Technische Universiteit Eindhoven. Architecture Building and Planning Strategies and Places J. Bosman

Technische Universiteit Eindhoven Architecture Building and Planning Strategies and Places J. Bosman Reizen over het water in de 17e, 18e, 19e, 20ste eeuw

Onderzoek naar toerisme en recreatie aan de rivieren de Maas en de Rijn I. Janssen F.M. Stout Spring 2012

Inleiding

5

Toerisme en receatie

7

De Maas en de Rijn

10

Onderzoek

DE MAAS Verdun Sedan Charleville-Mézières Dinant Namen Hoei Luik Maastricht Maaseik Roermond Venlo ‘s-Hertogenbosch Heusden DE RIJN Konstanz Basel Karlsruhe Mannheim Wiesbaden Koblenz Wiesbaden Bonn Koln Dusseldorf Duisburg Arnhem Rotterdam Conclusie Bronnen

Inleiding

De verschillende toeristische plekken die de verschillende thema’s vertegenwoordigen worden zowel tekstueel als visueel weergegeven. Tekstueel wordt er ingegaan op de ontstaansge-

Binnen het vak Strategies and Places wordt er gevraagd een vergelijking te maken tussen de twee grootste rivieren in Europa, de Maas en de Rijn. Voor deze vergelijking zijn wij verder ingegaan op het thema water. Dit thema is vervolgens opgedeeld in verschillende topics, het topic dat hier uitgediept wordt is toerisme en recreatie. Zowel de Maas als de Rijn zijn twee rivieren die al eeuwen geleden zorgden voor handelsactiviteiten aan het water. Deze activiteiten zorgden ervoor dat er in de loop der jaren nederzettingen gevormd werden. Er is een sterke interactie tussen rivier en land, de steden rondom de rivier zijn zeer afhankelijk van het transport over de rivieren. Deze afhankelijkheid wordt op het gebied van toerisme en recreatie, vanaf de zestiende eeuw tot heden,

schiedenis van de toeristische plek en wordt er een uitleg gegeven over die desbetreffende plek. Vervolgens wordt er met behulp van foto’s, een kaart van de stad en tijdslijnen aangegeven hoe de plek eruit ziet, waar deze toeristische plek gelokaliseerd is en wanneer deze ontstaan is. De kleuren die in de kaart aangegeven worden, verwijzen naar de verschillende thema’s in de tijdsbalk. In de tijdsblak is er een verdeling gemaakt in het ontstaan van de plek en het moment dat de plek geschikt werd voor toerisme. Aan de hand van de vijf thema’s willen we uiteindelijk bepalen welk thema de grootste toeristische trekpleister is aan de rivier de Maas of de Rijn. Op die manier kunnen we antwoord geven op de vraag wat de grondslag is geweest voor toerisme in deze gebieden.

onderzocht. In de loop van het analyseren van bronnen blijkt al snel dat het toerisme, zowel aan de Maas als aan de Rijn, aan het einde van de negentiende eeuw opkomt. In ons onderzoek stellen wij ons de vraag; Wat is de grondslag van het toerisme aan de rivieren de Maas en de Rijn, in de periode van eind negentiende eeuw tot heden? Om antwoord te kunnen geven op deze vraag hebben wij ons onderzoeksveld beperkt tot de befaamde ‘driehoek’ die gevormd wordt door deze twee rivieren. Daarbij is het van belang dat wij uitzonderlijk de steden die direct gelegen zijn aan de Maas of de Rijn onderzoeken. Per rivier worden er ongeveer zeven steden onderzoekend bekeken binnen het topic toerisme. Dit onderzoek hebben wij uitgevoerd aan de hand van vijf thema’s die regelmatig belangrijke toeristische trekpleisters vertegenwoordigen. De vijf thema’s die wij gebruiken zijn: architectuur, shopping, evenementen, cultuur en natuur. Op het gebied van deze vijf thema’s wordt er in stad onderzoek gedaan naar de meest bekende en of de meest bezochte toeristische plek in die stad.

Strategies and places 2012

Toerisme en recreatie

Toerisme en recreatie Geschiedenis en definitie Korte geschiedenis van Toerisme De Romeinen waren de eerste stichters van vakantieoorden en luxueuze verblijven die de reislust in de mens hebben aangewakkerd. De gefortuneerde burgers van het renaissancetijdperk traden duizendtal jaren later in het spoor van de Romeinen. Vol bewondering voor de klassieke cultuur reizen ze door Griekenland en Italië, de twee belangrijkste landen van wat de Engelsen tot in de Grand Tour noemen. Met de komst van de spoorweg komt er een einde aan deze elitaire vorm van vermaak en wordt toerisme een economische bedrijvigheid. Vanaf de eerste decennia van de 19de eeuw doet de spoorweg zijn intrede, eerst in Engeland, daarna in België. In 1835 wordt in België, tussen Brussel en Mechelen, de eerste spoorlijn op het continent in gebruik genomen. Met de uitvinding van de spoorlijn deed ook het massatoerisme zijn intrede. Tussen 1870 en 1905 wordt het spoorwegnet wereldwijd verviervoudigd. In de 17de eeuw namen de globetrotters al reisgidsen mee op hun tochten, eind 18de eeuw duiken de reisgidsen op in de betere boekhandels. Thomas Cook organiseert de eerste goedkope groepsreizen organiseert. Na 1918 sluit Cook een verbond met de Compagnie Internationale des Wagons-Lits et de Tourisme, samen vormen ze het eerste reisbureau ter wereld. Charles Ritz is de bezieler van de Luxehotels ten tijde van de fin de siècle. Hij opent het Grand Hôtel in Rome in 1893, het Ritz in Parijs in 1898, het Carlton in Londen in 1899. Naast een vorm van elitair toerisme komt, worden er ook bescheiden en middelgrote hotelletjes gebouwd die het eerste massatoerisme zullen opvangen dat vanaf de jaren ’30 op gang begint te komen.

10

11


De Maas en de Rijn

De Maas en de Rijn Algemene informatie over de twee Europese rivieren De Maas de functionele en medische aspecten van het bouwen dienen te vallen’. Herkennen we hier de idealen van de modernistische arcin, waarin de presentatieonderdelen van het projectwerk apart werden gehonoreerd met studiepunten. Deze reeks werd later omgezet in het portfolio-onderwijs, een uit het HBO overgewaaide onderwijskundige mode. Ook werden de Praktijkopleidingen Architectuur en Stedebouw (PAS) opgericht, een vervolgopleiding waar studnen voet met architectuur en wilde men het vakgebied in een technische en wetenschappelijke context plaatsen. In een dialectische relatie zouden architectuur en techniek moeten leiden tot een synthese: de bouwkunde. Zo’n synthese was en is een oprechte doelstelling, maar daarmee nog geen eenvoudige. Typerend was het eerste onderwijsprogramma, waarin onderscheid werd gemaakt tussen een middengebied - het bouwkundige ontwerp als ‘de totstandkoming van een gebouw vanaf het programma van eisen tot het definitief ontwerp’ - en de zijgebieden, te weten het architectonisch en het constructief ontwerpen. Architectuur was dus een zijgebied! Was de komst van Apon eind jaren zestig, en de aantrekkingskracht die hij op studenten had, een ongelukkig incident? Noodlot of genade? En gold, zoals Kamerling schrijft, hetzelfde voor dat men geen technische specialisten als wetenschappelijke medewerkers wist aan te trekken, zodat men genoegen moest nemen met bouwkundige ingenieurs, ja, vaak Delftse sign Week, kiest de faculteit er al enkele jaren voor

De Rijn De Rijn is een van de langste rivieren van Europa. De rivier is 1233 kilometer lang, waarvan 800 kilometer in Duitsland ligt. De rivier stroomt door de landen Zwitserland, Duitsland en Nederland. De rivier ontspringt in Graubunden, in de Zwitserse Alpen en mondt uit in zee in Nederland. De grootste stuwkracht achter deze rivier is de waterval ter hoogte van Schaffhausen, namelijk de Rheinfall. Dit is de grootste waterval van Europa, hij is 150 meter breed en 23 meter hoog. Ter hoogte van Duitsland beschikt de Rijn over verschillende zijrivieren, namelijk de Neckar, de Main en de Moezel. Tijdens de stroming van de rivier krijgt de Rijn verschillende benamingen. De rivier heet de Alpenrijn tot aan het Bodenmeer, het moment waar de Rijn de Alpen verlaat. Vervolgens wordt deze tot Basel de Hoogrijn genoemd, tot Bingen is het de Bovenrijn en tot Bad Godesberg in Bonn is het de Middenrijn. Bij de Duits-Nederlandse grens wordt de rivier de Nederrijn genoemd, totdat deze uitmondt in zee. Eeuwen geleden werd de rivier de Rijn voornamelijk gebruikt als transportmiddel voor handelsgoederen. Het water werd bevaren door grote schepen die handelswaren brachten naar verschillende nederzettingen binnen Europa. Tegenwoordig wordt de Rijn benuttigd als transportmiddel voor handelswaren maar er is ook een opkomend gebruik van deze rivier voor toerisme. Toerisme is een fenomeen wat sinds de twintigste eeuw in opkomst is gekomen. Vanuit iedere stad aan de Rijn worden er cruises of rondvaarten aangeboden. De afstand tussen Dusseldorf en Rudesheim wordt vaak aangeboden en lijkt een route te zijn waar de grote bezienswaardigheden van de Rijn te zien zijn. Figuur 10 foto Campus (zie encyclopedie TU/e, S.J. van Embden); onderschrift: Hoe moesten ontwerpers met de Forum habitus architectuur onderwijzen aan een campus, ontworpen door Van Embden?

om onder het label Architecture.ehv naar buiten te treden. Dit is tevens de titel van het jaarboek

Figuur 10

dat jaarlijks bij die gelegenheid wordt gepresen-

foto Campus (zie encyclope-

teerd - oefeningen in herkenbare communicatie die niet door iedereen worden gewaardeerd. Een erkenning van de centraliteit van de architectuur is Architecture.ehv evenmin. Het uitgangspunt dat architectuur het ‘overbodige noodzakelijke’

die TU/e, S.J. van Embden); onderschrift: Hoe moesten ontwerpers met de Forum habitus architectuur onderwijzen aan een campus, ontworpen door Van Embden?

14

15


Onderzoek

R01.

R02.

R03.

R04.

R05.

R06.

R07.

R08.

R09.

Figuur 10 foto Campus (zie encyclopedie TU/e, S.J. van Embden); onderschrift: Hoe moesten ontwerpers met de Forum habitus architectuur onderwijzen aan een campus, ontworpen door Van Embden?

Figuur 10 foto Campus (zie encyclopedie TU/e, S.J. van Embden); onderschrift: Hoe moesten ontwerpers met de Forum habitus architectuur onderwijzen aan een campus, ontworpen door

R10. 18

R11.

R12.

Van Embden?

R09.

Dusseldorf

20

21


Dusseldorf

gegroeid, toch konden de Fransen in 1757 de stad bezetten tijdens de Zevenjarige Oorlog. Dit ging te paar met grote bombardementen op de

De Duitse stad Dusseldorf

stad.

Dusseldorf is de hoofdstad van de Duitse

het groothertogdom Berg.

Vanaf 1806 werd Dusseldorf de hoofdstad van

deelstad Noordrijn-Westfalen. Het ligt ten Toeristische plaatsen

zuiden van Ruhrgebied aan de rechteroever

Tijdens de Eerste Wereldoorlog leed ook de

van de Rijn, enkele kleine wijken van de stad

stad Dusseldorf aan de bezettingen door de

zijn gelegen aan de linkeroever. De verbinding

Fransen en de Belgen. Vanuit deze stad begon

tussen deze wijken en de stad worden

de bezetting van het Ruhrgebied, deze bezetting

gewaarborgd door vijf bruggen die over de Rijn

eindigde in 1925.

liggen. De meest indrukwekkende brug is de Oberkassel. De stad is oorspronkelijk gesticht op

Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog werd

de rechteroever van de Rijn, later heeft de stad

de stad flink gebombardeerd in 1940. De

zich over de beide oevers verspreid. Waardoor

luchtaanvallen eisen tot 1945 vele levens van de

het moderne gedeelte ligt aan de linkeroever, de

burgerbevolking. Bijna 50% van de gebouwen

historische stad aan de rechteroever.

waren vernietigd. Ook alle bruggen over de Rijn en vele straten waren niet meer bruikbaar.

De stad Dusseldorf maakt al een lange tijd deel

Op 17 april 1945 is Dusseldorf door de

uit van het Metropoolgebied Rijn-Ruhr. Deze

Amerikaanse troepen zonder gevechten

nederzetting is een van de grootste industrie

ingenomen.

gebieden in heel Europa. Dankzij de ligging van de stad is het al jaren een belangrijke internationale handelsstad. De haven is gelegen

Toegang vanaf het water

in het zuidwesten van de stad, in de oksel van

De stad wordt benaderd via de Rijn, de kade

de Rijn. Hier bevindt zich ook het industriegebied

is toegankelijk voor de vele cruisschepen die

van de stad.

hier maandelijks aankomen. Bij aankomst wordt men vaak verrast door de grote boulevard aan de oever van de Rijn. Deze wandelboulevard,

Geschiedenis

de Rheinuferpromenade, gelegen aan de

Dusseldorf was al een kleinschalige nederzetting

rechteroever, wordt in de zomer druk bezocht,

in de Romeinse tijd. Vanaf de twaalfde eeuw

de vele terrassen zijn regelmatig overvol. Deze

was er sprake van een grotere nederzetting, in

boulevard is de entree voor de stad die erachter

1189 kregen de graven van Berg zeggenschap

ligt. De daarachter liggende historische stad

over de nederzetting. Vanaf 1288 kreeg de stad

heeft een klein compact stratenpatroon.

defenitief zijn stadsrechten van graaf Adolf V van Berg. Vervolgens werd aan het einde van

Deze stad staat voornamelijk bekent door zijn

de veertiende eeuw in 1385 Dusseldorf de

winkelmogelijkheden. De stad bevat kleine

hoofdstad van het hertogdom Berg en vanaf

boetieken, meubelzaken, juweliers. Door het

1614 werd het de hoofdstad van de Palts.

grote winkelaanbod is Dusseldorf zowel in

Dusseldorf heeft een grote groei doorgemaakt

de zomer als in de winter een druk bezochte

onder de heersing van hertog Johann Willhelm

stad. Zeer bekend is de Konigsallee, de meest

die er tussen 1690 en 1716 zijn verblijfsplaats

exclusieve winkelstraat in Duitsland.

Figuur R01. Blik op de stad Dusseldorf vanaf de Rijn rond 1647.

heeft, later werd dit overgenomen door Karel Theodoor van Beieren. Beide vorsten lieten vele

De winkelstad wordt in de winter volledig

kastelen bouwen, legden kunstverzamelingen

ondersteund door de traditionele kerstmarkt die

Kaart van Dusseldorf rond

aan en stichtten verschillende instituten. Zij

ieder jaar plaatsvindt. Deze vindt plaats van eind

1809. Een transformatie

waren de grondleggers van de Dusseldorfer wijk

november tot vlak voor kerst, waarbij kraampjes

Carlstadt.

staan over een aantal locaties in de stad. Het is

Figuur R02.

van de stadswallen door de aanleg van Engelse tuinen, lanen en promenades.

de grootste kerstmarkt van heel Europa. De stad was in de achttiende eeuw ontzettend 22

23


Toerisme Dusseldorf Architectuur Een architectonische historische plek in Dusseldorf is de Altstadt, het oudste stadsgedeelte in Dusseldorf. Hoewel alles is vernietigd tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn alle gebouwen weder opgebouwd in de originele staat. Altstadt staat bekend om de langste aaneenschakeling van bars in de wereld. Het concentreert zich rond de Bolkerstrasse en eindigt op de Marktplatz. De Marktplatz is het centrum van de Altstadt, het is een centraal plein wat ligt aan het eeuwenoude raadhuis. De Altstadt is een kleine wijk wat een verscheidenheid biedt aan oude en nieuwe architecturale pronkstukken, culturele podia, winkelen, historische monumenten en mooie plekken om te verblijven. Bekend vanuit deze wijk in Dusseldorf is het Altbier, het is gebrouwen volgens een traditioneel oud recept. Het wordt slechts op enkele plekken ter wereld gebrouwen sinds de negentiende eeuw. Deze wijk werd grotendeels opgebouwd in de zeventiende eeuw. Vanaf dat moment is Dusseldorf vanuit deze wijk gegroeid tot de stad zoals die nu is. Vanaf de twintigste eeuw is dit stadsgedeelte een toeristische trekpleister geworden.

Shopping Wat betreft shopping heeft Dusseldorf vele warenhuizen en grote winkelstraten in het centrum. De straat Konigsallee in Dusseldorf is de meest exclusieve winkelstraat in de stad met vele kleine boetiekjes. De boulevard Konigsallee is ontworpen door Caspar Anton Huschberger, deze was gerealiseerd in het jaar 1804. De boulevard wordt gekenmerkt door het kanaal wat er ligt, deze is 31 meter breed en 5 meter diep. Het kanaal is verbonden met de Dussel, die oorspronkelijk de voorziening was voor water in de stad. Op advies van een landschapsarchitect werden er hoge bomen geplant in 1807 naast het kanaal waardoor de boulevard de naam Kastanjeallee kreeg. Na een ongeluk in 1848 met de koning Friedrich Wilhelm IV kreeg de boulevard de nieuwe naam Konigsallee.

twintigste eeuw werden er vele winkels en kantoren geopend aan deze boulevard. Vanaf 1965 zijn ze begonnen met het bouwen van grote shoppings centra, dit was de oorsprong van hoe de situatie heden ten dage is.

Evenementen Duitsland staat zeer bekend als een land met vele grote kerstmarkten. De kerstmarkt van Dusseldorf is verreweg de meest bekende. Deze markten duren vaak vanaf 22 November

Natuur Dusseldorf bevat enkele parken in de stad die de groene zones vormen in het stedelijke weefsel. Hofgarten is een park gelegen in het centrum van Dusseldorf, tussen de wijken Stadtmitte en Pempelfort. Het park heeft een totale oppervlakte van 27,73 hectare en is aangekleed met historische monumenten en moderne sculpturen. Het is een combinatie van een barok tuin met een Engels landschapstuin. Deze tuinen worden ook wel de longen van de stad genoemd. Het park is aangelegd in 1769 in opdracht van de keurvorst Karl Theodor. Het was het eerste publieke park van Duitsland.

tot 23 December, vlak voor de kerstdagen. De kerstmarkt beslaat twee straten en vier pleinen waar 250 kramen gestald zijn. De markt wordt aan de linkerzijde ingesloten door de Rijn en aan de rechterzijde door het Hauptbahnhof, het hoofdstation van Dusseldorf. Cultuur Dusseldorf is een grote stad met vele culturele bezienswaardigheden. De binnenstad heeft een internationale bekendheid dankzij de Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen. Deze kunstinstelling heeft drie vestigingen, de K20, de K21 en het Schmela-haus. Deze instelling is in 1961 opgericht als een privaatrechtelijke stichting. Het brengt de openbare collectie bijeen en zorgt voor diverse tentoonstellingen. Het is een museum dat zich sterk heeft geprofileerd internationaal op het gebied van de kunst uit de twintigste eeuw. De basis van de collectie waren ongeveer 88 werken van Paul Klee, een Duitse-Zwitserse schilder. De eerste locatie, de K20 aan de Grabbeplatz werd in 1989 geopend. Deze locatie legde vooral de nadruk op de schilderkunst in de twintigste eeuw. Vervolgens werd de tweede locatie, de K21 in het Standehaus geopend in 2002. Het Standehaus is een verzameling van zalen met werkgroepen en verschillende installaties van afzonderlijke kunstenaars. De derde locatie, het Schmela-Haus in de Altstadt, fungeert sinds 2009 als locatie voor experimenten en lezingen. Het gebouw is een ontwerp van Aldo van Eyck wat gebouwd werd in 1971. Tegenwoordig wordt het sinds 2011 ook gebruikt als tentoonstellingsruimte.

Figuur R03. Luchtfoto van de Altstadt van Dusseldorf. Een grote verscheidenheid van historische gebouwen.

Figuur R04. Een panorama van de Altstadt in Dusseldorf, zicht vanaf de Rijn.

Vanaf 1900 reed de eerste tram over de boulevard, sindsdien groeide de straat enorm. In de 24

25


Figuur R05AB.

Figuur R07.

links. Gebruik van de Konig-

Locatie K20 aan de Grab-

sallee rond 1850.

beplatz, onderdeel van

rechts. Tegenwoordige

Kunstsammlung Nordrhein-

vormgeving en gebruik van

Westfalen

de Konigsallee boulevard.

Figuur R06.

Figuur R08.

De kerstmarkt die jaarlijks

Het park Hofgarten, gelegen

georganiseerd wordt van eind

in het centrum van Dus-

november tot vlak voor de

seldorf.

kerstdagen, kraampjes op de Marktplatz.



 ~1614

1600

~1950

1700

1800

1900

2000



 1804

1600

1700

1800

1965

1900

2000



1600



1700

1800

1900

2000



 1961

1600

1700

1800

1900

1989

2000



 1769

1600

28

1700

1800

1900

2000

R08.

Keulen

30

31


Keulen

voldoende om ervoor te zorgen dat de stad bij het Heilige Roomse Rijk zou behoren. Vanaf 1367 was Keulen de grootste stad van het Rijk

De Duitse stad Keulen

met 40.000 inwoners. Vanaf 1475 heeft Keulen

Keulen is een stad, gelegen in het Westen van

1500 verminderde de invloed van Keulen buiten

Duitsland in de deelstaat Noordrijn-Westfalen.

het Rijnland, echter, de stad bleef verreweg het

Het is de grootste stad van deze deelstaat en

meest economisch, cultureel en staatsrechtelijk

de vierde stad van Duitsland en de officieuze

tot de Industriele Revolutie.

de status gekregen als vrije rijksstad. Rond

hoofdstad van het Rijnland. De stad heeft een rijke geschiedenis, de stad

Meer dan 90% van het centrum van de stad

werd 2000 jaar geleden al bewoond. Tijdens de

werd in 1945 verwoest. Het stedelijk weefsel van

Tweede Wereldoorlog is het centrum van Keulen

de oude stad werd bij de wederopbouw weer

zwaar gebombardeerd. Na de verwoestingen

gebruikt onder leiding van de architect Rudolf

begon de wederopbouw en groeide Keulen weer

Schwarz.

naar zijn oude positie.

Op verschillende plekken in de stad zijn

De stad staat voornamelijk bekent om zijn

oude monumenten omgeven door moderne

culturele en architecturale erfgoed. Bovendien

architectuur. Keulen heeft zijn rijkdom te danken

heeft het zich ontwikkeld als een studentenstad

aan de Rijnhandel. Dankzij de goede ligging

door de komst van een grote universiteit.

van de stad is er nog steeds veel bedrijvigheid, de grote haven maakt de toe- en afvoer van producten via de Rijn goed mogelijk.

Geschiedenis Keulen werd door de Romeinen gesticht en

In 1388 is de universiteit van Keulen opgericht,

droeg toen de naam Oppidum Ubiorum. Deze

het is de oudste gemeentelijke universiteit van

nederzetting groeide uit tot een grote stad in de

Duitsland. De universiteit droeg bij aan een

Romeinse tijd, toen het zijn stadsrechten kreeg

intellectuele welvaart voor eeuwen.

in het jaar 50 werd de naam gewijzigd in Colonia Claudia Ara Agrippinensium en werd er ook een stadsmuur gebouwd. Vanaf het einde van de vijfde eeuw werd de stad tijdens de Grote Volksverhuizing bezet door de Franken. De Franken bouwden Keulen op als een christelijk centrum, Karel de Grote droeg er zorg voor dat de stad een aartsbisdom werd. Onder de macht van de Franken werden vele grootse kerken gebouwd, waardoor de stad gezien werd als het heilige Keulen. Deze grote veranderingen in de vierde tot de zesde eeuw zorgde ervoor dat de bevolking sterk terug liep maar Keulen bleef een grote stad ten noorden

Figuur R09. Reconstructie van Keulen in de Derde Eeuw, Romeinse tijd. In die tijd heette de stad Colonia Claudia Ara Agrippinensium.

van de Alpen. In de Middeleeuwen nam de bevolking weer aanzienlijk toe. Dankzij de ligging van de stad

Figuur R10.

wat betreft de kruising van handelswegen en

De verwoesting van Keulen

de ligging aan de Rijn groeide Keulen flink. Het kerkelijk gezag in Keulen bleef van belang.

na de bombardementen in 1945.

Vanaf het jaar 953 had de bisschop van Keulen het wereldlijk gezag van een 150 kilometer lange strook aan de linkeroever van de Rijn. Dit was 32

33


Toegang vanaf het water Keulen ligt zowel met zijn rechteroever als met zijn linkeroever aan de rivier de Rijn. De rivier vervuld een goede handelsfunctie voor de stad. De stad wordt vanaf de Rijn voornamelijk vanaf de linkeroever benaderd. Zowel de haven als de historische binnenstad liggen aan de linkeroever van de Rijn. De linkeroever bevat een Rijnboulevard, deze boulevard ligt ter hoogte van de historische binnenstad. Deze boulevard is niets meer dan een rustige wandelroute aan de Rijn. Direct naast de boulevard ligt een drukke doorgaande weg voor autoverkeer wat onderdeel is van de autoring in Keulen. De linker- en rechteroever van de Rijn zijn met elkaar verbonden door acht verschillende bruggen. Deze Rijnbruggen liggen verdeeld door de stad, wat zorgt voor een optimale ontsluiting. Vanaf het water kom je het centrum van Keulen binnen, waarna de culturele aspecten al snel op je af komen. De stad heeft vooral veel te bieden op het gebied van kunst, cultuur en allerlei bezienswaardigheden. Keulen staat onder andere bekend door zijn twee musea die bij de belangrijkste van Europa behoren. Het Wallraf-Richartz-Museum en het Ludwigmuseum herbergen voornamelijk een indrukwekkende verzameling schilderkunst. Naast deze musea is de stad zeer bekend door de verschillende religieuze gebouwen die er al eeuwen geleden gebouwd zijn. De Dom, de gotische kerk in het centrum van de historische stad is wereldberoemd. Het is het symbool voor de Duitse stad.

Figuur R11. Zicht op de historische kant van Keulen vanaf de Rijn in 2005.

Figuur R12. Panorama van zicht op Keulen in 1531.

34

35


Toerisme Keulen Architectuur Het architectonische hoogstandje van Keulen is de Dom. Deze gotische kathedraal in het centrum van Keulen is onderdeel van de UNESCO werelderfgoedlijst. De bouw van deze kathedraal startte op 15 augustus 1248 onder leiding van bouwmeester Gerhard von Rile en duurde 632 jaar. De Dom is gelegen in het centrum van Keulen waar christenen in de tijd van het Romeinse Rijk elkaar ontmoetten. Voor het jaar 1248 hebben er dan ook verschillende kerken gestaan. De vorm van de huidige kathedraal is een kruis, het bevat een enorm middenschip. Bij aanvang van de bouw is men begonnen met het oostelijke deel van de kathedraal, dit is in 1322 voltooid. Vervolgens begon men met het bouwen van het dwarsschip en de twee westelijke toren. In 1410 waren ze bezig met de tweede geleding van de zuidelijke toren maar stagneerde de bouw. Door geldgebrek en te weinig aandacht stopte de gehele bouw in 1528. Alleen het koor en de onderste geledingen van de westelijke facade waren toen voltooid.

Shopping De stad heeft vele shopping mogelijkheden. De beste plek om te gaan winkelen in Keulen is in de Innenstadt. De Innenstadt loopt van de Schildergasse en In der Hohe Strasse tot aan de Neumarkt, In deze straten zijn zowel boetiekjes als vele trendy winkels gevestigd. De gehele route is alleen bestemd voor voetgangers. De Innenstadt is een district wat zowel een oude historische stad als een gedeelte nieuwe stad huisvestigd. Het district bestaat pas vanaf 1975.

Evenementen Het grootste evenement wat jaarlijks gevierd wordt in Keulen is het Kolner Karnaval. Op 11 november ieder jaar wordt er al een voorproef genomen. Dan verkleden de mensen zich en worden er optochten georganiseerd. Vooral de alter markt in de historische binnenstad staat dan geheel in het teken van carnaval. Het jaarlijkse feest vindt plaats van donderdag tot dinsdag, voorafgaand aan aswoensdag. Het Keulse carnaval is erg bekend en vooral

In de Tweede Wereldoorlog is de Dom geraakt door zware luchtbommen, desondanks viel de schade mee. De restauratie van de Dom heeft een lange tijd geduurd, pas in 1956 was de kathedraal voor een groot deel hersteld. Op 5 juli 2004 is de Dom van Keulen toegevoegd aan de lijst van bedreigde Werelderfgoederen van Unesco. De kathedraal is geopend van November tot April van 6.00 tot 19.30 en van Mei tot Oktober van 6.00 tot 21.00.

Het Wallraf-Richartz-Museum in Keulen is een van de grote musea in Keulen. Het herbergt de kunst van de XXE eeuw en het biedt ook een overzicht van de Europese beeldende kunst van de dertiende tot het begin van de twintigste eeuw. Door verschillende schenkingen van Ferdinand Franz Wallraf en Johann Heinrich Richartz kon er in 1861 een speciaal museumgebouw geopend worden. In 1942 werd tijdens de Tweede Wereldoorlog dit gebouw verwoest. Het huidige gebouw van dit museum, gelegen nabij de Dom van Keulen is ontworpen door Oswald Mathias Ungers en is geopend in 2001. De collectie op dit moment bestaat voornamelijk uit een grote verzameling middeleeuwse Keulengebonden beeldende kunst.

de grote carnavalsoptocht op maandag is een publiekstrekker. De ‘Rosenmontag’, zoals dat

Toen in 1794 Keulen werd bezet werd het gebouw gebruikt voor allerlei doelen zoals een aandelenbeurs. In 1801 kreeg de dom weer zijn oude functie terug, in 1842 werd de bouw van de kathedraal weer opgepakt. De bouwkosten werden betaald door een Pruisische schatkist endoor de Centrale Dombouw Stichting. De bouw werd precies uitgevoerd zoals de middeleeuwse plannen voor de dom maar wel met de moderne bouwtechnieken. In 1846 volgde de voltooiing van het dwarsschip. In 1880 waren de twee torens voltooid en daarmee ook de gehele bouw van de kathedraal.

een grote invloed op de musea in Keulen. Uiteindelijk zorgde dat voor een nieuwbouw voor het Wallraf-Richartz-Museum en het Museum Ludwig zou een afdeling fotografie gaan openen in de nieuwbouw. Door andere schenkingen werd er besloten om uitsluitend werken uit de twintigste en eenentwintigste eeuw onder te brengen in de nieuwbouw. In 1986 werd de nieuwbouw van het Ludwigmuseum geopend.

genoemd wordt, is een dag die al gevierd werd op 10 februari 1823 en sindsdien niet meer weg te denken is bij het Keulse Carnaval. Wanneer de optocht plaatsvindt wordt deze bezocht door duizenden gekostumeerde toeschouwers die juichen om snoepgoed en bloemen. De optocht is ongeveer vijf kilometer lang en duurt vier uur. Het carnavalsfeest is Keulen is het grootste carnavalsevenement van Duitsland.

Cultuur Keulen is een zeer culturele stad en dat imago heeft de stad mede te danken aan het uitgebreide aanbod van musea. De stad herbergt twee zeer bekende internationale musea; het Ludwigmuseum en het Wallraf-Richartz-Museum. Het Ludwigmuseum herbergt beeldende kunst uit de twintigste en eenentwintigste eeuw. Het museum ligt in een architectonisch pand achter de Dom van Keulen. Toen de kunstverzamelaars Peter Ludwig en Irene Ludwig de stad Keulen rond de 250 pop-art kunstwerken schonk, ontstond daar de oprichting van het museum. Door de verschillende schenkingen die volgden hadden deze

Natuur Het Rheinpark in Keulen is een groot stadspark van 50 hectare. Vanuit het park heb je een mooi uitzicht op Keulen, er zijn wandelpaden, zandstranden, grasvelden en speeltuinen aanwezig. Het park is gelegen aan de rechteroever van de Rijn sinds 1913. Het Rheinpark wordt zowel door de inwoners van Keulen gebruikt maar ook vele toeristen brengen hier een bezoek aan. Het is een zeer groen park waar vele bewoners komen om een dagje te ontspannen. Het park is ook een huisvesting geworden voor papegaaien, sinds de ontsnapping uit de ZOO in Keulen een tijdje terug. Het Rheinpark is vanuit de linkeroever van de Rijn te bereiken via de Rheinseilbahn. Dit is een kabelbaan dat sinds 1957 is geopend voor het publiek.

Figuur R13AB. links. Foto van de Dom in Keulen. rechts. Foto van de Dom tijdens de bouw in 1856.

Figuur R14. Panorama van Keulen, zowel de linker- als de rechteroever zijn eigendom van de stad. Verschillende bruggen zorgen voor een verbinding tussen deze twee oevers.

36

37


Figuur R15.

Figuur R17.

Foto van de Schildergasse,

Het Rheinpark in Keulen, met

een van de hoofdwinkelstra-

een uitzicht vanuit de rech-

ten in de Innenstadt.

teroever van de Rijn over de hele stad op de linkeroever.

Figuur R16.

Figuur R18AB.

Het Kolner Karneval, al jaren

links. Ludwigmuseum

een traditie in de Duitse stad

rechts. Wallraf-Richartz-

Keulen.

Museum



 1880

1600

1700

1800

1956

1900

2000



 1975

1600

1700

1800

1900

2000



 1823

1600

1700

1800

1900

2000



 1986

1600

1700

1800

1900

2000



 1913

1600

40

1700

1800

1900

2000

R07.

Bonn

42

43


Bonn

troepen en werd het onderdeel van het rijk van Napoleon. Hierdoor nam de welstand in de stad af en verminderde het inwonersaantal. Na het

De Duitse stad Bonn

Congres in Wenen in 1815 werd Bonn en het

De stad Bonn is gelegen in het Westen van

De oprichting van de Rijnse Friedrich-Wilhelms

Duitsland, in de deelstaat Noordrijn-Westfalen.

Universiteit zorgde voor grote culturele en

De stad ligt 20 kilometer ten zuiden van Keulen,

economische voortgang. Bonn werd de stad van

gelegen aan de linkeroever van de rivier de Rijn.

de wetenschap, het zorgde voor een belangrijke

Na de Tweede Wereldoorlog in 1949 tot 1990

internationale reputatie op bepaalde vlakken.

is Bonn uitgeroepen als hoofdstad van het

Studenten van deze universiteit zetten de stad

Bondsrepubliek. Het is een lange tijd een

Bonn steeds duidelijker op de kaart, zoals: Karl

huisvesting geweest voor politieke instanties en

Marx, Heinrich Heine, Friedrich Nietzsche.

gehele Rijnland toegekend aan Pruisen.

organisaties. Bonn werd in 1949 uitgeroepen tot de hoofdstad van het Bondsrepubliek, deze status verviel bij Geschiedenis

de vereniging van Duitsland waarna Berlijn weer

In de Romeinse tijd begon de geschiedenis

de hoofdstad werd. Als gevolg verhuisden in

al voor de stad Bonn. De Romeinen bouwden

1999 de Bondsdag en andere overheidsdiensten

een houten brug van de ene zijde aan de Rijn

naar de nieuwe stad Berlijn. Echter behielden

naar de stad Bonn, toen genaamd Bonna. De

zes ministeries hun plaats in de stad op heden

plaats groeide flink aangezien dit het grensfort

ten dagen.

werd voor vele duizenden manschappen., het was noordelijk gelegen ten opzichte van de Altstadt. Het fort groeide uit tot een stad


en werd onderdeel van het politieke centrum

Via een tocht over het water kom je in Bonn aan

van de aartsbisschop van Keulen. Sinds 1597

op een promenade, een wandelgebied naar

is Bonn onderworpen als hoofdstad van het

andere plekken in de stad. Vanaf de promenade

keurvorstendom, vanaf die tijd groeide de stad

kijk je uit over de Rijn, echter, de promenade

enorm.

wordt door een lage muur afgescheiden van de stad. Direct aan het water zijn er een aantal

In 1673 veroverde Willem III van Oranje de stad

bezienswaardigheden gelegen, zoals de opera,

op de bisschop van Keulen en Munster, die

de Beethovenhalle en de Alter Zoll. De Alter

werden gedwongen om de vrede te accepteren.

Zoll was een voormalig tolhuis wat onderdeel

Vanaf 1724 tot 1761 regeerde prins Elector

uitmaakte van een bastion aan de stadswallen.

Joseph Clemens August over de stad. Vanuit zijn

De binnenstad kan bereikt worden door

machtspositie liet hij enige gebouwen bouwen

verschillende doorbrekingen in de muur.

in een barokke stijl. Deze gebouwen gaven een

Figuur R19.

unieke uitstraling aan het centrum van de stad.

Bonn is de geboortestad van Ludwig van

De gebouwen die hij heeft laten bouwen zijn; het

Beethoven. De stad heeft zijn culturele

en zicht op de stad vanaf

Oude Raadhuis aan de Markt, het Poppelsdorfer

bekendheid te danken aan de Internationale

de Rijn.

Schloss en het Keurvorstelijk Slot, waar op dit

Beethoven Festivals die ieder jaar plaatsvinden

moment de universiteit gevestigd is.

in September vanaf het jaar 1927. Op deze

Bonn in 1646. Plattegrond

festivals treden vele beroemde orkesten en Na Clemens August regeerde de bisschop

muzikanten op vanuit de hele wereld.

Maximiliaan Frans van Oostenrijk over Bonn

Figuur R20.

vanaf 1784 tot 1794. Tijdens zijn machtspositie

De cruiseschepen die via

richtte hij de universiteit op en stichtte hij het kuuroord Bad Godesberg. Hij was de

de Rijn,voor vele toeristen de stad Bonn toegankelijk maken.

beschermheer van Ludwig van Beethoven die in 1770 geboren werd in de stad. In 1794 werd de stad ingenomen door de Franse 44

45


Toerisme Bonn Architectuur Het oude stadhuis, ook wel Altes Rathaus genoemd, op de Marktplatz is een van de monumenten in het centrum van Bonn wat veel toeristen trekt. Het stadhuis is in 1737 gebouwd in de rococostijl naar het ontwerp van hofbouwmeester Michel Leveilly. In 1780 was het complete gebouw opgeleverd. Naast de ligging van het stadhuis in het centrum en de voormalige functie ervan is het gebouw toeristisch bekend geworden dankzij de karakteristieke buitentrap met verguld hekwerk. Van 1944 tot 1950 is het gebouw dankzij de oorlog flink beschadigd en weder opgebouwd. Nadat Bonn in 1949 de hoofdstad werd van het Bondsrepubliek werd het de plek waar toespraken en officiële bezoeken gehouden werden. Als gevolg vierde Theodor Heuss in 1949 zijn nieuwe presidentschap in het stadhuis. Op 10 April 1973 is het stadhuis van Bonn door 60 gemaskerde leden van de Communistische Partij van Duitsland overvallen, het stadhuis liep daarbij een grote materiële schade op. Het pand verloor vevolgens in 1978 zijn functie als huisvesting voor de gemeentelijke overheid, de capaciteit van het gebouw was onvoldoende. Toch is het gebouw nog een belangrijke representatie van de stad, belangrijke beslissingen en vergaderingen vinden er nog plaats. Het wordt nog steeds gebruikt voor toespraken en ceremonies, het is bijvoorbeeld ook mogelijk om te trouwen in de trouwzaal van het Altes Rathaus.

Aan het einde van de achttiende eeuw liet Maximilliaan Frans van Oostenrijk Bad Godesberg uitbouwen tot een kuuroord. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Bad Godesberg niet zwaar beschadigd. In de periode dat Bonn de hoofdstad van Duitsland werd waren vele ambassades gevestigd in dit stadsdeel. Het staat daarom ook bekend als het chique gedeelte van de stad. De shopmogelijkheden zijn daarom hier ook wat exclusiever dan in de binnenstad van Bonn.

Evenementen Elk jaar wordt in de herfst van eind augustus tot begin oktober de ‘Beethovenfest’ gehouden. Het festival verwelkomt allerlei internationale orkesten, solisten en nieuwe potentiele talenten. De Beethovenfest Bonn voelt zich verantwoordelijk om bij te dragen aan de vormgeving van het repertoire van de eenentwintigste eeuw. Ieder jaar zijn er weer nieuwe werken waar ze mee aan de slag gaan. Het festival is innovatief wat betreft de benadering naar Beethoven en zijn werken. Ieder jaar wordt er gezocht naar een manier om de componist en zijn werk te uiten.

jaar 1845. Er werd drie dagen lang een muziek festival georganiseerd ter ere van het Beethoven monument op het Munsterplatz. Dit vanwege de 75ste verjaardag van Ludwig van Beethoven.

Shopping

nu georganiseerd worden begon in 1931 met

Het exclusieve shoppen in deze stad gebeurt in

drie Beethoven dagen in Bonn. Deze festivals

het district Bad Godesberg. Het is een buitenwijk

werden georganiseerd tot 1945.

van Bonn en in dit district is een hoge mate van

Vanaf 1959 werd het mogelijk gemaakt om het

zelfstandigheid aanwezig. Er zijn uitgebreide

festival te organiseren als een herfst evenement.

mogelijkheden om te winkelen.

Vanuit de hele wereld kwamen mensen hier optreden. Vanaf 1974 werd het Beethovenfest ie-

Bad Godesberg was eerst een op zichzelf

dere drie jaar gehouden en werd het een steeds

staande stad, sinds 1969 is het een stadsdeel

groter evenement.

van de Rijn, ten zuiden van het Rheinaue park. Tussen Bonn en Bad Godesberg zijn de bouwblokken gevuld met vele kantoorpanden. Op een hoog gelegen plaats staat de oude uitkijktoren, de Godesburg.

Na het Kunstmuseum wordt de Museum Mile voortgezet naar de ‘Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland’. Het gebouw is ontworpen door Gustav Peichl. Het is een locatie voor tijdelijke tentoonstellingen die de trends van nationale en internationale ontwikkelingen laat zien. Het gaat daarbij ook om de wetenschappelijke en technische aspecten in de ontwikkelingen. Daarna gaat men kijken naar het Museum Alexander Koenig, een van de beste zoologische musea in Duitsland. De Museum Mile wordt afgesloten met het Deutsches Museum Bonn. Hier zijn de laatste mijlpalen van Duitse onderzoeksontdekkingen van de afgelopen vijftig jaar te zien. Het museum toont ongeveer 100 moderne meesterwerken op het gebied van wetenschap en technologie.

De traditie van het Beethovenfest stamt uit het

De moderne stijl waarin de Beethoven festivals

van Bonn geworden. Het ligt aan de linkeroever

Deze tocht begint met ‘Haus der Geschichte’, dit museum presenteert de Duitse hedendaagse geschiedenis op een concrete wijze. Het bestaat uit een collectie van fotografie, documenten en objecten. Zowel de val van de Berlijnse muur of de economie crisis in de jaren zestig worden hier behandeld. De transformatie van Duitsland wordt hier duidelijk weergegeven. Dit museum wordt gevolgd door het Kunstmuseum Bonn. Het museum presenteert de moderne Duitse kunsten, en specialiseert zich in de Rijnlandse expressionisten.

Cultuur Toeristen die interesse tonen voor de culturele aspecten van de stad worden vaak gewezen op de ‘Museum Mile’. De Museum Mile is een tocht door de stad waarbij er een bezoek wordt gebracht aan de meest invloedrijke musea van Bonn.

Natuur Het Rheinau Freizeitpark ligt aan de linkeroever van de Rijn. Sinds de nationale tuinbouw show in 1979 is het een kenmerk van de stad geworden en is het een populair recreatiepark. Het park ligt precies in het hart van Bonn met het Ceasar research centre and the Post Tower. Het park is 160 hectare groot waarvan 125 hectare ligt aan de linkeroever, 35 aan de rechteroever. De grootte van het park is te vergelijken met de binnenstad van Bonn. In 1968 werd het eerste rapport opgesteld over het realiseren van de Rheinaue, een gebied tussen Bonn, Beuel en Bad Godesberg. Er was een landelijke competitie opgezet voor conceptuele ontwerpen voor dit gebied in 1970. Het park is gerealiseerd voor de nationale tuinbouw show in 1979. Na dat evenement heeft het park een recreatie functie gekregen.

Figuur R21. Het Altes Rathaus aan de Marktplatz.

Figuur R22. Panorama van Bonn, de uitgestrekte stad aan de Rijn.

46

47


Figuur R23.

Figuur R25.

Een winkelstraat in het district

Het museum Haus der

Bad Godesberg.

Geschichte, onderdeel van de Museum Mile. Dit museum vertoond de hedendaagse Duitse geschiedenis.

Figuur R24.

Figuur R26.

Drukte door het Beethoven-

Het Rheinau Freizeitpark is

fest op de Marktplatz in het

een echt recreatiepark aan

centrum van Bonn.

de linkeroever van de Rijn.



 1780

1600

1700

1978

1800

1900

2000



 1969

1600

1700

1800

1900

2000



 1845

1600

1700

1800

1974

1900

2000



1600



1700

1800

1900

2000



 1979

1600

50

1700

1800

1900

2000

R06.

Koblenz

52

53


Koblenz


De Duitse stad Koblenz

bij Koblenz is het meest opvallende punt de

Koblenz ligt in het Westen van Duitsland,

Die landtong die daardoor ontstaat heet het

onderdeel van de deelstaat Rijnland-Palts. De

Deutsches Eck. Dit punt wordt geaccentueerd

stad wordt ingesloten door de rivier de Moezel

door het grote beeld van keizer Willem I. Vanaf

en de Rijn. De stad ligt voornamelijk aan de

dat punt loopt er een promenade langs de

linkeroever van de Rijn. Ter hoogte van de stad

Rijn, dit is een kleine wandelboulevard die ook

mondt de Moezel uit in de Rijn.

toegang biedt tot de rest van de stad.

Wanneer je via een tocht over de Rijn aankomt samenvloeiing tussen de Rijn en de Moezel.

Aan de andere zijde van de Rijn ligt het fort Geschiedenis

Ehrenbreitstein. De oudste delen van het fort

De geschiedenis van de stad Koblenz gaat

zijn ruim 1000 jaar oud, in de loop van de

2000 jaar terug. Door de samenvloeiing van

tijd is het bouwwerk uitgebreid in opdracht

de Rijn en de Moezel op dat punt heeft de stad

van aartbisschoppen en keurvorsten van de

een strategische ligging. De romeinen gaven

stad Trier. Tussen 1799 en 1801 werd het fort

deze stad de naam Koblenz. De stad kreeg zijn

vernield door de Fransen. De Pruisden bouwden

stadsrechten in de late Middeleeuwen onder de

het tussen 1817 en 1832 weer op.

Franken.

Op het moment functioneert het als

In de veertiende eeuw was daar de opkomst van

Landesmuseum Koblenz, restaurants en een

de electorale periode, de stad was een van de

jeugdhotel. Dit fort biedt een groot uitzicht over

groten aan de Midden-Rijn.

de Rijn en de stad.

In 1777 tot 1786 werd het keurvorstelijk kasteel gebouwd voor Clemens Wenceslaus.

Wanneer u aankomt in de stad vindt je in het

In de negentiende eeuw breidde Koblenz zich

centrum vele pleinen. Koblenz staat bekend om

ontzettend uit onder de Pruisen. Ze bouwen een

de vele pleinen in het centrum. Deze pleinen

grote vestiging met vele verschillende lagen.

zijn allen nauw gekoppeld aan een historisch

Op de rechteroever van de Rijn ligt het

gebouw dat een belangrijke functie bevatte

Figuur R27.

fort Ehrenbreitstein, een van de grootste

in het verleden. Deze pleinen en historische

Na de bombardementen

rotsvestigingen in Europa.

gebouwen tekenen de stad Koblenz.

op de stad in 1945 werd

In de eerste Wereldoorlog bleef Koblenz

Koblenz zwaar verwoest.

intact, echter in de Tweede Wereldoorlog was dit niet het geval. Deze oorlog bracht vele verwoestingen met zich mee, in 1944 werd 87% van de stad verwoest. De pittoreske plaats bevat vele historische gebouwen. Tijdens de oorlog zijn er vele verwoest, maar een groot deel is in de oude stijl herbouwd of gerestaureerd.

Figuur R28. Zicht op de stad in 1572, het Deutches Eck op de voorgrond.

Figuur R29. Panorama van de stad in het heden.

54

55


Toerisme Koblenz Architectuur Het is niet een architectonisch gebouw in Koblenz maar is wereldberoemd dankzij de ligging, het Deutches Eck. Het Deutches Eck ligt precies op het punt waar de Moezel en de Rijn samenstromen. De stad heeft zijn naam ook te danken aan de samenstroming: Castellum apud confluentes, dit is Latijns voor: het kasteel bij de samenstromenden. In 1897, negen jaar nadat de Duitse invloedrijke Wilhelm I overleed werd hij geëerd door middel van een groot ruiterstandbeeld op dit punt. Hij was de keizer die Duitsland herenigde na drie grote oorlogen. De bouw van het standbeeld begon in 1893, in 1897 was deze klaar. In 1945 werd het standbeeld ernstig beschadigd door de Amerikanen, kort daarna is het volledig gesloopt. De overblijfselen van dit originele standbeeld zijn nog te vinden in het Midden Rijnmuseum in Koblenz. De Franse overheid was van plan om het oude monument te vervangen door een monument voor de Vrede, dit concept is nooit uitgevoerd. In 1953 werd de restante sokkel door de bondspresident als gedenkteken van de Duitse eenheid uitgeroepen. Tot in 1993 stond er op deze sokkel een vlaggenstok met de Duitse bondsvlag. Op 2 september 1993 werd er een replica van het monument terug op de sokkel geplaatst. Het is een 37 meter hoog monument, 14 meter daarvan is het ruiterstandbeeld. Dit Deutsches Eck is de bezoekersmagneet van Koblenz. In 2002 behoort ook het Deutsches Eck tot het UNESCO werelderfgoed van het Boven MiddenRijndal.

van de Lohrstrasse die alleen is ingericht als voetgangerszone. Deze straat is volledig ingericht met exclusieve winkels in nauwe zijsteegjes, kleine boetiekjes en straatcafes. Uiteindelijk loopt deze voetgangerszone uit in het Lohr

in eerste instantie ondergebracht op de vesting Ehrenbreitstein. In 1966 verhuisde het museum naar de terug opgebouwde historische gebouwen aan de Florinsmarkt.

Center Shopping Centre, een drielaags shopping centrum waar allerlei soorten winkels te vinden zijn.

Evenementen Het bekendste en grootste evenement in het Rijndal is ‘Rhein in Flammen’ in Koblenz. Dit evenement vindt jaarlijks plaats op de tweede zaterdag van Augustus. Voor dit grote vuurwerkspektakel komen duizenden mensen naar de stad en omstreken om dit te kunnen bijwonen. Op de dag varen meer dan zeventig verlichte boten stroomafwaarts in een lang lint langs de oevers die verlicht zijn. Ook de vele burchten en kastelen langs de Rijn worden verlicht met vuurwerk. Op acht verschillende locaties rondom Koblenz worden vanaf 21.30 vuurwerken afgestoken. Deze locaties zijn: Spay, Braubach, de Marksburcht, Rhens, Rhenser Mineralbrun-

Natuur Het meest aantrekkelijke natuurlandschap in Koblenz is het Boven Midden-Rijndal. Ter hoogte van de stad begint een van de mooiste cultuurlandschappen aan de Rijn. Dit gedeelte aan de Rijn is zeer rijk wat betreft het planten- en dierenleven, een natuurlijke diversiteit. Deze grote variëteit en de schoonheid van de Midden-Rijn zorgde ervoor dat dit 65 kilometer lange deel van de rijn werd opgenomen in de lijst met werelderfgoed van UNESCO in 2002. De Middenrijn loopt van Koblenz tot de steden Bingen en Rudesheim. Dit Rijndal is jaren het inspiratiepunt geweest voor schilders, dichters en muzikanten. Aan de oevers van de Rijn liggen vele dorpen en uitgestrekte wijnranken. Tussen Koblenz en Bingen liggen over de veertig complexen van burchten, kastelen en vestingen. De stad Koblenz is het startpunt van deze tocht over de Romantische Rijn, wat vele toeristen naar de stad lonkt.

nen, Lahnstein, Slot Stolzenfels, Konigsbacher Brouwerij en vesting Ehrenbreitstein. De bezoekers bevinden zich zowel aan de oevers van de Rijn als op de feestelijk versierde boten die een route afvaren op de Rijn. Dit vuurwerkspektakel duurt ruim 90 minuten, uiteindelijk sluit het evenement bij het Deutches Eck in Koblenz. Het spektakel wordt al 200 jaar gevierd. In 1756 werd er ter ere van keurvorst Johann-Philipp von Walderdorff vuurwerk ontstoken. Figuur R30.

Shopping De stad Koblenz biedt aan de toeristen vele mogelijkheden wat betreft shopping. Het shoppen kan gevonden worden in de winkels in de oude stad, de Schlossstrasse en de Oberer Lohr en de winkelcentra in de Lohrstrasse en LohrCenter. Het blijkt dat er jaarlijks ongeveer 70.000 toeristen naar Koblenz komen om alleen maar te winkelen. Men denkt dat dit veroorzaakt wordt door de unieke winkels die hier gevonden worden in het oude stadscentrum. Het stadscentrum staat ook bekend als de ‘Shopping Mile’, een gedeelte

Cultuur Als toerist over de Rijn in de stad Koblenz kun je niet om het Mittelrhein-Museum heen. Dit museum toont de kunst van de Rijn met het accent op de schilderkunst van de negentiende en de vroege twintigste eeuw. Sinds 1965 bevindt het museum zich in het voormalige Kauf- und Danzhaus, een van de meest bezienswaardige gebouwen aan de Florinsmarkt. Het toont schilderijen die vooral betrekking hebben op de tijd van de Rijnromantiek. Ook worden er tentoonstellingsstukken gepresenteert van de oudheid tot de twintigste eeuw. Het zijn de sculpturen van de twaalfde tot de zestiende eeuw uit de regio Midden-Rijn en de Moezelregio. Na de Tweede Wereldoorlog werd het museum

Het verwoeste ruiterstandbeeld op het Deutches Eck in 1945.

Figuur R31. Het Deutches Eck, de scheiding tussen de Rijn en de Moezel.

56

57


Figuur R32.

Figuur R34.

De Lohrstrasse, een voetgan-

Het Mittelrhein museum, de

gersgebied in het shopping centrum van Koblenz.

kunsten van de Rijn.

Figuur R33.

Figuur R35.

Een sfeerbeeld van het eve-

Het Boven Midden-Rijndal.

nement Rhein in Flammen.



 1897

1600

1700

1800

1953

1900

2000



1600



1700

1800

1900

2000



 1756

1600

1700

1800

1900

2000



 1956

1600

1700

1800

1900

2000





1600

60

1700

1800

1900

2000

R05.

Wiesbaden

62

63


Wiesbaden


De Duitse stad

de Midden-Rijndal. Deze 65 kilometer lange

Wiesbaden

cultuurlandschappen aan de Rijn. De stad

De stad Wiesbaden maakt onderdeel uit van strook biedt en van de meest indrukwekkende Wiesbaden wordt regelmatig via de Rijn

Wiesbaden is een stad in het zuidwesten van

benaderd door vele toeristen, en wordt vooral

Duitsland, de hoofdstad van de deelstaat

gekenmerkt als een luxe stad aan de Rijn.

Hessen. Het ligt aan de rechteroever van de Rijn, aan de overkant ligt de stad Mainz. In de

De stad is een van de oudste kuuroorden van

stad Wiesbaden zetelt onder andere de Duitse

Europa en wordt nog steeds druk bezocht

federale recherche en het federale bureau voor

dankzij de Thermen.

de statistiek. Het centrum van de stad ligt met een grotere afstand van de Rijn dan de andere steden in Geschiedenis

het Rijndal. Via verschillende wandelroutes is

Wiesbaden bezit al eeuwen een natuurlijke

het historische centrum van de stad te bereiken

waterbron. Door deze bronnen ontstond er daar

vanaf de wandelboulevard aan de Rijn.

al snel een nederzetting. De Romeinen hadden

Wiesbaden is een van de weinige steden aan de

de waardevolle plaats al ommuurd. Tijdens de

Rijn die als stad een grote historie kent dankzij

Middeleeuwen groeide Wiesbaden al uit tot een

de kuuroorden en niet geheel afhankelijk is

kleine stad. Wiesbaden werd onderdeel van het

geweest door de ligging aan de Rijn.

Hertogdom Nassau, op die manier automatisch verbonden met het Huis Nassau. Deze geschiedenis is terug te zien aan het standbeeld van Willem van Oranje, dat geplaatst is op het plein voor de Marktkirche. Tijdens de negentiende eeuw ontwikkelde Wiesbaden zich tot een internationaal kuuroord. Wiesbaden was een geliefd woonoord voor welgestelden en renteniers die grote groei veroorzaakten. In 1807 begon men met de bouw van de eerste spa, vele nieuwe gebouwen die de spa’s huisvestigen volgden. Vanaf 1922 werd de vlag van het voormalige hertogdom Nassau-Dietz gebruikt als stadsvlag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Wiesbaden voornamelijk gespaard van de

Figuur R36. De stad Wiesbaden rond 1655.

geallieerde bombardementen. De stad werd echter wel aangevallen en er vielen meer dan zeventienhonderd doden. Op 28 Maart 1945 viel de stad in handen van het Amerikaanse leger, zij hadden Wiesbaden benoemd tot een van hun hoofdkwartieren. In 1946 werd Wiesbaden

Figuur R37. Luchtfoto van de stad.

aangewezen als hoofdstad van de deelstaat Hessen, er brak een nieuwe groeiperiode aan.

64

65


Toerisme Wiesbaden Architectuur Een sterk architectonisch verleden is te zien in de binnenstad van Wiesbaden. Wiesbaden is een van de weinige steden in Duitsland die gespaard bleef tijdens de Tweede Wereldoorlog. De oude stadskern, de historische vijfhoek is daarom nog steeds intact. In deze vijfhoek bevinden zich de meest indrukwekkende historische gebouwen van de stad. Het oudste gebouw in de binnenstad, dat nog steeds intact is, is het Alte Rathaus, gebouwd in 1608 tot 1610. Het oude raadhuis ligt aan de Schlossplatz. De noordelijke kant van dit plein wordt begrensd door het stadskasteel van de hertogen van Nassau. Aan de oostelijke zijde ligt de Wilhelmstrasse, de grootste en meest exclusieve winkelstraat van de stad. In de historische vijfhoeken zijn de onregelmatige straten nog goed te herkennen. Het centrum van dit netwerk zijn het Schlossplatz en Mauritiusplatz. Rondom deze vijfhoek is de rest van de stad gepland door de stadsarchitect Christian Zais. De vijfhoek wordt stedelijk goed aangevuld door diverse elementen. In Wiesbaden is een duidelijke gelaagdheid te zien in het stedelijk weefsel. De historische vijfhoek was de start van de stedelijke uitbreiding van Wiesbaden.

De straat zelf maakt ook veel indruk. De mooie architectuur en de rijen bomen in de brede straat spreken de toeristen erg aan. Zelfs zonder te winkelen is dit een mooie straat tussen de Kureck en de Rheinstrasse in Wiesbaden om te bezichtigen. Bekende gebouwen in de deze straat zijn bijvoorbeeld het Erbprinzenpalais, het luxe hotel Nassauer Hof en het Kurhaus. De straat is ontworpen door de Wiesbaden architect Christian Zais. De straat is vernoemd naar de hertog van Nassau, die in de stad woonde van 1816 tot 1839.

Evenementen Jaarlijks wordt in de stad Wiesbaden het Rheingau Muziek Festival (RMF) georganiseerd van eind juni tot eind augustus. Het is een internationaal zomers muziek festival sinds 1987. Het festival staat voornamelijk in het teken van klassieke muziek maar ook andere genres worden ter ore gebracht. De concerten worden op verschillende locaties georganiseerd. In Wiesbaden worden er concerten gegeven in het Kurhaus en in de Marktkirche. Het festival is een initiatief van Michael Hermann, een artistiek directeur. Het Rheingau festival is opgezet om leven toe te voegen aan

Naast de bekendheid als kuuroord wordt Wiesbaden ook gezien als een echte shopstad door

evenement inspireerd de componisten die van allerlei plekken speciaal naar deze concerten Het RMF is uitgegroeid tot een van de belang-

het uiteen van zeer exclusieve kleine boetiekjes naar grote warenhuizen. De Wilhelmstrasse is een straat in het centrum van Wiesbaden, ook wel bekend als ‘Designer Street’, is een van de meest bekende plekken voor de winkelende toerist. Meer dan 130 winkels zijn hier gevestigd waarvan meer dan eenderde exclusieve en merkwinkels zijn. Het loopt uiteen van kledingzaken naar schoenen, sieraden en assecoiris. Het interieur van de winkels zelf zijn vaak ook zeer uniek en exclusief.

De Nerobergbahn is een kabelbaan die wordt aangedreven door ballastwater. Deze kabelbaan is sinds 1888 aanwezig in het gebied, nog steeds worden er historische wagons gebruikt. De treinen gaan zeven kilometer per uur, in 3,5 minuten wordt de totale afstand van 245 meter overbrugd. De technieken van vroeger worden nog steeds toegepast op dit systeem. De wagon die naar beneden gaat is gevuld met 7000 liter water en trekt de wagon die naar boven gaat omhoog door middel van een staalkabel. Wanneer de wagon in het dal is wordt het water geloosd en wordt het naar de top gepompt. Deze baan is in werking van April tot Oktober ieder jaar. Op de top van de Neroberg is in 1851 een klein bergpark ontworpen door Philip Hoffman. Dit park geeft een schitterend uitzicht over Wiesbaden.

rijkste festivals in Duitsland. Ieder jaar behandeld het festival een ander thema. Figuur R38.

toeristen. In de stad zijn er vele straten die sterk differentiëren voor de winkeldoelgroep. Zo loopt

Natuur Een toeristische bestemming in Wiesbaden is zeker ook de Neroberg, een berg van 245 meter hoog die een prachtig uitzicht geeft over de stad. Deze heuvel biedt toegang tot vele toeristische attracties, zoals de Russische Kerk, de Nerobergbahn en schitterende uitzichten. De Russische kerk is een kerk gebouwd door de Hertog Aldoph van Nassau in 1845 tot 1855. Indrukwekkend zijn de vijf enorme koepels op de kerk.

een regio die rijk is aan muzikaal erfgoed. Het

komen. Shopping

graden Celsius. Het bad heeft divserse faciliteiten; stoombaden, sauna’s, zandbad en beauty faciliteiten. De thermen in de stad zijn dagelijks geopend, zowel inwoners als toeristen maken veel gebruik van deze luxe faciliteiten.

Luchtfoto van de Schloss-

Cultuur Al eeuwen staat de stad bekend als een groot kuuroord, al in de Romeinse tijd werden deze kuuroorden gebruikt. De stad beschikt over vele natriumchloridehoudende warmwaterbronnen die voor veel kuren gebruikt worden. Ze worden vooral ingezet om de weerstand van het menselijk lichaam op peil te houden.

platz, onderdeel van de historische vijfhoek in Wiesbaden.

Figuur R39. Panorama zicht op de stad.

Een van de beroemdste kuuroorden in Wiesbaden is de Kaiser-Friedrich-Therme, gelegen in het centrum van de stad. De openbare KaiserFriedrich-Therme is in 1913 gebouwd en wordt door de Adlerquelle gevoed. Het warme water bevat dan een temperatuur van ongeveer 65 66

67


Figuur R40.

Figuur R42.

Wilhelmstrasse, de

De Kaiser-Friedrich-

winkelboulevard van Wiesbaden

Therme, het meest bekend kuuroord in Wiesbaden.

Figuur R41.

Figuur R43.

Het Rheingau Muziek

Het uitzicht van de Nero-

Festival in het Kurhaus van

berg op de stad.

Wiesbaden.



1600



1700

1800

1900

2000



 ~1900

1600

1700

1800

1900

2000



 1987

1600

1700

1800

1900

2000



 1913

1600

1700

1800

1900

2000



 1851

1600

70

1700

1800

1900

2000

R04.

Mannheim

72

73


Mannheim

betekenis door het overbrengen van de residentie naar Munchen. Dankzij de napoleontische oorlogen wordt de stad in

De Duitse stad Mannheim

1795 wederom beschadigd.

De stad Mannheim ligt in het zuidwesten van

In de negentiende eeuw maakt de stad

Duitsland, gelegen in de deelstaat Baden-

een flinke groei mee. In 1811 wordt de

Wurttemberg. Ter hoogte van deze stad vloeien

huidige nummering van het Quadrate

de Rijn en de Neckar samen. Mannheim is het

ingevoerd. Al spoedig daarna volgt een

centrum van de Rhein-Neckar-Dreieck, een

groei als industriestad, bovendien wordt

stedelijk gebied met 2,4 miljoen inwoners.

in 1859 de industriestad Ludwigshafen am

De stad staat ook wel bekent als de

Rhein gesticht aan de overzijde van de

Quadratestadt, deze bijnaam is afgeleid van

Rijn. Voornamelijk op voertuigen industrie

de aanleg van de binnenstad, deze is namelijk

was Mannheim een voorloper, zowel de

opgebouwd als een schaakpatroon.

voorganger van de fiets als de eerste auto van Carl Benz wordt ontwikkeld.

Geschiedenis

In Mannheim wordt op 17 Oktober 1868

In 766 werd Mannheim voor het eerst

een verdrag versloten inzake de vrijheid

vermeld, toen was het een klein

van scheepvaart op de Rijn; de Herziene

vissersplaatsje aan de Rijn en bleef dat voor

Rijnvaartakte.

eeuwen.

De industrialisatie veroorzaakte voornamelijk

De stad werd in 1606 gesticht door de

een grote uitbouw van de binnenhavens aan

paltsgraaf Friedrich IV. Hij legde de eerste

de Neckar en de Rijn.

steen toen de vesting nog de naam Friedrichsburg droeg. Het was een citadel

In de Tweede Wereldoorlog is Mannheim

en een stad waarvan de straten volgens een

zwaar verwoest door de bombardementen.

schaakbordpatroon worden aangelegd. In

Maar desondanks is het verwoeste gedeelte

1607 worden stadsrechten aan Mannheim

heropgebouwd en heeft het zijn naam als

toegekend.

industrie-, havenplaats en cultureel centrum behouden.

In de Dertigjarige oorlog van 1618 tot 1648 wordt Mannheim volledig verwoest. Ondanks


deze verwoestingen is de stadsaanleg in

De stad Mannheim ligt ter hoogte van de

het centrum in authentieke vorm bewaard

samenvloeiing van de rivier de Neckar en

gebleven.

de Rijn. De stad staat niet bekend als een

Keurvorst Karel Lodewijk treedt aan in 1649,

toeristische Duitse stad. Toch heeft de

hij bouwt de vesting weer op en is daarom

stad differentiële kwaliteiten waardoor vele

de tweede stichter van Mannheim. In 1689

riviercruises over de Rijn ook een bezoek

wordt de stad opnieuw volledig verwoest,

brengen aan deze stad. Vele schepen kunnen

dit maal door de Fransen. Keurvorst Johan

de stad niet via de rivier de Neckar bereiken

Willem besluit tot wederopbouw in 1698. De

dankzij de lage bruggen, waardoor de stad

stad kwam pas weer daadwerkelijk tot bloei

vanzelfsprekend via de Rijn benaderd wordt.

wanneer de keurvorsten van de Palts hun

Wanneer je de stad nadert, bewandeld u

residentie verplaatsen naar Mannheim in

vervolgens de boulevard aan de Rijn waar je

1720 dankzij de verwoesting van Heidelberg.

na een korte wandeling al het centrum van

In dat jaar begint de bouw van het slot

Mannheim bereikt.

Mannheim.

Typisch aspect van de stad is het

Stadaanzicht Mannheim in

Vanaf 1743 regeert de keurvorst Karel

schaakbordpatroon in het centrum, dit heeft te

1843.

Theodoor over de stad. Door hem trad er een

maken met het restaureren van de stad na de

grote bloeiperiode aan door de stimulering

Tweede Wereldoorlog.

Figuur R44. Luchtfoto van de stad Mannheim in 1900.

Figuur R45.

van de kunsten en de wetenschappen. In 1778 verliest Mannheim zijn politieke 74

75


Toerisme Mannheim Architectuur Het meest kenmerkende gebouw van Mannheim is de watertoren. Deze toren is gebouwd in de neobarokke stijl en is afgerond in het jaar 1889. De toren is 60 meter hoog en ligt aan de Friedrichplatz, in het centrum van de stad. Deze toren is ontworpen door de Berlijnse architect B. Schmitz van 1886 tot 1889. Dankzij de hoogte en de ligging van de watertoren is dit een belangrijk herkenningspunt in de stad. Deze toren is het symbool van de stad. Op het Friedrichplatz wordt de toren omringd door fonteinen. Opvallend is het dak, wat compleet gemaakt is van koper.

Shopping Toeristen worden altijd geadviseerd, wat betreft winkelen, om een bezoek te brengen aan de Mannheimer Planken. Dit is de hoofdwinkelstraat in het centrum van Mannheim. De straat ligt in het oosten van de voetgangerszone in het centrum ontworpen. Het is het drukte winkelgebied van de stad.

De markt vormt een grote kerstsfeer dankzij de twinkelende lichten, de gluhwein, geschenken en allerlei lekkernijen. Dit evenement werd al in de negentiende eeuw sporadisch georganiseerd in een kleinere vorm op de Paradeplatz in het centrum van de stad. Vanaf 1978 is het evenement verplaatst naar de Friedrichsplatz bij de beroemde watertoren. Deze kerstmarkt behoort tot de grootste kerstmarkten in Duitsland.

Cultuur Voor culturele activiteiten in Mannheim zijn vooral de drie grote musea in deze stad een aanrader. De musea zijn de Reiss-EngelhornMusea, het Technomuseum en de Kunsthalle. Vooral het technomuseum refereert naar de geschiedenis van Mannheim. Het documenteert de wisselwerking van techniek en de sociale geschiedenis. Door middel van interactieve demonstratieplekken is er een uitvoerig overzicht van het industrialisatieproces van 1750 tot heden. Dit zorgt voor een tentoonstelling van 200 jaar kunst en geschiedenis. Ook het gebouw van het museum is een kunstwerk op zich. Het ontwerp is van de Berlijnse architect Ingeborg Kuhler. Het is gebouwd van 1982 tot 1990. Het doorlopen van het gebouw is daadwerkelijk een reis door de tijd op het gebied van techniek.

De naam van deze winkelstraat is afkomstig uit de zeventiende eeuw, het beschrijft de palissade voor gracht die in die tijd zorgde voor een scheiding tussen de citadel en de stad. Na de wederopbouw van de stad was deze straat de grens tussen de ‘beneden- en bovenstad. De situatie is verbeterd, in de achtiende eeuw is er een promenade aangelegd. In 1934 tot 1939 werden de plannen rondom de Planken pas echt uitgevoerd, en in 1975 is het voetgangersgebied pas ontworpen. Sindsdien is dit een vooraanstaand winkelgebied geworden. In de straat vindt je bakkers, restaurants, bars maar ook schoenenwinkels, kledingwinkels en kleine boetiekjes. Het einde van de straat is mooi afgewerkt met een fontein die bij de oude watertoren staat.

Evenementen

Natuur Het Luisenpark is een stadspark van 41 hectare in Mannheim. Het park is tussen 1892 en 1903 aangelegd, dit park werd gefinancierd door de wetenschappelijke professor Dr. Carl William Casimir Fox. Hij liet dit geld na in zijn testament voor het bouwen van een nieuwe park in Mannheim. Het park is uitgewerkt in 1892 volgens de planning van de Siesmeier broers, landschapsarchitecten. In 1975 is het park nog eens uitgebreid tot de uiteindelijke grootte die het nu heeft, te danken aan de renbaan die er nog aan toe is gevoegd. Het park is voornamelijk ook bekend door zijn vele attracties die op dit moment aanwezig zijn. Dit zijn de verschillende typen tuinen, De Kutzerweiher (een meer gevormd door de Neckar rivier), een openlucht theater, een bloemenhuis en natuurlijk ook de telecommunicatie toren die 205 meter hoog is en uitkijkt over de hele stad.

Figuur R46. De watertoren in 1889.

Figuur R47. Panorama van de watertoren aan de Friedrichplatz.

De Mannheimer Weihnachtsmarkt vindt jaarlijks plaats op de Friedrichsplatz. Het is een kerstmarkt waarbij er 200 kraampjes versierd en verlicht zijn vanaf 22 november tot 22 december. 76

77


Figuur R48.

Figuur R50.

Een winkelstraat in de Mann-

Het aantrekkelijke architecto-

heimer Planken.

nische gebouw wat de functie goed weerspiegelt, het Technomuseum.

Figuur R49.

Figuur R51.

De Mannheimer Weihnachts-

Het meer in het Luisenpark

markt op de Friedrichplatz

wordt veel bevaren door

onder de watertoren.

toeristen.



 1889

1600

1700

1800

1900

2000



 1975

1600

1700

1800

1900

2000



 1978

1600

1700

1800

1900

2000



 1990

1600

1700

1800

1900

2000



 1900

1600

80

1700

1800

1900

1975

2000

R03.

Karlsruhe

82

83


Karlsruhe


De Duitse stad Karlsruhe

toeristen stad in Duitsland. De stad ligt wat

De stad Karlsruhe is gelegen in het zuidwesten

deze rechteroever is voornamelijk veel industrie

van Duitsland, in de deelstaat Baden-

te vinden nabij de haven van Karlsruhe. De stad

Wurttemberg. Het ligt in het noorden van het

ligt in een zeer landschappelijke omgeving, het

Zwarte Woud, niet ver van de Franse grens.

ligt in de Rijnvlakte tussen het Zwarte Woud, de

Sinds 1950 zetelt zowel het Bundesgerichthof

Vogezen en de bergen van Pfalz.

en het Bundesverfassungsgericht in de stad

Door de unieke plattegrond in het centrum

waardoor de stad de bijnaam Residentie van het

wordt de stad ook wel de waaierstad genoemd.

recht kreeg.

De stad beschikt echter voornamelijk uit vele

De stad Karlsruhe aan de Rijn is geen echte verder van de Rijn, aan de rechteroever. Aan

interessante gebouwen. Geschiedenis

Voor het toerisme is enkel het landschap rondom

De stad Karlsruhe werd gesticht door Markgraaf

Karlsruhe en de gebouwen in het centrum de

Karel III Willem van Baden-Durlach op 17 juni

toeristische trekpleister. De stad krijgt weinig

1715. Hij legde de eerste steen van het Slot

toerisme door de Rijn.

Karlsruhe waar hij ook zijn residentie huisvestte. Karlsruhe werd door het gebruik van een stedebouwkundig plan opgezet. Het was een cirkel van 800 m diameter die radiaal verdeeld werd door 32 sectoren. Het meest zuidelijke deel van de cirkel werd ingenomen door de residentie van de markgraaf. De secundaire gebouwen liggen op de radialen en de administratieve gebouwen liggen op de ring. Dit plan weerspiegelt de ontwikkeling van de ideale steden in de tijd van de Renaissance. In 1822 verrees het Standehaus, het eerste parlement. In 1825 werd de voorloper van de huidige Technische Universiteit opgericht, het was de eerste Technische Universiteit in Duitsland.

Figuur R52. Stadaanzicht Karlsruhe uit 1739.

Figuur R53. Zicht op Karlsruhe vanuit het slot, gemaakt rond 1900.

84

85


Toerisme Karlsruhe Architectuur Slot Karlsruhe is de bezienswaardigheid van de stad, het ligt letterlijk in het middelpunt van de stad. Op 17 juni 1715 was de Markgraaf Karl III Wilhelm naar de nederzetting gekomen en bouwde dit paleis. Sindsdien is de stad stap voor stap opgebouwd rondom het slot, waardoor het slot het centrum van de stad werd. Vanaf dat moment groeide Karlsruhe aanzienlijk snel, een lange tijd is het een belangrijke industriestad geweest. Het barokke paleis is gebouwd naar de ideeën van Versailles. Het paleis is aangevuld met de prachtige kasteeltuinen en het Badische Landesmuseum wat er op dit moment gevestigd is. De kasteeltuinen zijn enorm groot, het heeft de omvang van een stadspark.

Shopping Het centrum van Karlsruhe biedt veel shopping

voorjaar. Op de beurs vindt je een diversiteit aan kunstwerken, ook op het gebied van fotografie, schilderijen en beeldhouwwerken. Het is een interessante tentoonstelling voor iedereen die geïnteresseerd is in kunst.

Cultuur Het Centrum voor Kunst en Media Technologie vertegenwoordigt vele tentoonstellingen in Karlsruhe. Het ZKM is in 1997 geopend en is de grootste instelling voor mediakunst ter wereld. Het is een belangrijk platform geworden voor de productie en tentoonstelling van kunsten en nieuwe media technologien. Het gebouw waarin het gehuisvestigt is, is 312 meter lang en wordt gedeeld met de Karlsruhe University of Art and Design. Het ZKM organiseert lezingen, conferenties, tentoonstellingen en brengt ook verschillende boeken uit. Het hele concept is uitgevoerd door Heinrich Klotz, in 1999 stierf hij en werd het verder uitgevoerd door de professor Peter Weibel. Het concept van ZKM was al ontwikkeld in de jaren 1980, het is gebaseerd op de samenvoeging van vele instituten. Het ontwerp van het ZKM weerspiegelt de functie van het gebouw uitzonderlijk.

mogelijkheden aan de inwoners en vooral ook aan de toerist. De Kaiserstrasse is een winkelstraat met een voetgangerszone wat zeer toegankelijk is voor iedereen. Het wordt omgeven door het drukke stadsleven door de waaivormige straten rondom. In deze straat kun je de winkeldrukte opzoeken maar ook goed tot rust komen op de vele terrassen. Het centrum van de stad bevat vele boetiekjes, grote warenhuizen, moderne shopping centra en meer. Wanneer je op zoek gaat naar de laatste mode en accesoires kan je het beste terecht in de Kaiserstrasse. Deze straat wordt ook wel de lange straat genoemd. De straat is al snel na de stichting van de stad een stedelijke verbinding geworden tussen de voormalige stadspoorten Durlacher Tor en het Tor treinstation Muhlburger.

Evenementen Een groot evenement in Karlsruhe wat ieder jaar georganiseerd wordt is art KARLSRUHE. Het

Natuur De stad Karlsruhe is een echte woonstad en beschikt daarom ook over veel groen, in de vorm van verschillende parken in het centrum. Een park, de Stadtgarten, is met 22 hectare het grootste park in het centrum van de stad. Daarom wordt dit park ook wel de groene long genoemd. Het park beschikt over een dierentuin met allerlei diersoorten, over een speeltuin en verschillende tochten over het meer. Het park beschikt uit vele soorten bomen en rozen, het vertoont grote diversiteit op vele aspecten. Door deze diversiteit van planten zijn er ook verschillende thema tuinen, zoals de Japanse Tuin, de typische ‘Garden City’, fonteinen en vele beeldhouwwerken. Bovendien worden hier jaarlijks ook vele concerten en evenementen georganiseerd.

Figuur R54. Slot Karlsruhe.

Figuur R55. Panorama uitzicht vanuit Slot Karlsruhe.

is een internationale vakbeurs voor klassiekmoderne en hedendaagse kunst in het tentoonstellingscentrum van de stad. Deze beurs vindt plaats sinds 2003, vaak in het begin van het

86

87


Figuur R56.

Figuur R58.

Foto van de grote winkel-

Het ZKM, Centrum voor

straat in Karlsruhe, Kaiser-

Kunst en Media Technologie.

strasse in de avond.

Figuur R57.

Figuur R59.

Een tentoonstelling van het

Luchtfoto van Stadtgarten,

evenement art KARLSRUHE.

het park in het centrum van Karlsruhe.



 1715

1600

1700

1800

1900

2000



 1730

1600

1700

~1900

1800

1900



2000

 2003

1600

1700

1800

1900

2000



 1997

1600

1700

1800

1900

2000



 1828

1600

90

1700

1800

1900

2000

Conclusie

Conclusie Toerisme aan de Maas en de Rijn Om antwoord te geven op onze onderzoeksvraag willen we eerst ingaan op de rivieren de Maas en de Rijn afzonderlijk van elkaar. Wat betreft het thema toerisme is voor zowel de Maas als voor de Rijn een afzonderlijke conclusie te trekken. Deze conclusie zal ingaan op de vijf verschillende thema’s die per stad onderzocht zijn. Er wordt gezocht naar een onderliggend verband tussen de toeristische plekken die binnen een thema behandeld zijn.

De Maas Vijf van de zeven te onderzoeken steden lagen vroeger in het Prinsbisdom van Luik. De steden Dinant, Hoei, Luik, Maastricht en Maaseik behoorde de bij de 23 Goede Steden, Bonnes Villes. De Goede Steden waren de voornaamste plaatsen in het Prinsbisdom. Om tot de Goede Steden te behoren moet de stad omwald zijn. Of een stad kreeg toestemming om een omwalling te bouwen. Luik was de Hoofdstad van dit Bisdom en vanwege deze positie uitgegroeid tot een stad van formaat. Hetzelfde geldt voor Namen dat de Hoofdstad was van het Graafschap Namen. Roermond was de hoofdstad van het Gelderse Overkwartier (Hertogdom Gelre). Dat deze steden een belangrijke positie innamen in het betreffende gewest heeft ten grondslag gelegen aan de groei van deze steden. Deze steden liggen op strategische punten aan de Maas om het eigen grondgebied te kunnen beschermen. De steden hebben hun geschiedenis te danken aan de strategische ligging aan de rivier de Maas. Wat resulteert in een architectuur die toegespitst is op de verdediging van een stad. De steden Dinant, Namen, Hoei, Luik, Maastricht hebben een Citadel in de stad. De Citadellen zijn voor de toerist altijd een bezienswaardigheid geweest, omdat deze zo prominent in de stad aanwezig was en tegenwoordig nog steeds is. Aan het einde van de 19de eeuw hebben deze bouwwerken hun functie verloren en worden nu alleen bezocht voor toeristische doeleinden.

De Rijn

Conclusie

Het geloof heeft in alle steden een grote rol gespeeld, de religieuze gebouwen bepaalden vroeger het aanzicht van de stad vanaf de Maas. In de moderne tijd hebben ze nog steeds een prominente plaats in stadssilhouet. Luik leidt nu onder economische teruggang maar probeert zichzelf weer op de kaart te zetten. Het nieuwe Station van Calatrava is daar een voorbeeld van, het is een nieuw monument en het trekt veel toeristen naar de stad. In dit geval gaat het niet om een oude bezienswaardigheid maar om een geheel nieuwe. Ook Maastricht heeft nieuwe architectuur als bezienswaardigheid, namelijk het Centre Céramique.

De steden aan de Rijn hebben hun geschiedenis

vanuit heel Europa komen naar die steden om

De grondslag van het toerisme aan de Maas

te danken aan de strategische ligging van de

de kerstmarkten te bezoeken.

en de Rijn heeft zijn verschillen en zijn

steden aan de rivier de Rijn. De historie van

De kerstmarkten, shows en muziekfestivals

overeenkomsten. Voor beide rivieren is er

de steden hebben grote invloed gehad op het

kennen ook een vroege ontstaansgeschiedenis

onderzoek gedaan naar steden gelegen aan de

hedendaagse toerisme rondom het Rijndal.

in de steden aan de Rijn. De toeristische

Maas of de Rijn. Door de verschillende identiteit

tentoonstellingen zijn vaak evenementen van de

van deze twee rivieren is er in een oogopslag

laatste eeuw.

een duidelijk verschil te zien. De steden aan de

Ondanks dat veel steden meerdere malen vernield zijn hebben de oude binnen steden zich stand kunnen houden. Het huidige stratenpatroon van de steden komen veelal overeen met het oorspronkelijke patroon dat zich binnen de vestingmuren bevond. Deze historische centrums zijn toeristische winkel en horeca gebieden geworden tegen het einde van 19de eeuw. De Passage Lemonnier in Luik uit 1939 geeft aan dat winkelen een belangrijk onderdeel van de samenleving wordt. Evenementen in Hoei, Luik, Maaseik reiken terug naar tradities die uit de 16de en 17de eeuw. Terwijl Maastricht een geheel nieuw evenement heeft opgezet aan het begin van de 21ste eeuw. Evenementen zowel voor de bewoners als toeristen spelen een grote rol voor de levendigheid van de stad en het in stand houden van tradities of het maken van nieuwe tradities. De evenementen zijn georiënteerd op markten en op feesten. De cultuur van de steden wordt vertegenwoordigd in de vele museums en kerken. Het geeft inzicht in de geschiedenis van de steden, zodat het verleden niet verloren gaat. Toeristen krijgen een blik terug in de tijd, die laat zien hoe de stad er vroeger uitzag. De natuurgebieden in België zijn nagenoeg onveranderd en al eeuwen oud. Toeristen zullen dan ook veelal door de tijd heen het zelfde gezicht gezien van deze natuurgebieden. Bij Maaseik en Roermond zijn de Maasplassen van recentere tijd (20ste eeuw) en vormen een nieuw recreatie gebied.

Binnen de toeristische steden aan de Rijn wordt er op architectonisch niveau vooral de

Maas zijn een stuk kleinschaliger dan de steden

nadruk gelegd op de historische gebouwen

De culturele plekken in de steden aan de Rijn

aan de Rijn. De Rijn is ook een rivier die meer

zoals in Keulen of Mannheim, of de bebouwde

worden vooral gedefinieerd door musea. Musea

uitgestrekt is en meer vrachtschepen vervoert

omgeving zoals in Dusseldorf. Alle steden die

zijn ook instellingen die zich vooral richten op

dan de Maas. De grootte van de rivier blijkt dus

onderzocht zijn vertonen op het gebied van de

de toeristen die een bezoek brengen aan de

zeker invloed te hebben op de grootte van de

bebouwde omgeving een sterke verbinding met

steden in het Rijnland. De musea die vooral

steden die zich eraan gevormd hebben.

het verleden. In de steden aan de Rijn wordt er

bezocht worden zijn de musea die gericht zijn

Wat betreft het topic toerisme is er een

gekeken naar een bepaald historisch gebouw

op de geschiedenis van de desbetreffende

onderwerp heel duidelijk naar voren

dat veel invloed heeft gehad op de stad of er

stad. Er blijkt, binnen het toerisme in de steden

gekomen. Dat is de geschiedenis van de

wordt juist gekeken naar de gehele historische

aan de Rijn, een grote interesse te zijn in de

toeristische steden aan de rivieren. Het mag

binnenstad. Hoe dan ook blijkt er dat de meest

geschiedenis van de steden en ook wat de rol

duidelijk zijn dat de steden een zeer vroege

aantrekkelijke toeristische plekken op het gebied

van de rivier is geweest in de geschiedenis van

ontstaansgeschiedenis hebben, dit is te danken

van architectuur voornamelijk gebouwen zijn uit

de stad.

aan de strategische ligging van de steden aan

het verleden. Deze gebouwen dragen allemaal

het water.

een eigen verhaal. Dankzij de Eerste en Tweede

De rijnsteden beschikken allen over schitterende

Die vroege ontstaansgeschiedenis wekt

Wereldoorlog hebben er vele veranderingen

grote parken, zowel aan de Rijn als in het

tegenwoordig veel nieuwsgierigheid op. Als

plaatsgevonden in de steden, op het gebied van

centrum van de stad. Je ziet dat er in de steden,

je kijkt naar de vijf behandelde thema’s is

stedelijke hervormingen of wederopbouw.

een groenvoorziening van groot belang was. De

het opvallend dat in het thema architectuur

stadsparken zijn vaak recreatieparken die zowel

vooral historische gebouwen of historische

Alle steden aan de Rijn hebben een rijk

door de bewoners als door de toeristen druk

binnensteden behandeld worden. Daarnaast zijn

winkelcentrum. De steden zijn allemaal echte

bezocht worden.

er binnen het thema cultuur vooral toeristische

woonsteden met een centrum waar alle

plekken onderzocht op het gebied van musea of

bezoekers beschikking hebben over vele diverse

religieuze gebouwen.

winkels. Een opvallend aspect is dat in iedere

Het toerisme aan deze rivieren zijn uitzonderlijk

stad een voetgangerszone is gerealiseerd

nieuwsgierig naar de geschiedenis van de

om winkelend publiek ongestoord toegang te

steden, hoe de steden ontstaan zijn en wat de

kunnen verlenen tot de winkels. In de steden zijn

veranderingen zijn geweest in de loop van de

er verschillende boulevards aanwezig met een

tijd.

verschillende gradatie van winkelmogelijkheden.

Tot onze verbazing werd het ook duidelijk dat er

Iedere stad beschikt over een winkelhoofdstraat,

al vroeg toerisme aanwezig was in deze steden.

deze worden dan ook vooral bezocht door de

Vanaf eind negentiende eeuw zijn er al een paar

toeristische bezoeker.

toeristische plekken aanwezig.

De grootste evenementen in de toeristische

Wij kunnen hieruit concluderen dat vooral de

steden zijn voornamelijk georiënteerd op

ontstaansgeschiedenis van de steden, door de

muziekfestivals of kerstmarkten. Daarnaast

ligging aan de Maas of aan de Rijn, toerisme

worden er natuurlijk ook tentoonstellingen en

heeft opgewekt in deze gebieden. Daarom

shows georganiseerd voor zowel de inwoners

worden er tegenwoordig ook vele cruises

als voor de toeristen. Toch staat Duitsland vooral

aangeboden over de Maas en de Rijn om deze

bekend om zijn kerstmarkten, de kerstmarkten

historie in een vaak mooi natuurlijk landschap te

in de steden worden vaak een maand lang

ontdekken.

gehouden in het centrum van de stad. Mensen 94

95


Logboeken

Bronvermelding

Bronvermelding Teksten De Maas

De Rijn

http://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Rhein-Karte.png http://nl.wikipedia.org/wiki/Rijn http://www.natuurdichtbij.nl/kennismaken/rijn%20en%20maas/stroomgebiedrijnenmaas.htm http://www.google-earth-wereld.nl/rivieren/rivierrijn.htm http://www.stedentipsvoortrips.nl/duitsland/rijnbb.htm#Maak_ De stad Dusseldorf http://de.wikipedia.org/wiki/D%C3%BCsseldorf http://www.duesseldorf.de http://www.duitsland-reisgids.nl http://www.germany.travel/nl/steden-cultuur/steden De stad Keulen http://de.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6ln http://www.duitsland-reisgids.nl http://www.germany.travel/nl/steden-cultuur/steden http://www.take-a-trip.eu/nl/keulen http://www.koeln.de/cologne_tourist_information De stad Bonn http://de.wikipedia.org/wiki/Bonn http://www.bonn.de/ http://www.germany.travel/nl/steden-cultuur/steden http://www.bonn.de/tourismus_kultur_sport_freizeit/index.html?lang=en http://www.bonn-region.de/ De stad Koblenz http://de.wikipedia.org/wiki/Koblenz http://www.koblenz.de/startseite/index.html http://www.koblenz-touristik.de/nl http://www.euroreizen.be/vakanties/moezel/koblenz.htm De stad Wiesbaden http://de.wikipedia.org/wiki/Wiesbaden http://www.wiesbaden.de/ http://www.germany.travel/nl/steden-cultuur/steden/wiesbaden.html De stad Mannheim http://de.wikipedia.org/wiki/Mannheim http://www.mannheim.de/ http://www.tourist-mannheim.de/en/Home http://www.germany.travel/nl/steden-cultuur/steden/mannheim.html De stad Karlsruhe http://de.wikipedia.org/wiki/Karlsruhe http://nl.wikipedia.org/wiki/Karlsruhe_(stad) http://www.karlsruhe.de/ http://www.karlsruhe.de/stadt/tourismus.en

100

101


Bronvermelding Figuren De Maas

102

103


De Rijn De stad Dusseldorf R01, R02: http://de.wikipedia.org/wiki/D%C3%BCsseldorf R03 http://www.duesseldorf.de/eng/tourism/discover/index.shtml R04: http://nl.wikipedia.org/wiki/Gebruiker:Thor_NL/Panoramas R05 http://en.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6nigsallee R06 http://www.theagenda.nl/e63487_kerstmarkt-d%FCsseldorf.html R07 http://www.duitsland-reisgids.nl/espresso/tip_duesseldorf_kunst.html R08 htpp://google.nl

De stad Wiesbaden R38 http://en.wikipedia.org/wiki/File:Wiesbaden_Luftbild_Schlossplatz_mit_Marktbrunnen_altes_und_neues_Rathaus_Stadtschloss_Marktkirche_Foto_2008_Wolfgang_Pehlemann_Wiesbaden_DSCN8942.jpg R39 http://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand:Wiesbaden_-_Panorama.jpg R40 http://nl.wikipedia.org/wiki/Wilhelmstra%C3%9Fe_(Wiesbaden) R41 http://www.rheingau-musik-festival.de/rmf,en,festivalstages.html R42 http://www.mainriver.de/wiesbaden/ R43 http://walkingwiesbaden.blogspot.com/2010/08/walking-in-wiesbaden-kaiser-casino-and_13.html R44 http://id.wikipedia.org/wiki/Berkas:Vogelschau_Mannheim_1900.jpg R45 http://www.philographikon.com/printsbadenwuertemberg.html

De stad Keulen R09 http://de.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6ln R10 http://de.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6ln R11 http://viersterren.wordpress.com/2011/03/23/schandmaul-in-keulen/ R12 http://de.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6ln R13 http://nl.wikipedia.org/wiki/Dom_van_Keulen R14 http://de.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6ln R15 http://de.wikipedia.org/wiki/Schildergasse R16 http://www.koelner-karneval.info/ R17 http://de.wikipedia.org/wiki/Rheinpark_(K%C3%B6ln) R18 http://www.keulenbezienswaardigheden.nl/keulen-bezienswaardigheden/ludwig-museum-keulen/

De stad Mannheim R46 http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mannheimer_Wasserturm R47 http://www.panoramio.com/photo/13971405 R48 http://de.wikipedia.org/wiki/Mannheimer_Planken R49 http://www.google.nl/imgres?q=mannheimer+weihnachtsmarkt&um=1&hl=nl&sa=N&biw=1527&bih=871&tbm=isch&tbnid=zEu7_uIUvQMpoM:&imgrefurl=http:// home.meinestadt.de/deutschland/weihnachtsmarkt/mannheimer-weihnachtsmarkt% R50 R51 http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Luisenpark_Mannheim_Gondolettas.JPG

De stad Bonn R19 http://de.wikipedia.org/wiki/Bonn

De stad Karlsruhe

R20 http://www.kunsttrip.nl/steden/bonn/bezienswaardigheden%20bonn.html

R52 http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Ansicht_von_Schloss_und_Stadt_Karlsruhe.jpg

R21 http://de.wikipedia.org/wiki/Altes_Rathaus_(Bonn)

R53 http://www.old-picture.com/europe/Karlsruhe-general-Germany-Baden.htm

R22 http://de.wikipedia.org/wiki/Altes_Rathaus_(Bonn)

R54 http://en.wikipedia.org/wiki/Karlsruhe_Palace

R23 http://www.flickr.com/photos/bigberto/5817792467/

R55 http://www.strassenkatalog.de/poi/gebaeude_badisches_landesmuseum_im_schloss_karlsruhe.html

R24 http://www.bonn-region.de/index.php?id=957

R56 http://throughmyeyes.cc/index.php?showimage=17

R25 http://en.wikipedia.org/wiki/Haus_der_Geschichte

R57 http://www.bvdg.de/

R26 http://www.rhein-erft-tourismus.de/en/points-of-interest/details-colognebonn/poi-details/2949/freizeitpark-rheinaue/index.html

R58 http://www.lebendige-stadt.de/web/template2neu.asp?sid=396&nid=&cof=378 R59 -

De stad Koblenz R27 http://de.wikipedia.org/wiki/Luftangriffe_auf_Koblenz R28 http://de.wikipedia.org/wiki/Koblenz R29 http://de.wikipedia.org/wiki/Koblenz R30 http://de.wikipedia.org/wiki/Deutsches_Eck R31 http://de.wikipedia.org/wiki/Deutsches_Eck R32 http://mosintour.ru/cities.asp?Id=183 R33 http://www.oopper.de/gr/rhein-in-flammen-2005-201.htm R34 http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mittelrhein_Museum,_Koblenz_-_Germany..jpg R35 http://www.koblenz-touristik.de/nl/service-shop/e-cards.html

104

105


Technische Universiteit Eindhoven. Architecture Building and Planning Strategies and Places J. Bosman

Recommend Documents