Tête-à-tête ILSE VAN CRIEKINGE. draag zorg voor je HUID SPORTEN EN DIABETES DONDERDAG VEGGIEDAG VEGGIErecepten HALT2DIABETES

V: Waarom alleen cijfers

DIABETES INFO TWEEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT JAARGANG 58 | NR 5 SEPTEMBER – OKTOBER 2014

zien als je ook nuttige informatie kunt krijgen?

A: 9 van de 10 mensen zeiden: “Het is eenvoudig te gebruiken en geeft begrijpelijke resultaten.”1

Kleurcodering voor lage en hoge resultaten en voor resultaten binnen de grenswaarden.†  Boven de grenswaarden  Binnen de grenswaarden  Onder de grenswaarden

De nieuwe OneTouch® Verio® Geeft u meer informatie* in één oogopslag, zonder te scrollen of op toetsen te drukken. Voor meer informatie, kijk op www.LifeScan.be, bel gratis 0800-15325 of vraag ernaar bij uw diabetesverpleegkundige in de diabetesconventie. †De boven- en ondergrenswaarden die u instelt, zijn van toepassing op alle glucosetestresultaten. Ze gelden dus ook voor testen vóór of na maaltijden, inname van medicatie of andere activiteiten die uw bloedglucose kunnen beïnvloeden. Bespreek zeker met uw arts welke grenswaarden voor u geschikt zijn. OneTouch® Verio® is enkel verkrijgbaar in de diabetesconventie. *Meer dan alleen een cijfer. 1. Onderzoek uitgevoerd in 2012 in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten onder 102 diabetespatiënten. LifeScan, gegevens in dossier. © LifeScan, Division of Cilag GmbH International 2014 – AW 101 071 A. LifeScan, divisie van Johnson & Johnson Medical NV. Maatschappelijke zetel: Leonardo Da Vincilaan 15, B-1831 Diegem.

Tête-à-tête ILSE VAN CRIEKINGE draag zorg voor je HUID SPORTEN EN DIABETES DONDERDAG VEGGIEDAG VEGGIErecepten HALT2DIABETES

en

Stripvrij, eenvoudig, slim.

Het stripvrije Accu-Chek® Mobile systeem. Speciaal voor mensen met diabetes die insuline gebruiken.

Download de gratis App en je hebt alles in één hand.

Eenvoudige en betrouwbare bloedglucosemeting die past bij jouw manier van leven ! Voor meer info: www.bgstar.be of 0800 24 707

Eenvoudig Praktisch Nauwkeurig

Maakt meten eenvoudiger, vrijwel altijd en overal. • 50 testen op een doorlopende tape - geen gedoe met losse teststrips • 6 lancetten in een houder - naalden zijn onzichtbaar en ze aanraken is onnodig • Meten in slechts 4 eenvoudige stappen

Ontdek wat mogelijk is. Om meer te weten over deze stripvrije technologie, neem een kijkje op www.accu-chek.be/mobile of bel op het gratis nummer 0800 93 626. Roche Diagnostics Belgium NV/SA • Schaarbeeklei 198 • 1800 VILVOORDE

Innovatief Persoonlijk Flexibel

B BGM 12 01 06

ACCU-CHEK, ACCU-CHEK MOBILE en FASTCLIX zijn handelsmerken van Roche. © 2013 Roche Diagnostics.

BGStar® de eenvoudige, gebruiksvriendelijke meter voor een betrouwbare bloedglucosemeting.

iBGStar® maakt van je iPhone of iPod Touch een compleet diabetes managementsysteem.

DIABETES INFO | INDEX

10



3

Diabetes: DRAAG ZORG

VOOR JE HUID

CONTINUE GLUCOSEMONITORING ANNO 2014: droom of realiteit? 14

16

SPORTEN EN DIABETES,

20

DONDERDAG VEGGIEDAG

24

VEGGIErecepten

29

Een kijkje in het leven van Noémi





Tête-à-tête ILSE VAN CRIEKINGE 5

EDITO

40 COLUMN 41 DIABETES INFOLIJN 42 KIDS MAGAZINE 44 SPROKKELS 47 AGENDA

30

PASSO DELLO STELVIO een verhaal van aan de zijlijn

33

RECENTE WETSWIJZIGING:

34

MET DE DIABETES LIGA OP CULTURELE REIS!

37

Diabetes Liga lanceert:

eerste stap in betere bescherming mantelzorgers



Voor alle inlichtingen over lidmaatschap, vakantiekampen, bestellen van materiaal ... kan je terecht op secretariaat: [email protected] of 09 220 05 20.

een goed idee?

EEN SPORTIEVE ROPESKIPSTER





4

een moeilijke combinatie?

HALT2DIABETES

4

DIABETES INFO | EDITO

Beste lezer,

verwacht wordt. Wij hebben alvast aan de scholieren Toen ik onlangs in de plaatselijke supermarkt rondgedacht, in onze rubriek sprokkels kan je wat inspiratie liep, viel me het uitgebreide gamma vleesvervangers terugvinden voor een spreekbeurt over diabetes. Dat op: allerhande vegetarische burgers, een grote keuze scheelt alvast in opzoekwerk. in erwten en linzen (al dan niet gedroogd of in blik), Vanaf september wordt ook voor de eerste maal in lupinebrokjes, falafels, tofu, seitan tot zelfs vegetarische België onder bepaalde voorwaarden terugbetaling brochettes, worsten en pepersalami toe. Keuze alom voorzien voor het gebruik van continue glucosemonitodus! Waar het vroeger hard zoeken was naar vegetariring. Deze toestellen zijn geen wondermiddelen, maar sche alternatieven, hebben ze nu een ruime plaats in kunnen bij correct gebruik voor sommige personen wel het koelvak veroverd. Een duidelijk teken dat (af en toe) voordelen bieden. De Diabetes Liga ijvert al vele jaren vlees of vis vervangen door een plantaardige eiwitbron, voor een betere toegang tot nieuwe technologieën voor niet enkel is voorbehouden voor een occasionele vegemensen met diabetes. We tariër. Heel wat mensen weten zijn dan ook zeer blij dat na een vegetarische vleesvervanjarenlange onderhandeling, ger te appreciëren. Ook in de de terugbetaling van contirust- en verzorgingstehuizen nue glucosemonitoring (welgaat men trouwens mee met iswaar voor een kleine groep de tijd, want ook daar staat remensen met type 1 diabetes gelmatig quorngehakt of een op pomptherapie) eindelijk sojaburger op het menu. Een een feit is. Onze voorzitter gezonde keuze maken in het prof. dr. Christophe De Block uitgebreide gamma is niet algeeft meer uitleg verder in tijd eenvoudig, het uitgebreid dit tijdschrift. artikel over vegetarische vleesNa de vakantieluwte draaien vervangers op blz. 20 helpt je onze plaatselijke afdelingen alvast op weg. KAREN RUYS Diabetes Infolijn in het najaar terug op volle Het bereiden van een vegetoeren. De activiteitenkalentarische burger en het comder in deze editie puilt opbineren binnen een maaltijd nieuw uit van de voordrachvormt voor de meesten geen ten, ontspanningsactiviteiten … aan jou de keuze! Voor probleem. Al wat meer mensen zullen zich in het haar gezinnen met kinderen is de gezinsdag op 21 september krabben wanneer ze linzen of tofu moeten bereiden. alvast een niet te missen activiteit. Met de vegetarische recepten in deze Diabetes Info kan In deze Diabetes Info hebben we opnieuw een mix je meteen aan de slag. van nuttige en interessante artikels voor jou bijeengeEen aanbod dat de laatste jaren ook is toegenomen, is sprokkeld. Voor de redactie betekent dit heel wat ondat van de sportdranken. Of het aantal sporters evenrederwerpen filteren en keuzes maken. Ons communicadig is gestegen, dat laat ik in het midden. Maar hebben tiebureau Modulo steekt de bijdragen in een fris jasje we deze sportdranken eigenlijk wel nodig en indien ja, en geeft de ‘finishing touch’, omdat het ook oog wat wil wat is de beste keuze? Na het lezen van het artikel over natuurlijk … sport en diabetes in dit nummer, weet je er alles over. Maar welke richting we de komende jaren met het tijdOp het moment dat ik dit editoriaal schrijf, is het begin schrift uitgaan, daar laten we onze lezers graag mee in augustus. Toch puilen de rekken van het schoolgerei in beslissen. Daarom organiseren we in september een de supermarkt alweer uit en de keuze is enorm! Een tegrootschalige bevraging. In de brief die je bij je tijdken dat september stilletjes aan dichterbij komt en binschrift vindt, geven we wat meer tekst en uitleg. nen enkele weken iedereen terug op de schoolbanken

Welke richting we de komende jaren met het tijdschrift uitgaan, daar laten we onze lezers graag mee in beslissen.

Hopelijk kan jij alvast je keuze maken in deze kersverse Diabetes Info. Veel leesplezier!

DIABETES INFO | DIABETES INFO | TÊTE-À-TÊTE

5

“Diabetes mag geen showstopper zijn, vind ik. Als je iets wilt doen, dan moet je er gewoon VOOR GAAN.” ILSE VAN CRIEKINGE 07/09/1973 IT-professional

Tête-à-tête



ILSE VAN CRIEKINGE

'Je bent toch niet van plan Latijn te studeren met je ziekte?' en 'Een gezonde baby baren zal heel moeilijk zijn', kreeg Ilse Van Criekinge te horen als jonge vrouw met diabetes type 1. Vandaag is ze de trotse moeder van Robin (9) en reist ze de wereld rond om te spreken op congressen, schrijft ze boeken en heeft ze haar eigen IT-blog. tekst SISKA VERSTRAETE fotografie MICHAËL VAN DEN BERGHE

6

DIABETES INFO | TÊTE-À-TÊTE

DODELIJK VERMOEID "Ik kreeg diabetes type 1 zo'n 32 jaar geleden, toen ik acht was", vertelt Ilse Van Criekinge. "Veel herinner ik me niet van die beginperiode. Ik weet wel nog dat ik me na een loopwedstrijd op school ontzettend vermoeid voelde en vaak op de bank lag. Ik moest ook veel plassen en drinken. Op 12 mei 1982, op een woensdagmiddag, zijn we naar de dokter gestapt. Die verwees me meteen door naar het ziekenhuis, waar ik aan het infuus moest. Tien dagen ben ik daar gebleven. Pas toen mijn ouders en mijn broertje van tien geleerd hadden hoe ze me een injectie moesten toedienen, mocht ik naar huis."

PRIKMACHINE "In die tijd gingen veel dingen er nog anders aan toe. Je bloedsuikerwaarden meten verliep vrij omslachtig, en gebeurde met behulp van een soort prikmachine. Er was ook nog geen humane insuline voorhanden, alleen varkensinsuline. Kort op de bal spelen was er niet bij: 's morgens moest je goed weten hoe je dag er zou uitzien. Je kon ook nog bijna geen lightproducten kopen. Een cola op restaurant was dus uitgesloten. En wanneer een van mijn vriendinnetjes er een broertje of zusje bijkreeg, kreeg ik een appel in de plaats van suikerbonen."

HUMANE OPLOSSING

Ze werkt als vrouw in een typische mannensector, volgde als een van de weinige meisjes les op een jongensschool, had als enige in de familie - en op haar lagere school - diabetes type 1. Ilse Van Criekinge was altijd al een buitenbeentje.

“Op mijn vijftiende kon ik overschakelen op HUMANE INSULINE. Een wereld ging open voor mij.”

"Als puber had ik het wel behoorlijk lastig met dat vaste stramien. Gelukkig kon ik op mijn vijftiende overschakelen op humane insuline. Dat maakte een hemelsgroot verschil. Een wereld ging voor mij open: ik voelde me een stuk vrijer. Sindsdien vormt mijn diabetes niet zo'n groot probleem meer." Voor de buitenwereld vormde Ilses ziekte wel vaak een struikelblok. "Een van de zusters op het humanoria raadde me af om Latijn te studeren. Ze dacht dat het me nooit zou lukken met mijn ziekte. Gelukkig heb ik daar niet naar geluisterd. Later ben ik zelfs Handelswetenschappen aan de universiteit gaan studeren."

MEDISCH VERSLAG Na haar studies ging Ilse op zoek naar een job. "Sommige werkgevers wilden me wel een contract aanbieden, maar eisten eerst een volledig medisch verslag. Daar weigerde ik op in te gaan. Uiteindelijk ben ik terechtgekomen bij Interbrew, waar ik aan de slag kon als programmeur. Spannend voor iemand uit Waarloos - het dorp waar vroeger Maesbier werd gebrouwen - om te gaan werken bij de 'vijand'. Maar na een paar maanden merkte ik dat een hele dag achter het scherm zitten mij geen voldoening gaf. Daarom ben ik overgestapt naar Telepolis, de informaticadienst van de stad Antwerpen, om er de helpdesk te ondersteunen."

7

“Sommige werkgevers wilden me wel een contract aanbieden, maar eisten eerst een volledig medisch verslag. Daar weigerde ik op in te gaan.”

GEEN NINE-TO-FIVE "Bij Telepolis mocht ik na een tijdje de IT-verantwoordelijken van ziekenhuizen, OCMW's ... begeleiden. Op die manier ben ik in de job van lesgever gerold en ben ik uiteindelijk Microsoft-instructor geworden, als een van de weinige vrouwen. Het fijne is dat ik veel vrijheid krijg. Mijn werk moet gewoon klaar zijn. Als je diabetes hebt, is het wel handig dat je het ritme van je lichaam kunt volgen. En een nine-to-fivejob is sowieso niets voor mij."

PIEPENDE POMP "Veel hinder ondervind ik niet van mijn ziekte op het werk. Ik zorg er wel altijd voor dat ik goed geregeld ben voor ik aan een presentatie begin. Als mijn waarden te laag staan, kan ik me niet voldoende focussen. Ik vergeet ook nooit mijn glaasje cola mee te nemen wanneer ik moet spreken. Het is wel al gebeurd dat mijn pompje begon te piepen tijdens een sessie. Gelukkig stond ik toen achter een katheder. Ongemerkt heb ik het toestel op de grond kunnen leggen, zodat de piepgeluiden me niet meer uit mijn concentratie konden halen."

8

DIABETES INFO | TÊTE-À-TÊTE

VOORBESTEMD Hoe het dan wel komt dat ze als enige in de familie diabetes heeft, vraagt Ilse zich soms af. "Mijn broer is professor biowetenschappen. Een tijdje geleden heeft hij mijn DNA onderzocht. Daaruit bleek dat ik gevoelig was voor diabetes, zowel type 1 als 2. Hij is ook van plan het DNA van mijn zoontje Robin te bekijken. Ik zou het erg vinden, mocht hij de ziekte krijgen. Niet dat ik diabetes zo'n probleem vind ik spreek trouwens liever niet van 'ziekte', maar van een gegeven, van mijn 'single point of failure' - maar het is toch iets dat me kan stoppen. Als mijn pomp niet werkt bijvoorbeeld, moet ik alles laten vallen en het probleem oplossen."

KLEIN HANDTASJE "Je hebt ook niet alles zelf in de hand. Je mag nog zo je best doen, dat betekent niet automatisch dat je beloond wordt met positieve waarden. Daarnaast zijn er ook wat praktische nadelen. Als persoon met diabetes is het moeilijker een schuldsaldoverzekering af te sluiten. Wat ik ook vervelend vind: je moet altijd overal je spullen mee naartoe sleuren. Soms heb ik zin om op een avondfeest een klein elegant handtasje te dragen. Maar dat kan niet, want dan heb ik niet genoeg plaats voor mijn reservespuiten, druivensuiker, meettoestel ..."

DATA ANALYSEREN "Tegenover mijn collega's ben ik heel open over mijn diabetes. Ik wil dat ze weten wat te doen als ik een hypo krijg. Ooit heb ik trouwens een presentatie gegeven over mijn bloedsuikerwaarden. We waren op zoek naar gegevens om mogelijkheden te illustreren van ‘Power Query’, een softwareprogramma waarmee je data kunt analyseren. Na wat aarzelen heb ik voorgesteld mijn bloedsuikerwaarden te gebruiken. Best spannend om die zo open en bloot op het scherm te zien. Het leuke was dat enkele klanten heel positief hebben gereageerd. Ik stond ook versteld hoe handig het is je gegevens te analyseren met een computerprogramma. Je kunt nagaan op welke dagen je vaak laag staat, of in de file staan een invloed heeft op je bloedsuikerspiegel ... Een groot verschil met vroeger, toen ik alles nog moest noteren in een klein boekje."

MIJN TYPE NIET Wat intussen nog niet veranderd is, zijn de vooroordelen, vindt Ilse. "De laatste jaren besteden de media veel aandacht aan diabetes type 2, zonder goed het onderscheid uit te leggen met type 1. Wanneer ik mensen vertel dat ik diabetes type 1 heb, gaan ze er vaak vanuit dat ik ongezond heb gegeten en te weinig heb gesport, terwijl dat er helemaal niets mee te maken heeft. Ook al zou ik 60 kilo wegen en elke dag gaan lopen, dan nog zou dat geen verschil maken. Daar kan ik me echt over opwinden."

SPRONG IN HET DIEPE "Anderzijds, mijn diabetes belet me niet om de dingen te doen die ik echt wil. Zo heb ik nog parachute gesprongen. Mijn moeder maakte zich grote zorgen: 'Wat als je tijdens je val een hypo krijgt?', vroeg ze zich af. Maar dat heeft me niet tegengehouden. Ik heb er natuurlijk wel voor gezorgd dat ik goed geregeld stond voor ik sprong. Diabetes mag geen showstopper zijn, vind ik. Als je iets wilt doen, dan moet je er gewoon voor gaan."

“De media besteden veel aandacht aan diabetes TYPE 2, zonder goed het onderscheid uit te leggen met TYPE 1. Daar kan ik me echt over opwinden.”

Wil je de blog van Ilse lezen, surf dan naar blogs.technet.com/ilvancri.

TIPS van Ilse Van Criekinge Blijf alles doen wat belangrijk is voor jou, blijf je GRENZEN VERLEGGEN. Controleer op geregelde tijdstippen, en niet alleen als je vermoedt dat je te hoog staat. METEN IS WETEN. Je hoeft niet te koop te lopen met je diabetes, maar je hoeft de ziekte ook niet weg te stoppen. Zorg ervoor dat de mensen rond je, zowel op je werk als thuis, een HYPO OF HYPER HERKENNEN en weten wat ze moeten doen in zo'n situatie.

9

10

Diabetes:

DRAAG ZORG VOOR JE HUID Alle weefsels, cellen en organen kunnen de invloed van diabetes ondergaan, zo ook de huid. Veranderingen kunnen banaal zijn, maar vragen soms medische aandacht of specialistische zorg. In dit artikel bespreken we de voornaamste problemen en aandachtspunten.

dr. MIEKE FLOUR

DROGE HUID Sommige mensen hebben van nature een droge huid, maar ook door langdurig hoge suikerwaarden kan de huid (te) droog worden. Omdat een droge huid minder soepel is komen er snel kloven en barsten in. Deze zijn niet alleen pijnlijk maar ook een ingangspoort voor microben. Een droge huid is voornamelijk hinderlijk op wrijfplaatsen en eeltplekken. Vooral gedurende de winter vereist een droge huid meer zorg. Breng vochtinbrengende producten aan en vermijd te heet bad- of douchewater, teveel zeep en sterk geconcentreerde ‘super’-detergenten. Verzorgingsproducten die de beschermende vetfilm van de huid herstellen en vervangen kunnen variëren in consistentie en vettigheidsgraad. Een lotion zal frisser zijn maar heeft een minder uitgesproken herstellend effect dan een vaselinehoudende bereiding, die dan weer minder en trager in de huid dringt. Een vochtinbrengende crème bevat vetstoffen die de beschermende barrièrefilm herstellen

of vervangen en stoffen die het vocht in de huid vasthouden (hydrateren). Er zijn tal van geschikte producten te vinden zowel in de warenhuizen als bij de apotheker. Er bestaan crèmes specifiek voor droge huid aan de voeten. Ze hydrateren goed, maar voelen niet te vettig aan en trekken snel in. De teentussenruimte laten we liefst droog om verweking en infecties te voorkomen. Handen kunnen verschillende keren per dag nood hebben aan een hydraterende crème. Het gebruik van handschoenen beschermt tegen inwerking van uitdrogende producten en activiteiten.

Omdat een droge huid minder soepel is komen er snel KLOVEN EN BARSTEN in. Deze zijn niet alleen pijnlijk maar ook een INGANGSPOORT VOOR MICROBEN.

DIABETES INFO | PRAKTIJK

Door vermindering van gevoel bij diabetische zenuwaantasting wordt vaak de DRUK DOOR HET WRIJVEN onderschat. Aangepaste schoenen en/of zolen zullen hier een blijvende oplossing bieden, als ze de hele dag gedragen worden tenminste. EELT Eelt is een verdikking en verharding van huid en/of nagels die ontstaat als verdediging tegen herhaald wrijven, schuren of druk op een bepaalde plaats. Een puimsteen of geregeld bezoek aan een gespecialiseerd voetverzorger zal helpen deze eeltplekken te verwijderen of dunner te maken. Het is echter efficiënter op zoek te gaan naar de oorzaak. Kijk bij eelt aan de voet eerst naar het meest gedragen schoeisel. Kijk naar of voel met de hand aan de binnenzijde van de schoen, daar waar de eelt zich vormt. Je zal daar normaal gezien een slijtplek vinden door het over en weer schuren van de voet, teen of nagel. Bij schoenen die al een hele poos gedragen zijn kan op de binnenzool de ‘afdruk’ afgelezen worden van de voet met de tenenrij. Door vermindering van gevoel bij diabetische zenuwaantasting wordt vaak de druk door het wrijven onderschat. Aangepaste schoenen en/of zolen zullen hier een blijvende oplossing bieden, als ze de hele dag gedragen worden tenminste. De podoloog kan je hierin adviseren en doorverwijzen naar een specialist die aangepast schoeisel en/of inlegzolen kan voorschrijven. Bij eelt aan de voeten kan een lange wandeling al voldoende zijn om onder de eelt een blaar of bloeding te vormen. Dit vraagt extra aandacht aangezien er dan een wonde onder de eelt is ontstaan. Dit houdt risico’s in voor infectie, ook (en vooral) als er weinig pijn wordt ervaren. Door aangepast schoeisel of steunzolen –van ’s morgens tot ’s avonds (ook in huis)– zal na een drietal maand de eelt zo goed als verdwenen zijn.

INFECTIES Banale kleine huidinfecties komen bij iedereen wel eens voor door prikongevallen, tuinieren, sporten, nagelbijten of nagelknippen, stukgekrabde muggenbeten … Meestal zijn deze na enkele dagen genezen, mits goed reinigen met water en zeep, ontsmetten en aanbrengen van een beschermend verband. Diepe prik- en steekwonden zijn echter niet zonder gevaar. Ze zijn onbereikbaar voor verzorging en oppervlakkig vuil of kiemen kunnen diep doordringen in de onderliggende lagen. Een felle ontsteking wordt meteen opgemerkt en behandeld. Gevaarlijker zijn echter de sluimerende langdurige infecties die lange tijd onderschat worden en zo ongemerkt diepe lagen aantasten zoals bot, gewricht en pezen. We zien ze soms bij het onhygiënisch gebruik van naalden, spuiten en nagelknippers. Vochtig vuil schoeisel en vervuilde, versleten of bezwete binnenzolen vormen een kweekbodem voor allerhande kiemen en schimmels. Gist- of schimmelinfecties vormen ingangspoorten voor infecties met bacteriën. Schimmels, bacteriën en gisten houden van subtropische omstandigheden: warme vochtige huidplooien en tussen opeengepakte tenen. Als zich een infectie voordoet zal de huidplooi of teentussenruimte plots heviger ontsteken en vaak erg vochtig worden. Raadpleeg dan onmiddellijk je arts. Aan vingers en tenen is er immers sprake van ‘vel over been’: een infectie die in de nagel vertrekt kan op korte tijd onderliggend bot hebben bereikt. Door de verminderde gevoeligheid (neuropathie) die soms optreedt als gevolg van langdurige diabetes, is er vaak geen pijnsignaal. Een etterige ontsteking kan snel en ernstig verlopen! Talm niet om dit door je arts te laten nakijken. Is er ook koorts, ontregeling van je diabetes, een ziek gevoel en een gezwollen rode, warme ontsteking, ga dan dringend naar de huisarts, of als die niet bereikbaar is naar de spoedafdeling. Infecties door bacteriën, schimmels en gisten kan je best door een kweek laten bevestigen vooraleer ze te behandelen met geëigende producten. Medisch advies is hier nodig om een diagnose te stellen of te bevestigen en om een correcte behandeling in te stellen en op te volgen.

11

BLAREN EN BLAASJES Best gekend zijn de blaren na het inlopen van nieuwe schoenen, bij schoenen die te los zitten en bij groter dan normale wandeltochten. Blaren en blaasjes kunnen ook ontstaan als gevolg van verbranding aan bv. braadvet of een strijkijzer. Deze blaren kan je best ontsmetten en als ze niet echt hinderen intact laten tot ze ingedroogd zijn. Een beschermende pleister zal vaak nuttig zijn. Terwijl de blaar indroogt kan onderin op de blaarbodem de huid opnieuw dichtgroeien. Gaat het blaardek dan uiteindelijk toch open, dan is er al een gedeeltelijke of volledige genezing van de wonde. Dat is echter niet altijd mogelijk en vooral op plaatsen waar schoenen of kleren wrijven zal de blaar snel stukgaan. Dan is het beter een grote opening te maken om blaarvocht te laten weglopen, om grondig te kunnen reinigen en ontsmettingsmiddel overal bij te krijgen. Wassen met water en zeep, ontsmetten en een beschermend verband aanbrengen zijn dan een goede keuze. Grotere brandblaren of verbranding op belangrijke gebieden (voeten, handen, hoofd en hals, bekkenregio, gewrichten … ) vereisen medisch advies!

DIABETES INFO | PRAKTIJK

13

WONDEN We zullen hier niet ingaan op de specifieke wonden van de diabetische voet, omdat dit een aparte bespreking verdient. Geschonden weefsel dat moet genezen heeft nood aan een goed werkend afweerapparaat en een goede bloedvoorziening. Beide voorwaarden worden soms niet vervuld bij diabetes. De hoge bloedsuiker doet de afweercellen minder goed werken en vermindert de doorbloeding. Daarbij komt nog dat sommige medicaties zoals ontstekingsremmers een invloed kunnen hebben op het verloop van wondheling. Bij gebruik van antistollingsproducten (‘bloedverdunners’) kan bij diepere kneuzingen in de onderhuid en in het vetweefsel een bloeduitstorting ontstaan. Een kleine stoot kan dan al voldoende zijn om een bloeding ter grote van een duivenei in de weefsels te veroorzaken, te merken aan een ‘dikke bult’. De opruiming van het gestold bloed gaat gepaard met een plaatselijke ontsteking: het gebied ziet rood, voelt wat warm aan en kan drukgevoelig zijn. Als die bloeduitstorting dicht onder de huid ligt kan de doorbloeding van het bovenliggend stuk huid in het gedrang komen. Een tijd na de stoot kan die huid dan een donkere vlek vertonen, overgaand in een zwarte korst. Het afgestorven weefsel dient dan best weggenomen te worden om onderliggend oud bloedstolsel te kunnen uitruimen. Op die manier kan daarna een gezonde wondgenezing starten.

Algemene tekens die je aandacht moeten trekken zijn onder meer KOORTS, EEN ZIEK OF MOE GEVOEL EN HET MOEILIJK REGELEN VAN DE DIABETES terwijl dat vroeger wel kon. Twijfel dan niet om je arts te raadplegen.

De moeilijkste wonden zijn deze die toe te schrijven zijn aan een slechte doorbloeding. Er zijn enkele herkenbare ziektebeelden die hierdoor ontstaan. Ze zijn altijd een reden om een vaatonderzoek te laten uitvoeren door een specialist. Vernauwing of verstopping door verkalking van de slagaders ontwikkelt zich geleidelijk en doorgaans ongemerkt. Als er dan plots een stukje van de kalkplaat loskomt, wordt dat meegesleurd in de stroming en blijft het brokje steken waar de diameter van het vat te klein is om verder door te gaan. Als het een heel klein vaatje was, is ook het letsel klein als een mini zwart bloedkorstje (het kunnen er véél zijn, vaak in groepjes bijeen). Af en toe is het een wat groter brokje en dan kan een groter huidgebied of zelfs een hele teen afsterven (zwarte teen). Kleine banale wonden zullen dikwijls vlot genezen. Ze moeten wel goed geïnspecteerd worden, vraag desnoods aan iemand anders om ‘mee te kijken’. Grondig reinigen kan met water en zeep, soms is een steriele fysiologische zoutoplossing te verkiezen. Eerst handen wassen en zo nodig wegwerphandschoenen aantrekken, beperkt de overdracht van kiemen naar de wonde. Op huidgebieden waar van nature veel kiemen aanwezig zijn is zeep of een ontsmettingsmiddel geen overbodige luxe. Dan denken we aan het gezicht rond neus, mond en oren, maar ook in lichaamsplooien zoals oksels, liezen, de genitaalstreek en de teentussenruimte. Als er gekneusd of dood weefsel in de wonde ligt of als de wonde diep is, kan je best hulp inroepen van je arts en/of de (thuis)verpleegkundige. Plaatselijk aanbrengen van een ontsmettingsmiddel werkt slechts oppervlakkig en garandeert niet dat een dieper liggende infectie bestreden wordt. Let er daarom op of de genezing binnen een normale tijd verloopt. Breng geen lokale antibiotica aan: dit biedt geen garantie op het bestrijden van de die-

per liggende infectie, vaak zijn ze onnodig of niet aangepast aan de kiemen en bovendien kunnen ze irritatie, allergie of, erger nog, resistentie veroorzaken. Die resistentie is een wereldwijd en ernstig probleem. Het risico is reëel dat we binnen afzienbare tijd geen wapens meer hebben tegen steeds méér soorten multiresistente kiemen. Na het reinigen en eventueel ontsmetten wordt zo nodig een beschermend verband aangebracht. Hoe vaak dit verband gewisseld wordt, hangt af van vele factoren, naast de eigenschappen van het materiaal zelf. Op handen en voeten komen verbanden gemakkelijker los of worden ze snel ‘vuil’ of nat. Geeft de wonde veel vocht af of etter, dan is het wijs het verband dagelijks te wisselen tot de genezing in een drogere fase is gekomen. Om de wonde te beschermen tegen water en om bijvoorbeeld een douche mogelijk te maken, is een waterdichte buitenlaag comfortabel. Zo’n verband mag enkele dagen ter plaatse blijven als de omstandigheden dat toelaten; de wonde stelt geen problemen en geneest normaal. Er is in België een grote keuze aan moderne verbandmaterialen, waarvan sommige bij langdurige wonden (6 weken) en mits de nodige formaliteiten een tegemoetkoming genieten van de mutualiteit. Soms loopt de genezing van een wonde niet vlot, ook al was dat bij het begin een banaal klein letseltje. Alarmtekens zijn plaatselijke ontsteking, pijn, niet verder genezen of erger worden van de wonde, meer wondvocht of etter, het wondbed of de wondranden die er niet goed uitzien (ontstoken, los, donker verkleuren …). Algemene tekens die je aandacht moeten trekken zijn onder meer koorts, een ziek of moe gevoel en het moeilijk regelen van de diabetes terwijl dat vroeger wel kon. Twijfel dan niet om je arts te raadplegen.

14

CONTINUE GLUCOSEMONITORING ANNO 2014:

droom of realiteit?

Vanaf september 2014 zullen een beperkt aantal personen met diabetes type 1 die reeds met een insulinepomp behandeld worden in aanmerking komen voor een terugbetaling van continue glucose monitoringstoestellen (CGM). De Diabetes Liga ijvert al jaren voor de terugbetaling van CGM en is dan ook blij dat eindelijk (weliswaar voor een kleine groep) real-time CGM zal worden terugbetaald. In dit artikel geeft onze voorzitter meer tekst en uitleg bij deze nieuwe technologie. PROF. dr. CHRISTOPHE DE BLOCK Voorzitter Diabetes Liga, endocrinoloog, UZ Antwerpen

De ontwikkeling van accurate en betrouwbare CGM-toestellen betekent een mijlpaal in de behandeling van diabetes. Deze toestellen meten elke 1 à 5 minuten het suikergehalte in het vocht dat stroomt tussen de cellen (interstitieel vocht) van het onderhuids vetweefsel. De sensoren worden onderhuids geplaatst ter hoogte van de buik of de bovenarm, wat quasi pijnloos gebeurt. Ze zenden een signaaltje door naar een ontvanger, waarop de bloedsuikerspiegel onmiddellijk kan worden afgelezen (=real-time). CGM-toestellen zijn ook uitgerust met alarmen die o.a. afgaan bij een te lage bloedsuikerspiegel (hypoglycemie) of te hoge bloedsuikerspiegel (hyperglycemie). Er zijn momenteel real-time CGM-toestellen ter beschikking in België: Dexcom G4® PLATINUM (Dexcom), FreeStyle Navigator II (Abbott) en Guardian® REAL-Time (Medtronic).

Dexcom G4® PLATINUM

WELKE VOORDELEN BIEDT CGM? • CGM geeft een totaalbeeld van glucosewaarden doorheen de dag en nacht. Hieruit kunnen gebruikers van het toestel en hun artsen en educatoren zeer veel leren. • CGM kan hypoglycemieën herkennen. Dit is een grote hulp bij personen die hun hypo’s niet goed aanvoelen of die frequent ’s nachts hypo’s doen (bv. kinderen). Het ‘hypo- alarm’ kan de persoon zelf waarschuwen of een ouder, partner, leerkracht … • CGM- toestellen geven weer hoe de glycemie evolueert. Dit is misschien nog belangrijker dan de actuele glucosewaarde. De alarmen (instelbaar per persoon) die afgaan bij snel dalende of stijgende waarden, bieden de mogelijkheid hypo’s en hypers te voorko-

men. Een dreigende hypo kan men vermijden door koolhydraten te eten en zo nodig (in geval van een insulinepomp) de insulinetoediening even te onderbreken. Sommige CGM kunnen zelf communiceren met de pomp, zodat automatisch een korte tijd de insulinetoediening wordt stopgezet. Hypo’s kunnen ongeveer 10-30 minuten op voorhand worden voorspeld. • CGM kan ook de levenskwaliteit verbeteren. Door een continu beeld van de glucosewaarden zijn personen zelfzekerder over beslissingen betreffende de insulinedosis, hebben ze minder vrees voor hypo’s en zijn ze sterker gemotiveerd tot een betere glycemiecontrole. Guardian® REAL-Time

FreeStyle Navigator II

DIABETES INFO | PRAKTIJK

WAT ZIJN DE BEPERKINGEN VAN CGM? • Er is een vertraging (‘lag time’) tussen de meting van glucose door middel van een vingerprik en de meting van glucose via CGM. Het CGM-signaal loopt daardoor 5 à 15 minuten ‘achter’ op de vingerprikmeting. Iemand kan een hypo voelen, via een vingerprik een waarde van 50 mg/dl vaststellen, terwijl het CGM-toestel een waarde van 75 mg/dl weergeeft. Op het CGM-toestel zal echter wel een dalende trend zichtbaar zijn. • Ook als je een CGM-toestel gebruikt, moet je nog regelmatig de glycemie bepalen via een vingerprik. De accuraatheid van het CGM-toestel hangt immers af van de ijking of kalibratie aan de hand van een gewone bloedglucosemeting. Het aantal nodige kalibratiemomenten is toestelspecifiek (meestal 1 kalibratie per 24 uur). Wegens de vertragingsfactor is het essentieel dat de kalibratie gebeurt tijdens een periode dat de glycemie stabiel is. • Niet iedereen is gebaat bij het dragen van een CGM-toestel. Personen dienen vooraf reeds een grondig inzicht te hebben in hun diabetes en goed geëduceerd te zijn. CGM kan immers ook leiden tot een te grote toevloed van informatie. De vele data dienen goed geïnterpreteerd te worden. Het teveel corrigeren van hoge bloedsuikerspiegels geeft bijvoorbeeld gevaar voor een ernstige hypo. • Sommigen hebben het gevoel dat door de CGM de ‘ziektelast’ toeneemt. Het constant zichtbaar zijn van de bloedsuikerspiegels en het kunnen inspelen op de glycemiewaarden kan belastend zijn. Sommigen worden de alarmen ‘beu’, waardoor men niet meer reageert op een alarm of de alarmen afzet. • Ook de kostprijs is een beperkende factor. Een sensor bijvoorbeeld kost gemiddeld 50-70 euro. Real-time CGM zal mede daarom slechts voor een beperkte groep personen kunnen terugbetaald worden.

WAT TOONT ONDERZOEK AAN? CGM kan het HbA1c verbeteren met gemiddeld 0,5%, de glucoseschommelingen reduceren en de tijd verminderen die een persoon met diabetes doorbrengt in hypo- en hyperglycemie. Deze voordelen gelden zowel voor volwassenen als voor kinderen. Uit diverse klinische studies blijkt dat het voordeel van CGM tot uiting komt, wanneer de sensor minimum 60-80% van de tijd wordt gedragen gedurende een periode van minimaal een half jaar.

WIE KOMT IN AANMERKING VOOR EEN TERUGBETALING VAN CGM? De terugbetaling door het RIZIV wordt georganiseerd via een nieuw opgerichte ‘sensorconventie’. In België zullen 17 pompconventiecentra (circa twee per provincie) een contract voor een ‘sensorconventie’ met de overheid kunnen afsluiten. Geschat wordt dat er per sensorconventiecentrum tussen de 10 en 20 personen zullen in aanmerking komen. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor real-time CGM zijn: • Minimaal 6 maanden een pomp hebben die optimaal en correct gebruikt wordt. Een versneld traject is mogelijk onder specifieke voorwaarden bv. bij zwangerschap(swens). • Adequaat de bloedglucose controleren: minimaal vier bloedglucosemetingen per dag. • Gemotiveerd zijn om de CGM effectief te gebruiken en beschikken over technologische basisvaardigheden. • Kennis van de koolhydraten in de voeding en een goed zicht hebben op de verschillende factoren die de glycemiespiegel beïnvloeden. Vooraleer van start te gaan met real-time CGM zullen eerst enkele afspraken en doelstellingen vastgelegd worden samen met de diabetoloog/ educator (bv. daling HbA1c met 0,5% over drie maanden, of bvb daling van het aantal hypo’s met 20%). Op basis hiervan kan het nut van real-time CGM geëvalueerd worden.

15

Hoe ziet het starten met CGM er in de praktijk uit? Er zal educatie gegeven worden omtrent technische aspecten (plaatsen van de sensor, kalibratie, uitlezen van de glycemiewaarden, dataverwerking en interpretatie …), maar vooral ook uitleg omtrent hoe de insulinetherapie aan te passen. Na de start met CGM volgt een intensieve periode van controlebezoeken, waarbij er een frequent contact is met het behandelend team. Tijdens de consulten is er aandacht voor de eerste ervaringen, vragen en mogelijke problemen (bv. hypo’s). Daarnaast wordt bekeken of de CGM-grenzen moeten uitgebreid en aangescherpt worden. Er zal worden stilgestaan bij de impact en effecten van de huidige behandeling, het al dan niet behalen van de opgestelde behandeldoelen en het eventueel bijstellen ervan. Het is belangrijk voor zowel zorgverleners als gebruikers van de CGM dat er regelmatig een uitprint van de insulinepomp en sensor wordt gemaakt. Deze zijn een belangrijk reflectie-instrument.

WANNEER WORDT HET VERDER GEBRUIK VAN CGM TERUGBETAALD? Er dient altijd zorgvuldig met de sensor en toebehoren te worden omgegaan. De sensor dient ook minimaal 70% van de tijd te worden gedragen en CGM is enkel nuttig bij een gemotiveerd persoon. Een HbA1c die opnieuw te hoog is, te weinig meten/kalibreren, te weinig bolussen of in het wilde weg bolussen, infusiesets te lang laten zitten … zijn zeker redenen om de CGM te staken. Na 2 en 4 maanden zal tijdens een consult een evaluatie plaatsvinden, waarbij de mogelijkheid van voortzetting van CGM besproken wordt. CGM is immers nooit zomaar voor onbepaalde tijd.

16

SPORTEN EN DIABETES, een moeilijke combinatie?

Het staat buiten kijf dat sporten gezond is. Het verbetert de conditie, verlaagt het risico op hart- en vaataandoeningen, helpt het lichaamsgewicht onder controle te houden en zorgt ervoor dat men zich beter in zijn vel voelt. Allemaal voordelen waar ook een persoon met diabetes baat bij heeft, ware het niet dat sporten ook kan zorgen voor schommelende bloedsuikerwaarden. Soms merk je dat je bloedglucose te laag komt, maar in enkele gevallen meet je misschien wel een onverwacht hoge waarde. MARIJKE VAN RIJSSELBERGHE, TRUUS BLOMME, diëtisten-diabeteseducatoren, OLV-Ziekenhuis Aalst PROF. dr. FRANK NOBELS, dr. INGE VAN POTTELBERGH, endocrinologen, OLV-Ziekenhuis Aalst

DIABETES INFO | BEWEGING

Het is inderdaad zo dat een persoon met diabetes, meer dan iemand anders, een sportactiviteit goed moet voorbereiden en in kaart brengen. In dit artikel willen we graag focussen op de personen met (type 1) diabetes die met 4 insuline-inspuitingen behandeld worden. Personen met diabetes die starten met een sport, bespreken dit best met hun behandelende arts/diabetoloog, de diabetesverpleegkundige en de diëtiste. Bij specifieke klachten of beperkingen kan er bekeken worden welke activiteiten aangewezen zijn. Er zullen meer dan waarschijnlijk dosisaanpassingen van de insuline nodig zijn. Ook het opfrissen van de basiskennis rond preventie en behandeling van een hypoglycemie, het inschatten van de koolhydraatinname (via koolhydraatruil-

METEN IS WETEN! Bij elke extra activiteit is het vanzelfsprekend dat je voldoende bloedglucosemetingen doet: voor en na de inspanning, maar ook tussentijdse metingen (ongeveer elke 30 minuten) indien het gaat om intensieve of langdurige inspanningen. Daarnaast moet je zeker ook hypo’s goed documenteren. Je bloedsuikerwaarde kan tot 24u à 48u na de inspanning nog beïnvloed worden en zorgen voor laattijdige hypo’s. Het is daarom ook goed om regelmatig metingen uit te voeren tijdens de uren volgend op de sportinspanning, zeker wanneer je deze inspanningen de eerste keren doet. Bij sporten na het avondmaal is een extra controle voor het slapengaan zeker aangewezen. Het is zelfs zinvol om de eerste keren na een inspanning laat op de avond een nachtelijke meting (rond 2 à 3u ’s nachts) te doen. Deze metingen zijn in de beginfase zeer belangrijk om in te schatten hoe jouw glycemie varieert gedurende de inspanning en na het beëindigen ervan. Neem deze metingen dan ook steeds mee als je langsgaat bij één van de zorgverleners van het diabetesteam. Zij helpen je om bij te sturen volgens je ervaringen.

waarden, 1 koolhydraatruilwaarde bevat 12,5 g koolhydraten), en een goede voethygiëne zijn belangrijk. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen een matige activiteit die maximum een halfuur duurt enerzijds en een intensieve sportinspanning of een matige activiteit die meer dan een halfuur duurt anderzijds. We bedoelen met een matige intensiteit een inspanning waarbij je wat dieper moet ademen, maar nog net in staat bent om te praten. Intensief bewegen is inspanningen leveren waarbij je flink buiten adem bent en waarbij je niet in staat bent om in volzinnen te blijven praten. Deze sportbeoefeningen zullen extra koolhydraten en een aanpassing van de insulinebehandeling vragen.

Het is inderdaad zo dat een persoon met diabetes, meer dan iemand anders, een sportactiviteit goed moet VOORBEREIDEN en IN KAART BRENGEN. Checklist: Pas je insulinedosis aan bij geplande inspanningen. Voorzie voldoende koolhydraten voor, tijdens en na sportactiviteiten Drink voldoende. Meet op regelmatige momenten je bloedsuikerwaarde. Meet ketonen bij hoge glycemie (hoger dan 300mg/dl, type 1 diabetes). Voorzie een noodkit met snelle suikers. Geniet bovenal van je sport!

17

VOORBEREIDING MET INSULINE Bij insulinetherapie zorgt de inspanning voor een verlaging van de bloedsuikerwaarde door glucoseopname in de spieren, zeker wanneer er nog veel insuline in het bloed is. De aanpassingen die nodig zijn, hangen af van de duur en intensiteit van de inspanning en het trainingsniveau. Hoe langer de duur, hoe intensiever de inspanning of hoe minder getraind, hoe meer de insuline moet verminderd worden. Hierbij dien je ook rekening te houden met de werkingsduur van de insuline, m.a.w. hoe hard zal de insuline werken tijdens de inspanning. Wanneer je gebruik maakt van een basaal/ bolusschema (4 of 5 insuline-inspuitingen per dag) met maaltijdinsuline en langwerkende insuline, zal je in de eerste plaats je snelwerkende maaltijdinsuline dienen te reduceren. Hierbij maken we onderscheid tussen het tijdsinterval tussen de inspuiting en de inspanning, en de soort insuline. Personen met type 1 diabetes zijn erg gevoelig voor insuline, en verminderen daarom hun dosis best wel wat. Zeker als je ultrasnelwerkende insulines (Novorapid®, Humalog®, Apidra®) gebruikt en minder dan 2u na de maaltijd gaat sporten, dus op het moment dat deze insulines zeer krachtig werken. Indien mogelijk vermijd je deze situatie. Het uitstellen van de activiteit buiten de werkingsperiode van je ultrasnelwerkende insuline is aangewezen. Voor ultrasnelwerkende insuline verminderen we de insuline met 30% tot 50% als je meer dan 2u na de maaltijd gaat sporten. Start je met je inspanning binnen de 2 u na het inspuiten, dan moet je deze dosis zelfs met 50% tot 75% reduceren. Wanneer er kortwerkende insuline (Actrapid®, Humuline Regular®, Insuman Rapid®) ingespoten wordt als maaltijdinsuline, reduceren we deze dosis met 50%. Bovenstaande richtlijnen kunnen een vertrekpunt zijn. De bedoeling is om hiermee van start te gaan, maar volgens de ervaringen en de gemeten bloedsuikerwaarden aanpassingen te doen, in overleg met je diabetesteam. Probeer de inspuiting van insuline in spiergroepen die actief betrokken zijn tijdens de sportinspanning te vermijden. Bespreek met je diabetesteam welke inspuitplaats je dan beter kan kiezen.

18

KLAAR VOOR DE START? De bloedsuikerwaarde voor je start met sporten moet voldoende hoog zijn, want deze suikers zal je gebruiken als energiebron in de loop van je activiteit. Ideaal is om voor de aanvang van de sportinspanning een glycemie boven 150 mg/dl te hebben. Een te hoge glycemie, boven 250 mg/dl, is dan weer niet aangewezen. Het verhoogt het risico op ontregeling van de bloedsuikerwaarden en het is dan nodig om na te kijken of er ketonen in het bloed aanwezig zijn. Indien er geen ketonen aanwezig zijn, kan je extra vocht gaan innemen en de start uitstellen tot je glycemie onder 250 mg/dl gezakt is. Sowieso raden we je af om een sportinspanning te leveren als je een glycemie boven 300 mg/dl meet en je je ziek voelt (meet dan ketonen). Indien je bloedsuikerwaarde eerder laag is, zal je voor de aanvang van je sport best wat koolhydraten innemen. Zo raden we aan om bij een intensieve sportinspanning 1 koolhydraatruilwaarde (bij een glycemie tussen 150 en 250 mg/dl) tot 2 koolhydraatruilwaarden (bij glycemie tussen 100 en 150 mg/dl) te nuttigen. Je kan hierbij kiezen voor een vloeibare vorm (sportdrank) of eerder iets van vastere voeding. De keuze hangt af van wat je zelf comfortabel en mogelijk vindt, bij lange inspanningen moet je zeker ook denken aan vastere voeding. Denk er ook steeds aan voldoende vocht te voorzien. Het is aangewezen om voldoende vocht reeds voor de start van een zware, lange inspanning in te nemen. Het vocht (water of sportdrank, afhankelijk van je startglycemie) dat je een kwartier voor je start gedronken hebt, zal je maag reeds verlaten hebben (en dus geen misselijkheid geven) en zal als eerste gebruikt worden voor afkoeling (transpiratie).

Voorbeelden van koolhydraathoudende snacks: 1 Kh-ruilwaarde = 1 snede van een groot vierkant brood = ½ snede van een groot vierkant brood met zoet beleg = 1 snede peperkoek = ½ banaan = 2 potjes yoghurt (zonder toegevoegde suiker) = +/- 200 ml van een isotone sportdrank met 6 tot 8 g Kh/100ml (vb. Isostar, Aquarius, Aa Drink Isotone …)

Naast het regelmatig meten van je bloedsuikerwaarden, zal je tijdens het sporten nood hebben om KOOLHYDRATEN bij te nemen als je inspanning langer dan 30 minuten duurt.

TIJDENS HET SPORTEN Naast het regelmatig meten van je bloedsuikerwaarden (zie eerder in dit artikel), zal je nood hebben om koolhydraten bij te nemen als je inspanning langer dan 30 minuten duurt. Als start durven we stellen dat je ongeveer 1 koolhydraatruilwaarde nodig hebt per 20 à 30 minuten. Naast suikers moet je ook vochtinname voorzien. Sommige sporters verkiezen te werken met sportdranken, omdat dit suikers en vocht combineert. Anderen geven dan weer de voorkeur aan vaste voeding om koolhydraten te voorzien en nemen daarbij water om het zweetverlies te compenseren. Wanneer je kiest voor een sportdrank, let er dan op dat deze niet te geconcentreerd is. Een koolhydraathoeveelheid van 6 tot 8 g per 100 ml, naast een

De BLOEDSUIKERWAARDE voor je start met sporten moet voldoende hoog zijn, want deze suikers zal je gebruiken als energiebron in de loop van je activiteit.

hoeveelheid zouten (mineralen), is geschikt. Sportdranken waarbij ook cafeïne of extra vitamines toegevoegd zijn, kunnen ervoor zorgen dat de concentratie van de drank oploopt, en aldus de vertering en opname bemoeilijken. Ook eiwitten zijn tijdens de sportbeoefening niet nodig. Er wordt soms wel eens naar een frisdrank gegrepen, doch deze is geconcentreerder en levert bovendien nauwelijks mineralen. Vermijd dus cola en dergelijke als sportdrank. Een isotone sportdrank verdient de voorkeur. Een diëtist(e) kan je helpen bij de keuze. Wanneer je bij het meten van je bloedsuikerwaarde tijdens de activiteit waarden hoger dan 250 mg/dl meet, kan je beter je sport afronden en extra water drinken.

DIABETES INFO | BEWEGING

EN WAT NA HET SPORTEN? Zoals reeds eerder geschreven, kan je best regelmatig je bloedsuikerwaarde meten ook na het beëindigen van je sportactiviteit. Soms kan je een zeer hoge glycemie meten. Dit kan het gevolg zijn van te veel extra koolhydraten tijdens het sporten. In sommige situaties echter kan deze hoge glycemie veroorzaakt zijn door adrenaline, een hormoon dat je extra aanmaakt in stress- of competitie-omstandigheden. Je zal dan in dit laatste geval merken dat je bloedsuikerwaarde enige tijd na het beëindigen van je activiteit terug spontaan gaat zakken. Zorg ervoor dat je na het sporten het vochtverlies voldoende aanvult met water, maar bekijk ook om bij een langere, intensieve inspanning je suikerreserves opnieuw aan te vullen. Je zal merken dat na het einde van de inspanning je glycemie zal dalen, omdat je spieren en je lever de verbruikte reserves opnieuw zullen opladen met glucose uit je bloedbaan. Een degelijke maaltijd met voldoende koolhydraten is dan ook nodig. In sommige situaties zal je arts ook aanraden om de dosis maaltijdinsuline volgend op je sport wat te reduceren. Volgt er kort na het sporten geen eetmoment (bijvoorbeeld bij sporten na het avondmaal), neem dan zeker een koolhydraathoudende snack (2 koolhydraatruilwaarden) voor het slapengaan. Meet je een hogere glycemie voor het slapen (tot 200 mg/dl), ga dan niet meteen een corrigerende insuline-inspuiting doen, maar wacht af tot de ochtend nadien. Het is immers mogelijk dat je bloedsuikerwaarde nog fel daalt in de loop van de nacht. In de beginfase is het dan ook aangewezen om een nachtelijke meting te doen. Naast koolhydraten is het goed om wat eiwitten in te nemen na het intensief sporten, om het herstel van je spieren te bevorderen. Een melkproduct is geschikt om in te schakelen en dit is gemakkelijk om te combineren met wat koolhydraten, vb. een kleine portie ontbijtgranen met melk of yoghurt.

19

Probeer alle metingen en ervaringen goed te noteren, hieruit kan je samen met je diabetesteam AANPASSINGEN IN JE BEHANDELING doen tot je een goede mix van insuline, voeding en beweging gevonden hebt! Samengevat Bereid je activiteit goed voor, plan een gesprek met je zorgverlener (arts, verpleegkundige en/of diëtist). Hou er rekening mee dat je: Bij de start van je activiteit zorgt voor voldoende glucose in de bloedbaan, eventueel zal je hiervoor je maaltijdinsuline voorafgaand aan de activiteit moeten verminderen; Tijdens het (langdurig of intensief) sporten regelmatig je bloedsuikerwaarde meet en extra vocht en koolhydraten inneemt; Na afloop van de inspanning nog regelmatig je bloedsuikerwaarde controleert en met (extra of voldoende) koolhydraten je glycemie op peil houdt ter preventie van laattijdige hypo’s. Probeer alle metingen en ervaringen goed te noteren, hieruit kan je samen met je diabetesteam aanpassingen in je behandeling doen tot je een goede mix van insuline, voeding en beweging gevonden hebt!

OPMERKINGEN VOOR PERSONEN MET TYPE 2 DIABETES EN INSULINEBEHANDELING Personen met type 2 diabetes die behandeld worden met insuline hebben vaker overgewicht. Door het overgewicht hebben deze personen meer insulineresistentie en dienen bijgevolg de dosissen minder sterk gereduceerd te worden. Bovendien zullen deze personen vaker beweging nemen met als doel vermagering. We raden dan ook aan om niet te veel extra koolhydraten in te nemen bij het sporten. Wanneer het gaat om een matige, kortere inspanning zal het niet altijd nodig zijn je insulinedosis te verminderen; tenzij je ervaringen had met hypo’s. In dit laatste geval, bekijk je de mogelijke aanpassing best met je diabetesteam. Bij een langere en/of intensievere inspanning en wanneer het gaat om menginsulines (die je meestal 2 of 3 maal per dag inspuit), kan je met je diabetesteam bekijken om de dosis met 30 tot 50% te verminderen.

20

DONDERDAG VEGGIEDAG een goed idee?

Het aanbod van boeken met superdiëten is niet te overzien. Heel veel auteurs beloven een gewichtsdaling en sommigen durven zelfs te claimen dat ze diabetes type 2 kunnen genezen. Jammer genoeg is er binnen deze tsunami van dieetboeken nog geen enkele die de sleutel heeft voor het terugdringen van de toename van overgewicht en van diabetes type 2.

DIMITRI DECLERCQ, diëtist - diabeteseducator, Centrum voor kinderen en adolescenten met diabetes, UZ Gent

DIABETES INFO | VOEDING

Er worden regelmatig wetenschappelijke artikels gepubliceerd die het effect van een bepaald dieet of een bepaald voedingspatroon ter preventie van diabetes type 2 evalueren. Welk dieet het meest effectief is, daarover vinden de onderzoekers, tot op vandaag, nog geen consensus. Wel zijn ze er allemaal van overtuigd dat de voeding meer plantaardige voedingsmiddelen zoals volle granen, groenten en fruit moet aanbrengen en minder dierlijke eiwitten. Een voeding die aan deze principes voldoet, blijkt een duidelijk effect te hebben op gewichtsdaling en een daling van de bloedlipiden en cholesterol. Bij mensen met diabetes type 2 blijkt dit aanvullend ook de stijging van de bloedglucose na de maaltijd te verminderen.

Een goede balans in een gezonde voeding bestaat uit een eetpatroon met

21

De ene vegetariër is de andere niet … Vandaag de dag is een vegetarische voeding lang niet meer bestemd voor de zogenaamde alternatievelingen in onze maatschappij. Meer en meer mensen eten vegetarisch, anderen schakelen af en toe eens een vleesvervanger in. Doorheen de jaren hebben zich, binnen het vegetarisme, verschillende types van voedingswijzen ontwikkeld. Zo spreekt men van: vegetariër of lacto-ovo-vegetariër: een persoon die geen vlees, vis en schaal- en schelpdieren eet, maar wel melkproducten en eieren; lacto-vegetariër: een persoon die geen vlees, vis, eieren en schaalen schelpdieren eet maar wel melkproducten ovo-vegetariër: een persoon die geen vlees, vis, schaal- en schelpdieren en melkproducten eet maar wel eieren; semi-vegetariër: een persoon die slechts occasioneel vlees/vis/ schaal- en schelpdieren eet; pesco-vegetariër: een persoon die geen vlees eet maar wel vis, schaal- en schelpdieren, melkproducten en eieren. Naast de eerder vernoemde types zijn er nog personen die strikter gaan eten en leven. Veganisten eten niets van dierlijke origine. Fruitariërs eten enkel fruit, gedroogde vruchten, zaden, noten en enkele groentesoorten.

1/3 DIERLIJKE

voedingsmiddelen en

2/3 PLANTAARDIGE

voedingsmiddelen.

MEER PLANTAARDIG ETEN, GEZOND VOOR MENS EN NATUUR. Een goede balans in een gezonde voeding bestaat uit een eetpatroon met 1/3 dierlijke voedingsmiddelen en 2/3 plantaardige voedingsmiddelen (zie Figuur 1). In ons westers voedingspatroon moeten we dus meer plantaardige voedingsmiddelen en minder dierlijke voedingsmiddelen gebruiken. Ook in de actieve voedingsdriehoek en bij de aan-

bevelingen van het VIGeZ (Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie) ligt het overwicht bij de plantaardige voedingsgroepen zoals peulvruchten, graanproducten en aardappelen, groenten en fruit. Naast het gunstig effect op de gezondheid, blijkt dit ook gunstiger voor de natuur!

Figuur 1: Gezonde verhouding plantaardige en dierlijke voeding.

22

LET OP: NIET ELKE VLEESVERVANGER IS GEZOND Het aanbod aan vleesvervangers is het laatste decennium sterk toegenomen en ook via grootwarenhuizen massaal beschikbaar. Goede vleesvervangers bij uitstek zijn: tofu, mycoproteïne (Quorn®), tempeh en seitan. Deze groep kan worden aangevuld met peulvruchten zoals kikkererwten, sojabonen, rode, bruine en witte bonen en linzen. De hoeveelheid die nodig is om vlees als eiwitbron te vervangen verschilt per product. Zo kan bijvoorbeeld 100 gram rauw (of 75 gram gaar) vlees worden vervangen door 100 gram sojaproducten (tofu of tempeh), 100 gram mycoproteïne, 100 gram seitan of 150 gram peulvruchten. De vegetarische burgers en kant-en-klare vleesvervangers worden vaak gebruikt als alternatief voor vlees. De voedingswaarde van deze burgers is over het algemeen echter lager dan de hierboven genoemde vleesvervangers. Deze producten zijn bovendien rijk aan koolhydraten en zout. Een groenteburger brengt bv. al vlug 3 koolhydraatporties (of een equivalent van 3 sneden brood van 30 gram) aan. Daarenboven zijn deze burgers gepaneerd en zullen ze hierdoor bij het bakken een aanzienlijke hoeveelheid vet absorberen. Dit kan bijdragen tot een verhoogde inname van calorieën. In Tabel 1 wordt er een overzicht gegeven van het aantal koolhydraten van enkele vleesvervangers.

Goede VLEESVERVANGERS bij uitstek zijn: tofu, mycoproteïne (Quorn®), tempeh en seitan. ENKELE VLEESVERVANGERS OP EEN RIJTJE …

– Tofu –

– Tempeh –

Tofu wordt bereid door het stremmen van sojamelk (op basis van de gele sojaboon). Het heeft een neutrale smaak, een zachte textuur en neemt zeer gemakkelijk smaken op. Door deze eigenschap kan tofu zowel in warme maaltijden als slaatjes worden verwerkt. Hou er wel rekening mee dat tofu moet gekruid worden om enige smaak te hebben. Aangesneden tofu dien je in water te bewaren dat je dagelijks ververst.

Tempeh is een gefermenteerd sojaproduct. Het is stevig en je kan er de volledige sojaboon in herkennen. Tempeh heeft een specifieke smaak en laat zich goed combineren met Oosterse gerechten. Je kan het kopen in de vorm van een worstje of een blokje. Plakjes tempeh zijn te koop onder de naam tempehbacon, maar deze vorm is wel gezouten. Geopend bewaart tempeh slechts enkele dagen in de koelkast.

TABEL 1: Overzicht koolhydraatgehalte van enkele vleesvervangers VLEES- VERVANGER

KH PER

100 G

Seitan 4,7 Tofu 1,1 Tempeh 3,3 Mycoproteïne 4,9 Mycoproteïne (burger) 14,8 Amandelnoten 6,9 Cashewnoten 29,8 Hazelnoten 6 Paranoten 5 Pecannoten 5,1 Kikkererwten, gekookt 13,1 Linzen, gekookt 12,6 Sojabonen, gekookt 9,5 Witte bonen, gekookt 17,2

– Mycoproteïne (Quorn®) –

– Seitan –

Quorn is een eiwitrijk product dat weinig vet bevat. Voor het grootste gedeelte bestaat Quorn® uit een mycoproteïne (schimmeleiwit) dat door de natuurlijke stofwisseling van de schimmel wordt gevormd. Quorn is op zichzelf een vrij smakeloos product. Het neemt net als tofu vrij snel de smaak van kruiden, specerijen, sauzen en marinades over.

Seitan is een vleesvervanger die gemaakt is uit tarwegluten. Om de glutenmassa op smaak te brengen wordt deze gekookt in bouillon. Seitan heeft een vleesachtig uitzicht. Het is vers, verwerkt of gesteriliseerd te verkrijgen en het blijft 3 tot 4 dagen goed in de koelkast. Wie overgevoelig is voor gluten mag deze vleesvervanger niet gebruiken.

DIABETES INFO | VOEDING

WAT MET NOTEN EN ZADEN? Ook noten en zaden horen thuis in de groep van de vleesvervangers. Ze bevatten doorgaans een beperkte hoeveelheid koolhydraten, veel plantaardige eiwitten, geen cholesterol en veel onverzadigde vetten (dit zijn de gezonde vetten). Bovendien zijn ze rijk aan vitaminen en mineralen. Wat pijnboompitten in een slaatje of gehakte walnoten in een pastagerecht kunnen dus zeker.

Noten zijn rijk aan VITAMINEN en MINERALEN EEN GEZONDE VEGETARISCHE VOEDING IS MEER DAN ENKEL VIS EN VLEES VERVANGEN Een gebalanceerde en evenwichtige vegetarische voeding wordt gekenmerkt door een voldoende inname van groenten en fruit, een regelmatig gebruik van noten en zaden, peulvruchten, vleesvervangers en een hogere inname van graanproducten en aardappelen. Het schrappen van voedingsmiddelen uit het dagelijks menu, die verantwoordelijk zijn voor de aanbreng van essentiële voedingsstoffen, kan tekorten veroorzaken. Daarom is het belangrijk dat deze voedingsmiddelen op een correcte manier worden vervangen. Overschakelen naar een plantaardige voeding is niet zo moeilijk, maar vraagt heel vaak wel de juiste begeleiding. Vraag hiervoor dus zeker advies aan een diëtist(e).

23

ENKELE AANDACHTSPUNTEN IN EEN VEGETARISCHE VOEDING Naast het kiezen van gezonde vleesvervangers, zijn er nog andere aandachtspunten. • Vlees is een belangrijke leverancier van ijzer. Om de opname van ijzer uit plantaardige voedingsmiddelen te verbeteren, is het aangewezen om bij of na de maaltijd een voedingsmiddel rijk aan vitamine C te gebruiken. Dus voldoende groenten en fruit bij de maaltijd is aangewezen. • Volle graanproducten genieten in een gezonde voeding, dus ook in een vegetarische voeding, steeds de voorkeur. Toch moeten we ons hierbij behoeden voor een teveel aan fytaten, die door deze voedingsmiddelen worden aangeleverd. Fytaten bemoeilijken immers de opname van ijzer en andere mineralen ter hoogte van de darmen. Door het weken van bonen, granen en zaden kunnen fytaten onschadelijk gemaakt worden. Dit gebeurt eveneens bij het verlengen van de rijstijd van brood. Afwisselen van graansoorten is hierbij eveneens een aanbeveling.

• Vitamine B12 komt van nature enkel voor in dierlijke producten. Hierdoor lopen vegetariërs en vooral veganisten risico op een vitamine B12-tekort. Er wordt soms beweerd dat miso (Japanse sojabonenpasta) en tempeh ook goede bronnen zijn van vitamine B12. Het blijkt echter om een inactief analoog te gaan, wat zelfs de opname van actief vitamine B12 kan verhinderen. In een vegetarische voeding kan de behoefte aan vitamine B12 nog via melkproducten en eieren worden gedekt. Veganisten riskeren steeds een tekort, tenzij zij producten inschakelen die met deze vitamine zijn verrijkt, zoals sojaproducten, hazelnootdranken, rijstdranken … • Indien er geen vis wordt gegeten, kan ook de aanbreng van omega 3-vetzuren in het gedrang komen. Bronnen van omega 3-vetzuren zijn o.a. lijnzaadolie, koolzaadolie, sojaolie, zeewieren, walnoten, walnootolie en tofu.

BESLUIT Aangezien de huidige westerse voeding wordt gekenmerkt door een te hoge vleesconsumptie, is het advies om deze vleesinname te verminderen zeker op zijn plaats. Het inschakelen van een veggie-dag is één mogelijkheid (www.donderdagveggiedag.be). Als andere mogelijkheid kunnen de maaltijden ook een makeover krijgen door het accent op de groenten te leggen en de portie vlees te verminderen. Ook als tussendoortje kan je kiezen voor een plantaardige alternatief: een klein handje noten (probeer dit te beperken gezien het niet te verwaarlozen energiegehalte), vers fruit of een plantaardige variatie op yoghurt met verse vruchten. Probeer te werken naar vijf porties groenten en fruit per dag. Een portie wordt gezien als ongeveer de grootte van je hand. Houdt wel rekening met de aanbreng van koolhydraten per portie! Zorg voor voldoende variatie binnen een dagelijkse hoeveelheid van 300 gram groenten en 2 stukken fruit. De warme maaltijd zou ongeveer 200 gram groenten moeten aanbrengen, de groenteportie bij de broodmaaltijd kan tussen de 50 - 150 gram groenten aanbrengen. Ook soep is een goede aanvulling van groenten. Geef de voorkeur aan de onbewerkte vleesvervangers. Gepaneerde bereidingen en vegetarische burgers zijn een minder gezonde keuze. Wanneer men ervoor kiest om nooit meer vlees of andere dierlijke voedingsmiddelen te eten, dient dit besproken te worden met de diëtist(e) zodat er geen tekorten van bepaalde voedingsstoffen kunnen optreden.

24

VEGGIE

recepten Linzenstoofpotje met mosterd

Tofugratin met schorseneren en kastanjechampignons Gemarineerde quorn met mihoen en wortelschijfjes

Recepten van colruyt.be/lekkerkoken, aangepast door de Diabetes Liga.

LINZENSTOOFPOTJE MET MOSTERD 1 portie (zonder de aardappelen) = 349 kcal; 15 g eiwitten; 23,8 g vetten en 18,7 g koolhydraten (= 1,5 koolhydraatruilwaarde)

INGREDIËNTEN (4 personen) • 1 grote broccoli (vers of 400 g diepvries) • 3 grote tomaten • 2 rode uien • 100 g groene linzen • 100 g hazelnoten • 3 eetlepels mosterd 'grof gemalen' • 2 eetlepels olijfolie • ¼ plantje bieslook (vers) • 1 blokje tuinkruidenbouillon • 1 koffielepel tijm (gedroogd) • 1 koffielepel dragon (gedroogd) • 1 blaadje laurier • peper (en zout) VOORBEREIDING • Kook de linzen gaar in 25 min. in water met een blaadje laurier. • Snij de tomaten in blokjes. • Snij de broccoli in roosjes. • Snipper de rode uien fijn. • Snipper de bieslook fijn. BEREIDING • Verhit de olijfolie in een kookpan en stoof de fijngesnipperde ui gedurende 1 min. • Voeg de broccoliroosjes, de tomaatblokjes, de hazelnoten en het blokje bouillon met tuinkruiden toe. Giet er 1,5 dl water bij en kruid met de tijm en dragon. Schep er de mosterd door, dek af en laat 7 min. sudderen (de groenten moeten nog krokant blijven). • Voeg de linzen toe, kruid met peper (en zout) en laat nog goed doorwarmen. Tip Dien het linzenstoofpotje op met natuuraardappelen bestrooid met fijngesnipperde bieslook. 1 aardappel van een ei-grootte (70 gram) bevat 12,5 koolhydraten = 1 koolhydraatruilwaarde en +/- 55 kcal.

DIABETES INFO | RECEPTEN

25

TOFUGRATIN MET SCHORSENEREN EN KASTANJECHAMPIGNONS 1 portie (zonder de rijst) = 293 kcal; 20,8 g eiwitten; 17,2 g vetten en 13,4 g koolhydraten (= 1 koolhydraatruilwaarde)

INGREDIËNTEN (4 personen) • 1 kg schorseneren (versmarkt) • 250 kastanjechampignons • 1 sjalot • 0,5 liter melk • 180 g tofureepjes • 50 g geraspte light kaas • 1 eetlepel vloeibare margarine • 1 eetlepel olijfolie • 2 eetlepels azijn • 1 eetlepel tomatenpuree • 1 eetlepel bloem • ½ citroen (enkel het sap) • 1 koffielepel mosterd ‘grof gemalen’ • 1 koffielepel tijm (gedroogd) • ½ koffielepel rozemarijn (gedroogd) • 1 teentje knoflook • peper (en zout)

VOORBEREIDING • Vul een kom met water en voeg de azijn toe. Schil de schorseneren met een dunschiller (gebruik keukenhandschoenen). Snij in stukken van ± 5 cm lang en leg ze in het water (zo behouden ze hun witte kleur). • Snij de champignons in 4. • Snipper de sjalot en het knoflookteentje fijn. BEREIDING • Verwarm de oven voor op 175 °C. • Breng het water samen met het citroensap aan de kook. Voeg de schorseneren toe en kook 20 minuten beetgaar. Giet af en laat uitlekken. • Verhit intussen de olijfolie in een pan en bak de tofureepjes krokant. • Smelt 1 eetlepel margarine in een steelpannetje en bak de fijngesnipperde sjalot en de knoflook glazig. Roer er de bloem met een klopper onder. Schep er de tomatenpuree bij, roer goed en laat even bakken. Overgiet met de melk en breng al roerend aan de kook. Laat pruttelen tot je een lichtgebonden saus hebt. Roer tot slot de mosterd, de tijm en de rozemarijn onder de saus en kruid met peper (en zout). • Schep de champignons en de gekookte schorseneren in een ovenschaal en verdeel er de tofureepjes over. Giet er de saus over. Bestrooi met de geraspte kaas. • Bak 25 minuten in de voorverwarmde oven. AFWERKING Verdeel de gratin over 4 borden en serveer met zilvervliesrijst. Werk eventueel af met een takje tijm of rozemarijn. 45 g gekookte rijst bevat ongeveer 12,5 gram koolhydraten of 1 koolhydraatruilwaarde en 65 kcal. Tip Zie je er tegenop om de schorseneren schoon te maken? Schorseneren zijn ook in diepvriesverpakking verkrijgbaar.

NIEUW

Ik ben kort, dun en meegaand

Ontdek NovoFine® Plus: De 32G 4mm naald voor injectiepennen die de inspuiting aangenamer maakt Ultraklein en ultradun

BE/DV/0314/0009/1.apr.2014

Geassocieerd met minder pijn1 en minder risico op intramusculaire injecties2

Betere doorstroming, snellere injecties Ontworpen met de SuperflowTM technologie voor 31% hogere doorstroming3* en een snellere injectie4

Referenties: 1. Arendt-Nielsen L et al. Pain following controlled cutaneous insertion of needles with different diameters. Somatosens Mot Res. 2006;23(1-2):37-43. 2. Birkbaek NH et al. A 4-mm needle reduces the risk of intramuscular injections without increasing backflow to skin surface in lean diabetic children and adults. Diabetes Care. 2008;31(9):e65. 3. Tested according to DS EN/ISO 11608-2:2012. 4. Siegmund T et al. Comparison of usability and patient preference for insulin pen needles produced with different production techniques: “thin-wall” needles compared to “regularwall” needles: an open-label study. Diabetes Technol Ther. 2009;11(8):523-528.

*In vergelijking met BD Nano 32G 4mm pennaald

Universeel Past op alle injectiepennen voor de behandeling van diabetes3

DIABETES INFO | RECEPTEN

GEMARINEERDE QUORN MET MIHOEN EN WORTELSCHIJFJES 1 portie = 526 kcal; 24 g eiwitten; 13,7 g vetten en 74,1 g koolhydraten (= 6 koolhydraatruilwaarde)

INGREDIËNTEN (voor 4 personen) • 400 g quornblokjes (versmarkt of diepvries) • 1 bussel jonge wortelen • 250 g sojascheuten • 250 g rijstvermicelli (mihoen) • 3 cm gember (vers) • 1 rood pepertje • 8 takjes koriander (vers) • 8 takjes peterselie (vers) • 1 teentje knoflook • 1 eetlepel rijstolie • (zout) Voor de marinade: • 4 eetlepels sojasaus • 3 eetlepels sesamolie • 2 koffielepels wokmarinadekruiden (gedroogd)

VOORBEREIDING Enkele uren vooraf: • Meng de ingrediënten voor de marinade. • Meng de quornblokjes goed onder de marinade, zodat ze volledig bedekt zijn. Laat 4 uur marineren in de koelkast. Op het moment zelf: • Snij de wortelen in schuine plakjes. • Snipper het knoflookteentje fijn. • Rasp de gember fijn. • Verwijder de pitjes uit het pepertje (je kan ze er ook in laten als je van pikant houdt) en snipper het pepertje fijn. • Snij de peterselie- en korianderblaadjes fijn.

27

VEGGIE

recepten

BEREIDING • Kook de rijstvermicelli in lichtgezouten water (kooktijd: zie verpakking) en giet af. • Verhit intussen de rijstolie in een wok en roerbak de fijngesnipperde knoflook, de gember en het pepertje. Voeg de quornblokjes en de marinade toe en roerbak 2 min. • Meng er de plakjes wortel onder en roerbak enige tijd. Voeg de sojascheuten toe en roerbak nog enkele minuten. Voeg de helft van de rijstvermicelli toe en laat nog even opwarmen. AFWERKING Strooi de fijngesnipperde koriander en peterselie over het gerecht. Serveer de rest van de rijstvermicelli apart. Tip Wortelen passen heel goed bij smaakmakers als koriander, gember, balsamicoazijn, chilipeper en kaneel. Is de koolhydraatportie te groot voor je dagschema? Verminder dan de hoeveelheid vermicelli. 15 g droge vermicelli is 12,5 koolhydraten of 1 koolhydraatruilwaarde.

CONTOUR® NEXT van Bayer. Alle informatie die je nodig hebt, zwart op wit.

Doe meer dan een gewone basistest. Eenvoudige zelfnavigatie via korte en duidelijke tekstboodschappen maakt het makkelijk om: • een overzicht van alle trends te bekijken en te interpreteren • persoonlijke doelwaarden in te stellen • een testherinnering te programmeren • notities of maaltijdmarkeringen toe te voegen Contour® next is enkel te verkrijgen in de diabetesconventie.

®

DIABETES INFO | BEWEGING

29

Een kijkje in het leven van Noémi

EEN SPORTIEVE ROPESKIPSTER Noémi Peters is 13 jaar en heeft diabetes type 1. Ze doet aan ropeskipping bij de club Hipe Skip Merksem. Ropeskipping is niet gewoon touwtje springen, maar is acrobatie in touwen. Tijdens het springen worden allerlei moeilijke ‘trucs’ uitgevoerd. Bij haar diagnose diabetes was Noémi bang dat ze haar sport zou moeten opgeven, maar diabetes en sport is wel een haalbare combinatie. Noémi behaalde in 2014 met haar team van vijf meisjes goud op de provinciale kampioenschappen in Bierbeek en in maart 2014 ook een zilveren medaille op het Belgisch Kampioenschap in Roeselare. Hierdoor zijn ze ook geselecteerd voor het Wereld Kampioenschap 2014 voor de jeugd in Hong Kong. Het is een duur kostenplaatje, waardoor een WK-deelname er jammer genoeg niet inzit.

Noémi laat zien dat haar diabetes niet in de weg staat om goed te kunnen presteren. Het is wel belangrijk de nodige zorg te dragen voor je diabetes en op tijd je waarden te checken. Indien nodig neemt ze extra koolhydraten om maximaal te kunnen presteren.

De dag waarop de wedstrijd doorging, moest ik zeer vroeg opstaan. Samen met mijn ouders en broer genoten we van een heerlijk ontbijt in een B&B in Roeselare. Door mijn suikerziekte moest ik wel rekening houden met wat ik allemaal at.

Mijn teamgenoten en ik gaven elkaar een grote groepsknuffel na de eerste proef speedlopen. Tijdens die proef liepen de vier andere meisjes van mijn team speed. Dit is lopen in een ijzeren touw waarbij enkel je rechtervoet geteld wordt.

Dit is de ‘Double Dutch 4’ waarbij er altijd twee personen springen terwijl twee anderen draaien met twee touwen. Op deze foto doe ik een ‘frog’ over iemand die een push-up doet. Een ‘frog’ is een soort handenstand terwijl je op je handen springt.

De laatste proef is de ‘Single Rope 4’. Dit is een freestyle gesprongen met vier springers met ieder één touw.

Deze proef noemt ‘Double Dutch Speed’ waarbij ik hier in twee touwen loop. In deze proef loop je 45 seconden terwijl er twee anderen voor jou draaien.

En nadien is er eindelijk de prijsuitreiking. Mijn team, met de blauwe vesten, eindigde op de 2de plaats van het Belgisch Kampioenschap.

30

PASSO DELLO STELVIO een verhaal van aan de zijlijn DIRK VAN HERPE, Directeur ouderenzorg Imelda vzw, WZC Den Olm Bonheiden Mijn echtgenote, Brigitte, werkt als diabeteseducator in het UZ Gasthuisberg te Leuven. In februari kreeg ze de vraag om mee een groep mensen met (pre)diabetes te begeleiden die al fietsend de Stelvio zouden beklimmen. Mijn eerste reactie was dat ze eerst wel zelf met de fiets boven diende te geraken. De uitdaging was een feit. Ik zou haar begeleiden, zodat ze vier maanden later op het dak van Italië zou staan. De Stelvio is met zijn 2 758 meter immers een van de zwaarste beklimmingen in het wielrennen: 21,5 km klimmen, 39 haarspeldbochten om een hoogteverschil van 1 532 meter te overwinnen aan een gemiddeld stijgingspercentage van 6,95%.

Ik ontmoette het ‘team Stelvio’ en leerde tien mensen kennen met een passie om de wereld, maar vooral zichzelf, te overtuigen dat door een gezond voedingspatroon en door te bewegen/sporten ze het juk van diabetes kunnen ontlopen of onder controle houden. Tien mensen die grenzen gingen verleggen. Mijn vrouw en ik namen deel aan de voorbereidende gezamenlijke fietstochten. Er werden bekende heuvels beklommen zoals de Molenberg, de muur van Geraardsbergen en de Cauberg. Tijdens deze ritten wisselden we ervaringen uit, gaven we elkaar moed en na de ritten deelden we vreugde en spoelden het stof door met een frisse degustatie. Ook de partners van onze helden, en dit is nog een understatement, leefden

mee en waren aanwezig tijdens deze ritten. De groep groeide naar elkaar toe. De focus werd steeds scherper. Het geloof in eigen kunnen balanceerde tussen top en afgrond, maar het vormpeil groeide. Hoewel: de Côte de la Haussière, bekend als de zwaarste beklimming van België, zorgde bij sommigen voor een zwart moment in de voorbereiding. Moeten afstappen op een beklimming van 4 km was niet meteen de beste motivator. “Ik stop er mee” was dan ook geen uitzonderlijke uitspraak. Maar de focus op de Stelvio bleef, dankzij de aanmoedigingen van hun omgeving. Op 12 juni arriveerde iedereen in Bormio, na een té lange nachtelijke busreis. Bormio werd overspoeld door 1 500 wielerliefhebbers, die 2 dagen later naar boven werden gezogen door de ambitie om deze Alpenreus te bedwingen. Hoewel we aan de voet van de Stelvio logeerden, was de top van de beklimming niet te zien. De omgeving sprak echter tot de verbeelding, daar waren de Ardennen maar klein bier tegen. Een ontmoeting met Lucien Van Impe, toch een icoon uit de wielersport, was voor velen veelbetekenend. Hij zou ook mee naar boven rijden op een elektrische fiets.

DIABETES INFO | BEWEGING

Meer info: Golazo Sports www.passodellostelvio.be

PASSO DELLO STELVIO GAAT SAMEN MET DE DIABETES LIGA DE STRIJD AAN TEGEN DIABETES Nog 500 meter, de aankomst is in zicht, ik word naar boven gezogen door de aanmoedigingen van alle supporters. Een adrenalinestoot van jewelste, een gevoel dat ik nooit eerder meemaakte in mijn leven. En uiteindelijk bereik ik de Cima Coppi, de Passo dello Stelvio. Ik bevind mij op het dak van Italië, op de top van mijn kunnen. De emoties worden me te machtig. We vallen in elkaars armen, een knuffel, een alleszeggende stilte. Yes, we did it! Voor hen die zich aan de afdaling waagden, met hun handen diep in de ‘guidon’, was het nog nagenieten van het prachtige decor van de Stelvio.

En dan eindelijk 14 juni. De zon was al vroeg van de partij en om 6u30 stond het ontbijtbuffet te pronken, al was de eetlust niet groot. Slecht geslapen, maagpijn, diarree, stress … We moeten er lief hebben uitgezien. De sympathieke Belgen plots met hun bleke blik op oneindig, starend naar een verborgen berg. Om 8u30 werd de hele ploeg in de voorste linie verwacht. Stelvio teamlid Jan Bonné stond zo scherp, dat hij zijn helm was vergeten op de kamer. Vlug nog naar boven. Een kwartier later zagen we Jan plots terugfietsen naar het hotel: ook zijn drinkbussen stonden nog op de kamer … Het startschot klonk als een verlossing. De adrenaline gierde door de verkrampte lichamen. Er was maar één weg te gaan: de weg naar boven, van bocht naar bocht, meter na meter, niet te ver vooruitkijkend. In het besef dat elke trap er één was die je dichter bij je doel bracht. Het verbijten van de pijn, het tandengeknars op het stuk met een stijging van 14%, maar vooral het gevoel dat je niet alleen was, dat bij iedereen, hoe getraind ook, elke spier in het lichaam gespannen stond om het gevecht tegen de natuur te winnen. Hoe hoger je geraakte, hoe meer de pijn in armen en benen, in nek en rug toenam. De aanmoedigingen stuwden je naar boven. Terugkeren naar beneden was geen optie. Laatste bevoorrading, nog 3 km aan 12%, de lucht wordt nog ijler, alles verkrampt, nog 3 000 meter te gaan. Het moet lukken, je trapt immers al 18,5 km de ziel uit je lijf. Dit mag niet meer misgaan. Waar ben ik toch aan begonnen …

31

Team Stelvio: jullie zijn fantastische mensen, een groep vrienden wellicht voor het leven. Ook aan alle begeleiders een woord van dank, zeker ook aan dokter Luk Buyse. Natuurlijk wil ik ook mijn vrouw Brigitte bedanken, dankzij haar kon ik dit mee beleven. Laat dit nog vele mensen inspireren om hun eigen verhaal te schrijven en vooral te beleven.

BEWEGING is een krachtig middel in zowel de behandeling als de preventie van diabetes!

Passo Dello Stelvio is niet enkel een recreatief wielerevenement, maar ook een campagne rond diabetes en de preventie ervan. In de editie van 2014 werd extra aandacht besteed aan diabetespreventie en prediabetes. Dit voorstadium van type 2 diabetes met licht verhoogde bloedsuikerwaarden verloopt dikwijls onopgemerkt, toch is er dan reeds risico op diabetescomplicaties. Het goede nieuws is dat er op dat moment nog een terugweg is, via een gezonde leefstijl. Door het beklimmen van de Stelvio wil de Diabetes Liga, samen met het Team Stelvio, diabetes en prediabetes onder de aandacht brengen. Beweging is immers een krachtig middel in zowel de behandeling als de preventie van diabetes! Daarenboven werden fondsen verzameld om de Diabetes Liga en de ABD (Association Belge du Diabète ) te ondersteunen. Er werd maar liefst 78 374 euro verzameld. Hiermee wordt onder andere de omkadering van het diabetesteam gefinancierd. Er blijft daarnaast nog een mooie som over die zal dienen om de doelstellingen van de vereniging verder te ondersteunen. Vanuit de Diabetes Liga willen wij Team Stelvio, alle deelnemers en de organisatie van harte danken voor deze ondersteuning. Wij kijken alvast uit naar de editie 2015.

Nieuw! FreeStyle Precision Neo De “fijnste” meter

8,6cm

Nieuw design: extra licht

5,9cm

Eenvoudige en betrouwbare glycemie en ketonen testen Hypo- en hyperglycemische trend indicatoren

Voldoet aan de ISO 15197:2013 norm

Groot scherm en duidelijk contrast

Voor meer informatie Elke werkdag, tussen 8.30 u en 17.00 u

ADCFSNEM01JD-10e13N

0,8cm

DIABETES INFO | SOCIAAL

33

RECENTE WETSWIJZIGING:

eerste stap in betere bescherming mantelzorgers CHRISTINE VANDER SYPE, verpleegkundige - diabeteseducator, Diabetes Infolijn

Mijn kind heeft diabetes en kan zelf nog geen insuline spuiten, kan de juf daarbij helpen? Mijn moeder gaat graag op uitstap, maar wie dient dan haar insuline toe? Ons zoontje heeft een insulinepompje om zijn diabetes te regelen, wie mag er bolussen? Heel regelmatig bereiken vragen als deze ons via de Diabetes Infolijn. De wetgeving was hierin vóór de wijziging heel strikt: enkel artsen en verpleegkundigen waren bevoegd om technische verpleegkundige verstrekkingen zoals het inspuiten van insuline en glucagon uit te voeren. Ouders mochten dus volgens de wet bij hun kind geen insuline toedienen of in nood een glucagoninspuiting geven. Uiteraard was dit in de praktijk niet haalbaar, want ouders nemen vanzelfsprekend wel de diabeteszorg van hun kind op zich. Omdat deze situatie zeer vervelend was, werd er langs verschillende kanalen druk uitgeoefend om deze wet te wijzigen. Ook de Diabetes Liga was bij deze onderhandelingen betrokken en stuurt al jaren aan op een wetswijziging. Op 30 april 2014 werd een aanpassing van het betreffende Koninklijk Besluit nr. 78 gepubliceerd in het Staatsblad. Artsen en verpleegkundigen zijn nu bevoegd om specifieke technische verpleegkundige verstrekkingen (onder bepaalde voorwaarden) aan mantelzorgers aan te leren.

Vooraleer dit kan, moet de 'mantelzorger' aan een aantal voorwaarden voldoen: • Hij/zij moet er voor opgeleid worden. • Het moet buiten de uitoefening van een beroep gebeuren. Ouders en andere familieleden of vrijwillige begeleiders komen dus wel in aanmerking, maar een kleuterleider of leerkracht mag wettelijk gezien geen verpleegkundige taken uitoefenen tijdens de uitoefening van zijn/haar beroep. • Het gaat enkel om technische verpleegkundige verstrekkingen B (bv. het toedienen van medicatie). • Er dient een attest afgeleverd te worden door de verpleegkundige/arts aan de mantelzorger.

Het attest moet volgende gegevens vermelden:

naam van de mantelzorger; naam van de patiënt; welke prestatie(s); duur van de bevoegdheid; eventuele voorwaarden (beperkingen, omstandigheden, wanneer de verpleegkundige verwittigen, wat melden …).

Als dit allemaal correct is gebeurd, kan een mantelzorger wettelijk gezien ingeschakeld worden om insuline in te spuiten en/of in geval van nood een glucagonspuit toe te dienen. Deze wetswijziging is een stap vooruit in de diabeteszorg, maar kan ook een oplossing bieden voor andere chronische ziekten waar verpleegkundige handelingen dienen verstrekt te worden. Diabeteszorg op school door de leerkracht blijft wettelijk gezien een moeilijk iets, maar een grondig overleg tussen ouders, school en kinderconventie kan veel problemen verhelpen. Meestal wordt zo een oplossing gevonden waarbij de optimale begeleiding van het kind met diabetes centraal staat.

34

MET DE DIABETES LIGA OP CULTURELE REIS! Een verhaal van moed, levensvreugde en menselijke warmte. PROF. dr. FRANK NOBELS, OLV-Ziekenhuis Aalst

Nu is het menens, je moet echt een week lang met hen op stap, hen met raad en daad bijstaan, hun PROBLEMEN OPLOSSEN. Hoe bereid je je daar op voor?

De Diabetes Liga organiseert elk jaar een culturele reis, telkens naar een andere schitterende bestemming met veel bezienswaardigheden. Mijn echtgenote Marleen en ik gingen vorig jaar een eerste keer mee, naar Kusadasi in Turkije. We stonden in voor de medische begeleiding. We namen de fakkel over van em. prof. dr. Raoul Rottiers en zijn echtgenote Bea, die dit vele jaren met hart en ziel hadden gedaan. Niet makkelijk om in hun voetsporen te treden. Tja, hoe begin je er aan? Je bent wel gewoon om ganse dagen mensen met diabetes te begeleiden en hebt daar zelfs naam en faam in verworven. Maar nu is het menens, je moet echt een week lang met hen op stap, hen met raad en daad bijstaan, hun problemen oplossen. Hoe bereid je je daar op voor?

We leerden de deelnemers kennen op een voorreisvergadering. Ze bezorgden ons hun medische fiches, die we zorgvuldig bestudeerden. De variatie was groot: jong en oud, diabetes type 1 of 2, op twee of meer injecties of behandeld met een insulinepomp, al dan niet met complicaties, sommigen voelen hun hypo’s niet goed, anderen hebben andere gezondheidsproblemen, reizen alleen of met hun partner. Soms hebben ook de partners een hele medische voorgeschiedenis. We kregen een grondige briefing van Raoul en Bea. We overlegden met een urgentiearts van ons ziekenhuis, die ervaring heeft met buitenlandse missies. Resultaat: we vertrokken met een grondige voorkennis en met een ganse koffer medisch materiaal om op alles voorbereid te zijn. De eerste hindernis is de security op de luchthaven. Tot onze verwondering gaat dit erg vlot. Niemand moest zijn valies uitpakken of een doktersattest laten zien, en de medische koffer geraakt zonder problemen door de scanner. Maar terwijl ik tevreden mijn medisch materiaal van de band neem, verneem ik dat Frans in de staart van de groep een hypo heeft. Ik ben al door de security en hij niet … Oei, dit begint niet goed. Gelukkig wordt Frans goed opgevangen door zijn vrouw Georgette en is reisleider Marc ook in de buurt.

DIABETES INFO | SOCIAAL

Na een lange tocht komen we diep in de nacht aan in Kusadasi. En wij als dokters de mensen maar aanraden om op regelmatige uren te eten en te spuiten … Het diabetesschema is al volledig ontregeld. Maar met wat bijsturing lukt dit wel. De volgende ochtend is iedereen goedgeluimd aan het ontbijt, klaar om er in te vliegen. Maar waar is Geert? Geert heeft de situatie verkeerd ingeschat. Hij heeft zich in zijn kamer ingespoten en vindt daarna het ontbijtbuffet niet in het grote hotel. Ondertussen begint zijn glycemie vervaarlijk te zakken. Gelukkig hebben we hem op tijd onderschept. We kunnen meteen bewijzen dat we er iets van kennen. Het ijs is gebroken, het vertrouwen verzekerd. Er ontstaat grote openheid. De mensen tonen hun glycemiewaarden, vragen raad, stellen vragen, vertellen hun verhalen … Geert weet nu dat hij eerst moet kijken wat er in zijn bord komt voor hij zich inspuit. We spreken af dat hij zijn dosis eerst met mij bespreekt. Hij ontdekt al snel dat ik zo mijn trucs heb om een zoet dessert weg te spuiten. Oei, ik mag hem geen ‘verkeerde manieren leren’ . Met deze aanpak verloopt alles goed. De wederzijdse hulpvaardigheid is groot. Als Frans plots veel te vrolijk wordt dan kan je er donder op zeggen dat zijn suiker veel te laag staat. De medereizigers weten dit al en maken ons er op attent. Zo houdt iedereen een oogje in het zeil en worden problemen voorkomen. We genieten van de reis en smeden hechte vriendschappen. We leren enorm veel over het dagelijks leven met diabetes. Het reken- en bijstuurwerk is toch lastig: het tellen van koolhydraten, het inschatten of we op tijd zullen kunnen eten of later van een uitstap zullen terugkomen, het effect van moeilijk te voorspellen activiteiten, van wat meer alcohol … Toch geen makkelijke aandoening om dag in dag uit mee te leven. Maar geen gezanik. Dat is de grote levensles die we geleerd hebben: niet opgeven, tegenslagen maken je sterker. Ik doe mijn hoed af voor al die mensen. Ivan die het laatste jaar verschillende keren ziek is ge-

- Het meer van Ohrid

weest, twijfelde of hij nog zou meegaan, vond dat hij oud werd, maar nu toch gans de vakantie glundert en grapt. Joske die haar man en zoon verloren heeft en er toch nog in slaagt om positief door het leven te gaan en, hoewel ze al eens een traantje moet wegpinken, er erg van geniet. Ria die slecht ziet door haar diabetes, maar liefdevol geholpen wordt door haar echtgenoot Guido, en zo ook op oneffen terrein meestapt. Nadine die enkele tegenslagen heeft moeten verwerken, maar er weer tegenaan gaat, omringd door de fijne humor en welbespraaktheid van haar man Gilbert. Frans, die zijn hypo’s niet voelt en al eens moet geholpen worden om zijn suiker op te krikken. Hij vindt dit achteraf erg vervelend en staat er dan op dat hij een glas wijn mag trakteren - we grappen dat we zo graag hebben dat zijn suiker laag komt. Geert, een superlieve man die beschermd woont, en dankzij de omkadering van deze reis er mee op uit kan trekken. René die veel gewrichtslast heeft en al eens niet zo ver mee kan stappen. Hij zeurt daar dan niet over, is achteraf geïnteresseerd in wat we gezien hebben en blijft honderduit vertellen. Zo kan ik nog veel deelnemers typeren, allemaal sterke mensen. Er wordt heel wat over en weer gepraat. We merken dat ze veel steun vinden bij elkaar. Ook de partners, die met iemand met diabetes samenleven, hebben er veel aan met mekaar te kunnen optrekken. Men leert van elkaar bij, hoe men zaken aanpakt, en wil weten wat ik als dokter daar van vind. Dit is dan ook het doel van deze reizen: lotgenotencontact, bijleren, gewaar worden dat men niet alleen is met diabetes, ondanks beperkingen toch mee op reis kunnen gaan. Erg nuttig!

35

-

En ja hoor. We zien ook veel mooie dingen! Turkije was heerlijk. We logeerden in een fantastisch hotel aan zee, en maakten uitstappen naar Izmir, Ephese, Pamukale, Aphrodiasis, Milete, en vaarden naar Samos … Dit jaar zijn we naar Macedonië geweest, ook erg mooi. We hadden een hotel met een schitterend uitzicht op het meer van Ohrid. Het weer zat de eerste dagen niet mee, maar we hebben dit niet aan ons hart laten komen. We bezochten het gezellige stadje Ohrid met zijn middeleeuwse orthodoxe kerkjes, Romeinse mozaïekvloeren in Bitola, vaarden naar het klooster Naum, bezochten de hoofdstad Skopje met veel overblijfselen uit het Ottomaanse rijk, wandelden in het nationaal park Mavrovo. De gidsen waren telkens super! Ik raad mijn collega’s diabetologen aan om minstens één keer in hun carrière de medische begeleiding van zo’n reis op zich te nemen. Het is erg leuk, je leert er veel van bij en krijgt nog meer begrip voor mensen met diabetes. Maar … volgend jaar is er geen plaats voor de culturele reis, want Marleen en ik gaan terug mee!

Ik raad mijn collega’s diabetologen aan om minstens één keer in hun carrière de MEDISCHE BEGELEIDING

van zo’n reis op zich te nemen.

m

po

e t!

ck

Fr o

sec

o cket to p

DIABETES INFO | VERENIGING

Diabetes Liga lanceert

HALT2DIABETES IN DE STRIJD TEGEN TYPE 2 DIABETES Op 23 juni werd er in 2 pilootregio’s, op initiatief van de Diabetes Liga en met steun van de Vlaamse overheid, een innovatief project gelanceerd ter preventie van type 2 diabetes (HALT2Diabetes).

AURÉLIE LAMPAERT, projectcoördinator Diabetespreventie (Diabetes Liga)

HALT2Diabetes staat voor Haalbaarheid van Lokale Preventie van Type 2 Diabetes. Voor de eerste keer in Vlaanderen wordt een geïntegreerde strategie uitgetest om type 2 diabetes en hart- en vaatziekten te voorkomen bij hoogrisicopersonen. Het project wordt uitgevoerd in regio “Gent, Merelbeke, Melle, Destelbergen” en in regio Haspengouw (Alken, Borgloon, Gingelom, Heers, Kortessem, Nieuwerkerken, Sint-Truiden en Wellen). De strategie in het project is gebaseerd op de meeste recente wetenschappelijke kennis uit binnen- en buitenland. In de pilootregio’s kan de bevolking terecht bij de huisarts voor een individuele risicobepaling via een aantal onderzoeken en een advies op maat. De huisartsen worden bij alle stappen ondersteund door software die hiervoor speciaal werd ontwikkeld. Wie een verhoogd risico loopt op type 2 diabetes, zal de nodige professionele begeleiding krijgen om zijn of haar leefstijl aan te passen en zo de gezondheidsrisico’s te verminderen. Vanaf het najaar 2014 worden hiervoor verschillende leefstijlprogramma’s georganiseerd, verspreid over de pilootregio’s. In groepen van maximum 15 personen, worden deelnemers in 6 groepssessies begeleid naar een gezonde leefstijl door een deskundig team. Meer dan 50% van de personen die een verhoogd risico hebben, kunnen de evolutie naar type 2 immers voorkomen door gezond te leven. En dit is wat HALT2Diabetes tracht te verwezenlijken.

HALT2Diabetes is een haalbaarheidsstudie, waarbij essentiële randvoorwaarden en mogelijke knelpunten voor lokale diabetespreventie in kaart zullen worden gebracht. Op die manier wil de Diabetes Liga, samen met zijn partners, komen tot een gericht advies naar de overheid voor diabetespreventie op Vlaams niveau. De bevoegde minister Jo Vandeurzen gaf toestemming voor de uitvoering van HALT2diabetes na gunstig advies van de Vlaamse werkgroep Bevolkingsonderzoek.

De pilootfase van HALT2Diabetes loopt tot midden 2015 en wordt uitgevoerd in samenwerking met andere partnerorganisaties van de Vlaamse overheid: Domus Medica, VIGeZ en Eetexpert. Om HALT2Diabetes uit te voeren zetten ook verschillende lokale partners hun schouders onder dit project. Voor regio Gent en de rand ondersteunen huisartsenverenigingen Gent – Merelbeke, het Lokaal Multidisciplinair Netwerk Samen in Zorg, Stad Gent en Gemeenten Destelbergen, Melle, Merelbeke, de Gentse wijkgezondheidscentra, de lokale dienstencentra en KOVAG (beroepsvereniging voor apothekers) het project. In regio Haspengouw zijn het Huis voor Chronische Zorg, het Lokaal Multidisciplinair Netwerk Sint-Truiden, Borgloon en omgeving, Huisartsenkring Sint-Truiden en omgeving, Huisartsenkring Kanton Borgloon en de Haspengouwse gemeenten de lokale trekkers.

MEER INFO: www.HALT2Diabetes.be of [email protected]

onze partners:

37

wereld diabetes dag

16/11/2014 WERELD DIABETES DAG Op deze dag organiseert de Diabetes Liga vzw 8 wandelingen verspreid over Vlaanderen! Deelnameprijs: € 2 • Kinderen tot 12 jaar gratis

WANDELEN IN DE ANTWERPSE KEMPEN IN ESSEN Æstart: Parochiecentrum Essen-Statie, Kerkstraat 62, Essen Ævertrek: vrije start van 10u tot 15u Æthemawandeling: “Grote Oorlog 14-18” “dodendraad” met gids om 10u30 en om 14u30 (stipt aanwezig!) Æparkeergelegenheid: bij het parochiecentrum, bij het zwembad ‘De Vennen’ en aan de kerk Æbereikbaar met het openbaar vervoer: • Trein (Antwerpen – Essen) station op 500 meter van het parochiecentrum • Bussen van De Lijn nummers: 446 – 447 – 670 – 673 – 679 halte voor het parochiecentrum Æafstanden: • 5 km: themawandeling “De Grote Oorlog ‘14-18, dodendraad” • 7 km: naar Wildertse Duintjes • 13 km: naar de Paterstuin • 20 km: combinatie van wandeling 7 km en 13 km Æbijzonderheden: mogelijkheid tot bezoek van het “Karren museum” (Kiekenhoeve) (www.karrenmuseum.be) VVV Toerisme Essen (www.vvvessen.be) Æcatering: koude en warme dranken, soep en broodjes verkrijgbaar Æinfo: 03 645 30 66 – [email protected] (Jacques Claes) 03 667 35 88 (Lies Konings)

wereld diabetes dag

16/11/2014 WERELD DIABETES DAG Op deze dag organiseert de Diabetes Liga vzw 8 wandelingen verspreid over Vlaanderen! Deelnameprijs: € 2 • Kinderen tot 12 jaar gratis

WANDELPLEZIER IS GEDEELD PLEZIER Æstart: De Barrier, Barrierstraat 11, Bree Ævertrek: vanaf 10u tot 15u Æparkeergelegenheid: parkeergelegenheid in de buurt Æafstanden: 5 km en 12 km Æbijzonderheden: nieuwe locatie! Æcatering: soep, broodjes en suikerarme vlaai Æinfo: 089 47 18 13 - [email protected] (Albert Schrooten)

Een organisatie van Diabetes Liga Afdeling Antwerpen–Noord met medewerking van de afdelingen uit de provincie Antwerpen en met ondersteuning van het gemeentebestuur van Essen.

Een organisatie van Diabetes Liga afdeling Bree.

Vragen over diabetes? Diabetes Infolijn 0800 96 333 Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 • 9000 Gent T 09 220 05 20 • F 09 221 00 82 [email protected] • www.diabetes.be

Vragen over diabetes? Diabetes Infolijn 0800 96 333 Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 • 9000 Gent T 09 220 05 20 • F 09 221 00 82 [email protected] • www.diabetes.be

wereld diabetes dag

AFDELING ANTWERPENNOORD

16/11/2014 WERELD DIABETES DAG Op deze dag organiseert de Diabetes Liga vzw 8 wandelingen verspreid over Vlaanderen! Deelnameprijs: € 2 • Kinderen tot 12 jaar gratis

wereld diabetes dag

AFDELING BREE

16/11/2014 WERELD DIABETES DAG Op deze dag organiseert de Diabetes Liga vzw 8 wandelingen verspreid over Vlaanderen! Deelnameprijs: € 2 • Kinderen tot 12 jaar gratis

WANDELING IN DE BOSSEN VAN DE MERODE

WAASMUNSTER HEIDEPAD WANDELING

Æstart: ’t Schoolhuis, Schoterheide 48, Tessenderlo

Æstart: Heidekapel, recht tegenover Heidekapelstraat 32, Waasmunster

Ævertrek: Start om 7u (naar aanleiding van recordpoging die start ook om 7u)

Ævertrek: groepswandeling om 14u Æparkeergelegenheid: parkeergelegenheid in de buurt

Æparkeergelegenheid: parkeergelegenheid in de buurt

Æafstanden: 5 km en 9 km (luswandelingen)

Æafstanden: 5,5 km - 7,5 km - 9 km - 12 km (wandelingen kunnen gecombineerd worden) Æbijzonderheden: Recordpoging om Guinness Book of Records te halen door lopen op een loopband gedurende 12 uur. Vorige record 123,400 km. Æcatering: drank, broodjes en soep

Æbijzonderheden: iedereen welkom - samenkomst 13u45 Æcatering: Flesje water en snack

Æinfo: 011 39 22 69 – [email protected] (Willy Van De Put)

Æinfo: 03 770 56 41 - [email protected] (Rita Reel) 03 770 81 12 - [email protected] (Els Sack)

Een organisatie van Diabetes Liga afdeling West-Limburg.

Een organisatie van Diabetes Liga afdeling Waasland.

Vragen over diabetes? Diabetes Infolijn 0800 96 333 Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 • 9000 Gent T 09 220 05 20 • F 09 221 00 82 [email protected] • www.diabetes.be

Vragen over diabetes? Diabetes Infolijn 0800 96 333 Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 • 9000 Gent T 09 220 05 20 • F 09 221 00 82 [email protected] • www.diabetes.be

AFDELING WEST-LIMBURG

AFDELING WAASLAND

wereld diabetes dag

16/11/2014 WERELD DIABETES DAG Op deze dag organiseert de Diabetes Liga vzw 8 wandelingen verspreid over Vlaanderen! Deelnameprijs: € 2 • Kinderen tot 12 jaar gratis

WANDELEN IN DE SCHELDESTREEK IN AVELGEM

WANDELING IN DE GROENE LUBBEEKSE HEUVELS Æ start: Start om 8u, laatste vertrek om 15u, einde voorzien om 18u. Æ vertrek: Zaal Libbeke, Gellenberg 16, Lubbeek.

 start: Sportcentrum Ter Muncken, Doorniksesteenweg 226, Avelgem

 vertrek: vrije start tussen 8u en 15u, groepswandeling om 14u30

Æ parkeergelegenheid: parkeergelegenheid in de buurt Æ afstanden: 4 km

wereld diabetes dag

16/11/2014 WERELD DIABETES DAG Op deze dag organiseert de Diabetes Liga vzw 8 wandelingen verspreid over Vlaanderen! Deelnameprijs: € 2 • Kinderen tot 12 jaar gratis

, 7 km en 10 km.

Æ bijzonderheden: • wandelen door de groene heuvels van Lubbeek, door holle wegen, moerasgebied en prachtig natuurgebied. • kinderzoektocht voor de 12-jarigen • kindergrime • podoloog en medische verzorging beschikbaar • de wandelingen zullen bewegwijzerd zijn • de groepswandeling samen met de burgemeesters start om 14u Æ bereikbaar: met het openbaar vervoer (De Lijn) Lijn 3

 parkeergelegenheid: parkeergelegenheid in de buurt  afstanden: 3 lussen (6 of 7 of 9 km) waarvan één de ‘Joost Deseyn’ lus. De 3 lussen kunnen gecombineerd worden (13, 15, 16 of 22 km).

 bijzonderheden: • ontvangst van Sinterklaas om 14u20 en begeleiding van de groepswandeling en springkasteel aanwezig

• inschrijvingen groepswandeling vanaf 14u, ieder ingeschreven kind ontvangt achteraf gratis geschenkje

• aanwezigheid van podoloog en diabeteseducator op de informatiestand van de afdeling en Rode Kruis aanwezig

Æ catering: drank, broodjes, soep en taart verkrijgbaar. Æ info: 0476 21 46 96 - [email protected] (Willy Daenen)

 catering: drank en snacks verkrijgbaar  info: 056 71 83 37 (Yvan Courtens) 056 64 72 51 (Marin Christiaens)

Een organisatie van Diabetes Liga afdeling Leuven.

Een organisatie van Diabetes Liga afdeling Kortrijk in samenwerking met familie Joost Deseyn en het gemeentebestuur Avelgem.

Vragen over diabetes? Diabetes Infolijn 0800 96 333 Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 • 9000 Gent T 09 220 05 20 • F 09 221 00 82 [email protected] • www.diabetes.be

Vragen over diabetes? Diabetes Infolijn 0800 96 333 Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 • 9000 Gent T 09 220 05 20 • F 09 221 00 82 [email protected] • www.diabetes.be

wereld diabetes dag

AFDELING LEUVEN

16/11/2014 WERELD DIABETES DAG Op deze dag organiseert de Diabetes Liga vzw 8 wandelingen verspreid over Vlaanderen! Deelnameprijs: € 2 • Kinderen tot 12 jaar gratis

ONTDEK DE NATUUR IN DE BRUGSE RAND Æstart:

Vrije Basisschool De Zonnetuin, Beeweg 32, Sint-Kruis (Brugge) Ævertrek: vrije start tussen 12u en 15u Æparkeergelegenheid: parkeergelegenheid in de buurt Æafstanden: • 3 km: wandeling op de grens Assebroek/Sint-Kruis • 4 km: natuurgebied Gemene Weidebeek (aangepast schoeisel vereist) • 6 km: oude spoorwegbedding, Domein Rijckevelde & natuurgebied De Schobbejaks-hoogte (aangepast schoeisel vereist) • 7 km & 10 km: combinatie wandelingen van 3 km, 4 km & 6 km Æbijzonderheden: • alle wandelingen gaan langs belevingshoeve Hangerijn (vrij te bezoeken) • verrassingsactiviteit “Jong & Diabetes” – deelname mogelijk voor alle wandelaars • bereikbaar met openbaar vervoer: buslijn 11 (halte Ter Heide) • informatiestand van de Diabetes Liga vzw • tombola ten voordele van de Brugse afdeling van de Diabetes Liga vzw Æcatering: drank en snacks verkrijgbaar Æinfo: 050 36 27 37 en 0474 73 46 16 - [email protected] (Geert Van Vlaenderen)

wereld diabetes dag

16/11/2014 WERELD DIABETES DAG Op deze dag organiseert de Diabetes Liga vzw 8 wandelingen verspreid over Vlaanderen! Deelnameprijs: € 2 • Kinderen tot 12 jaar gratis

ZWERF MET ONS MEE DOOR LEFFINGE Æstart: De Zwerver, Dorpsstraat 95, Leffinge (recht tegenover de kerk op de markt) Ævertrek: vrije start tussen 13u en 14u30 Æparkeergelegenheid: parkeergelegenheid in de buurt Æafstanden: 5 km en 10 km wandelen in groep of alleen fietsen 10 km (niet in groep) Æcatering: na de nodige vitamientjes te hebben opgedaan, mogelijkheid om een lekkere kop soep met boterham te nuttigen Æinfo: 059 30 05 01 (Joseph Ballegeer) Een organisatie van Diabetes Liga afdeling Oostende en de Westkust.

Een organisatie van Diabetes Liga afdeling Brugge.

Vragen over diabetes? Diabetes Infolijn 0800 96 333 Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 • 9000 Gent T 09 220 05 20 • F 09 221 00 82 [email protected] • www.diabetes.be

AFDELING BRUGGE

Vragen over diabetes? Diabetes Infolijn 0800 96 333 Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 • 9000 Gent T 09 220 05 20 • F 09 221 00 82 [email protected] • www.diabetes.be

39

column

‘IETS DAT JE VERZWIJGT, MOET WEL ERNSTIG ZIJN!’ KOEN BIESEMANS, JONG&DIABEET (JONGERENWERKING)

“Ik heb diabetes!” Laat me duidelijk zijn, dit moet zeker niet je openingszin zijn. Langs de andere kant is het wel belangrijk dat mensen in je omgeving weten dat je diabetes hebt. Waarom is dit zo belangrijk? Stel je het klassieke verhaal voor: je hebt de afgelopen tien jaar een schitterende carrière opgebouwd. Of dat denk je althans. Op een bepaald moment wordt er beslist dat de helft van het personeel moet verdwijnen om kosten te besparen. Jij hoort ook bij die helft. Was je dan toch geen uitblinker? Hoe vertel je dit aan je partner of vrienden? Je bent bang om gezichtsverlies te lijden, dus je verzwijgt het. Of je vertelt in plaats van de waarheid iedereen in je omgeving dat je zelf ontslag hebt genomen om een nieuwe wending aan je carrière te geven. In beide gevallen mag je er zeker van zijn dat men je leugens zal doorzien. Door te liegen maak je het dus alleen maar erger. Je bent ontslagen omdat het bedrijf in moeilijkheden zat. Maar omdat je de echte reden achterhoudt, denkt iedereen dat er iets veel erger gebeurd is. Je hebt materiaal gestolen of je lag van ’s morgens tot ’s avonds ergens in een hoekje te slapen. Mensen hebben genoeg fantasie om een pittig verhaal te verzinnen. Kortom het besluit is dat je beter de waarheid vertelt, hoe moeilijk dat soms ook is. Als je het verhaal zelf vertelt met je eigen woorden, dan heb jij het beeld vorm ge-

geven dat iedereen van jou heeft. Zo kunnen er al zeker geen misverstanden ontstaan. Hoe vlugger je je verhaal vertelt, hoe kleiner de kans dat anderen zich reeds een verkeerd beeld vormen. Ik veronderstel dat je me al voelt aankomen. Je kunt je omgeving best zo vlug mogelijk inlichten dat je diabetes hebt. Als ze merken dat je jezelf tijdens de middag altijd afzondert om iets te doen, slaat hun fantasie al vlug op hol. De grote vraag blijft nu nog: hoe breng ik dit het best aan? Ik probeer dit altijd op een natuurlijke manier over te brengen. Diabetes en eten hangt heel sterk samen. In plaats van je bloedsuiker stiekem te meten, kun je dit ook opvallend doen. Er zal zeker iemand vragen wat je doet of gewoon al vreemd kijken. Dit is het perfecte moment om op een nonchalante manier te vertellen dat je diabetes hebt. Leg zeker niet de nadruk op de vingerprik of de spuiten. Het moet geen horrorverhaal worden. Je moet er ook geen half uur over vertellen. Hou het in eerste instantie kort en vertel het positief. Dit is erg belangrijk. Bereid je hier dus ook op voor.

“Je kunt je omgeving best zo vlug mogelijk inlichten dat je diabetes hebt. Als ze merken dat je jezelf tijdens de middag altijd afzondert om iets te doen, slaat hun fantasie al vlug op hol.”

Onthoud goed dat misverstanden vlug ontstaan en achteraf moeilijk recht te zetten zijn. Maak het jezelf eenvoudig en vertel je omgeving jouw situatie. Ga niet te veel in detail en laat blijken dat diabetes voor jou geen probleem vormt. Je bent wie je bent en diabetes is daar een onderdeel van.

DIABETES INFO | DIABETES INFOLIJN

In de natuurvoedingswinkel raadt men me aan kokosbloesemsuiker als zoetstof te gebruiken. Is dit inderdaad een geschikte zoetstof? groeten Kathy

Beste Kathy, We hebben ons geïnformeerd over kokosbloesemsuiker bij het VIGeZ. Dit was het antwoord dat zij gaven: “Kokosbloesemsuiker is op de meeste vlakken (samenstelling, energiewaarde) vergelijkbaar met gewone suiker. De glycemische index (de maat die aangeeft hoe snel de bloedsuikerspiegel stijgt na het eten van koolhydraten) zou lager liggen, maar de enige beschikbare studie die dit heeft vastgesteld is onvoldoende om dit met zekerheid te kunnen stellen. Doordat er bij de productie minder geraffineerd wordt, kan kokossuiker in vergelijking met geraffineerde suiker nog een kleine hoeveelheid mineralen en andere nuttige voedingsstoffen bevatten. Gewone suiker is zodanig geraffineerd dat hier weinig of niets van overblijft. Op dit vlak heeft kokosbloesemsuiker dus een voordeel t.o.v. geraffineerde suikervarianten. Een kanttekening is wel dat het hoe dan ook een beter idee is om deze mineralen en andere voedingsstoffen uit andere, volwaardige voedingsmiddelen (groenten, fruit, noten …) te halen. Kokosbloesemsuiker benoemen als een ‘gezonde suiker’ die met een gerust hart kan geconsumeerd worden, is dus overdreven en zowel voor personen met als zonder diabetes geldt dat ook deze vorm van suiker in beperkte mate gebruikt dient te worden. Dit geldt trouwens ook voor honing, agavesiroop, ahornsiroop en moutstroop: ook dit zijn geen goede suikervervangers.”

Een vraag van één van mijn patiënten: klopt het dat een persoon met diabetes géén tandimplantaten mag hebben? De tandarts zou dit beweren… Zelf heb ik deze uitspraak nog niet eerder gehoord. Alvast bedankt voor jullie advies. Jolande, diabeteseducator

Beste Jolande, We hebben je vraag voorgelegd aan professor J. Vanobbergen. Onderstaand kan je zijn antwoord terugvinden: “Een patiënt wiens diabetes niet goed gecontroleerd is (slecht gecontroleerde glucosespiegel) heeft een verhoogd risico voor het falen van implantaten. De stabiliteit van de implantaten is ook minder goed bij een slecht gecontroleerde glucosespiegel (HbA1c hoger dan 8%). Bij een goed gecontroleerde glucosespiegel is er echter geen tegenindicatie voor het plaatsen van implantaten.”

41

Vraag het aan de DIABETES INFOLIJN Heb je zelf een vraag? [email protected] 0800 96 333

Is er kennis of wetenschappelijke ervaring in verband met vetvermindering (vetwegzuiging, o.a. buikvet) en de al dan niet gunstige invloed op diabetes? Alvast mijn dank voor een antwoord. Trudy

Beste Trudy, Bedankt voor deze zeer interessante vraag, we hebben deze voorgelegd aan prof. L. Van Gaal. We vatten zijn antwoord even samen: “De belangrijkste gevolgen van overgewicht en obesitas worden veroorzaakt door het dieper gelegen buikvet. Het is vooral deze vorm die met de belangrijkste risico’s voor diabetes en hart- en vaatziekten gepaard gaat. Ook diabetesontregeling, in het kader van toenemend lichaamsgewicht, vormt één van de verwikkelingen hiervan. Studies waarbij men een hoeveelheid van het buikvet chirurgisch verwijdert tonen controversiële resultaten. Hoewel een aantal theoretische voordelen beschreven werden, is er wellicht geen duidelijke meerwaarde in de praktijk. Daarentegen zorgen een klein gewichtsverlies en een toename van de fysieke activiteit wel voor een vermindering van het ongezonde buikvet, met positieve gezondheidseffecten. Bij liposuctie alsook bij oudere technieken zoals “vetschortoperaties” wordt hoofdzakelijk het onderhuidse of subcutane vet verwijderd (tot enkele kilogrammen). Vermits deze laatste vorm van vetstapeling met minder metabole afwijkingen gepaard gaat, mag dan ook niet verwacht worden dat liposuctie of gelijkaardige technieken een positief effect hebben op de gezondheidstoestand. Een mooie illustratie hiervan is een werk van dr. Sam Klein (VS), die in 2004 aantoonde dat enkele kilogrammen gewichtsverlies dankzij liposuctie geen enkele verbetering van het risicoprofiel bood. Liposuctie en verwante technieken behoren dan ook tot het zuiver esthetische domein.”

42

Was jij er ook bij?

Op vrijdag 30 mei organiseerde de Diabetes Liga Afdeling Brugge een leuke gezinsnamiddag. Hieronder kan je lezen wat Roxanne De Geeter er van vond.

Vrijdag 30 mei was weer een leuke gezinsnamiddag in Brugge! Het vond plaats in de Zandwegemolen, een gezellig restaurant met een windmolen. De kinderen gingen meteen aan de slag in de keuken: ze gingen brood bakken en soep maken! We kregen allemaal een kom met bloem, gist en boter. We gingen aan de slag en even later waren mooie bollen deeg tevoorschijn gekomen. Dan begonnen we met de soep. De chef toonde ons groenten en wij benoemden ze. We kregen ook de kans om eens te leren snijden als een echte kok! Het was moeilijk, maar wel heel leuk. Ondertussen hadden de ouders al een rondleiding in de molen gekregen en waren ze erna een spel aan het spelen in verband met diabetes. Ons brood en onze soep waren aan het bakken en koken, dus we kregen ook een rondleiding van de molenaar. De molen was best interessant, en hoe de tarwe meel werd was dat zeker ook! We gingen terug naar het restaurant en kregen wat uitleg. Eén van de chefs vertelde over Zucsu, een diabetesgids voor in het restaurant. Met deze gids kan iemand met diabeteszich veel beter een beeld vormen hoeveel hij/zij moet bolussen. Even later werd de soep geserveerd met het brood. Iedereen genoot met volle teugen van de kookkunsten. Zo liep de gezinsnamiddag ten einde. Iedereen vond het zeer leuk. De volgende keer wordt het vast even leuk!

Diabetes Info • Kids magazine

Mmm … lekkere soep! Op de gezinsdag in Brugge werd er ook een lekkere minestronesoep klaargemaakt. Een ketel van 15 liter is voor thuis wat veel soep, daarom geven we hier het recept voor 3 liter. Smakelijk! Benodigdheden voor ongeveer 3 liter soep (=ongeveer 12 porties soep): • 2,5 liter water • 300 g gepelde tomaat (blik) • 2 preien middelgroot (225 g schoongemaakt) • 1 kleine courgette (200 g schoongemaakt) • 1 grote wortel (150 g schoongemaakt) • 2/3 van een kleine aubergine (100 g schoongemaakt) • 1 kleine venkel (100 g schoongemaakt) • 100 g selder • beetje bloemkool (60 g) • beetje broccoli (60 g) • 2 eetlepels margarine • 3 bouillonblokjes • 40 g soeplettertjes • peper (en zout) Bereiding: • Maak de groenten schoon en snij ze in kleine stukjes. • Verhit de margarine in een ruime pan en stoof de groenten (behalve de gepelde tomaten) aan. Voeg na een korte tijd de tomaten, het water en de bouillonblokjes toe. Breng het geheel aan de kook en laat zachtjes verder koken tot alle groenten gaar zijn (ongeveer 25 minuten). • Voeg enkele minuten voor de soep klaar is met koken de soeplettertjes toe. Breng de soep op smaak met peper (en zout).

met diabetes leren Wil je ook andere kinderrtenoffe dag beleven? kennen en een supe ganiseert de Diabetes or Op zaterdag 21 septembertelheide in Dworp een Des ein m Liga op het do n allerlei leuke leuke gezinsdag. Doe meeeeaan heuse musical. spelletjes of speel mee inor meer informatie een Pret verzekerd! Neem vo50 in dit tijdschrift. kijkje op bladzijde

Er waren eens een prins en een prinses die elkaar ontmoetten op een boombal. Ze dansten tot diep in de nacht, werden verliefd en … van het één kwam het andere. Dus ook een huwelijk. Normaal gezien komt dan het varkentje met de roze snuit, maar dit sprookje is eigenlijk nog lang niet uit. Want Karen (schrijfster van het kids-magazine) en Jeroen maken vanaf nu het sprookje verder af als man en vrouw. Freya Van Vlaenderen (trouwe lezeres van het kids-magazine) ging Karen alvast een proficiat wensen. Ook van mij een dikke PROFICIAT ! Sara Van Vlaenderen (zus van Freya)

1 portie soep brengt 7 gram koolhydraten aan (dit is ½ koolhydraatruilwaarde) en bevat 50 kcal.

Wil ook jij weten wat onze leuke verrassing is? Stuur of mail ons je tofste tekening, beste grap, mooiste gedicht of vertel ons iets over je hobby, sport, passie .... en krijg ook de verrassing opgestuurd. Diabetes Liga – Kidsmagazine Ottergemsesteenweg 456 – 9000 Gent Of mail: [email protected] Vermeld steeds je naam en leeftijd. Een foto meesturen mag ook altijd.

43

44

S P R O K ke LS E EN SPREEKBEURT OVER DIABETES

Wil je zoon of dochter met diabetes graag een spreekbeurt houden om zijn/haar klasgenootjes te vertellen over diabetes? Er is heel wat informatie over diabetes beschikbaar, ook op maat van kinderen. Hieronder zetten we alvast enkele zaken op een rijtje:

L AAT JE VACCINEREN

TEGEN DE GRIEP!

• Het groot diabetesboek door Ineke Bosch. Dit Nederlands boek richt zich naar kinderen, jongeren, ouders en familie. Het is een echt naslagwerk met heel wat boeiende informatie over alle aspecten van diabetes. Leden van de Diabetes Liga krijgen 5 euro korting.

V.U.: Dirk Dewolf, Agentschap Zorg en Gezondheid, Koning Albert II-laan 35 bus 33, 1030 Brussel – versie 2014

• Powerpoint voor een spreekbeurt van DVN (Diabetes Vereniging Nederland). Deze powerpoint met leuke tekeningen bevat basisinformatie over diabetes en kan je zelf ook aanpassen. Je kan hem terugvinden via www.sugarkids.nl, klik door op ‘diabetes’ en daarna op ‘school’. Naast de powerpoint vind je ook nog tips voor de spreekbeurt en bijkomende informatie.

LAAT GRIEP DEZE WINTER IN DE KOU STAAN Zwanger, 65+, diabetes of chronisch ziek? Bescherm jezelf: laat je vaccineren. GRIEPVACCINATIE.BE

• Taart voor Tuur door Katrien Vandewoude. Een helder prentenboek waarin een jongen met diabetes laat zien wat er allemaal bij komt kijken als je diabetes hebt. In de informatieve bijsluiter krijgen volwassenen nuttige tips over hoe je een kind met diabetes kunt helpen en hoe je kunt uitleggen wat diabetes precies is. Dit boek kan een pedagogisch hulpmiddel zijn voor ouders, leerkrachten en opvoeders. Dit boek is te koop bij de Diabetes Liga. • De Diabetes Survivalgids door Luc Descamps. Dit boek werd gerealiseerd in samenwerking met de Diabetes Liga. Het werd geschreven speciaal voor kinderen van 8 tot 12 jaar. Op een speelse manier ontdekken ze wat diabetes juist is en hoe ze er op een positieve manier mee om kunnen gaan. Leden van de Diabetes Liga krijgen 10% korting.

Natuurlijk zijn er nog heel wat andere boeken over diabetes op maat van kinderen. Neem gerust eens een kijkje in de plaatselijke bibliotheek, vraag raad aan het conventiecentrum of neem contact op met de Diabetes Infolijn. Meer informatie over de kortingen die je als lid van de Diabetes Liga bij onze partners krijgt, kan je terugvinden op onze website www.diabetes.be.

Vlaanderen is zorg

20140620_Affiche_Griep_A3.indd 1

AGENTSCHAP ZORG & GEZONDHEID

20/06/14 13:58

Griep is een zeer besmettelijke ziekte die elke winter opnieuw opduikt en gemiddeld 1 op 10 mensen in haar greep krijgt. Een vaccinatie tegen seizoensgriep is daarom aangewezen bij iedereen ouder dan 65 jaar, maar o.a. ook voor mensen met diabetes of een andere chronische aandoening (van longen, hart, lever of nieren). Voor personen met diabetes wordt een vaccinatie vanaf de leeftijd van 6 maanden aangeraden. Bij diabetes ben je immers niet alleen vatbaarder voor infecties zoals griep, maar kan de griep je diabetes ook flink ontregelen. De ideale vaccinatieperiode ligt tussen half oktober en half november. Met een voorschrift van de huisarts kan je bij de apotheker een vaccin kopen. Bewaar het vaccin in het midden van de koelkast, anders wordt het waardeloos. Laat je huisarts het vaccin toedienen. Het griepvaccin kost maximaal € 12, maar wordt voor de helft terugbetaald aan mensen uit de risicogroepen (bijvoorbeeld mensen met diabetes). Sommige mutualiteiten betalen het zelfs volledig terug, dus kijk dit zeker na. Meer informatie over griep en griepvaccinatie vind je op www.griepvaccinatie.be en www.influenza.be.

DIABETES INFO |

HERNIEUW NU JE LIDMAATSCHAP VOOR 2015

EN WIN EEN ELEKTRISCHE FIETS Vorig jaar kon je bij tijdige hernieuwing van het lidgeld meedingen naar een Stelvio-racefiets. Dit jaar herhalen we de actie, met dat verschil dat we deze keer een heuse e-bike ter beschikking hebben. Deze fiets werd geschonken aan de Diabetes Liga door de personeelsleden van EDF Luminus. We willen op onze beurt hier één van onze leden mee gelukkig maken. Wil jij straks de trotse eigenaar van deze prachtige e-bike worden? Vergeet dan niet vóór 31 december 2014 jouw lidmaatschap voor 2015 (€ 30, professionele leden € 40) te hernieuwen. Zo geniet je van alle ledenvoordelen van de Diabetes Liga én maak je bovendien kans op deze mooie fiets! De winnaar wordt persoonlijk op de hoogte gebracht begin 2015.

SPROKKELS

45

WIJZIGING OPENINGSUREN

MATERIAALVERKOOP DIABETESHUIS

Binnenkort veranderen de openingsuren voor materiaalverkoop van het Diabeteshuis (Ottergemsesteenweg 456) te Gent. Het extra uurtje op donderdag (tot 18u) verdwijnt en dit wegens een gebrek aan bezoekers op dit tijdstip. Vanaf 1 oktober 2014 worden de nieuwe openingsuren de volgende: • Maandag: 9u00 – 12u00 en 14u00 – 17u00 • Donderdag: 9u00 – 12u00 en 14u00 – 17u00

• GlucoRegul producten hebben een verminderde invloed op de suikerspiegel door een sterke reductie in suikers.* • Rijk aan vezels. • Geschikt voor iedereen die op zijn suikerinname moet of wil letten.

Ontdek nu alle producten van Céréal op www.cereal.be *De consumptie van levensmiddelen die de zoetstof maltitol gebruiken in plaats van suiker, leidt tot een lagere bloedglucosestijging na de consumptie daarvan in vergelijking met suikerhoudende levensmiddelen. Het is belangrijk evenwichtig en gevarieerd te eten en een gezonde levenstijl na te leven.

46

D IABETESBEURS

GEORGANISEERD DOOR HET NVKVV EN ARTEVELDEHOGESCHOOL • Wil je meer informatie over gezonde voeding voor mensen met diabetes? • Komt diabetes type 2 in jouw familie vaak voor en wil je informatie hoe je deze aandoening kan voorkomen en/of uitstellen? • Wil je graag jouw kennis testen en meedoen aan een quiz over voeding of aan een winkeloefening? Tijdens de winkeloefening, die doorgaat dinsdag 18 november vanaf 15 uur, leer je op een bewuste en kritische manier inkopen doen. • Ben je op zoek naar goede schoenen? De podoloog geeft jou raad en je kunt op de beurs ook enkele modellen zien. • Wil je graag samen standjes bezoeken met mensen die net als jij ook diabetes hebben? • Ben je graag op de hoogte van de nieuwste materialen om je diabetes te verzorgen? Kom dan ook naar de zeventiende diabetesbeurs! Je kunt een antwoord vinden op al deze vragen, demonstraties bekijken van nieuwe glucosemeters en verschillende producten proeven. Bovendien is er de mogelijkheid tot een begeleid bezoek door diabeteseducatoren. Je kunt ook bij een kop koffie of light frisdrank bijpraten met andere bezoekers en/ of vrienden.

Jij komt toch ook? Maandag 17 en dinsdag 18 november 2014 tussen 14 en 17 uur. ICC Gent, Van Rysselberghedreef 2, Citadelpark, 9000 Gent. Meer informatie: www.diabetessymposium.be

P romo-actie TIMESULIN Timesulin® is een dop voor insulinepennen waar een timer op zit. Deze timer toont hoeveel tijd er is verstreken sinds de laatste injectie. Er is een Timesulin®-dop beschikbaar voor elk merk van wegwerpinsulinepennen (namelijk voor de Flexpen®, Solostar® en Kwikpen®), alsook voor de Victoza® pen. Een dop gaat, eens in gebruik, ongeveer 1 jaar mee. Dankzij een exclusieve samenwerking met de firma die Timesulin® produceert, kan de Diabetes Liga een zeer mooi ledenvoordeel aanbieden. Bovendien verlagen we nu tijdelijk de prijs van de Timesulin-pendoppen tot het einde van het jaar:

Prijs leden: € 24,95 nu € 20 (zonder verzendkosten)

Bestellen kan zoals steeds via onze webshop, via het secretariaat van de vereniging ([email protected]) of de plaatselijke afdeling.

Prijs niet-leden: € 30 nu € 25 (zonder verzendkosten)

D RANKEN MET STEVIA, niet altijd suikervrij



Stevia heeft, net zoals andere intensieve zoetstoffen, geen invloed op de bloedsuikerspiegel en brengt geen calorieën aan. Sinds het in 2011 officieel op de Belgische markt werd toegestaan, is er een groot gamma van producten ontstaan (deels) gezoet met deze zoetstof. Zo ook in het gamma van de frisdranken met o.a. Nestea, Lipton Ice Tea Green, Sprite, Ice Tea groene thee Delhaize alsook de Stepa-limonades. Sommige fabrikanten pakken graag uit met het feit dat in deze dranken stevia zit en vermelden dit in grote letters op hun verpakking. Bekijk echter altijd goed de verpakking om na te gaan hoeveel koolhydraten nog in de frisdrank aanwezig zijn. Sommige dranken zijn immers volledig suikervrij (zoals bv. de Stepa-limonades), terwijl andere frisdranken met stevia enkel een lager suikergehalte hebben. Bij deze frisdranken is slechts een deel van de suiker vervangen door stevia en is er wel nog een belangrijke hoeveelheid suiker in de frisdrank aanwezig. Een vermindering in suikers is op zich een goede zaak, maar voor mensen met diabetes zijn dit soort frisdranken toch niet aangewezen. Suikers uit dranken zorgen immers voor een snelle bloedsuikerstijging. Enkel wanneer een frisdrank minder dan 5 kcal per 100 ml bevat, is de invloed op de bloedsuikerspiegel zo goed als verwaarloosbaar en kunnen mensen met diabetes deze drinken zonder rekening te houden met het koolhydraatgehalte.

SUGAR RUN UURLOOP

TEN VOORDELE VAN DIABETES LIGA

Op 13 juli 2014 vond een gloednieuw loopevenement plaats, ten voordele van de Diabetes Liga. Dit werd georganiseerd door Dimitri Op de Beeck, wiens petekind diabetes type 1 heeft. In totaal liepen 237 personen mee, een mooie opkomst dus. De Diabetes Liga wil de organisatoren en alle lopers bedanken voor de gekregen steun.

DIABETES INFO | AGENDA

AGENDA 15 september - 15 november 2014 VOORDRACHT

16/9 ‘Diabetes: hoe complicaties voorkomen’ ➞ Assenede 17/9 ‘Diabetes: hoe complicaties voorkomen’ ➞ Wachtebeke 18/9 ‘Diabetes: hoe complicaties voorkomen’ ➞ Maldegem 25/9 ‘Diabeteszorg: rechten en plichten’ ➞ Hasselt 25/9 ‘Infoavond type 1 diabetes bij kinderen’ ➞ Leuven 30/9 Leven met diabetes belicht door deskundige zorgverleners ➞ Sint-Pieters-Kapelle 3/10 ‘Diabetes type 2: er komt veel bij kijken’ ➞ Aalst 10/10 Ervaringsuitwisseling insulinepomptherapie ➞ Bree 11/10 'Omgaan met medicatie' ➞ Genk 11/10 ‘Zoetjes aan met zoet: lekkere en gezonde eindejaarsfeesten’ ➞ Berchem 14/10 ‘Diabetes en vergeten groenten’ ➞ Oudenaarde-Eine 16/10 'Diabetes en voetzorg' ➞ Wetteren 17/10 ‘Relatie, seksualiteit en diabetes’ ➞ Leuven 17/10 ‘Laboresultaten’ ➞ Beveren 22/10 ‘Gastric bypass: een reddingslijn voor diabetes?’ ➞ Hasselt 8/11 ‘Aandachtspunten voor een gezonde voeding bij diabetes. Bewegen en gewichtsverlies’ ➞ Roeselare 14/11 ‘Voetverzorging: voorkomen en behandeling van complicaties’ ➞ Lembeke 15/11 ‘Diabetes en fruit, niet altijd goede vrienden?' ➞ Louwel-Opglabbeek



ACTIEF!



WORKSHOP



ONTSPANNING



INFOBEURS

20/9 Op verkenning langs de Dommel ➞ Eksel-Hoksent 12/9, 19/9, 26/9, 3/10, 10/10, 17/10, 24/10, 31/10, 7/11, Volleybalavond: bewegen en plezier maken ➞ St-Kruis 21/9 Herfstwandeling ‘Burreken’ ➞ Zegelsem 21/9 Herfstwandeling ➞ Kortrijk/Heule 18/10 Wandeling Pijnventocht ➞ Eksel-Kerkhoven 19/10 Wandeling: 'Paddebroekenwandeling' ➞ Merchtem 15/11 Najaarswandeling langs de Mariagrot ➞ Lommel-Werkplaatsen 20/9 20/9 25/9 29/9 11/10 12/10 16/10 18/10 14/11

Voetzorg, medicatie, orthopedische schoenen, complicaties en voeding ➞ Oostakker Mythes en waarheden over gezonde voeding en diabetes ➞ Wijnegem Workshop: ‘Groepssessie diabetes: conversation maps’ ➞ Buizingen Rondetafelgesprekken ➞ Geel Tafelgesprekken ‘Conversation maps’ ➞ Kapellen ‘Conversation maps: praten over diabetes’ ➞ Koersel Diabetes@school ➞ Brugge Kookworkshop ➞ Halle ‘Werelddag Diabetes: infosessies en workshops’ ➞ Antwerpen

28/9 Mosselfeest ➞ Korspel-Beringen 12/10 Terugkomnamiddag met foto’s reis Oostenrijk ➞ Lembeke 5/10 Eetfestijn ➞ Borsbeke 6/9 Diabetesbeurs met infosessies ➞ Halle 14/11 Diabetesbeurs ➞ Zele 14/11 Infomarkt diabetes Oostende ➞ Oostende

47

48

PROVINCIE ANTWERPEN Afdeling ANTWERPEN NOORD Workshop: Mythes en waarheden over gezonde voeding en diabetes Zaterdag 20 september 2014 om 14u30 Spreker: Dominique Volckaert, diëtistediabeteseducator Gemeenschapscentrum 't Gasthuis, Turnhoutsebaan 199, Wijnegem Het kwartetspel rond voeding wordt ter plaatse aangeboden aan de speciale ledenprijs van € 2,5 Voor meer informatie: Jeannine Jansen 03/326.47.85 - [email protected] Workshop: Tafelgesprekken ‘Conversation maps’ Interactief gespreksprogramma over verschillende aspecten van diabetes Zaterdag 11 oktober 2014 om 14u30 Sprekers: diabeteseducatoren onder leiding van Ilde Gios Zaal Zilverheem, Antwerpsesteenweg 212, Kapellen Plaatsen beperkt tot 50 personen. Vooraf inschrijven is noodzakelijk. Voor meer informatie: Jacques Claes 03/645.30.66 - [email protected] Afdeling ANTWERPEN ZUID Voordracht: ‘Zoetjes aan met zoet: lekkere en gezonde eindejaarsfeesten’ Zaterdag 11 oktober 2014 om 10u Spreker: Els Boeynaems, diëtiste Huize Berchem, Driekoningenstraat 1, Berchem Voor meer informatie: Karel Mertens 03/218.63.18 - [email protected] Afdeling TURNHOUT Workshop: Rondetafelgesprekken Maandag 29 september 2014 om 20u Sprekers: Dr. Eeckhout, endocrinoloog, Mw. Vantongerloo, verpleegkundige- educator en Mw. S'Jegers, diëtiste-educator Welzijnszorg Kempen, Dr. Van De Perrestraat 218a, Geel Ingang via Gasstraat 1. Gratis parking Voor meer informatie: Ronny Van Den Broek 014/43.82.93 - [email protected]

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN Afdeling BRUGGE Actief! Volleybalavond: bewegen en plezier maken Vrijdag 12, 19 en 26 september 2014 van 20u15 tot 21u30 Vrijdag 3, 10, 17, 24 en 31 oktober van 20u15 tot 21u30 Vrijdag 7 november van 20u15 tot 21u30 Sportzaal ‘RBS De Linde’, De Waterwilgen 10, St-Kruis Prijs: € 2, iedereen welkom! Voor meer informatie: Geert Van Vlaenderen 050/36.27.37 - [email protected] Workshop: Diabetes@school Vormingsavond voor leerkrachten van kinderen met diabetes: uitleg over diabetes en praktische workshop: bloedcontrole, werking pomp … Donderdag 16 oktober 2014 om 19u30 Aula AZ Sint-Jan, Ruddershove 10, Brugge Voor meer informatie: Luc Dendooven 050/39.59.07 - [email protected]

Afdeling OOSTENDE Infobeurs: Infomarkt diabetes Oostende Vrijdag 14 november 2014 van 10u tot 18u30 Conferentiezaal stadhuis Oostende Voor meer informatie Joseph Ballegeer 059/30.05.01 - [email protected] Afdeling ROESELARE Voordracht: ‘Aandachtspunten voor een gezonde voeding bij diabetes. Bewegen en gewichtsverlies’ Zaterdag 8 november 2014 om 14u30 Spreker: Sandra Vanoverbeke, diëtiste-diabeteseducator Zaal 't Achterhuis 's Gravenstraat 14, Roeselare Voor meer informatie: Carine Debusschere 051/20.71.60 - [email protected]

PROVINCIE VLAAMSBRABANT Afdeling LEUVEN Voordracht: ‘Relatie, seksualiteit en diabetes’ Vrijdag 17 oktober 2014 om 20u Spreker: Wout Van Der Borght, psycholoog Auditorium Administratief gebouw (Bewegwijzering Diabetes Liga), Gasthuisberg, Leuven Voor meer informatie: Sonia Ons 016/63.27.19 - [email protected] Afdeling CENTRAAL-BRABANT Actief! Wandeling: 'Paddebroekenwandeling' Zondag 19 oktober 2014 om 13u Station van Merchtem Voor meer informatie: Paul Decock 02/305.06.43 - [email protected]

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN Afdeling GROOT-GENT Workshop: Voetzorg, medicatie, orthopedische schoenen, complicaties en voeding Zaterdag 20 september 2014 van 13u15 tot 16u30 Verschillende sprekers brengen diverse onderwerpen EDUGO-school, O.L.Vrouwdreef 2, Oostakker Inschrijven is verplicht Voor meer informatie en het uitgebreide programma: Godelieve Bontinck 0473/11.81.02 - [email protected] Afdeling DENDERMONDE Voor meer informatie en inschrijving: Godelieve Rombaut - 052/44.57.81 [email protected] Voordracht: ‘Diabetes en voetzorg’ Donderdag 16 oktober 2014 om 20u Panel van verschillende disciplines ASZ Aalst Campus Wetteren, refter -1, Wegvoeringsstraat 73, Wetteren Infobeurs: Diabetesbeurs In het kader van ‘Diabetes Project Zele 2013-2014’ Vrijdag 14 november 2014 van 13u30 - 18u Parochiecentrum, H. Hartplein 12, Zele

DIABETES INFO | AGENDA

49

PROVINCIE LIMBURG Afdeling WAASLAND Voordracht: ‘Laboresultaten’ Vrijdag 17 oktober 2014 om 20u Spreker: Dr. Vera Eenkhoorn, endocrinoloog Basisschool De Bever, Donkvijverstraat 30, Beveren Voor meer informatie: Els Sack 03/770.81.12 - [email protected] Afdeling MEETJESLAND Voor meer informatie: Mariette Van Bastelaere 050/71.84.03 - [email protected] Ontspanning: Terugkomnamiddag met foto’s reis Oostenrijk Zondag 12 oktober om 13u30 Dzilleken, Lembeke-Dorp 28, Lembeke Inschrijving tegen 1 oktober Voordracht: ‘Voetverzorging: voorkomen en behandeling van complicaties’ Vrijdag 14 november om 19u30 Spreker: Fleur Nuytens, podoloog Dzilleken, Lembeke-Dorp 28, Lembeke Afdeling OUDENAARDE/RONSE Voordracht: ‘Diabetes en vergeten groenten’ Dinsdag 14 oktober 2014 om 19u30 Spreker: Régine Grypdon, diëtiste Zaal de Kring, Kapittelstraat 7, Oudenaarde-Eine Voor meer informatie: Nadine Van Oostenryck 055/31.43.72 - [email protected] Afdeling ZOTTEGEM Voor meer informatie: Victor Beetens 055/42.19.58 - [email protected] Actief!: Herfstwandeling ‘Burreken’ Zondag 21 september 2014 om 9u30 Buurthuis naast kerk Zegelsem Prijs: gratis voor leden en gezinsleden niet-leden: € 3 (verzekering, appel, koek en drankje na de wandeling inbegrepen) Ontspanning: Eetfestijn Zondag 5 oktober 2014 van 11u30 tot 15u Zaal St. Antoniuskring, Provincieweg (kerkplein), Borsbeke Prijs: € 15 - kinderen € 8 Menu: Varkenshaasje met champignonsaus en rauwe groentjes of warme zalm met mosterdsaus en rauwe groentjes

Afdeling BREE Voordracht: Ervaringsuitwisseling insulinepomptherapie Vrijdag 10 oktober 2014 om 20u Spreker: Dr. Marcq, endocrinoloog en diabeteseducatoren Parochiaal Tehuis Gerdingen, Barrierstraat 11, Bree Voor meer informatie: Albert Schrooten 089/47.18.13 - [email protected] Afdeling MAASKANT / OOST-

LIMBURG

Voor meer informatie: Jeanne Schreurs 089/35.30.65 - [email protected] Voordracht: 'Omgaan met medicatie' Zaterdag 11 oktober 2014 om 14u Spreker: dokter Johan Jespers, huisarts Parochiecentrum 'De Flèèketaer’, Zagerijstraat 42, Genk Voordracht: 'Diabetes en fruit, niet altijd goede vrienden?' Zaterdag 15 november 2014 om 14u Spreker: Vinciane Geurts, diëtiste Zaal 'LOWETA', Weg naar Opoeteren 176, Louwel-Opglabbeek Afdeling MIDDEN-LIMBURG Voordracht: ‘Diabeteszorg: rechten en plichten’ Donderdag 25 september 2014 om 20u Sprekers: Dr. Massa, kinderendocrinoloog, Dr. Mullens, endocrinoloog en Mw. Vannoppen, zorgtrajectpromotor Aula Jessa Ziekenhuis, Stadomvaart 11, Hasselt Voor meer informatie: Andre Latet 0474/27.56.62 - [email protected] Voordracht: ‘Gastric bypass: een reddingslijn voor diabetes?’ Woensdag 22 oktober 2014 om 20u Spreker: Dr. Wim Bouckaert, abdominaal chirurg Aula Jessa Ziekenhuis Stadsomvaart 11, Hasselt Voor meer informatie: Roger Nickmans 0478/84.96.31 - [email protected]

Afdeling WEST-LIMBURG Voor meer informatie: Willy Van De Put 011/39.22.69 - [email protected] Ontspanning: Mosselfeest Zondag 28 september 2014 van 11u30 tot 14u of van 17u tot 19u Parochiezaal, Kroonstraat, Korspel-Beringen Verschillende menu’s: mosselen € 18, kip, stoofvlees of vidé € 12, kindermenu: € 4 Kaarten zijn beschikbaar bij de plaatselijke afdeling Workshop: ‘Conversation maps: praten over diabetes’ Zondag 12 oktober 2014 om 14u Spreker: Katja Coenen, diabeteseducator Stedelijke Feestzaal ‘Cor’, Pastorijstraat 42, Koersel Afdeling NOORD-LIMBURG Voor meer informatie: Patrick Kortleven 011/64.07.10 - [email protected] Actief!: Op verkenning langs de Dommel Zaterdag 20 september 2014 om 14u Fietscafé 't Terrasje, Kruisstraat, Eksel-Hoksent Actief! Wandeling Pijnventocht Zaterdag 18 oktober 2014 om 14u De Groenen Hoek, Kiefhoekstraat 25, Eksel-Kerkhoven Actief! Najaarswandeling langs de Mariagrot Zaterdag 15 november 2014 om 14u Café 't Macheltje, Dorperheide 37, Lommel-Werkplaatsen

50

LOKALE SAMENWERKING Afdeling LEUVEN en UZ Leuven Voordracht: ‘Infoavond type 1 diabetes bij kinderen’ Donderdag 25 september van 19u30 - 21u30 UZ Gasthuisberg Leuven, auditorium adm gebouw, grijze pijl, 1ste verdieping, Herestraat 49, Leuven Doelgroep: leerkrachten, opvang, babysit, sportbegeleider, scoutsleiding … Voor meer informatie en inschrijving: Marleen Jannis 016/34.38.01 - [email protected] Afdeling ANTWERPEN-ZUID en ANTWERPEN-NOORD in samenwerking met CM Workshop: ‘Wereld Diabetes Dag: infosessies en workshops’ Vrijdag 14 november 2014 van 10u -17u Verschillende sprekers Auxilia, Gezondheidsbib en alle zalen, St. Jacobsmarkt 49-51, Antwerpen Voor meer informatie: Karel Mertens 03/218.63.18 - [email protected] Diabetes Liga in samenwerking met LMN Oost- en West-Meetjesland en de huisartsenkringen Omehak en Wemehak Voordracht: ‘Diabetes: hoe complicaties voorkomen’ Prijs: €3 p.p., per infomoment en gratis drankje Voor meer informatie en inschrijving min. één week voor aanvang: [email protected] - 0473/94.83.52 [email protected] - 0474/50.05.96 Dinsdag 16 september om 14u ‘Den Ede’, Trieststraat 38, Assenede Woensdag 17 september om 19u30 Cultuurcentrum, Dr. J. Persynplein 6, Wachtebeke Donderdag 18 september om 14 u LDC ‘Oud Sint-Jozef’, Mevr. Courtmanslaan 92, Maldegem Diabetes Liga vzw Ottergemsesteenweg 456 – 9000 Gent Tel.: 09 220 05 20 – Fax: 09 221 00 82 e-mail: [email protected] website: www.diabetes.be BE 44 0688 8882 2545 Jaarlijkse bijdrage 2015: € 30, professionele leden € 40 Giften vanaf € 40 (lidgeld niet inbegrepen) geven recht op een attest fiscale vrijstelling. Openingsuren: maandag en donderdag van 9 – 12 uur en van 14 – 17 uur telefonisch: elke werkdag

Afdeling AALST, NINOVE, GERAARDSBERGEN in samenwerking met LMN Pajottenland Voordracht: Leven met diabetes belicht door deskundige zorgverleners Dinsdag 30 september om 19u Polyvalente zaal, Markstraat 17, 1541 Sint-Pieters-Kapelle Voor meer informatie: Jo Borloo 054/24.50.87 – '[email protected]' Afdeling AALST, NINOVE, GERAARDSBERGEN in samenwerking met Diabetes Project Aalst Voordracht: ‘Diabetes type 2: er komt veel bij kijken’ Vrijdag 3 oktober 2014 om 20u Lokaal dienstencentrum De Maretak zaal ‘winter’, Albrechtlaan 119a, Aalst Voor meer informatie: Kris De Vuyst 0478/20.36.45 - [email protected] Afdeling CENTRAAL-BRABANT in samenwerking met Diabeteswerkgroep Halle Voor meer informatie: Paul Decock 02/305.06.43 - [email protected] Inschrijvingen 0474/20.58.40 of [email protected] Meer info: www.diabeteswerkgroep.be Diabetesbeurs met infosessies Zaterdag 6 september van 10u -15u CC ’t Vondel, Joseph Possozplein, Halle Programma: 10u30: ‘Stevia en diabetes type 2: effecten’ Prof.dr. Jan Geuns 11u30: ‘Mijn (klein)kind heeft diabetes, wat nu?’ diabeteseducator 13u30: ‘Leven met diabetes’ patiënte Christiane Van Tilburgh Workshop: ‘Groepssessie diabetes: conversation maps’ Donderdag 25 september 2014 van 19u - 21u Medisch Huis Buizingen, Alsembergsesteenweg 89, Buizingen

Het tijdschrift richt zich tot iedereen die betrokken is bij de diabeteszorg; in de eerste plaats de patiënten en hun familie, zorgverleners: artsen, verpleegkundigen, voedingsdeskundigen, podologen ... en iedereen die professioneel of persoonlijk in diabetes geinteresseerd is. De teksten worden voor een zo breed mogelijk publiek geschreven. Dit tijdschrift kan ook verkregen worden op cd-rom (gesproken versie) mits aanvraag en zonder bijkomende kosten. Neem contact met het algemeen secretariaat van de vereniging. Leden van de Redactieraad: Natascha Deprez, Frederik Muylle (Diabetes Liga), Jolein Rasschaert, Karen Ruys (Diabetes Infolijn), dr. Emmanuel Samyn, Pascal Van Dycke, Marc Van den Steen, dr. Ann Verhaegen

GEZINSDAG 21 SEPT Naar jaarlijkse traditie organiseert de Diabetes Liga bij de start van het nieuwe schooljaar de Gezinsdag. Dit jaar is Domein Destelheide in Dworp (Vlaams-Brabant) de locatie. Het thema van deze dag is ‘Motiveren’. Voor de kinderen en jongeren is er leuk programma per leeftijdscategorie (met o.a. musical en spelletjes). Ouders kunnen deelnemen aan interessante workshops en een wandeling of het praatcafé. Zorg dat je er bij bent op zondag 21 september en schrijf je nu snel in! Deze gezinsdag is (gezien het thema) uitzonderlijk ook opengesteld voor diabeteseducatoren. Meer informatie en inschrijving: www.diabetes.be/gezinsdag of neem contact op met het secretariaat van de vereniging [email protected] of 09/220. 05.20.

Workshop: Kookworkshop Zaterdag 18 oktober 2014: 9u - 11u30 en 12u - 14u30 Heilig-Hart College, Parklaan 7, Halle Prijs: € 10 Afdeling KORTRIJK in samenwerking met Fatima Wandelvrienden Actief! Herfstwandeling Zondag 21 september 2014 om 13u45 O.L.Vr. Kerk van Fatima, Moorseelsestraat, Kortrijk/Heule Afstand: 2 x 4km met tussenstop Prijs: € 2 - kinderen tot 12 j: € 1 Inschrijven via: [email protected] Voor meer informatie: Ivan Van Der Auwera 056/40.42.96 - [email protected]

Voorzitter: Prof. Dr. Christophe De Block Ondervoorzitter: Dhr. Georges Claes

De werking van de vereniging wordt heden mogelijk gemaakt door onze partners.

Verantwoordelijke uitgever: Dr. Ann Verhaegen Lay-out: www.modulo.be Druk: Geers-offset nv Eekhoutdriesstraat 67 – 9041 Oostakker e-mail: [email protected]

Platinum: Lifescan Abbott Diabetes Care Novo Nordisk Pharma Roche

Copyright: Iedere nadruk van de teksten gepubliceerd in dit tijdschrift is verboden, tenzij men een schriftelijke toelating heeft van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor om publiciteit te weigeren; de redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de commerciële boodschap.

Gold: Sanofi MSD Silver: Astra Zeneca Servier Becton Dickinson Bayer Medtronic

en

Stripvrij, eenvoudig, slim.

Het stripvrije Accu-Chek® Mobile systeem. Speciaal voor mensen met diabetes die insuline gebruiken.

Download de gratis App en je hebt alles in één hand.

Eenvoudige en betrouwbare bloedglucosemeting die past bij jouw manier van leven ! Voor meer info: www.bgstar.be of 0800 24 707

Eenvoudig Praktisch Nauwkeurig

Maakt meten eenvoudiger, vrijwel altijd en overal. • 50 testen op een doorlopende tape - geen gedoe met losse teststrips • 6 lancetten in een houder - naalden zijn onzichtbaar en ze aanraken is onnodig • Meten in slechts 4 eenvoudige stappen

Ontdek wat mogelijk is. Om meer te weten over deze stripvrije technologie, neem een kijkje op www.accu-chek.be/mobile of bel op het gratis nummer 0800 93 626. Roche Diagnostics Belgium NV/SA • Schaarbeeklei 198 • 1800 VILVOORDE

Innovatief Persoonlijk Flexibel

B BGM 12 01 06

ACCU-CHEK, ACCU-CHEK MOBILE en FASTCLIX zijn handelsmerken van Roche. © 2013 Roche Diagnostics.

BGStar® de eenvoudige, gebruiksvriendelijke meter voor een betrouwbare bloedglucosemeting.

iBGStar® maakt van je iPhone of iPod Touch een compleet diabetes managementsysteem.

V: Waarom alleen cijfers

DIABETES INFO TWEEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT JAARGANG 58 | NR 5 SEPTEMBER – OKTOBER 2014

zien als je ook nuttige informatie kunt krijgen?

A: 9 van de 10 mensen zeiden: “Het is eenvoudig te gebruiken en geeft begrijpelijke resultaten.”1

Kleurcodering voor lage en hoge resultaten en voor resultaten binnen de grenswaarden.†  Boven de grenswaarden  Binnen de grenswaarden  Onder de grenswaarden

De nieuwe OneTouch® Verio® Geeft u meer informatie* in één oogopslag, zonder te scrollen of op toetsen te drukken. Voor meer informatie, kijk op www.LifeScan.be, bel gratis 0800-15325 of vraag ernaar bij uw diabetesverpleegkundige in de diabetesconventie. †De boven- en ondergrenswaarden die u instelt, zijn van toepassing op alle glucosetestresultaten. Ze gelden dus ook voor testen vóór of na maaltijden, inname van medicatie of andere activiteiten die uw bloedglucose kunnen beïnvloeden. Bespreek zeker met uw arts welke grenswaarden voor u geschikt zijn. OneTouch® Verio® is enkel verkrijgbaar in de diabetesconventie. *Meer dan alleen een cijfer. 1. Onderzoek uitgevoerd in 2012 in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten onder 102 diabetespatiënten. LifeScan, gegevens in dossier. © LifeScan, Division of Cilag GmbH International 2014 – AW 101 071 A. LifeScan, divisie van Johnson & Johnson Medical NV. Maatschappelijke zetel: Leonardo Da Vincilaan 15, B-1831 Diegem.

Tête-à-tête ILSE VAN CRIEKINGE draag zorg voor je HUID SPORTEN EN DIABETES DONDERDAG VEGGIEDAG VEGGIErecepten HALT2DIABETES