Techniek in het VMBO
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf
Postbus 416 3440 AK Woerden T 0800 – 8855885 F 0348 – 43 73 45 E
[email protected] I www.otib.nl
In OTIB zijn vertegenwoordigd:
02_OTIB_Cover_Bedrijfsh_v2.indd 1
30-07-2008 10:56:40
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal Projectkaart Functiekaarten Opdrachtkaarten Formulieren Instructiekaarten
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 1
01-08-2008 12:45:17
Colofon Deze bedrijfssimulatie Elektro is oorspronkelijk ontwikkeld in het kader van het Impulsproject VMBO-Elektrotechniek. In samenwerking met het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf (OTIB), het Ministerie van Onderwijs Cultuur & Wetenschappen en het Platform Technische Installaties. Deze simulatie is herzien door OTIB.
Projectleiding C. van de Graaf & Partners, Amstelveen Idee C. van de Graaf & Partners, Amstelveen OTIB, Woerden Opleidingskundige realisatie C. van de Graaf & Partners, Amstelveen Inhoud Platform Technische Installaties OTIB, Woerden Ontwerp Hollands Lof ontwerpers bv, Haarlem Vormgeving / Drukken Accentdesign, Mijdrecht Verweij Printing, Mijdrecht
Platform Technische Installaties April 2008
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 2
01-08-2008 12:45:17
Projectkaart
Projectkaart
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal Situatie Dennis de Mol is bezig om een eigen bedrijfje op te starten. Hij wil graag de muziekindustrie in. Sinds hij zijn studie heeft afgerond, is hij al druk bezig met alle voorbereidingen. Dennis heeft een contract afgesloten met een internationale muziekzender. Hij gaat voor deze muziekzender cd’s dupliceren. Omdat het contract al binnen is, heeft Dennis een kant en klare dupliceermachine gekocht. De machine heeft een draaistroommotor voor de centrale aandrijving. Het is één van de snelste dupliceermachines van dit moment. Dennis huurt een bedrijfshal op een oud industrieterrein. Er is wel verlichting geïnstalleerd, maar er ontbreekt nog een installatie voor het aansluiten van zijn dupliceermachine. Komende jaren wil Dennis nog meer dupliceer machines aanschaffen. Hij wil daarom een kleine kabelbaan laten aanleggen, zodat de nieuwe machines makkelijk aangesloten kunnen worden. Dennis vraagt installatiebedrijf ‘Van Roessel B.V.’ om deze installatie goed en snel aan te leggen. Dennis wil snel met de productie starten.
Klantvraag Een bedrijfshal
Tijd 19 uur
Functies
Projectleider Materiaalbeheerder Elektromonteurs Calculator Ontwerper
Wensen | eisen Een tevreden klant Installatie volgens opdracht en geldende voorschriften zoals NEN 1010, NEN-EN 50110 / NEN 3140 en NPR 5310:1 Arbo normen Juiste beroepshouding
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 3
01-08-2008 12:45:18
Projectkaart
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal Opdrachtkaarten
Formulieren
Dit zijn kaarten om mee te werken.
Dit zijn formulieren om te kopiëren.
Offertefase Afspraak met de klant maken
Voorbereiding afspraak maken Klantenkaart
Gesprek met de klant
Voorbereiding gesprek met klant Gespreksverslag
Offerte opstellen
Kostencalculatie Offerte
De offerte aanbieden
Offerte
Uitvoeringsfase Het werk voorbereiden
Installatietekeningen Projectplanning Magazijnbon Weekstaat
Installeren 1 t/m 3
Installatietekeningen Weekstaat
Testen
Weekstaat
Gebruiksaanwijzing
Gebruiksaanwijzing Weekstaat
Opleveringsfase Projectoplevering
Klantenkaart Gebruiksaanwijzing Weekstaat
Interne administratie
Weekstaat Magazijnbon
Nacalculatie
Nacalculatie Factuur
Nazorg
Voorbereiding nazorggesprek Klantenkaart
Evaluatiefase Projectevaluatie
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 4
Evaluatieformulier
01-08-2008 12:45:19
Functiekaarten
Functiekaart
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Projectleider Als projectleider ben je het aanspreekpunt voor de klant. Je gaat na wat zijn wensen zijn, je geeft hem advies over mogelijke oplossingen en je zorgt dat jullie bedrijf de opdracht krijgt. Ook is het belangrijk dat de klant tevreden is over jullie werk als jullie het project aan hem opleveren. Daarnaast stuur je het projectteam aan. Je houdt de kwaliteit en planning van het project in de gaten.
Taken
Aanspreekpunt voor de klant. Aansturen van het projectteam. Zorgdragen voor communicatie en overleg binnen het projectteam. Maken van offerte. Controleren van het installatiewerk. Opstellen gebruiksaanwijzing. Opleveren van de installatie. Eindverantwoordelijk voor de kwaliteit en de planning. Verantwoordelijk voor nazorg.
Aandachtspunten
Een tevreden klant. Installatie volgens voorschriften. Een goede samenwerking binnen het projectteam. Juiste beroepshouding.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 1
01-08-2008 12:43:41
Functiekaart
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Materiaalbeheerder De materiaalbeheerder is verantwoordelijk voor het benodigde materiaal en de gereedschappen. Tijdens de voorbereiding bepaal je wat de benodigdheden voor de klus zijn. Welke materialen zijn er nodig om de installatie aan te leggen? En hoeveel? En welke gereedschappen moeten hiervoor gebruikt worden? Als materiaalbeheerder ben je ook verantwoordelijk voor het op tijd bestellen van het materiaal. Daarnaast houd je bij hoeveel materiaal er bij de uitvoering gebruikt is.
Taken
Berekenen van het benodigde materiaal. Ondersteunen bij de calculatie van de offerte. Bestellen van materiaal. Controleren van de bestelling. Controleren levertijd. Afspreken hoe de materialen geleverd worden. Zorgdragen voor de benodigde gereedschappen. Verzamelen en terugboeken van niet gebruikt materiaal. Ondersteunen bij de nacalculatie.
Aandachtspunten
Bestel alleen noodzakelijk materiaal. Denk aan veiligheidsmaatregelen. Installatie volgens voorschriften. Juiste beroepshouding.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 2
01-08-2008 12:43:41
Functiekaart
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Calculator De calculator houdt zich bezig met het berekenen van de kosten voor de uitvoering van het project. Voor de offerte maak je een begroting van de kosten. Na de uitvoering maak je de nacalculatie van de kosten.
Taken
Berekenen wat de kosten voor de benodigdheden zijn. Begroten van de werkuren en de kosten daarvan. Maken van de offerte. Maken van de nacalculatie.
Aandachtspunten Het begroten van de kosten en uren vraagt om nauwkeurigheid. Inzicht in de werkzaamheden. Juiste beroepshouding.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 3
01-08-2008 12:43:41
Functiekaart
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Ontwerper De ontwerper is verantwoordelijk voor de tekeningen. Bij de offerte moet je een 3D-situatieschets maken. Deze tekeningen gebruik je bij de calculatie van de offerte. Daarna maak je een elektro- en installatietechnische tekening. Op de installatietekeningen geef je aan waar de verschillende onderdelen en leidingen geplaatst moeten worden. De monteurs voeren hun werkzaam heden volgens deze installatietekening uit.
Taken Maken van een 3D-situatieschets voor de offerte. Ondersteunen bij de calculatie van de offerte. Maken van installatietekeningen volgens de elektro- en installatie technische voorschriften. Overdragen van ontwerp aan monteurs. Ondersteunen bij de nacalculatie.
Aandachtspunten
Ontwerpen volgens geldende voorschriften. Een verzorgde en duidelijke 3D-situatieschets. Een goede samenwerking binnen het projectteam. Juiste beroepshouding.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 4
01-08-2008 12:43:41
Functiekaart
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Elektromonteur Als elektromonteur ben je vooral bezig met het monteren van de elektrische installatie. Maar ook moet je de administratie bijhouden.
Taken Uitvoeren installatiewerkzaamheden volgens NEN 1010, 1006, 3215 en 1078. Signaleren fouten en onveilige situaties. Verantwoordelijkheid dragen voor eigen installatiewerkzaamheden en veilige werkomgeving. Ondersteunen collega-monteurs bij het uitvoeren van installatie werkzaamheden. Zorgdragen voor naleving van de planning. Verantwoorden van de uren.
Aandachtspunten Veiligheid. Verantwoording voor installatie, werking en kwaliteit. Juiste beroepshouding.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 5
01-08-2008 12:43:42
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Afspraak maken met de klant Maak een afspraak. Een klant heeft een vraag. Het technisch installatiebedrijf waar jullie werken, wil deze klant graag verder helpen. De projectleider belt om een afspraak met de klant te maken.
Stappen 1 Bereid het telefoongesprek voor. Voorbereiding afspraak maken 2 Voer het telefoongesprek (projectleider). 3 Vul de afspraak in op de klantenkaart (projectleider). Klantenkaart
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
–
–
– Voeren van een telefoongesprek
Aandachtspunten Denk aan de juiste omgangsvormen. Stel gerichte vragen.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 6
01-08-2008 12:43:42
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Gesprek met de klant Op gesprek. Voordat de projectleider naar de klant gaat, moeten jullie het gesprek goed voorbereiden. Met het gesprek wil de projectleider te weten komen wat de wensen van de klant zijn. Welke informatie hebben jullie nodig? Aan de hand van deze informatie geeft de projectleider de klant advies. Hij legt uit wat het technisch installatiebedrijf voor de klant kan betekenen.
Stappen 1 Bereid samen het gesprek voor. Voorbereiding gesprek met klant 2 Verzamel informatie (folders en documentatie) over de mogelijke onder delen voor de bedrijfshal. 3 Voer het gesprek met de klant (projectleider). 4 Maak een verslag van het gesprek (projectleider). Gespreksverslag
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
–
– Productinformatie op internet
– Een klantgesprek voeren
Aandachtspunten
Denk aan de juiste omgangsvormen. Stel gerichte vragen. Zorg dat je een duidelijk beeld hebt van de klantvraag. Zorg voor een passend en duidelijk advies.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 7
01-08-2008 12:43:42
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Offerte opstellen Stel de offerte op. De projectleider heeft de wensen van de klant op een rijtje gezet. Jullie bedrijf gaat nu een offerte uitbrengen. De offerte bestaat uit een 3D-situatieschets en de calculatie.
Stappen 1 Meet de installatie in. 2 Maak een 3D-situatieschets (ontwerper). 3 Stel vast welk en hoeveel materiaal er nodig is (calculator en materiaal beheerder). 4 Bereken de tijd die nodig is (calculator en projectleider). 5 Maak een calculatie van de kosten (calculator). Kostencalculatie 6 Verwerk alle informatie in de offerte. Offerte
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
– Projectie
– 3D-tekenprogramma
– Technisch ontwerp maken – Afwegen van tijd en kosten
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 5
01-08-2008 12:45:20
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Offerte opstellen Aandachtspunten
Zorg dat je werk er verzorgd uitziet. Denk aan het schriftelijke taalgebruik. Denk eraan dat de klant geen meerwerk (overuren) betaalt. Bedenk of bepaalde werkzaamheden van de verschillende onderdelen samengevoegd kunnen worden. Zorg dat de planning haalbaar is.
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 6
01-08-2008 12:45:20
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
De offerte aanbieden De afhandeling van de offerte. De offerte voor de klant is klaar! De projectleider overhandigt de offerte aan de klant. Nu kijken of de klant de offerte goedkeurt!
Stappen 1 Overhandig de offerte aan de klant. 2 Maak een afspraak om de offerte verder toe te lichten (projectleider). 3 Voer het gesprek met de klant en licht de offerte toe. Vraag of de klant de offerte goedkeurt. 4 Zorg dat de klant de offerte tekent. 5 Bewaar de getekende offerte voor de administratie. Offerte
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
–
–
–
Aandachtspunten Zorg voor een professionele afhandeling.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 8
01-08-2008 12:43:43
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Het werk voorbereiden Wat hebben we nodig? Het technisch installatiebedrijf bereidt eerst het werk voor, voordat de monteurs echt aan de slag gaan. Samen denken jullie na over het volgende: Hoeveel tijd is er nodig om het project uit te voeren? Wat hebben we nodig om de opdracht uit te voeren? Is er voldoende personeel of moeten we mensen inhuren?
Stappen 1 Maak een elektro- en installatietechnische tekening (ontwerper). Installatietekening 2 Stel vast welk materiaal en gereedschap jullie nodig hebben (materiaalbeheerder). Magazijnbon 3 Bestel de benodigdheden bij het magazijn (materiaalbeheerder). 4 Maak samen de projectplanning. Projectplanning 5 Werk de weekstaat bij. Weekstaat
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
– Projectie
– Catalogi voor materiaal
– Technisch ontwerp maken – Schema lezen – Materialenstaat maken – Omgaan met werkdruk
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 7
01-08-2008 12:45:20
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Het werk voorbereiden Aandachtspunten
Bestel alleen noodzakelijk materiaal. Denk aan de veiligheid bij de installatie (zoals beschermingsmiddelen). Plan alleen mogelijke werkuren in. Plan dezelfde werkzaamheden in verschillende projectdelen op dezelfde dag.
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 8
01-08-2008 12:45:21
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installeren 1: 230V / 400V voeding Aan de slag! Jullie hebben de werkzaamheden voorbereid. De planning is klaar en de benodigdheden liggen klaar of zijn besteld. Jullie kunnen aan de slag bij de klant! Samen monteren jullie de installatie per onderdeel of apparaat. De projectleider geeft bovendien instructies aan het team, houdt de planning in de gaten en controleert alle werkzaamheden. Jullie beginnen met de 230V / 400V voeding.
Stappen Elektrische installatie 1 Bekijk de elektrotechnische tekening. Installatietekening 2 Bepaal het vermogen. 3 Stel de beveiliging vast. 4 Monteer de onderverdeelinrichting en hoofdschakelaar. 5 Bedraad de onderverdeelinrichting en de hoofdschakelaar. 6 Werk de weekstaat bij. Weekstaat
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 9
01-08-2008 12:45:21
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installeren 1: 230V / 400V voeding Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
– Serie en parallel – Wisselspanning – Meerfasensystemen – Arbeid en vermogen – Werkelijk / schijnbaar vermogen – Aardlekschakeling – Regelsysteem
– NEN 1010 – NEN-EN 50110 / NEN 3140 – NPR 5310:1
– Onderverdeelinrichting monteren – Hoofdschakelaar monteren – Plaatsen en aansluiten van een onderverdeelinrichting – Omgaan met werkdruk
Aandachtspunten
Houd je aan de afgesproken planning. Veiligheid. Draag verantwoording voor installatie en kwaliteit. Werk volgens opdracht en geldende regels.
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 10
01-08-2008 12:45:21
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installeren 2: Monteren kabelbaan De 230V / 400V voeding is aangelegd. Jullie gaan nu de kabelbaan monteren.
Stappen Elektrische installatie 1 Bekijk de elektrotechnische tekening. Installatietekening 2 Bepaal de plaats van de kabelbaan. 3 Bereid de kabelbaandelen voor. 4 Bevestig de kabelbaandelen. 5 Monteer de kabelbaan af. 6 Voorzie de kabelbaan van veiligheidsaarding. 7 Werk de weekstaat bij. Weekstaat
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
– Spanningsverlies – Warmteontwikkeling
– NEN 1010 – NEN-EN 50110 / NEN 3140 – NPR 5310:1
– Kabelbaan monteren – Kabelbaan beveiligen – Omgaan met werkdruk
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 11
01-08-2008 12:45:21
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installeren 2: Monteren kabelbaan Aandachtspunten
Houd je aan de afgesproken planning. Veiligheid. Draag verantwoording voor installatie en kwaliteit. Werk volgens opdracht en geldende regels.
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 12
01-08-2008 12:45:22
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installeren 3: Schakelen, besturen en beveiligen Jullie hebben de basisinstallatie aangelegd. Jullie gaan nu de schakelaars, besturings- en beveiligingselementen monteren. Met deze onderdelen kun je de installatie bedienen en beveiligen voor noodgevallen.
Stappen Elektrische installatie 1 Bekijk de elektrotechnische tekening. Installatietekening 2 Bepaal de plaats van de groepenkast. 3 Bereid de groepenkast voor. 4 Bevestig de groepenkast aan de muur. 5 Monteer daarbij de elektromagnetische beveiliging. 6 Plaats de motor en de bijbehorende werkschakelaar. 7 Leg de bekabeling tussen de verschillende onderdelen in de kabelbaan. 8 Zet de bekabeling met kabelbinders vast in de kabelbaan. 9 Monteer de motor en werkschakelaar af. 10 Plaats de noodstopschakelaars. 11 Leg de bekabeling en zet deze met de kabelbinders vast. 12 Monteer de noodstopschakelaar af.
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 13
01-08-2008 12:45:22
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installeren 3: Schakelen, besturen en beveiligen 13 Sluit de bekabeling van de motor, werkschakelaar en noodstopschakelaars aan op de groepenkast. 14 Sluit de bekabeling van de groepenkast aan op de onderverdeelinrichting. 15 Werk de weekstaat bij. Weekstaat
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
– Relais – Schakeltechniek – Elektronische beveiliging
– Aansluitschema onderdelen – NEN 1010 – NEN-EN 50110 / NEN 3140 – NPR 5310:1
– Groepenkast plaatsen en aansluiten – Kabels leggen in een kabelbaan – Lassen met behulp van draailasdop – Twisten – Motor plaatsen – Motor met werkschakelaar afmonteren – Noodstopschakelaar monteren – Omgaan met werkdruk
Aandachtspunten Houd je aan de planning. Het bedrijf moet op de geplande datum opengaan. Veiligheid. Draag verantwoording voor installatie en kwaliteit. Werk volgens opdracht en geldende regels.
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 14
01-08-2008 12:45:22
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installeren 4: Brandmeldinstallatie monteren Jullie gaan nu de brandmeldinstallatie voor de bedrijfshal monteren.
Stappen Elektrische installatie 1 Bekijk de elektrotechnische tekening. Installatietekening 2 Maak per rookmelder de keuze voor een optische of mechanische rookmelder. 3 Bepaal de plaats van de melders. 4 Monteer de melders. 5 Bedraad de melders. 6 Monteer de melders af. 7 Werk de weekstaat bij. Weekstaat
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 15
01-08-2008 12:45:22
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installeren 4: Brandmeldinstallatie monteren Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
– Preventie – Veiligheid – Sensoren – Luchtstroom
– Aansluitschema onderdelen – Montagevoorschrift van de fabrikant – NEN 1010 – NEN-EN 50110 / NEN 3140 – NPR 5310:1
– Risico analyse maken – Brandmelders monteren – Omgaan met werkdruk
Aandachtspunten Zorg dat de brandmeldinstallatie ruimtedekkend is. Houd rekening met brandbronnen en luchtstromen bij het bepalen van de plaats van de melders. Houd je aan de afgesproken planning. Veiligheid. Draag verantwoording voor installatie en kwaliteit. Werk volgens opdracht en geldende regels.
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 16
01-08-2008 12:45:23
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Testen Werkt het goed? De installatie is gemonteerd. Maar werkt de installatie goed? Of ontbreekt er nog iets? Samen met de docent stellen jullie de installatie in bedrijf en controleren jullie of de installatie goed werkt.
Stappen 1 Vraag de docent om spanning op de installatie te zetten. 2 Controleer de werking van de elektrische onderdelen. 3 Bij onjuiste werking: fout opsporen en herstellen. 4 Maak gereed voor oplevering. 5 Werk de weekstaat bij. Weekstaat
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
–
– Aansluitschema onderdelen – Opleveringschecklist
– Signaleren knelpunten, fouten en afwijkingen – Eigen werk controleren
Aandachtspunten Veiligheid. Denk aan opruimen van de werkplek.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 9
01-08-2008 12:43:43
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Gebruiksaanwijzing Hoe werkt het? De installatie is klaar. En werkt! Om de klant zo goed mogelijk van dienst te zijn, maken jullie een gebruiksaanwijzing. Dan weet de klant tenminste hoe de installatie werkt!
Stappen 1 Maak samen de gebruiksaanwijzing van de verschillende installatiedelen. Gebruiksaanwijzing 2 Werk de weekstaat bij. Weekstaat
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
–
– Technische gegevens onderdelen – Montagevoorschriften van de fabrikant
– Aansluitschema van technische apparaten tekenen
Aandachtspunten Denk aan het schriftelijke taalgebruik. Zorg dat je werk er verzorgd uitziet.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 10
01-08-2008 12:43:43
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Projectoplevering Lever de installatie op! Nu gaan jullie de installatie bij de klant opleveren. Bij de oplevering licht je ook de gebruiksaanwijzing toe.
Stappen 1 Spreek met de klant af wanneer je de installatie gaat opleveren (projectleider). Klantenkaart 2 Leg aan de klant uit hoe de installatie werkt en stel de installatie in bedrijf. Gebruiksaanwijzing 3 Overhandig de gebruiksaanwijzing. Gebruiksaanwijzing 4 Werk de weekstaat bij. Weekstaat
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
–
–
– Omgaan met werkdruk – Een klantgesprek voeren
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 17
01-08-2008 12:45:23
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Projectoplevering Aandachtspunten Denk aan de juiste omgangsvormen. Denk aan een goede planning van de oplevering: alles tegelijk opleveren of in deelprojecten?
5856_Bedrijfsh_krtn_2zijd.indd 18
01-08-2008 12:45:23
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Interne administratie Een nette afronding. De installatie is aan de klant opgeleverd. Terug op het kantoor werken jullie de interne administratie bij. Jullie vullen de laatste gegevens in op de weekstaat en de magazijnbon. De projectleider houdt het overzicht.
Stappen 1 Verzamel de weekstaten (calculator). Weekstaat 2 Reken uit hoeveel uur aan de opdracht is besteed (calculator). Weekstaat 3 Vul op de magazijnbon in welke materialen over zijn (materiaalbeheerder). Magazijnbon 4 Breng de overgebleven materialen en gereedschappen terug naar het magazijn. 5 Lever de weekstaten en de magazijnbon in bij de projectleider.
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
– Bedrijfscultuur
–
–
Aandachtspunten Ga zorgvuldig om met materiaal. Het project dient binnen de geplande tijd af te zijn.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 11
01-08-2008 12:43:44
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Nacalculatie Hoe ziet de rekening eruit? De interne administratie is uitgewerkt. De projectleider stelt de status vast. Samen bespreken jullie of de planning en de begroting van het benodigde materiaal goed was. Jullie vragen je daarbij af: Zijn er meer uren besteed dan dat er in de offerte is aangegeven? Zijn er andere materialen gebruikt? Daarna stellen jullie de factuur op voor de klant.
Stappen 1 Vergelijk het gebruikte materiaal met de offerte. Zijn er extra materialen gebruikt? 2 Schrijf op welke materialen in rekening worden gebracht en bereken de gemaakte kosten. Nacalculatie 3 Vergelijk de gemaakte uren met de ingeschatte tijd. Is er meerwerk uitgevoerd? 4 Schrijf het aantal uren op dat in rekening gebracht wordt. Nacalculatie 5 Maak de rekening klaar voor de klant. Factuur
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
–
–
–
Aandachtspunten De klant betaalt geen meerwerk of extra materiaal als dat niet vooraf met hem afgesproken is.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 12
01-08-2008 12:43:44
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Nazorg Contact met de klant houden. Voor het technisch installatiebedrijf is het belangrijk dat de klant tevreden is over het geleverde werk. Misschien heeft de klant nog meer opdrachten of heeft hij jullie aanbevolen bij anderen. De projectleider belt daarom de opdrachtgever voor de nazorg.
Stappen 1 Bereid samen het telefoongesprek voor. Voorbereiding nazorggesprek 2 Voer het telefoongesprek (projectleider). 3 Vul de afspraakkaart in (projectleider). Klantenkaart
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
–
–
– Een nazorg gesprek voeren
Aandachtspunten Denk aan de juiste omgangsvormen. Zorg dat de klant tevreden is. Hij kan namelijk het bedrijf bij anderen aanbevelen en voor nieuw werk zorgen.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 13
01-08-2008 12:43:45
Opdrachtkaart
offertefase | uitvoerfase | opleverfase | evaluatiefase
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Projectevaluatie En hoe is alles gegaan? Jullie hebben de installatie bij de klant opgeleverd, de gereedschappen en materialen opgeruimd, de rekening verstuurd en de nazorg uitgevoerd. Dan is het nu tijd om samen terug te kijken op de uitvoering van het project.
Stappen 1 Maak een afspraak met de docent. 2 Kijk samen terug op de uitvoering van het project. Evaluatie 3 Bespreek het evaluatieformulier met de docent.
Bronnen Begrippen
Informatiebronnen
Vakmatige vaardigheden
–
–
– Omgaan met kritiek
Aandachtspunten Denk aan de juiste omgangsvormen. Evalueer hoe je met de hoge werkdruk zijn omgegaan.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 14
01-08-2008 12:43:45
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Voorbereiding afspraak maken met de klant 1 Wie is de klant?
2 Waarom bel je de klant (doel van het telefoongesprek)?
3 Hoe ga je je voorstellen?
4 Hoe ga je afscheid nemen?
5 Welke vragen ga je tijdens het telefoongesprek aan de klant stellen?
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 15
01-08-2008 12:43:45
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Klantenkaart Gegevens Naam Adres Plaats Telefoonnummer (thuis) Telefoonnummer (werk) 06-nummer Faxnummer E-mail
Klantsituatie Hoeveel mensen wonen er? Leeftijd van de inwoners (inschatting) Zijn de bewoners bekend met techniek? (inschatting) Waar moet je rekening mee houden? (wat mag niet / wat wel) Bouwjaar Soort woning Energieleverancier Omgeving
Afspraken Datum:
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 16
Afspraak voor:
01-08-2008 12:43:45
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Voorbereiding gesprek met klant 1 Wie is de klant (aantal inwoners, leeftijd, randvoorwaarden werkzaamheden, enz.)?
2 Wanneer moet de installatie klaar zijn?
3 Wat is de opdracht van de klant?
4 Aan welke technische specificaties moet de installatie voldoen?
5 Welke materialen gaan jullie gebruiken?
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 17
01-08-2008 12:43:45
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Voorbereiding gesprek met klant 6 Welk extra gereedschap en materieel hebben jullie nodig?
7 Zijn er vragen die jullie niet konden beantwoorden? Welke informatie over de opdracht ontbreekt nog?
8 Welke vragen gaan jullie aan de klant stellen?
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 18
01-08-2008 12:43:46
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Gespreksverslag Gesprek met: Gesproken over: Datum: Plaats: 1 Welke vragen hebben jullie gesteld?
2 Beschrijf kort de informatie die jullie hebben verzameld.
3 Welke afspraken hebben jullie met de klant gemaakt?
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 19
01-08-2008 12:43:46
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Kostencalculatie 1 Wat moeten jullie gaan installeren? Product | installatie 1 Product | installatie 2 Product | installatie 3 Product | installatie 4 Product | installatie 5 Product | installatie ...
2 Welke materialen hebben jullie nodig per product | installatie? En wat zijn de materiaalkosten? Product | installatie
Materiaal
Aantal
Materiaalkosten ( in € )
Totaal ( in € )
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 20
01-08-2008 12:43:46
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Kostencalculatie 3 Hoeveel tijd hebben jullie nodig om de opdracht uit te voeren? Wat zijn de loonkosten? Product | installatie
Tijd
Loonkosten ( in € )
Totaal ( in € )
4 Zijn er extra kosten te verwachten? Product | installatie
Extra kosten voor:
Kosten ( in € )
Totaal ( in € )
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 21
01-08-2008 12:43:46
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Offerte Klantgegevens Naam Adres Telefoonnummer Met deze offerte bieden wij u aan: het leveren, monteren en bedrijfsvaardig opleveren van:
Kosten Materiaalkosten Loonkosten Extra kosten Totaal (exclusief BTW) 19% BTW Totaal prijs (inclusief BTW) Leverings- en montagevoorwaarden van de installatie: Op deze offerte zijn de Algemene Voorwaarden voor Installatiewerk voor Consumenten (AVIC) van UNETO-VNI van toepassing.
Voor akkoord opdrachtgever:
Voor akkoord opdrachtnemer:
Naam: Plaats: Datum: Handtekening:
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 22
01-08-2008 12:43:46
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installatietekening Maak een elektrotechnische tekening.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 23
01-08-2008 12:43:47
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Installatietekening Maak een installatietechnische tekening.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 24
01-08-2008 12:43:47
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Projectplanning Namen:
Project: Projectnummer: Activiteit
Wie
Werktekening maken
Ontwerper
Materialen en gereedschappen bestellen
Materiaalbeheerder
Planning maken
Projectteam
Planning bespreken
Projectteam
Vermogen bepalen
Elektromonteur
Zekeringkast en hoofdschakelaar monteren
Elektromonteur
Monteren en beveiligen kabelbaan
Elektromonteur
Voorbereiden, plaatsen en bedraden relaiskast
Elektromonteur
Plaatsen, bedraden motor en werkschakelaar
Elektromonteur
Plaatsen en bedraden noodstopschakelaars
Elektromonteur
Aansluiten bekabeling motor en noodstopschakelaars op relaiskast
Elektromonteur
Aansluiten bekabeling relaiskast op onderverdeelinrichting
Elektromonteur
Testen
Projectleider, Elektromonteur
Gebruiksaanwijzing maken
Ontwerper, Elektromonteur
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 25
Geplande tijd Tijd p.p.
01-08-2008 12:43:47
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Projectplanning Activiteit
Wie
Geplande tijd Tijd p.p.
Project opleveren
Projectleider
Interne administratie
Projectteam
Nacalculatie
Calculator
Nazorg
Projectleider
Evaluatie
Projectteam
Totaal
35 uur
Paraaf projectleider:
Paraaf materiaalbeheerder:
Paraaf ontwerper:
Paraaf calculator:
Paraaf elektromonteur:
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 26
01-08-2008 12:43:47
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Magazijnbon Levering:
Naam aanvrager:
Project: Projectnummer: Retour:
Datum:
Materialen / componenten / toestellen / etc. Aantal
Omschrijving
Over
Speciaal gereedschap / materieel Aantal
Omschrijving
Over
Paraaf aanvrager:
Paraaf magazijnmedewerker:
Tweede paraaf – retour magazijnbon
Tweede paraaf – retour magazijnbon
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 27
01-08-2008 12:43:47
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Weekstaat Namen:
Project: Projectnummer: Week:
Datum
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 28
Functie
Uitgevoerde werkzaamheden
Uren
Totaal aantal uren
01-08-2008 12:43:48
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Gebruiksaanwijzing Naam: Datum: Project: Welke onderdelen van de installatie moet de klant zelf kunnen bedienen?
Geef een beschrijving van de werking van de installatieonderdelen.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 29
01-08-2008 12:43:48
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Gebruiksaanwijzing Maak een tekening van de onderdelen van de installatie.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 30
01-08-2008 12:43:48
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Nacalculatie 1 Wat zijn de kosten van de materialen? Product
Materiaal
Aantal
Kosten ( in € )
Gebruikte materiaalkosten ( in € )
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 31
01-08-2008 12:43:48
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Nacalculatie 2 Wat zijn de loonkosten? Product
Tijd
Kosten ( in € )
Gemaakte loonkosten ( in € )
3 Zijn er overige kosten? Product
Voor...
Kosten ( in € )
Gemaakte overige kosten ( in € )
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 32
01-08-2008 12:43:48
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Nacalculatie 4 Is tijdens het uitvoeren van de opdracht met de klant afgesproken dat extra kosten in rekening gebracht mogen worden? Zo ja, zijn er extra kosten? Extra kosten voor:
Kosten ( in € )
Gemaakte extra kosten ( in € )
5 Is het project met winst of verlies afgesloten?
Offerte
Materiaalkosten Loonkosten Overige kosten Extra kosten Totaalbedrag Resultaat (Totaalbedrag nacalculatie – Totaalbedrag offerte)
Nacalculatie
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Factuur Factuur Factuurnummer: Klant: Factuurdatum:
Omschrijving
Bedrag
Materiaalkosten Loonkosten Overige kosten Extra kosten Totaal (exclusief BTW) 19% BTW Totaal prijs (inclusief BTW)
Garantie
Betaling binnen 14 dagen na factuurdatum.
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 34
01-08-2008 12:43:49
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Voorbereiding afspraak maken nazorggesprek 1 Wat is het doel van het telefoongesprek?
2 Hoe ga je je voorstellen?
3 Hoe sluit je het gesprek af?
4 Welke vragen ga je tijdens het telefoongesprek aan de klant stellen?
5 Hoe kom je te weten of de klant wel of niet tevreden is?
6 Hoe kom je te weten of de klant nog een andere opdracht voor jullie heeft?
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 35
01-08-2008 12:43:49
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Evaluatie Namen:
Project: Projectnummer: Week / weken:
1 Waren de taken aan het begin van het project voor iedereen duidelijk?
Ja / Nee
Nee, wat niet?
2 Wat vonden jullie moeilijk?
3 Welke werkzaamheden waren makkelijk?
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 36
01-08-2008 12:43:49
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Evaluatie 4 Hoe verliep de samenwerking? a. Wat ging goed?
b. Wat ging minder goed?
5 Wat zouden jullie de volgende keer anders doen?
6 Hebben jullie de planning gehaald? □ Ja: Waardoor komt dat? □ Nee: Welk deel van de planning hebben jullie niet gehaald? En hoe komt dat?
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 37
01-08-2008 12:43:49
Formulier
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Evaluatie 7 Wat hebben jullie van dit project geleerd?
8 Welke onderdelen of werkzaamheden vonden jullie het leukst om uit te voeren?
5856_Bedrijfsh_krtn_1zijd.indd 38
01-08-2008 12:43:49
Techniek in het VMBO
Bedrijfssimulatie Bedrijfshal Bedrijfssimulatie Bedrijfshal
Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf
Postbus 416 3440 AK Woerden T 0800 – 8855885 F 0348 – 43 73 45 E
[email protected] I www.otib.nl
In OTIB zijn vertegenwoordigd:
02_OTIB_Cover_Bedrijfsh_v2.indd 1
30-07-2008 10:56:40