Tentoonstelling Wim Schütz

Negentigjarige kleurt het centrum

Tentoonstelling Wim Schütz Een klein briefje, een hellend handschrift. Met een weekhoroscoop erop neergekrabbeld: „U krijgt een mailtje, telefoontje of een uitnodiging waar u blij van wordt‟. Wim Schütz, op wie deze boodschap slaat, zegt: “Ik lees die dingen nooit, maar juist die week werd ik gevraagd voor een overzichtstentoonstelling in Museum Tongerlohuys.” Vanaf 30 juni tot en met 26 augustus kunt u „Wim Schütz 90, kleurt centrum‟ bekijken.

Wim Schütz behoeft bijna geen introductie. De inmiddels negentigjarige Roosendaalse schilder heeft een staat van verdienste waar je U tegen zegt: hij richtte de School voor Expressie op in de jaren vijftig, exposeerde in binnen- en buitenland, won de eerste Cultuurprijs en werd zelfs tot ridder in de orde van Oranje Nassau geslagen. Overal in de spoorstad kom je zijn werk tegen: of het nu bij schouwburg De Kring, de trouwzaal van het raadhuis of in de wachtkamer van de huisarts is. En in het museum natuurlijk, want Schütz‟ werk maakt deel uit van de vaste collectie. “Een pure, echte schilder”, zo typeert Schütz zichzelf. “Je wordt geboren als kunstenaar, ik heb het nooit om het geld of de roem gedaan. Sterker nog, thuis hadden ze liever niet dat ik naar de Academie ging. Maar ik ging toch, op de fiets naar Antwerpen”. Resultaat Graag is hij betrokken bij de gang van zaken. Zo maakte hij kleine maquettes van de drie museumzalen, de schilderijen met hun afmetingen er nauwkeurig ingetekend. “Mensen raken niet uitgekeken!” Alleen zo was hij zeker van een evenwichtig resultaat: “Ik ken alle zalen en de maten ervan uit mijn hoofd. Ik wist precies wat waar moest komen te hangen. Je moet ervoor waken dat het ene werk het andere niet kapot maakt”. De tentoonstelling is een samenvatting van zijn leven als kunstenaar, het resultaat van „t leven. Hij maakte de werken in een tijdsbestek van pakweg zeventig jaar: de eerste dateert uit de tijd nog voor zijn opleiding aan de Academie en het Nationaal Hoger Instituut in Antwerpen en de laatste is bij wijze van spreken gisteren gemaakt. Een favoriet heeft hij niet: “Alles wat er hangt, heeft niveau. Ik heb overal een stukje van mezelf ingelegd, alles is een weerspiegeling van mijn ziel. Eigenlijk heel raar: ik ben van nature rustig, maar in mijn werk zie je er niets van terug. Ik schilder dramatisch, het laat je niet los. Op de tentoonstelling is veel te zien, mensen raken niet uitgekeken!” De basis Bijzonder is het zelfportret van de jonge Schütz op twintigjarige leeftijd uit 1941, nog zonder het kenmerkende explosieve kleurgebruik, maar met onmiskenbaar talent geschilderd. ”De Academie heeft mij gevormd”, zegt Schütz, die de meeste werken uit zijn Antwerpse tijd heeft vernietigd. “Je hebt een professionele opleiding, een basis nodig. Alleen als je de techniek beheerst, kun je creëren. Als ik voor een doek sta, begin ik bij nul. Ik maak geen schetsen vooraf. Ik zet een lijn, voeg wat kleur toe en dan moet je een antwoord geven, je moet jezelf achterna lopen, dan pas overstijg je het maken en ben je aan het creëren.”

Negentig jaar is hij nu, maar wie denkt dat hij zijn penseel heeft neergelegd, komt bedrogen uit. “Ik blijf gewoon schilderen. Het moet niet, het mag. Ik ben soms nog zo gemotiveerd, dat ik er niet van kan slapen. Dat had ik vroeger al. Dan bleef ik de hele nacht op om te schilderen. ‟s Ochtends woelde ik mijn dekens door elkaar, zodat het leek of ik gewoon in mijn bed had geslapen. En vergeet niet: Door het lesgeven heb ik veel tijd verloren, dat moet ik nu weer inhalen.”

Meer informatie De tentoonstelling wordt op zaterdag 30 juni geopend. Dochter Claudia Schütz zal de inleiding verzorgen. U kunt de tentoonstelling tot en met 26 augustus bekijken in Museum Tongerlohuys.

Sociale media Het museum is al langer actief op YouTube, Facebook, Flickr en Twitter, het archief nu ook! Wilt u op de hoogte worden gehouden van de laatste berichten? Abonneert u zich dan op onze berichten, volg ons of vindt onze pagina leuk. Op de sites van archief en museum vindt u de logootjes die naar de juiste pagina‟s verwijzen.

Actie tegeltableau

Het museum heeft een prachtig tegeltableau door een particulier te koop aangeboden gekregen. Het tableau is vervaardigd door Jan Willem Lispet, die voor de wereldberoemde aardewerkfabriek “De Koninklijke Porceleyne Fles” in Delft werkzaam was. Op het tableau, bestaande uit twintig tegeltjes, staat de Markt afgebeeld, met als tweede huis van links de Cleyne Cat en in het midden de Van Gilsebank. Wie een foto van de Markt van rond 1900 bekijkt, ziet dat de maker wat heeft gesjoemeld en een paar panden tussen de Cleyne Cat en de bank heeft weggelaten. Binnenkort begint het museum samen met de vriendenstichting een actie om geld voor de aankoop van dit tableau in te zamelen. Want dit tableau hoort gewoon bij ons Roosendaals erfgoed en iedereen moet het kunnen bekijken! We houden u op de hoogte.

Studiezaal klaar! De herinrichting van de studiezaal van het gemeentearchief is klaar. De afgelopen tijd hebben we geverfd, gedecoreerd, gesjouwd en ingericht. Low budget, maar het resultaat mag er zijn!

Lezing over de Roosendaalse parken van Bijhouwer Het Burgemeester Coenenpark, het Emile van Loonpark, het Vrouwenhof: allemaal parken waar veel Roosendalers al jaren graag hun verkoeling of rust zoeken. De ontwerper van dit openbaar groen is Jan Tijs Pieter Bijhouwer (1898-1974 ). Op vrijdag 7 september, op de vooravond van de landelijke Open Monumentendag die in het teken van groen staat, houdt architectuurhistoricus Gerrie Andela een lezing over het leven en werk van deze tuin- en landschapsarchitect. Jan Tijs Pieter Bijhouwer werd geboren in Amsterdam op 15 november 1898. Hij was ontwerper, publicist en eerste hoogleraar tuin- en landschapsarchitectuur aan de toenmalige

Landbouwhogeschool in Wageningen en de Technische Hogeschool in Delft. Hij drukte een belangrijk stempel op de Nederlandse landschapsarchitectuur. Als ontwerper zocht hij steeds naar een nieuwe balans tussen stad en land. Zo was hij gefascineerd door het toenemende autogebruik en massarecreatie en probeerde hij deze vraagstukken het hoofd te bieden. In Nederland is een van zijn bekende projecten de beeldentuin van het Kröller-Müller museum in Nationaal Park de Hoge Veluwe.

Het ontwerp van het Burgemeester Coenenpark door Bijhouwer uit 1933

Voor Roosendaal ontwierp de landschapsarchitect onder meer het Burgemeester Coenenpark. Het moest een park voor zijn gebruikers worden, met verschillende sferen: „een dal van rozen, met vele rustige zitjes en fraaie paden tusschen de bloemen‟. De langgerekte vorm was de aanleiding voor de verdeling in kamers met een vijver, een rosarium, een beek en een inheemse beplanting. In 1934, midden in de crisistijd en de werkverschaffing, werd het park geopend. Burgemeester Prinsen plantte een boom, waarna de schooljeugd ook tachtig bomen en duizend plukberken plantte.

Roosendalers bekijken het Coenenpark. Foto Firma A.M. Bruglemans.

Andere ontwerpen voor Roosendaal waren onder meer de herinrichting van het Stationsplein, waar na de oorlog niet veel meer van over bleef, het parkje aan het Knipplein, waar nu alleen de zuidelijke helft nog van over is, het Emile van Loonpark, de uitbreiding van de begraafplaats aan de Bredaseweg, het Prinses Beatrixplein, de omgeving van het in 1938 gebouwde zwembad, het kazerneterrein en een herinrichting voor het landgoed Vrouwenhof. De lezing vindt plaats in de Rabobank Galerie in schouwburg De Kring. Aanvang 20.00 uur, de entree is gratis.

Open Monumentendag In het weekend van 8 en 9 september vindt in heel Nederland de Open Monumentendag plaats. Het thema is groen van toen. In Roosendaal zijn verschillende monumenten, parken en tuinen opengesteld. Het museum is op deze dagen open tussen 10.00 uur en 17.00 uur. U heeft gratis toegang tot de tentoonstelling De Rode Draad/Groene kamers en de presentatie over de geschiedenis van Roosendaal. In de tuin vinden activiteiten plaats. Zo kunt u plaatsnemen op de verhalenbank.

In de tuin van het museum vinden activiteiten plaats. Foto N. de Boer

De weilanden, de tuin en de pastorie van de Sint-Janskerk door H.G. Dirckx.

Dinsdagavondsluiting zomermaanden Het gemeentearchief heeft de zomer in zijn bol en heeft daarom in de maanden juli en augustus andere openingstijden. De dinsdagavondopening vervalt. Dat houdt in dat we dinsdag tussen vijf en negen uur 's avonds gesloten zijn. Vanaf dinsdag 4 september zijn de openingstijden van de studiezaal weer als vanouds: dinsdag van een tot negen uur en woensdag en donderdag van negen tot vijf uur. Gemeenteambtenaren genieten van de zon op het terras bij caférestaurant De Leede tijdens een sportdag voor ambtenaren. Foto Ben Steffen / De Stem, 1971

Tentoonstelling De Rode Draad / Groene Kamers Op uitnodiging van het CBK West-Brabant onderzoeken West-Brabantse kunstenaars een stukje West-Brabants land. Geschiedenis en toekomst worden vertaald naar kunst in schilderij, foto, beeld of film. De kunstenaars werkten samen met schrijvers, geologen of bewoners uit de regio en verzamelden zo informatie over het gekozen stukje land (van een akker in De Heen tot de Westrand en molen De Twee Gebroeders). Bij de tentoonstelling in het museum hoort een programma kunsteducatie. Foto Gert Jan van den Bemd

De deelnemende kunstenaars en wat ze onderzoeken: Corine Heijmans: De aanwezigheid van veen in het Markiezaatsgebied Monique Polak: De oorsprong van de Zoute Schorren in De Heen Marthe Roosenboom: Verhalen over geschiedenis, bewoners en woningen van de Dr. Struykenwijk Breda Trudie Vrolijk: Transformatie van een akker in Kruisland Gert Jan van den Bemd: 'Archeologisch' onderzoek van zwerfvuil op een vierkante meter fietspad in Breda Ron Scherpenisse: Een familiegeschiedenis in Oudenbosch Isabel Schraven: Geschiedenis van de oude Antwerpse postbaan in Bosschenhoofd Anne Pillen: De woonplek van dichteres Sonja Prins in Baarle Nassau Peet Quintus: De Roosendaalse molen de Twee Gebroeders Sjoerd van de Boom: Fort Roovere in Bergen op Zoom/Halsteren Marion Vriens: De multiculturele wijk Westrand in Roosendaal Irene Weug: Waarom er 92 eurocent belasting wordt betaald aan de kruisboogvereniging te Oudenbosch Ank van Meer: De schilder Willem van Dort en de wijk Den Berg Schuttersveld Raemsdonck Kathelijne en Yolanda Roosen: Een vierkante meter willekeurig gekozen achtertuin in Standdaarbuiten Hella Sluyters: Lokaliseren en Globalisering - Ons in Borchwerf II Roosendaal Luc Goderie: De wachtpost langs de spoorlijn Roosendaal-Breda Karien Wiericx: Een archeologische vondst in het beekdal van de Engebeek Roosendaal Frank en Karin Roks: De geschiedenis van ‟t Heike/St.Willebrord Foto Kathelijne en Yolanda Roosen Een preview van de onderzoeken is op zondag 26 augustus te bekijken in de Rabobank galerie in Schouwburg De Kring. Van 1 tot en met 30 september is De Rode Draad te zien in Museum Tongerlohuys.

Aanwinsten In de vorige nieuwsbrief maakten we al melding van de acquisitie van het archief van atletiekvereniging THOR. Als gemeentearchief gaan we verder met het verwerven van archieven van sportverenigingen. Vrijwilliger Henk van Loon is bezig met het verzamelen van archiefmateriaal van de RK Voetbal Vereniging Roosendaal. Onlangs werden de kasboeken uit de periode 1937-1987 aan het gemeentearchief geschonken. De RK VV Roosendaal werd in 1935 opgericht. Een andere tak van sport is muziek. In Nispen heeft heemkundekring de Heerlijckheijd Nispen begin 2012 een rapport over de Nispense archieven opgesteld. Samen met de heemkundekring is het gemeentearchief op zoek naar Nispense archieven. Begin dit jaar is het archief van de RK Harmonie en drumband St. Caecilia verworven.

Over de geschiedenis van deze vereniging verscheen in het Jaarboek van de heemkundekring van 1999 bij het 75-jarig bestaan een uitgebreid artikel van Henk Baselier. Goed dat deze geschiedenis is opgetekend, want het nu overgedragen archief gaat over de jaren 1964-2010, terwijl de vereniging in 1922 is opgericht.

Historisch raadsel juli Het Roosendaalse gemeentearchief en Museum Tongerlohuys komen om de maand met een historisch raadsel. Elke keer krijgt u een vraag over het verleden van Roosendaal of de kerkdorpen voorgeschoteld. Weet u het juiste antwoord? Stuur het in. Iedere keer trekken we een winnaar. Hij of zij krijgt een jaar lang gratis toegang tot alle exposities in het museum en bovendien een leuk item uit de museumwinkel. Het museum heeft een aantal oude fietsen, vélocipedes, in zijn collectie. Pronkstuk op de foto hiernaast is de „grand of hoge bi‟, die rond 1880 erg geliefd was. Het waren eigenlijk ondingen, want wie over een hobbel of steen reed, kon lelijk en van grote hoogte vallen. Toch waren ze geliefd bij jongemannen. Tijdens wedstrijden werden er snelheden van 30 km/uur behaald! Het museum heeft een Engelse versie, de zogenaamde „penny farthing‟, die nog van de Roosendaler Aloysius Laane (1867-1892) is geweest. De „penny farthing‟ in het museum, dat in 1965 nog in het raadhuis gevestigd was. Foto Jan Sturm

De ontwikkeling van de fiets ging razendsnel. Uit 1900, dus slechts twintig jaar later, stamt deze prentenbriefkaart „Groeten uit Roosendaal‟ uit de collectie van het archief. De fietsen zien er behoorlijk robuust en modern uit. Heel wat vreemder zijn de on-Roosendaalse bergen op de achtergrond. Prentbriefkaart uit 1900 De vraag van deze keer: hoeveel centimeter meet de omtrek (dus niet de doorsnede!) van het grote voorwiel van de „penny farthing‟? U mag museumvoorwerpen natuurlijk niet aanraken, dus gokken mag, nee, moet! Stuur uw oplossing voor 31 augustus 2012 naar Museum Tongerlohuys, Molenstraat 2, 4701 JS te Roosendaal of mail naar [email protected]. U kunt uw antwoord ook bij de receptie van het gemeentearchief of bij de balie van het museum inleveren. U vindt deze rubriek, de oplossingen en de winnaars van voorgaande rubrieken ook op de websites van het museum (www.tongerlohuys.nl) en het gemeentearchief (www.gemeentearchiefroosendaal.nl).

Van de Vriendenstichting Dit jaar beschouwen we als een overgangsjaar. We hebben de nodige ideeën voor activiteiten in de komende tijd. Zo zullen we voor de tentoonstelling over het werk van Wim Schütz een speciale avond of middag organiseren voor Vrienden en belangstellenden met een inleiding over het werk van deze bekende Roosendaalse schilder. Op de 26e augustus, de laatste dag van de tentoonstelling en de opening van de kunstmaand, presenteren we ons in het Tongerlohuys, onder andere met een actie voor het verwerven van een tegeltableau voor de museumcollectie. En we zijn al weer bezig met de voorbereiding van het uitstapje. Uw steun en betrokkenheid blijven meer dan nodig. Kom dus ook, door uw aanwezigheid laat u blijken dat uw belangstelling voor wat er in en rond het museum gebeurt

onverminderd is. Wilt u Vriend worden? Neemt u dan contact op via [email protected] of 0165-536916.

Pinneke Busch Op 30 juni vindt in het vliegend museum te Bosschenhoofd de opening van een tentoonstelling over Pinneke Busch plaats. Zijn echte naam was Constantinus Antonius Busch (1870-1915). Pinneke verzorgde op 29 juni 1912 de eerste vliegdemonstratie boven Roosendaal. Voor deze tentoonstelling hebben het museum op vliegveld Seppe en de stichting Roos onder meer gebruik gemaakt van materiaal dat bij het gemeentearchief is te vinden: foto‟s, documentatiemateriaal en een geluidsopname van Omroep Brabant uit 2008. Pinneke Busch was niet alleen bekend vanwege zijn vlucht boven Roosendaal. Hij is in 1915 vermoord in Amsterdam, pas tien jaar later werd zijn stoffelijk overschot onder een betonnen vloer gevonden. De Stichting Roos verzorgt 22 en 23 november 2012 de musical „Pinneke Busch, gevloerd of gevlogen?‟. Meer informatie vindt u op de website vliegendmusemseppe.nl.

Vliegenier Constant „Pinneke‟ Busch

Lancering OnsDNA.nl Deze week lanceerde Branchevereniging Archieven in Nederland (BRAIN) de nieuwe website van de Nederlandse archieven: OnsDNA.nl. De website moet een startpunt bieden voor elke beginnende archiefbezoeker en -onderzoeker. Zoeken in archieven is doe-het-zelven. Maar hoe en waar begint u? Wat kan er al online en voor welke zaken moet u naar welk archief? Welke bronnen kunnen een antwoord op uw vraag het beste geven? OnsDNA.nl bevat tips voor de beginnende archiefonderzoeker en een handige archiefkaart waarop u snel kunt vinden bij welk archief u moet zijn om een antwoord te vinden op uw vragen. De website brengt dagelijks nieuws over nieuwe aanwinsten, mooie ontdekkingen en handige tools en bevat een agenda met lezingen, tentoonstellingen, cursussen en andere activiteiten van archiefinstellingen in het hele land. Enthousiaste archiefgebruikers vertellen op OnsDNA.nl wat zij in de Nederlandse Archieven zochten en vonden. Allemaal verhalen over hoe bijzonder het is om een stuk van uw eigen geschiedenis terug te vinden en de documenten daarover zelf in handen te krijgen. Of het nu om uw familie, uw huis, uw straat of de stad waar u woont gaat!

Nog nooit vertoond! Rond het Tongerlohuys is geschilderd, geplant, gepland en veel besproken. Hoe gaan we verder en wat laten we zien. Na drie maanden heeft de internationale tentoonstelling met kunst uit alle 27 landen van de Europese Unie plaats gemaakt voor Wim Schütz. De energie en de vitaliteit van onze oudste Roosendaalse kunstenaar is indrukwekkend. Op ruim 90-jarige leeftijd is hij nog dagelijks aan het werk, krachtig en met scherpte. Wisseltentoonstellingen met allure naast het overzicht van de historie van Roosendaal en omgeving blijven te zien. En ook aan die vaste opstelling wordt door museum en archief wordt gewerkt. Het Roosendaalse erfgoed levert onuitputtelijke bronnen om het verhaal van Roosendaal te laten zien. In oktober gaan we letterlijk alles uit de kast halen om u te verbazen. De expositie 'Nog nooit vertoond!' zal van 19 oktober 2012 tot en met 3 februari 2013 te zien zijn. We houden u op de hoogte!

Roosendaal lezing

DNA is de drager van erfelijke informatie. Waar is het DNA van Roosendaal te vinden? Wat zijn de vette en de zoete elementen uit de historie en waar treffen we de magere en zure aspecten aan? De onlangs samengebrachte organisaties gemeentearchief Roosendaal en museum Tongerlohuys beschikken over een rijke erfenis uit het verleden en bewaren belangrijke bronnen voor het antwoord op deze vragen. De geboren en getogen Roosendaler Joss Hopstaken is werkzaam bij archief en museum. Als historicus en archivaris opgeleid in Leiden en Den Haag is hij dagelijks bezig met geschiedenis van Roosendaal. Die fascinatie wil hij graag met u delen door het DNA van Roosendaal proberen te duiden. Want door te profiteren van het verleden kunnen we investeren in de toekomst. De lezing vindt plaats op woensdagavond 26 september om 20.30 uur in de kleine zaal van schouwburg De Kring en de entree bedraagt € 5,-. Meer informatie over deze lezing en over alle andere activiteiten in september Kunstmaand vindt u op: www.kunstmaandroosendaal.nl.

Adressen en openingstijden Museum: Molenstraat 2, 4701 JS Roosendaal, 0165-536916, www.tongerlohuys.nl Archief: Markt 35, 4701 PB, Roosendaal, 0165-579500, www.gemeentearchiefroosendaal.nl Openingstijden Museum dinsdag t/m zondag van 14.00 tot 17.00 uur Openingstijden Archief studiezaal dinsdag: 13.00-21.00 uur (in juli en augustus tot 17.00 uur), woensdag en donderdag: 09.00-17.00 uur balie maandag, woensdag en donderdag: 09.00-17.00 uur, dinsdag: 9.00-21.00 uur, vrijdag: 9.00-12.00 uur gesloten Het gebouw Markt 35 is iedere vrijdagmiddag gesloten. In juli en augustus vervalt de dinsdagavondopenstelling.

Colofon Deze nieuwsbrief is een uitgave van Gemeentearchief Roosendaal en Museum Tongerlohuys, juli 2012. Tekst: Nicole de Boer en Albert Hoekstra. Opmaak: Cobi Golterman. Foto‟s tenzij anders vermeld: E.A. de Rooij.