooi binnenklusje....gezellig samen bij de kachel. Vanaf nu zullen we zo telkens weer wat andere groentesoorten voorzaaien totdat alles naar buiten kan of iets meteen buiten gezaaid kan gaan worden. Maar dat duurt nog wel even, de winter is nog niet helemaal weg en er zullen vast nog wel wat koude nachten komen. De vensterbanken bij Willem en Els in huis en straks ook bij ons zullen steeds voller komen te staan met groene plantjes....fantastisch. Zo halen we de lente al vast een beetje in huis. Ik heb in NL al wel eens een klein stukje groentetuin gehad. Maar het is voor het eerst dat ik het op zo’n grote schaal mee mag maken. Ook voelt het anders omdat het echt de bedoeling is om er het hele jaar zoveel mogelijk van te leven met z’n allen. Das toch anders dan wanneer je voor je plezier wat groenten verbouwd maar het grotendeels nog uit de winkel haalt. Het geeft me een heel goed gevoel en ik beschouw het als een groot voorrecht dit nu hier zo te mogen doen. Ik kijk er erg naar uit om straks op mijn knieen en met mijn handen in de aarde in de tuin te werken..samen met de anderen (want alleen zou ik er nog niet echt veel van bakken denk ik) en vooral ook samen met Seba en Joda. Want dat is toch prachtig als je je kinderen zoiets mee kunt geven. Bandi (L) Hier in zweden is er een sport die heel veel op veldhokkey lijkt maar toch net even anders is en vooral binnen wordt gespeeld. Deze sport heet bandi en is hier superpopulair. Ook op school. Joda heeft de smaak helemaal te pakken. Als het even kan spelen ze iedere pauze buiten op het schoolplein. Er worden twee groepen gemaakt en een klein speelveld uitgezet en de wedstrijd kan beginnen. Hij komt nu bijna dagelijks thuis met “bandi” verhalen en maakt zich ‘s morgens alweer klaar voor de wedstrijd van die dag. Het is heel leuk om hem zo enthousiast te zien. Seba speelt ook zo af en toe een potje mee. Zo staat het er nu voor…(half maart 08) (B) schreef Bastiaan (L) schreef Laura
Bastiaan, Laura, Seba, Joda, Lady en Torden
