Terugblik op een wandeling met professionals
Doel van de Brabant Trenddag in Tilburg was het delen van kennis van en door diverse partijen in Brabant. Wij als onderzoekers van NHTV en Bureau 77 samen met een aantal student-assistenten en studenten van NHTV zouden een ochtendprogramma verzorgen in het kader van ons onderzoeksproject ‘bewoners maken hun wijk gewoon leefbaar’. Het gehele onderzoeksteam verzamelde zich ’s ochtends in een koffietentje vlak bij de Spoorzone waar het spektakel plaats zou vinden om de laatste puntjes op de ‘i’ te zetten. Na een plenaire lezing was het onze beurt. We wilden vooral de kerngedachte van ons onderzoek uitdragen. Het gaat er bij ons om dat, we door in de buurt rond te lopen, door gesprekken aan te gaan met bewoners zelf of door te observeren al dan niet ondersteund door foto’s etc., we een beeld opbouwen van wat er in de wijk aan de hand is in de ogen van de bewoners zelf. Dat is een methodiek, die al wel sinds de jaren dertig van de vorige eeuw bestaat maar die nauwelijks gebruikt wordt in stedenbouwkundig onderzoek. Wat het dan inhoudt om zo onderzoek te doen, wilden we de congresgangers aan den lijve laten ondervinden. We hadden drie routes vanuit de Spoorzone in de wijk Theresia (die daaraan grenst) uitgezet en liepen er met een flink aantal deelnemers doorheen. Drie groepen, begeleid door de mensen van ons onderzoeksteam, liepen hun route, maakten foto’s en becommentarieerden die foto’s. Het resultaat van dat wandelen door de wijk geven wij hieronder weer. Het geeft een indruk van wat dit soort onderzoek kan opleveren, maar ook hoe lastig het is om je eigen beeld te laten zijn voor wat het is. Het is een indruk en
locatie aantekeningen van de drie groepen
niet meer, maar wij denken dat het wel genoeg tot de verbeelding spreekt. De wandeling zelf hebben we op een kaart van Theresia in beeld gebracht. Op bepaalde punten tijdens die wandeling zijn foto’s gemaakt. Ook die hebben we aangegeven en voorzien van het commentaar dat erbij werd geleverd. Als we deze gegevens goed bekijken, komen wij als de onderzoekers, die een beeld willen schetsen van wat dit type onderzoek nu op kan leveren aan interpretaties, tot de volgende conclusies. Als mensen rondlopen, proberen ze betekenis toe te kennen aan de plekken die ze passeren. Op die manier proberen ze te vatten wat er aan de hand is. Tijdens deze wandelingen vallen de volgende dingen op. Er waren mensen die bijvoorbeeld letten op politieke verschuivingen in de buurt. In een gerenoveerd huis in een rijtje (nog) niet gerenoveerde woningen, met een andere raamdecoratie (geen vazen, geen rolluiken) en een ‘nee-nee sticker’ op de deur werd een politieke verschuiving in herkend. “Er lijkt hier in dit deel een verschuiving op te treden van PV Vnaar D’66 en Groen Links-stemmers”, zo luidde de mening. Op dit moment geven wij deze mening weer, zoals die ter plekke naar voren kwam. Hoe je deze mening gaat verwerken, daar moet je dan later weer over nadenken in het licht van andere onderzoeksresultaten. We lopen er tegen aan dat we op dit moment van onderzoek de relevantie van deze interpretatie nog niet kunnen inschatten. Misschien is het belangrijk in het licht van wat we willen weten, maar misschien ook niet. Een andere betekenis werd geduid met het woord anonimiteit. Waar geen naambordjes op
de deuren werden gesignaleerd, duidde dat volgens enkele wandelaars op anonimiteit in dit deel van de buurt. Een andere interpretatie op grond van een observatie betrof het feit dat er weinig personen rondliepen, maar er wel veel geparkeerde auto’s te bewonderen waren. Dat betekende volgens een mede- wandelaar dat er óf veel thuiswerkers waren óf men parkeerde hier zijn auto om elders te werken. Bij een beveiligd pand werd de vraag gesteld; “is dat nodig hier”. Ook even verder zag men ramen afgesloten met rolluiken. Het suggereerde volgens enkele wandelaars onveiligheid in deze buurt. De aankondiging van DNA-spray leek even verder ook nodig. Dit zegt allemaal wel iets over de veiligheid in deze buurt. Een uitleg, die voor de hand leek, maar klopt dat ook? Zien de bewoners dit ook zo? Nogal eens merk je dat bij een rondgang door de buurt de aanvankelijk toegekende betekenis aan iets wat je meent te weten, verschuift. Tijdens deze wandeling was daar ook een duidelijk voorbeeld van te zien. Op de gevel van een woning stond een bordje met ‘metaalbedrijf’ . Het eerste commentaar was “hoe kan dat nu in een woonbuurt?”. De bewoner kwam naar de voordeur en vertelde zijn verhaal. Het bordje kwam van zijn voormalige metaalfabriek in Goirle, en de bewoner had het ter herinnering mee genomen. Geen metaalbedrijf dus in deze buurt, wel een nostalgische bewoner met dierbare herinneringen aan zijn voormalige bedrijf in Goirle.
den in de buurt. Een ‘Graffiti tag’ werd lelijk gevonden, maar een meer beeldende graffiti even verder was ‘wel ok’ gezien de context. Bij werkzaamheden in de buurt verzuchtte iemand:“wat een bouwput.” Of, vanaf een bepaald moment werden de huizen in de Lange Nieuwstraat ineens mooi gevonden. Ook werd de beplanting door iemand troosteloos en overal hetzelfde gevonden of werd over een Mariabeeldje op de hoek van de straat gezegd dat het respectloos
plenaire lezing - Trenddag
Je ziet ook veel in een buurt, als je maar rondkijkt. Zo werd geregeld gesteld dat er veel soorten mensen in diverse woningen wonen in deze buurt. Dat werd dan gebaseerd op de verscheidenheid aan huis-soorten in verschillende kleuren, stijlen van uiteenlopende ouderdom, kindertekeningen voor de ramen en ga zo maar door. Bij een fraai bankje op de grens van de Gasstraat met de Besterdring riep iemand ; “hier gaat natuurlijk niemand zitten!”. Er zat namelijk niemand en het uitzicht werd troosteloos gevonden. Je zou deze observatie moeten bevestigen door nog beter te gaan kijken.
verwaarloosd was. Op de hoek van een straat hadden meerdere mensen commentaar over palen “afschuwelijk, lelijk en totaal niet aangepast aan de wijk. Een elektriciteitshuisje viel op omdat het mooi werd gevonden. Deze esthetische oordelen gaan over wat mensen mooi of lelijk vinden in een buurt. Er zijn natuurlijk ook morele oordelen waarin mensen betekenis toekennen aan wat ze goed of slecht vinden in een buurt. Soms is dat op basis van hun professionele achtergrond, soms gewoon persoonlijk. ‘Jammer dat het zo moet’ zeiden sommigen waarbij ze refereerden aan een zelf geschreven bord over hondenpoep. Twee anderen zeiden juist dat het een goed initiatief is van bewoners om hondenpoep op te (willen) ruimen. Ook bij dit soort meningen zijn mensen het lang niet altijd eens.
Betekenissen kun je ook op diverse manieren karakteriseren. Veel meningen gingen bijvoorbeeld over wat de wandelaars mooi of lelijk von-
De wandelaars waren kritisch over de begroeiing: zo was geen biodiversiteit, men zag een verwaarloosd stukje groen, daarnaast concludeer-
de dat er te weinig gebeurde met het groen. Ook over de onveilige verkeerssituatie werd het een en ander gezegd:“te veel hindernissen in verkeer”, “ fijn zo’n brede stoep, daar kan je tenminste lopen met kinderen” of “is dit wel toegankelijk voor ouderen?”. Tijdens de wandeling ontstond een discussie over de vraag of dit nu een naar binnen gekeerde wijk was, , maar “in potentie een hele ‘goede’ wijk” zou kunnen zijn. Daarnaast refereerde een wandelaar aan de geslotenheid achter de voordeur . In het verlengde hiervan was er een opmerking over de toegankelijkheid “Buurtbewoners weten de ingang wel te vinden, maar anderen?” Twee keer werd over de Broxlaan gezegd dat het een kunstmatige barrière is, “terwijl je de wijk juist niet moet afsluiten van de stad”. Ook was er een oordeel over een (te) weinig speelvoorzieningen voor kinderen. Daarnaast werden er ook adviezen gegeven, zoals na een vergelijking met de Besterdring; “ Maak de Nijverheidsstraat toch ook meer geschikt voor ondernemingen”.
Een moeder zei bijvoorbeeld over die brede stoepen, die even eerder als hinderli=jk voor het verkeer werden gezien, dat je hier tenminste met een kinderwagen kan lopen. De ene persoon zei ook meer te letten op de fysieke ruimte dan op de sociale cohesie in de buurt, terwijl een ander daar geheel anders over dacht. Een bewoner vroeg tijdens de wandeling ‘wat doen jullie hier’. De groep beoordeelde dit als ‘alert’, maar een ander zou daar wellicht anders over denken. Tot slot was er ook waardering voor de humor en creativiteit in de wijk.‘Adje padje’ werd een komische naam gevonden voor een laantje. Er werd ook ergens een gedichtje opgetekend; ‘herinner je gisteren, droom van morgen, maar leef vandaag’ . In een kozijn lag een grappig beestje, de bloemetjes in een voordeur werden geroemd om de creativiteit, die ervanuit ging. Een oude auto op een truck naast een boom werd uitgebreid bewonderd en becommentarieerd , men vond dat het moest kunnen omdat eigen bezigheden dan een plek krijgen in de wijk.Tot slot werd kunst tegen de muur als een verlevendiging van de buurt gezien. Al bij al blijkt uit zo’n simpele wandeling hoeveel informatie je daar al uit kunt halen, als je er bewust naar kijkt. Informatie over de wijk, maar ook informatie over de kijker. En dat wilden we graag demonstreren, omdat het onze onderzoeksmethode karakteriseert. We lopen rond, observeren, en vragen vooral bewoners naar de betekenis die van wat er is in de wijk, buurt of straat.We proberen daarbij de verschillen in perspectief en de verschuivingen in betekenis te laten zien. Daarbij reflecteren we ook op ons perspectief als onderzoeker. Deze resultaten van ons onderzoek verwerken we en pas aan het einde willen we daarbij concluderen over het leven en leefbaarheid in de wijk.
groepswandeling
Al bij al werd ook wel duidelijk dat dergelijke oordelen, die over goed/kwaad of mooi/lelijk gaan, heel erg verschillend kunnen zijn naargelang het perspectief dat men heeft. De een kijkt er anders naar dan de ander en in dit onderzoek is het juist zaak die verschillende perspectieven recht te doen.
Theresiakerk
