Inhoud
Ten geleide
1
Over de auteurs
3
Bouw en functie van de huid 1.1 Epidermis 1.2 Het gebied tussen epidermis en dermis: de basale membraan 1.3 De adnexen: haren, talg- en zweetklieren 1.4 Dermis 1.5 Subcutis 1.6 Kleur van de huid Literatuur
5 5 10 11 14 15 15 15
2
Anamnese en dermatologische inspectie 2.1 Dermatologische anamnese 2.2 Dermatologische inspectie 2.3 Indelingsproblematiek 2.4 Hulpmiddelen bij de klinische diagnostiek Literatuur
17 18 18 19 21 27
3
Aanvullend onderzoek 3.1 Klinisch-chemisch bloedonderzoek 3.2 Serologisch onderzoek 3.3 Bacteriologisch en viraal onderzoek 3.4 Mycologisch onderzoek 3.5 Histopathologisch onderzoek 3.6 Immunofluorescentieonderzoek 3.7 Verder microscopisch onderzoek 3.8 Vaatonderzoek 3.9 Allergologisch onderzoek Literatuur
29 29 30 30 30 31 33 35 36 37 43
1
BSL - ACA_BK_1KZM - 2160_9789031353194
005
VI
Dermatovenereologie voor de eerste lijn
4
Het voorkomen van huidaandoeningen 4.1 Inleiding 4.2 Incidentie en prevalentiecijfers van dermatologische aandoeningen 4.3 Ziektelast bij dermatologische aandoeningen 4.4 Chronische huidaandoeningen 4.5 Dermatologische verwijzingen 4.6 Kenmerken van het dermatologische morbiditeitspatroon 4.7 De huisarts en huidaandoeningen Literatuur
45 45
5
Dermatotherapie 5.1 Inleiding 5.2 Uitwendige therapie 5.3 Uitwendige differente dermatotherapie Literatuur
51 51 52 56 62
6
Erythemateuze dermatosen 6.1 Gelokaliseerde erythemen 6.2 Anulaire/gegyreerde erythemen 6.3 Livedogroep 6.4 Gegeneraliseerde erythemen Literatuur
63 64 69 71 71 71
7
Erytrodermie Literatuur
73 74
8
Erythematosquameuze dermatosen, waaronder psoriasis vulgaris 8.1 Psoriasis vulgaris 8.2 Psoriasisvarianten 8.3 Parapsoriasis 8.4 Pityriasis rosea 8.5 Seborroı¨sch eczeem (eczematide) 8.6 Hoofdroos (pityriasis capitis) Literatuur
75 75 84 87 87 88 90 90
9
BSL - ACA_BK_1KZM - 2160_9789031353194
Eczemateuze dermatosen 9.1 Inleiding 9.2 Therapie, keuze van de indifferente basis, gebaseerd op de onderverdeling in acuut, subacuut en chronisch eczeem 9.3 Contacteczeem 9.4 Atopisch (constitutioneel) eczeem
45 47 47 48 49 49 50
93 93
95 95 101
006
Inhoud
VII
9.5 9.6
Acrovesiculeus eczeem (dyshidrotisch eczeem) Tylotisch eczeem (eczema hyperkeratoticum et rhagadiforme) 9.7 Nummulair eczeem 9.8 Kokkogeen (microbieel) eczeem 9.9 Hypostatisch eczeem 9.10 Craquele ´-/asteatotisch eczeem 9.11 Juveniele plantaire dermatose 9.12 Kloof (ragade, fissura) Literatuur
108 109 109 110 111 111 112 113
10
Pruritus 10.1 Inleiding, jeuk in het algemeen 10.2 Gegeneraliseerde pruritus 10.3 Gelokaliseerde pruritus Literatuur
115 115 116 119 121
11
Papuleuze dermatosen 11.1 Inleiding 11.2 Prurigo 11.3 Granuloma anulare 11.4 Lichen (ruber) planus 11.5 Papillomateuze dermatosen Literatuur
123 123 123 128 129 130 130
12
Urticaria 12.1 Urticaria en angio-oedeem 12.2 Urticaria pigmentosa (cutane mastocytose) Literatuur
131 131 134 134
13
Nod(ul)euze dermatosen 13.1 Inleiding 13.2 Erythema nodosum 13.3 Lepra 13.4 Andere mycobacterie ¨le infecties 13.5 Necrobiosis lipoidica 13.6 Leishmaniasis cutanea Literatuur
137 137 137 139 141 141 142 143
14
Benigne huidtumoren 14.1 Inleiding 14.2 Tumoren voortkomend uit keratinocyten en adnexen 14.3 Tumoren uitgaande van pigmentcellen
145 145
BSL - ACA_BK_1KZM - 2160_9789031353194
107
145 148
007
VIII
Dermatovenereologie voor de eerste lijn
14.4
Tumoren uitgaande van dermale structuren, fibroblasten 14.5 Tumoren uitgaande van dermale structuren, endotheel 14.6 Tumoren uitgaande van andere dermale cellen 14.7 Tumoren van het vetweefsel Literatuur
15
16
17
18
19
BSL - ACA_BK_1KZM - 2160_9789031353194
149 151 155 158 158
Premaligne en maligne huidtumoren 15.1 Inleiding 15.2 Premaligne huidtumoren 15.3 Familiaire syndromen met grote kans op maligne huidtumoren 15.4 In situ maligne huidtumoren 15.5 Maligne huidtumoren Literatuur
159 159 159
Vesiculobulleuze dermatosen 16.1 Inleiding 16.2 Brandwonden 16.3 Erythema exsudativum multiforme (EEM) 16.4 Toxische epidermale necrolyse (syndroom van Lyell) 16.5 Staphylococcal scalded-skin syndrome (SSSsyndroom) Literatuur
181 181 182 187
Pustuleuze dermatosen 17.1 Inleiding 17.2 Hot tub folliculitis (whirlpool-dermatitis/ jacuzzi-dermatitis) Literatuur
164 166 168 179
188 189 190 191 191 191 192
Ulcereuze dermatosen waaronder ulcus cruris en decubitus 18.1 Inleiding 18.2 Ulcus cruris 18.3 Decubitus-ulcus 18.4 Diabetisch ulcus Literatuur
193 193 193 205 207 207
Folliculosen waaronder acne vulgaris 19.1 Inleiding 19.2 Acne vulgaris 19.3 Acne ectopica
209 209 210 214
008
Inhoud
IX
19.4 Demodexfolliculitis 19.5 Rosacea 19.6 Dermatitis perioralis 19.7 Milia 19.8 Epidermale cyste (atheroomcyste) Literatuur
215 216 217 217 218 218
20
Trichosen 20.1 Inleiding 20.2 Verminderde beharing 20.3 Toegenomen beharing 20.4 Abnormale haren Literatuur
219 219 219 226 228 228
21
Onychosen 21.1 Inleiding 21.2 Ingegroeide nagel (unguis incarnatus) Literatuur
229 229 230 231
22
Hidrosen 22.1 Inleiding 22.2 Hyperhidrose 22.3 Miliaria Literatuur
233 233 234 235 235
23
Keratosen 23.1 Inleiding 23.2 Callus (eelt) 23.3 Clavus (likdoorn, eksteroog) 23.4 Keratosis palmoplantaris Literatuur
237 237 237 238 239 240
24
Dyschromiee ¨n 24.1 Inleiding 24.2 Hypermelanosis 24.3 Hypomelanose Literatuur
241 241 241 247 250
25
Purpura 25.1 Inleiding 25.2 Purpura senilis Literatuur
251 251 251 253
26
Geneesmiddelenerupties 26.1 Inleiding
255 255
BSL - ACA_BK_1KZM - 2160_9789031353194
009
X
Dermatovenereologie voor de eerste lijn
26.2 Diagnostiek 26.3 Therapie 26.4 Preventie Literatuur
256 259 259 260
Fotodermatologie 27.1 Inleiding 27.2 Fotodermatosen 27.3 Fotodermatosen door directe effecten 27.4 Fotodermatosen door een combinatie van exogene en endogene factoren 27.5 Fotodermatosen door endogene factoren 27.6 Huidziekten die door licht verergeren 27.7 Fototherapie 27.8 Fotochemotherapie Literatuur
261 261 262 263
28
Immunodermatosen 28.1 Inleiding 28.1 Lupus erythematodes 28.2 Pemphigus vulgaris 28.3 Bulleus pemfigoı¨d (parapemphigus) 28.4 Dermatitis herpetiformis (ziekte van Duhring) 28.5 Sclerodermie 28.6 Vasculitis 28.7 Dermatomyositis Literatuur
275 275 275 279 280 281 282 284 286 286
29
Dermadromen 29.1 Inleiding 29.2 Huidafwijkingen in het kader van deficie ¨ntieziekten 29.3 Huidafwijkingen in het kader van metabole en endocriene stoornissen 29.4 Huidafwijkingen in het kader van erfelijke syndromen 29.5 Huidafwijkingen in het kader van maligniteiten 29.6 Huidafwijkingen in het kader van immunologische stoornissen 29.7 Huidafwijkingen in het kader van infectieziekten Literatuur
287 287
Genodermatosen 30.1 Inleiding 30.2 Ichthyose (vissenhuid)
295 295 295
27
30
BSL - ACA_BK_1KZM - 2160_9789031353194
265 267 271 272 272 273
287 288 288 292 293 293 293
010
Inhoud
XI
30.3 30.4
Dyskeratosis follicularis (ziekte van Darier) Pemphigus familiaris benignus chronicus (ziekte van Hailey en Hailey) 30.5 Epidermolysis bullosa Literatuur
297
31
Afwijkingen van het mondslijmvlies 31.1 Inleiding 31.2 Tongafwijkingen 31.3 Tandvleesafwijkingen 31.4 Mondslijmvliesafwijkingen 31.5 Afwijkingen aan de lippen Literatuur
301 301 302 304 306 308 309
32
Zwangerschap en dermatosen 32.1 Inleiding 32.2 Fysiologische veranderingen van de normale huid 32.3 Huidziekten die vrijwel alleen tijdens de zwangerschap voorkomen 32.4 Bestaande erupties die door de graviditeit worden beı¨nvloed Literatuur
311 311
Psychodermatologie 33.1 Inleiding 33.2 Relatie huid – stress 33.3 Psychologische factoren bij dermatosen 33.4 Huidziekten waarbij naast psychische factoren ook gedrag een rol speelt 33.5 Kwaliteit van leven bij een huidziekte Literatuur
317 317 317 318
Pyodermiee ¨n 34.1 Inleiding 34.2 Klinische indeling van pyodermiee ¨n 34.3 Folliculitis 34.4 Pseudofolliculitis barbae 34.5 Furunkel (steenpuist) 34.6 Paronychia (omloop) 34.7 Impetigo vulgaris (impetigo contagiosa, krentenbaard) 34.8 Erysipelas (belroos, wondroos) 34.9 Necrotiserende fasciitis
323 323 324 324 327 327 329
33
34
BSL - ACA_BK_1KZM - 2160_9789031353194
297 298 299
311 314 316 316
318 320 321
330 331 332
011
XII
Dermatovenereologie voor de eerste lijn
34.10
Samenvatting behandeling van pyodermiee ¨n, algemeen Literatuur
35
36
Virale huidaandoeningen 35.1 Inleiding 35.2 Humaanpapillomavirusinfecties (HPV-infecties) 35.3 HPV-infectie en maligniteiten 35.4 Molluscum contagiosum (bolhoedwratje, waterwratje, kippenwratje) 35.5 Herpessimplexvirusinfecties 35.6 Andere humaanherpesvirusinfecties 35.7 Virusziekten met vrijwel altijd een huidmanifestatie (de klassieke kinderziekten) 35.8 Overige virale huidaandoeningen Literatuur
333 334 337 337 337 342 343 344 348 350 352 353
Schimmelziekten en verwante huidinfecties 36.1 Inleiding 36.2 Dermatomycosen 36.3 Oppervlakkige epidermomycosen 36.4 Oppervlakkige trichomycosen 36.5 Diepe tricho- en epidermomycosen 36.6 Onychomycosen (tinea unguium) 36.7 Mykide 36.8 Candidiasis 36.9 Infecties met Malassezia-organismen 36.10 Bacterie ¨le huidinfecties die vanwege hun gelijkenis met dermatomycosen van oudsher hierbij worden ingedeeld Literatuur
355 355 355 358 361 362 363 365 365 369
37
Epizoo ¨nosen 37.1 Inleiding 37.2 Scabies 37.3 Animale scabies 37.4 Demodexfolliculitis (demodicidosis) 37.5 Pediculosis capitis 37.6 Pediculosis pubis 37.7 Pediculosis vestimenti 37.8 Prurigo parasitaria Literatuur
373 373 374 377 377 377 379 380 380 381
38
Huidaandoeningen op de kinderleeftijd 38.1 Inleiding
383 383
BSL - ACA_BK_1KZM - 2160_9789031353194
371 372
012
Inhoud
XIII
38.2 Erythema toxicum neonatorum 38.3 Lokale therapie bij kinderen in het algemeen Literatuur
384 385 385
39
Huidaandoeningen op oudere leeftijd 39.1 Inleiding 39.2 Intrinsieke en extrinsieke invloeden Literatuur
387 387 387 388
40
Cosmetische dermatologie 40.1 Huidveroudering 40.2 Huidverzorging/levensstijl 40.3 Dermabrasie 40.4 Chemische peeling 40.5 Laserresurfacing en andere lasereffecten 40.6 Weefselaugmentatie/implantaten en fillers 40.7 Botulinetoxine 40.8 Dermatochirurgische correcties Literatuur
389 389 389 390 391 392 393 394 395 395
41
Seksueel overdraagbare aandoeningen 41.1 Inleiding 41.2 Anamnese 41.3 Lichamelijk onderzoek 41.4 Laboratoriumonderzoek 41.5 Bacterie ¨le soa 41.6 Virale soa 41.7 Soa door protozoa 41.8 Overige 41.9 Contactopsporing na vaststelling van een soa Literatuur
397 397 399 399 401 403 413 417 417 420 420
Register
423
BSL - ACA_BK_1KZM - 2160_9789031353194
013
