// PROJECT RENOVATIE
De prefab balkonplaten zijn fabrieksmatig met de balustrades geassembleerd en als een compleet element ingehesen en gemonteerd (foto Nijhuis Apeldoorn).
30 // BOUWWERELD
TEKSTPRODUCTIE EN FOTOGRAFIE TOM DE VRIES // TEKENWERK HENK HEUSINKVELD
Flatwoningen Veenendaal // Locatie: De Grote Pekken, Veenendaal // Opdrachtgever: Patrimonium woonst. // Bouwperiode: najaar 2011 – begin 2013
Grotere balkons met lichtgewicht beton In Veenendaal zijn 240 flatwoningen gerenoveerd om zo een flinke energiebesparing te bewerkstelligen. De vereiste gevelvernieuwing werd aangegrepen om ook de bestaande balkons te vergroten. Hiervoor is gebruikgemaakt van microbeton®. De 240 flatwoningen aan De Grote Pekken in Veenendaal waren al eens onder handen genomen. Aan twee van de drie geschakelde blokken van vier en acht verdiepingen hoog waren in 2003 en 2006 nieuwe bouwvolumes toegevoegd met elk 15 appartementen. Ook waren in de loop der jaren bij mutaties badkamers, wc’s en keukens aangepast. “Die investeringen waren reden om nu niet te slopen, maar groot onderhoud uit te voeren”, verklaart Jan Jaap Westhof, projectleider bij Patrimonium woonstichting. Naast de vernieuwingen in het interieur (cv en mv, alle keukens en voor zover nodig sanitair) richt dit groot onderhoud zich in hoofdzaak op het exterieur. Vernieuwde gevels De bestaande houten kozijnen aan de galerijzijde en op het balkon waren van matige kwaliteit. Hier en daar zaten nog resten asbesthoudende beglazingskit (achtergebleven bij een eerdere onderhoudsbeurt) en in de borstweringen bevonden zich sandwichpanelen, waarin slechts 2 cm polystyreen was opgenomen. Deze kozijnen worden nu voorzien van nieuwe geïsoleerde panelen, nieuwe draaiende delen, HR++-glas en ventilatieroosters. De bestaande aluminium woonkamergevels worden geheel vervangen en voorzien van ingebouwde ventilatieroosters met geïntegreerde zonweringscreens.
BOUWWERELD // 31
// PROJECT RENOVATIE
1
2
3
1 // De vergrote balkons hebben ter plaatse van de bestaande constructie een afwerking gekregen van harde kunststof platen. 2 // De bestaande gevels met beplating voor de borstweringen van kozijnen en balkons, waren nodig aan renovatie toe. 3 // De balkonuitbreiding van microbeton wordt inclusief gemonteerde balustrades aangebracht. De privacyschermen worden in het werk toegevoegd. 4 // De stalen jukken zijn gefundeerd met betonpoeren op 660 mm afstand van de gevel. 5 // De nieuwe, aluminium woonkamerkozijnen zijn geheel voorzien van draairamen (de buitenste twee ramen zijn tevens als kiepraam uitgevoerd), waardoor alle ramen gelapt kunnen worden.
4
32 // BOUWWERELD
5
De nieuwe uitstekende balkons, transparante balustrades en nieuwe kozijnen met geïntegreerde zonweringen zorgen voor een levendig gevelbeeld. De bakstenen kopgevels zullen nog vernieuwd worden.
Een dringende wens van de bewoners was een betere mogelijkheid om de ramen van de woonkamers te lappen. Dit was in de oude situatie nauwelijks mogelijk. Aanvankelijk werd daarvoor gedacht aan een glazenwassersbalkon dat aan de gevel zou worden toegevoegd. Kostentechnisch maar ook esthetisch was dit echter niet wenselijk. Architektenburo Ary Kroesbergen uit Veenendaal ontwierp uiteindelijk een gevel die tegemoetkwam aan de wensen van de bewoners en tevens een aangename plasticiteit aan het gevelbeeld gaf. Zo zijn de kozijnen voorzien van vier naar binnen draaiende elementen, waardoor het raam geheel kan worden geopend en dus schoongemaakt kan worden. Het inpandige 1,40 meter diepe balkon is vergroot en steekt nu 1,20 meter buiten de gevel. Lichtgewicht balkonplaat Het bestaande balkon van prefab beton – met een aangestorte balustrade – was aan de kopse kanten opgelegd op staalprofielen aan de bouwmuren (h.o.h. 4,60 meter). De meest rendabele oplossing voor de uitbreiding bleek het afzagen van de balustrade en het toevoegen van een lichtgewicht betonplaat die op stalen jukken rust. Deze balkons zijn ontwikkeld in samenwerking met microbeton – producent van de balkons – en constructeur Bartels. Voor de uitbreiding is gekozen voor een 230 mm dikke plaat van lichtgewicht microbeton® (ferrocement met holle ruimten gevuld met polystyreen). Met deze dikte kon ook de
bestaande hwa intact blijven en kon het gehele balkon bovendien een vlakke onderzijde krijgen. Een nok aan de rand van de nieuwe balkonplaat zorgt voor de aansluiting op de bestaande balkonvloer. Het hoogteverschil tussen beide platen is weggewerkt door de bestaande balkonplaat op te hogen met 20 mm dikke prefab ophoogelementen van microbeton, opgelegd op instelbare kunststof afstandhouders. Via de afneembare platen blijft onderhoud aan de oude balkonvloer en hwa mogelijk. Met deze ophoging is tevens het hoogteverschil bij de deur gereduceerd tot 20 mm. Bij het afzagen van de balustrades blijft op de vloerrand een opstaande rand staan. Deze opstand moet ervoor zorgen dat het regenwater naar de bestaande hwa blijft lopen. Projectleider Westhof: “Mocht er een verstopping ontstaan, dan zal het overtollige water door de aansluitnaad naar beneden lopen. Dat is dan direct een signaal dat er iets mis is. Liever daar dan dat het onder de dorpels de woonkamer inloopt.” Margriet Kolkman, uitvoerder bij bouwkundig aannemer Nijhuis, vertelt dat ieder balkon apart is ingemeten en dat de maatafwijkingen in de prefab elementen zijn doorgevoerd. Hierdoor sluiten de balkonvloeren overal strak aan. Scharnierend De stalen jukken voor de toegevoegde balkonplaat steunen ter hoogte van de bouwmuren met gestapelde kolommen K 160/8
BOUWWERELD // 33
// PROJECT RENOVATIE
De betonbalustrades aan de galerijen zullen op een later tijdstip vervan-
De bestaande, aangestorte betonnen borstweringen worden afgezaagd
gen worden.
met handhaving van een kleine opstand als waterkering.
op poeren, die op 66 cm uit de gevel zijn geplaatst. De kolommen zijn scharnierend aan de kopse kant van de bouwmuren bevestigd, met kokers K 120/8, kopplaten en een enkele bout M12. De balkonplaten van microbeton worden gedragen door deze koppelkokers. De microbetonplaat is aan het staal verankerd met opgelaste stalen pennen, die in de ronde sparingen in de balkonplaat passen. Tussen staal en beton is krimpvrije mortel aangebracht. Goede samenwerking tussen de producenten zorgde ervoor dat de balkons en de balustrades fabrieksmatig geassembleerd en als een compleet element ingehesen en gemonteerd konden worden. De balustrades zijn overigens voorzien van getint gelaagd glas. Per blok is afwisselend gekozen voor een blauwe of een groene kleur. Deze kleur komt overeen met de borstweringspanelen van de verdiepingshoge nieuwe gevelkozijnen.
teerde borstweringen vervangen. Deze waren opgebouwd uit aangestort beton met daarboven een stalen reling en een houten regel, later nogal amateuristisch voorzien van een perspexplaat als opklimbeveiliging. De nieuwe borstwering is van gelaagd glas. De houten galerijkozijnen krijgen allemaal HR++glas, een nieuw draairaam en een ventilatierooster, dat een uitzetraampje vervangt. De gemetselde buitenbladen van de kopgevels worden geheel vervangen. Deze gevels waren niet geïsoleerd, hebben onvoldoende spouwankers (steekproeven toonden aan dat er soms 1 anker per vierkante meter is toegepast) en zijn zonder onderbreking tot negen bouwlagen hoog opgetrokken. De verwachting is dat dit groot onderhoud een besparing op de energiekosten zal opleveren van minstens 25 procent. Omdat de bewoners meebetalen aan de isolatieverbeteringen, is in overleg met de Woonbond een woonlastengarantie afgegeven. Alles wat de bewoners meer aan energiekosten bezuinigen, komt ten goede aan hun eigen portemonnee.
Energiebesparing Ook de galerijgevel krijgt een facelift. Hier worden de geda-
Balkons en balustrades waren fabrieksmatig geassembleerd en werden als een compleet element ingehesen 34 // BOUWWERELD
Projectgegevens // Locatie: De Grote Pekken, Veenendaal // Opdrachtgever: Patrimonium woonstichting, Veenendaal, patrimonum-veenendaal.nl // Ontwerp: Architektenburo Ary Kroesbergen BNA, Veenendaal // Bouwbegeleiding: Arton bv, Maartensdijk // Toezicht: FD2 Bouwadvies, Nieuwkuijk // Constructeur: Bartels Ingenieursbureau, Veenendaal, bartels-global.com // Uitvoering: Nijhuis Bouw, Apeldoorn, nijhuis.nl // Installateur: Installatiebedrijf g.van dam, Rijssen, vandamgroep.com // Prefab betonnen balkons: microbeton, Krimpen a/d IJssel, microbeton.nl // Staalconstructie en balustrades: Schooten Metal Products, Rijssen, schooten.nl // Galerijhekken: CEPU Constructions, Nieuwkuijk, cepu.nl // Aluminium kozijnen: Hendriks Geveltechniek, Veenendaal, hendriks-geveltechniek.nl // Bouwperiode: najaar 2011 - voorjaar 2013
Borstweringpaneel geïsoleerd
90
Nieuw alu kozijn Antidreun materiaal
Stelkozijn wbp 12-25-30mm
Slagplug M8 Hoogwaardige isolatie Dampopen folie Alu afdeklijst gezet
200
A
inbouwhoogte 2435 mm
75
B
Bestaande betonvloer woning
C
Stelkozijn wbp 18-22-25mm Afvoer condenswater Koppelstrip
Ventilatierooster met zonwering Wbp 22mm Nieuw alu kozijn
1:10
Alu koker 60/30/3 Gelaagd glas 44.2
Stalen kopplaat t=10mm Alu glasprofiel 60x40
Alu glasprofiel 60x40
Alu kopplaat
Stalen koker 160/8
Gelaagd glas 44.2
Bestaande betonwand Rvs strip 10x70mm Gelaagd glas 44.2 Alu glasprofiel 60x40
Rvs hoekprofiel 70/7 Nieu w balk on
Rvs hoekprofiel 70/7
Bout M12 door en door Stalen voetplaat t=10mm Vulplaten 20mm Stalen kopplaat t=20mm
Nieuw n balko
2x M12 in DEMU-anker
Ophoogelement d=20 mm Microbeton Egalisatierubber Verstelbare tegeldrager kunststof
Bestaand kozijn
Bestaande betonvloer woning
1250 1420
Balustrade gelaagd glas 44.2
Balkonuitbreiding Microbeton®
Bestaand balkon (balustrade afgezaagd) 30
Waterkering Stalen kokerprofiel 120/8 Anker 2xM16 Stalen kopplaat 180x250x15mm
55 85 20 2600
230
Stalen kokerprofiel 160/8
1160
Bestaande hwa 1:20
BOUWWERELD // 35
