Teloorgang en heropstanding

PAARDENSPORT Het Vlaams Paard (2/3)

Teloorgang en heropstanding Deze mini-reeks is een eerbetoon aan wijlen collega-gids Lucrèse, die secretaris was van de vereniging Het Vlaams Paard en ervoor zorgde dat Waregem het officiële peterschap van het Vlaamse paardenras op zich nam. In de eerste aflevering (zie de Gavergids 2007 nr. 2) werd het Vlaams Paard voorgesteld (hoofdstuk 1) en groef Lucrèse in het verre verleden naar de roots van de grote Europese trekpaarden (hoofdstuk 2). In deze aflevering vertelt ze hoe het Vlaamse ras bijna verloren ging maar nipt gered werd door enkele (West-)Vlaamse fokkers. Lucrèse HALSBERGHE

het Vlaams Paard op de Internationale Parade van het Paard (19 augustus 2007)

3. In volle glorie Paarden spelen overal een hoofdrol. De paardenfokkerij is van groot belang. De paardenstapel is de trots van elk land. Vermeldenswaardig is zeker het lijvige vakboek Les Cheveaux de T rait (Parijs, 1886) van de bekende Franse auteur H.V. de Loncey. Naast zijn chauvinistische ode aan verschillende Franse trekpaardenrassen, behandelt hij ook "Les races étrangères": België telt drie rassen naargelang gelijkenissen of fysieke, morele en volkkundige verschillen onderling: 1) La race du líttoral et du bas pays.' le cheval Flamana' (Vlaanderen). 2) La race des montagnes: le cheval Ardennais (Ardennes-Luxembourg). 3) La race intermédíaíre (‘overgangsras’): le Brabançorz-Hennuyer (Hainaut, Namur, Brabant, Liège)

de Gavergids 2007 / 3

17

En wie het Franse chauvinisme kan inschatten, mag als Vlaming fier zijn op de Lonceys beschrijving van het Vlaams Paard: "Vous connaíssez le cheval flamand!" (‘U kent het Vlaams Paard!’) Het is die gigant met glimmende en glanzende haartooi, blinkend, blakend van gezondheid en stevige kracht uitstralend, die u heeft zien voorbijtrekken, aangespannen in zware wagens, zijn machtige leeuwemnanen schuddend, en die de wind in waaiers optilt, de enorme gespierde en geradbraakte hals ontblotend op een adembenemende, aangrijpende wijze Een brede mineuze kop is de kroon. Een brede borst en een achterhand met een enonne omvang vervolledigt dit reuzengeheel. De opeengestapelde en zware biervaten puilen uit de wagens die hij achter zich sleept. [...] Het Vlaams Paard slaat u met verstomming wanneer hij u kruist. U bent stilgestaan. U heeft hem bekeken en u heeft hem ontroerd bewonderd ..." Wat een grandioos eerbetoon voor ons Vlaams Paard! Een alinea die meer gevoel weergeeft dan duizend boeken met eigen lof. De auteur neemt het ook op voor het Vlaams Paard tegen het sluipend en naderende doodsgevaar: "Het Vlaams Paard mag niet van zijn bestemming worden afgeleid. [...] Men verwijt het Vlaams Paard maar die verwijten zijn onterecht. Verbeterde voeding, betere selectiebegeleiding (Stud-book), landbouwvooruitgang en drooglegging van zijn zompige gronden sluiten zijn regelmatige constitutie ..."

4. Terugval Het Belgische Studbook (stamboek) kende aanvankelijk in 1886 bij de stichting van de "Société Nationale du Cheval de trait Belge" drie categorieën: 1. Vlaamse paarden 2. Brabanders 3. Ardenners Wegens de “grote terugval” van het Vlaams Paard werd vanaf 1886 de benaming "Vlaams paard" geschrapt. Brabants en Belgisch trekpaard werden synoniemen en het Studbook vermeldde nog slechts het Belgisch en Ardens trekpaard. In amper twee jaar (1886-1888) werd een duizendjarige Vlaamse traditie veroordeeld tot de slachtbank.

Belgisch trekpaard (Brabander)


18

Het voorbeeld klemt en dringt meer aan dan recht of wet ooit heeft gedaan (Vlaams gezegde) En dit voorbeeld gold zeker toen op de internationale paardententoonstelling van 1885 te München vastgesteld werd dat een Vlaams Paard uit Veurne-Ambacht het grootste paardenras ter wereld was. Er kan dus getwijfeld worden aan de zogezegde “terugval” van het ras. De ware reden voor het negeren van het Vlaamse ras moet gezocht worden in de bewuste politiek om alles wat "Vlaams" was te vervangen door "Belgisch". Hierbij werd schaamteloos misbruik gemaakt van de onmondigheid van de kleine Vlaamse man, zeer zeker van de geminachte Vlaamse keuterboer. Van Royen, een fervent Belgisch trekpaard-verdediger, schreef later: "Het Vlaams Paard werd geleidelijk door het Brabantse paard verdrongen, vooral door de handelswijze der jury's die systematisch de Vlaamse paarden achterstelden." Volgens het boek: The History of Horse Racing van Roger Longrigg (1972) werden de eerste "Flemish Horses" verscheept naar New York in 1660. In 1886 bracht de heer A.G. Van Hoorebeke uit Momnouth, Illinois als eerste “Belgische” paarden naar de V.S., nog voor de oprichting van het Belgisch fokstamboek. In 1886 en 1887 werden verschillende vrachten Belgische paarden geïmporteerd en verkocht aan paardenfokkers uit Indiana en omliggende staten. Op initiatief van Mr. Harm Wolf, die meende dat er documenten moesten worden bijgehouden over de ingevoerde paarden en hun afstammelingen, werden de eigenaars bijeen geroepen om een vereniging van fokkers op te richten. Op 25 februari 1887 werd de American Association of Importers and Breeders of Belgian Draft Horses (‘Amerikaanse Vereniging van Invoerders en Fokkers van Belgische Trekpaarden’) opgericht, bestaande uit zestien mede-oprichters afkomstig uit Indiana, Illinois en Missouri. Veel Vlaamse fokkers kennen familie of vrienden die drie à vier generaties geleden het toen anne Vlaanderen ontvluchtten om in Amerika hun geluk te beproeven. Honderden Vlaamse paarden maakten de overtocht mee. Van enkelen is zelfs geweten dat zij rusten op de bodem van de oceaan. Amerikanen spreken ook nooit over Vlamingen en Walen. Dat onderscheid kennen zij niet. Als een Amerikaan een Vlaming bedoelt, dan zegt hij "Belgian". Heeft hij het over een Franssprekende Belg of Waal, dan spreekt hij van een "Frenchman". Met "Belgian Draft Horse" wordt dus het oorspronkelijke Vlaams-Belgische landpaard bedoeld en zeker niet de Bruinschimmel (typisch Belgisch trekpaard - Brabander), die nooit in de U.S.A. werd aanvaard.

'De Belgian: Amerika 's favoriete trekpaard Er zijn in de V.S. meer Belgische trekpaarden dan paarden van alle andere trekrassen samen. ' (www.belgíancorg.com)


19

De Amerikaanse Belgians zijn dus de natuurlijke bloedbroeders van onze Vlaamse paarden. Als bewijs volstaat het om een Amerikaanse Belgian eens naast een Belgische trekpaard te plaatsen. Om hierover een oordeel te vellen, hoef je beslist geen paardenfreak te zijn!

geïmporteerde Belgian (foto uit 1928)

In eigen Belgenland ondertussen wordt het Vlaams Paard weggefokt. Het centralistische Brabantse type werd hét prototype van het Belgisch trekpaard. In die tijd (1888) waren er geen bekwame Vlaamse politici en academici om ons Vlaamse volk op een rechtmatige wijze te vertegenwoordigen en te verdedigen. La Société du Cheval de trail Belge werd fors gesteund door de politici. Alle activiteiten werden gecentraliseerd in Brussel, onder het wakende oog van een centrale commissie. Bij de opstart van de Société was er geen vooropgesteld doel, tenzij het betrachten van een uniform type. Dit doel werd foktechnisch gezien zeer snel bereikt, met name in 50 jaar. Oordeel zelf maar: in 1880 was de gemiddelde pijpomtrek (botomtrek) 25 cm, in 1925 al 31 cm. De daarvoor gebruikte werkinstrumenten waren een stamboek en inteelt, zelfs gewaagde familieteelt. Nochtans werd gewaarschuwd voor dergelijke werkwijze: "Inteelt is een mes dat aan twee kanten snij dt, gevaarlijk te hanteren en de onhandige snijdt zich ..." Het belangrijkste gevolg van de "uniformiteit" is dat de Waalse inbreng in de fokkerij de Vlaamse, Brabantse bloedlijnen op zeer korte tijd praktisch volledig verving. De kemnerken van dit nieuwe en euforische onthaalde type was een felgebeend gedrongen dier, met vooral de in Vlaanderen quasi onbestaande bruinschimmelkleur. De geschiedenis van het Belgische trekpaard nam een aanvang met de komst van Albion d'Hor (1923), de eerste bruinschimmelkampioen van de Belgische fokkerij. Nakomelingen van Albion d'Hor behaalden jaar na jaar het kampioenschap en stuwden de zware inlandse fokkerij zo in een zeer enge richting. Velen waarschuwden voor de gevaren. De signalen werden echter niet gehoord. Door haar monopoliepositie had de Société nooit moeite om dissidente geluiden in de kiem te smoren. De gevolgde politiek om zo snel mogelijk de hele Belgische zware paardenstapel om te schakelen via de revolutionaire Albion d'Hor, Avenir en diens directe en indirecte bloedlijnen, steunde op vier pijlers. de Gavergids 2007 / 3

20

1) 2) 3) 4)

massaselectie doorgevoerd op prij skampen inteeltfokkerij uitgevoerd in de "grote" fokstallen het Studbook of afstammelingsregister voor de lijnselectie absorptiekruising van ingeteelde lijnen in de massa uitgevoerd door de hengstenhouderij bij de gewone fokkers

De maatschappij van het Belgische trekpaard misbruikte in ware koekoekstijl de volledige Vlaamse merriestapel om in de jaren '20 en 30 van deze eeuw het doel te bereiken met inteelt van Waalse bloedlijnen: het Belgische trekpaard wordt geboren! De eenzijdige geschiedschrijving en de monopoliepositie van het Belgische trekpaard vormde de rode draad doorheen alles wat over de zware paardenfokkerij in België verscheen vanaf 1886. Door die geschiedenisvervalsing is de publieke opinie dermate geïndoctrineerd dat een leek automatisch een zwaar inlands paard associeert met het Belgisch trekpaard. Nochtans is het huidige bruinschimrnelpaard nooit echt aanvaard geweest door de meeste Vlaamse paardemnensen, integendeel. Na 100 jaar fokkerij en indoctrinatie zijn onze landpaarden nog niet verdwenen, terwijl de ingeschreven fokkerij (Belgisch trekpaard) zonder forse nationale en gewestelijke steunfondsen, dotaties van het Ministerie van Landbouw, enzovoort nooit de eeuwwisseling kan halen … Sedert het ontstaan van het Belgisch trekpaard is de niet-ingeschreven fokkerij steevast stiefmoederlijk behandeld geweest. Voor de mensen van het Belgisch trekpaard was die nietingeschrevenen zware paardenfokkerij (landpaarden) minderwaardig. Slechts weinig mensen weten nog hoe drastisch de gedaantewisseling is geweest qua geest, ziel _en uiterlijk. Maar wanneer de uniformisatie naar een grofgebeend bruinschimmeltype zich had voltrokken, waren de buitenlandse klanten niet meer zo gebrand op het nieuwe type. Na Wereldoorlog II werden er in de U.S.A. dan praktisch ook geen Belgische paarden meer ingevoerd.

Belgische bruinschimmel


21

5. Het Vlaams Paard schrijft verder geschiedenis Iemand met een plan is niet te stuiten, want er is geen plan om iemand met een plan tegen te houden (Zig Ziglar) Vanaf 1970 stond de zware fokkerij op een dood punt: fatalisme, moedeloosheid, uitzichtloosheid. In de loop der jaren tachtig ontstonden gelukkig enkele nieuwe verenigingen, zoals:   

Het Belgische Landpaard Het Vlaamse Landpaard - recente naamswijziging: "Het Vlaams Paard" De Vereniging voor de bevordering en behoud van het Belgische trekpaard

Geen enkele landbouwer, boever of liefhebber die met Vlaamse trekpaarden heeft gewerkt, is ongevoelig gebleven voor hun verstand, volgzaamheid en houding, en allen spreken met weemoed over hun paarden. Maar is de mens zo ondankbaar en onlogisch dat hij dit hoogontwikkelde dierenras, de vrucht van eeuwen selectie en onschatbare genetische rijkdom laat verdwijnen? Enkele moedige, onbaatzuchtige en gepassioneerde fokkers trachtten het gevaar te keren. Rond de jaarwisseling 1990-1991 ontmoetten de fokkers met niet-ingeschreven trekpaarden elkaar op een meeting in West-Vlaanderen. Voor het eerst kon men openhartig de noden aanklagen en de stille wens uiten: het in eer herstellen van het in 1888 gebannen Vlaams Paard. Deze kleine vonk ontstak een grote vlam. Een nieuwe wind zou waaien en de vereniging Het Vlaams Paard kreeg de wind in de zeilen. Het wondere van deze evolutie ligt vooral in het feit dat er spontane medewerking kwam van de gewone Vlaamse paardenfokkers, met één gemene deler: de liefde voor hun eigen landpaarden. De oorspronkelijke doelstelling van de vereniging Het Vlaamse Landpaard was door inbreng van Boulonnais-hengsten de renovatie van het Vlaamse ridderpaard mogelijk te maken. Waar men aanvankelijk geen rekening mee gehouden had, was dat men afstevende op het fokken van Boulonnais-paarden, wat niet de bedoeling kon zijn. De ervaring leerde dat dit fokschema niet efficiënt was. Maar toch heeft deze inbreng positieve impulsen veroorzaakt, waarvan de vereniging Het Vlaams Paard zich terdege bewust is. De stem van de natuur laat zich niet overschreeuwen (Wieland) Positieve creativiteit wordt mogelijk gemaakt door de wet van 20 juli 1956. De Belgische staat wilde de verbetering van het paardenras aanmoedigen door het zoeken van geschikte hengsten, het laten erkennen van fokverenigingen en het bijhouden van genealogische registers.

(laatste aflevering: De terugkeer van Duke)


22

Bronnen                   

tijdschrit Landbouwleven (met dank aan de heer Roger Degezelle) geschreven notities van, gesprekken en telefonische contacten met de heer J ean-Paul Halsberghe, voorzitter van de vereniging Het Vlaams Paard E. Goedleven, Het Belgisch Trekpaard - Levend Cultureel Erfgoed, 20 p. H. Bouckaert, “Het ware verhaal van Waregem Koerse”, in: 15de jaarboek van de Geschied- en heemkundige kring “De Gaverstreke ”, 1987, 30 p. handboek Paardenkweek, Landbouwschool, 1931, 21 p. (met dank aan Meester Vanneste, Tieltse Gidsenkring) tijdschrifien Het Belgisch Landpaard en Het Vlaams Landpaard persmap Het Belgisch Landpaard, 11 maart 1990 persmap Marcus, n.a.v. de aankomst van 4 Vlaamse merries uit de U.S.A. en Canada, 4 februari 1994 telefonisch onderhoud met Baron Jean Casier, voorzitter Koninklijke Waregemse Koersvereníging, 25 januari 1993 informatie van de Toeristische Dienst van Waregem (met dank aan de Heren L. Cloet en R. Steelandt) Lucrèse Halsberghe, Het Vlaams Paard, een natuurrecht, bronnenstudie. innemende woorden van R. Vandeputte, bestuurslid van Het Vlaams Paard met dank aan de Heer Adolf Derammelaere, voorzitter van de Waregemse Gidsenkring voor het vertaalwerk www.vlaamspaard.be www.belgiancorp.com (Belgian Draft Horse Corporation of America) horsecare.stablemade.com/_articles/belgian.htm http://193.121.l74.81/vcm/trekpaard (Vereniging voor het bevorderen van het Belgisch Trekpaard) www.trekpaarden.be www.sle.be (Stichting Levend Erfgoed) > Paarden > Rassen > Belgisch trekpaard


23

Teloorgang en heropstanding

Recommend Documents