Te vroeg uit de kappersopleiding Onderzoek naar de voortijdige uitval uit de opleidingen voor kapper niveau 2 en niveau 3
Eindrapport
december 2010 In opdracht van: Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) Postbus 895 2700 AW Zoetermeer Uitgevoerd door: Research voor Beleid drs. J.F.M. de Jonge Postbus 602 2700 MG Zoetermeer HBA-publicatiereeksnr.: 470 ISBN: 978-90-5774-193-7
Copyright © 2010 HBA Behoudens de in of krachtens de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder de schriftelijke toestemming van de uitgever, het Hoofdbedrijfschap Ambachten.
Inhoudsopgave
1
Inleiding
5
1.1
Achtergrond
5
1.2
Vraagstelling
6
1.3
Aanpak van het onderzoek
7
2
De arbeidsmarkt
3
Waarom gestopt?
11
3.1
Verhouding bol-bbl
11
3.2
De redenen om te stoppen
11
4
9
Conclusies
15
Bijlage 1 Vragenlijst
17
3
4
1
Inleiding
1.1
Achtergrond
In de branches voor de uiterlijke verzorging wordt een substantiële opleidingsinspanning gepleegd om tegemoet te komen aan de behoeftes bij klanten aan dienstverlening. De recessie van 2008 lijkt de stijgende vraag naar diensten van kappers, schoonheidsspecialistes en pedicures nauwelijks af te remmen. Ten grondslag daaraan ligt de nog steeds stijgende uitgaven voor de uiterlijke verzorging in Nederland1. Het aantal ondernemingen in de drie branches en dan vooral het aantal ZZP-bedrijven neemt sterk toe. Kennelijk is er ruimte in de markt voor deze professionals. Bij kappers neemt het aantal gediplomeerden op niveau 2 en 3 licht af en er is ook nog eens een forse uitval bij de opleidingen. Op de arbeidsmarkt zijn kappers, zeker van niveau 3, erg gewild. Er zijn geen recente arbeidsmarktcijfers over waar de leerlingen van de opleidingen voor de uiterlijke verzorging heen gaan. Het initiatief tot het verzamelen van dergelijke gegevens kwam van de Anbos waar nadrukkelijk de vraag werd gesteld waar al de afgestudeerde schoonheidsspecialisten blijven. Het Hoofdbedrijfschap Ambachten heeft deze vraag opgepikt, uitgebreid naar alle branches van de uiterlijke verzorging. Research voor Beleid is gevraagd een onderzoek uit te voeren naar de arbeidsmarktpositie van recent afgestudeerde professionals in de uiterlijke verzorging (schoonheidspecialistes en pedicures) en naar de redenen van het beëindigen van de opleidingen bij de kappers. De drie branches in de uiterlijke hebben verschillende interesses geuit als het om de leerlingen gaat. Bij de schoonheidsspecialistes en pedicures zijn de brancheverenigingen vooral geïnteresseerd in de gediplomeerden; wat gaan ze doen en wat vinden ze achteraf van hun opleiding. Bij de kappers is die informatie uit ander onderzoek al bekend en was men vooral nieuwsgierig naar de ongediplomeerde uitstroom. Waarom stoppen ze met de opleiding en wat gaan ze doen. Het vermoeden bestaat dat de groei van het aantal ZZP-ers verklaard zou kunnen worden door een vrij groot aantal personen dat de eindstreep en dus het diploma niet haalt. Er is in de opleidingen voor de kappersbranche een forse uitval; in tegenstelling tot die voor schoonheidsverzorging en voetverzorging. Er zijn geen belemmeringen om zich als kapper in te schrijven bij de Kamer van Koophandel en daardoor als ZZP-er aan de slag te gaan; ook voor uitvallers. Vanzelfsprekend is dat geen doelstelling van de opleidingen en wordt op deze manier een concurrentie in de markt gezet die de branche geen goed doet. Dit rapport is een neerslag van de bevindingen bij kappers. Ook voor de schoonheidspecialisten en de pedicures is een dergelijk rapport beschikbaar. Tevens is een geïntegreerde rapportage opgesteld
1
Dit blijkt bijvoorbeeld ook uit de gegevens van de Nederlandse Cosmetica Vereniging. Zij melden een stijging van omzetten in de afgelopen drie jaren van 4%, 7% en 5% (2008). Een groot deel van de omzet zit in producten voor haarverzorging, huidverzorging en decoratieve cosmetica. De bedrijven die aangesloten zijn bij de NCV leveren ook aan de professionals in de branche.
5
1.2
Vraagstelling
De vraagstelling voor de uiteenlopende branches in de uiterlijke verzorging is iets verschillend. Het gaat in alle drie de branches om de relatie tussen opleiding en beroep. Komen degenen die de opleiding verlaten ook daadwerkelijk in de branche terecht of zoeken ze elders emplooi. Bij de schoonheidsspecialisten en de voetverzorgers is de vraagstelling beperkt tot de gediplomeerden maar is er naast een belangstelling voor de cijfers ook inhoudelijke informatie gewenst over de vraag of men op de opleiding de juiste competenties heeft aangeleerd die in de latere beroepsuitoefening van belang zijn. Bij de kappers zijn ook de ongediplomeerde schoolverlaters het middelpunt van de belangstelling. Daar is echter minder behoefte aan informatie over de kwalitatieve aansluiting omdat deze recentelijk nog is onderzocht. De vraag die voor ligt is primair gericht op de arbeidsmarktkeuzes die gediplomeerde schoonheidsspecialisten, voetverzorgers en (on)gediplomeerde kappers maken. Men is vooral benieuwd naar de perspectieven kort na het verlaten van de opleiding. Arbeidsmarktkeuzes zijn natuurlijk nooit onbeperkt en er moeten wel banen zijn, of kansen om met enig succes ZZP-er te kunnen worden. De kwantitatieve cijfermatige aansluiting van de opleidingen op de marktvraag is gegeven met het deel van de afgestudeerden dat een plaats vindt in de markt (als werknemer of ondernemer). Als het zo is dat een groot deel van de gediplomeerden helemaal niet in de branches gaan werken kunnen we natuurlijk niet spreken over een efficiënte aansluiting van opleidingen op de arbeidsmarkt1. Als gediplomeerden in aanpalende branches terecht komen, kan dat een teken zijn van de brede inzetbaarheid van de gediplomeerden. Als dat er veel zijn betekent dat ook iets voor de opleiding. Als ongediplomeerde schoolverlaters evengoed in grote aantallen de markt betreden en een baan vinden in de uiterlijke verzorging zegt dat ook iets over de relatieve waarde van het diploma. Natuurlijk maakt het dan veel uit of deze mensen als ZZP-er aan de slag gaan of in de salons emplooi vinden. Naast een kwantitatieve aansluiting is er ook de vraag gesteld naar de kwalitatieve aansluiting; heeft de gediplomeerde die competenties verworven welke nodig zijn voor een effectieve beroepsuitoefening? Vooral daar waar gediplomeerden in aanpalende branches terecht komen waar de competenties van de uiterlijke verzorging gevraagd worden is het interessant om te zien wat men aan de opleiding heeft en waar eventueel hiaten zijn; wat mist men in de opleiding terwijl de beroepsuitoefening dit wel eist. Zoals gezegd heeft de kappersbranche dergelijke informatie al recent beschikbaar gekregen. Beide elementen; de kwantitatieve en kwalitatieve aansluiting staan centraal in het gevraagde onderzoek. In het kort wordt de vraagstelling van het onderzoek als volgt gedefinieerd;
1
Zoals gezegd is er voor een deel van de afgestudeerden geen optie van werknemerschap maar alleen van ondernemerschap. In strikte zin is daar geen sprake van een arbeidsmarkt, maar feitelijk natuurlijk wel omdat de markt voor ZZP-ers ook verzadigd kan raken, of door een groot aanbod sterk verdund.
6
In welke mate komen de uitstromers van de verschillende opleidingen in de uiterlijke verzorging terecht op de arbeidsmarkt van de drie branches (of zoeken ze hun heil elders). Bij de schoonheidspecialisten en voetverzorgers is de vraag daarbij ook hoe ze de geleerde competenties ervaren in het licht van de actuele beroepsuitoefening? Voor de kappers geldt dat ook de ongediplomeerde uitstroom in beeld gebracht moet worden. Bij de term “verschillende opleidingen” denken we natuurlijk aan de afzonderlijke opleidingen voor kappers, schoonheidspecialisten en voetverzorgers maar ook aan de niveaus 2, 3 en 4 van deze opleidingen.
1.3
Aanpak van het onderzoek
Logistiek Het onderzoek heeft plaats gevonden door middel van een Internet enquête onder de doelgroep. Daartoe is de medewerking gekregen van DUO-Ibgroep die alle contactgegevens van studenten en leerlingen heeft. We hebben DUO gevraagd een op naam gestelde brief te sturen naar personen die kort geleden zonder het diploma behaald te hebben de opleiding verlaten hebben (schooljaar 2008-2009). Deze brief is door DUO verstuurd op briefpapier van Research voor Beleid. Voor het stimuleren van de respons is onder de doelgroep een aanmoediging gegeven door middel van de verloting van een viertal minilaptops. Degenen die de brief hebben ontvangen konden door middel van een speciale inlogcode toegang krijgen tot de vragenlijst. Deze inlogcode maakte een latere koppeling aan enkele achtergrondgegevens van de ex-leerling (postcode, opleiding, leeftijd, geslacht) mogelijk. Via deze inlogcode heeft ook de verloting plaats gevonden. Vragenlijst De vragenlijst is opgesteld door Research voor Beleid en in concept voorgelegd aan vertegenwoordigers van de Branche Platform Kappers en het scholenveld. Een directeur van een van de grotere ROC’s was zo vriendelijk om de onderzoeker van commentaar te voorzien op de concept vragenlijst. De vragenlijst bevat de volgende elementen: Opleidingsachtergrond Arbeidsmarktsituatie en arbeidsmarktgedrag Kwalitatieve aansluiting; waarom heeft men de opleiding verlaten Toekomstverwachtingen werk en scholing Achtergrondinformatie
1
De vragenlijst zelf is in de bijlage opgenomen. Deze vragenlijst is afgenomen voor exstudenten voor opleidingen uit alle branches van de uiterlijke verzorging (kappers, pedicures en schoonheidsspecialisten). De vragenlijst is voorbereid door een aantal testinterviews bij leden van de doelgroep. De manier waarop respondenten door de vragenlijst heen geleid werden was afhankelijk van de gevolgde opleiding.
1
Veel van de achtergrondinformatie als leeftijd, regio en soort diploma is ook door DUO verstrekt.
7
Respons In totaal hebben 252 ongediplomeerde kappersleerlingen de vragenlijst op Internet ingevuld. De respons naar niveau en bol/bbl is als volgt Er zijn 52 bbl-ers van niveau 2 Er zijn 126 bol-ers van niveau 2 Er zijn 27 bbl-ers van niveau 3 Er zijn 46 bol-ers van niveau Dat impliceert dus 178 niveau 2 leerlingen en 73 niveau 3 leerlingen In tegenstelling tot bij schoonheidsspecialisten en pedicures komt het bij de kappersleerlingen vrijwel niet voor dat ze ook een ander opleiding volgen. Van de 252 gold dit voor 3 leerlingen (ook schoonheidspecialist niveau 3). Deze aantallen garanderen een goede representativiteit en voldoende mogelijkheden om de gegevens uit te splitsen naar afzonderlijke deelgroepen in de respons.
8
2
De arbeidsmarkt
Een van de belangrijkste vragen uit het onderzoek betreft de arbeidsmarkt van de ongediplomeerde kappersleerlingen. Zoals in het voorgaande is aangegeven waren er verwachtingen in de branche dat veel leerlingen voortijdig de opleiding verlaten en zonder diploma aan de slag gaan als ZZP-er. Het aantal ZZP bedrijven in de branche is het laatste decennium explosief gestegen. Naast de ruim 6000 salons die vrijwel constant in aantal blijven stijgt het aantal ZZP bedrijven van 6.750 zzp-er in 1999 naar ruim 14.500 in 2009; ruim een verdubbeling.
H e t o ve r z ic h t Het antwoord op de vraag waar deze mensen heen gaan is gegeven in de onderstaande tabel. Tabel 2.1
Wat doen ongediplomeerde kappersleerlingen Kapper niveau 2
Kapper niveau 3
Werknemer in de uiterlijke verzorging
6%
15%
9%
Zelfstandig ondernemer in de uiterlijke verzorging
2%
1%
2%
55%
50%
54%
Werknemer in een andere sector; detailhandel,
Totaal
gezondheidszorg Zonder betaald werk* Totaal
37%
34%
36%
100%
100%
100%
Het wordt in een oogopslag duidelijk dat de veronderstellingen uit de branche niet bewaarheid worden. Mensen die op de opleiding verlaten gaan niet als zelfstandig ondernemer in de branche aan de slag. Dat is slechts een kleine minderheid van 2% die dit doet. Het grootste deel gaat echt een andere kant op, en heeft zich eenduidig van de uiterlijke verzorging afgekeerd. Meer dan de helft (54%) van de schoolverlaters zonder diploma gaat in een andere branche werken en 36% heeft geen betaald werk. We zien hierbij ook duidelijke verschillen tussen de Bol en bbl. We zien dat de bol-ers zowel bij niveau 2 als 3 veel vaker zonder betaald werk zitten en minder vaak werknemer zijn buiten de uiterlijke verzorging. Het aandeel van de mensen dat een opleiding volgt nadat ze de kappersopleiding beëindigd hebben is voor bol-ers en bbl-ers gelijk. De werknemers in de uiterlijke verzorging Degenen die wel in de branche werkzaam zijn, op het totaal 9% is vooral werkzaam bij een kapsalon. Een deel van hen betreft leerlingen die de niveau voor 3 opleiding gestopt maar veelal wel al een niveau 2 diploma op zak hebben. Maar er zijn ook enkele leerlingen die geen enkel diploma hebben. Dit is echt een minderheid. Er zitten ook nog enkele leerlingen in aanpalende bedrijven in de UV (wellness, parfumerie, schoonheidssalon). Dit zijn allemaal heel kleine percentages en daardoor vrijwel zonder betekenis. Aan deze kleine groep hebben we ook gevraagd of ze in de toekomst denken om in de uiterlijke verzorging te blijven of niet. Dat is voor 85% van de gevallen aan de orde; dat zijn dus blijvers, maar zoals gezegd is het een kleine groep.
9
De werknemers in een andere sector Aan degenen die werkzaam zijn in een andere sector is gevraagd waar ze werken. Het antwoord staat in de volgende tabel: Tabel 2.2
Sectoren buiten de uiterlijke verzorging waar kappersleerlingen zonder diploma werkzaam zijn Niveau 2
Niveau 3
Totaal
De gezondheidszorg
6%
5%
6%
Een parfumerie of drogist
2%
0%
1%
12%
16%
14%
Een andere winkel Een kantoor
3%
3%
3%
Anders, namelijk:
32%
26%
30%
Totaal
55%
50%
54%
Het beeld is niet erg gearticuleerd. Sommigen werken in de gezondheidszorg, een enkeling werkt op een kantoor maar de grootste groep zijn toch degenen die in de detailhandel zijn gaan werken. Deze groep heeft zich ook definitief van de uiterlijks verzorging afgekeerd. Op de vraag of ze overwegen om nog te gaan werken in de uiterlijke verzorging was het antwoord vrijwel altijd nee. Van deze groep blijkt ook ongeveer de helft bezig te zijn aan een nieuwe opleiding. Dit is vrijwel altijd een mbo opleiding voor een anders sector dan de uiterlijke verzorging. Het gaat om een bont palet aan opleidingen veelal in de zorg of de handel. Degenen zonder betaald werk Dan zijn er ook nog de ex leerlingen die momenteel geen betaald werk hebben. Daarvan is het interessant om te weten of ze werkzoekend zijn en daarmee tot de categorie werkloos horen. Van de 36% die geen betaald werk heeft blijkt de helft ook daadwerkelijk werkzoekend te zijn. Dat zijn in sterkere mate mensen op niveau 2 niveau. Ruim de helft (60%) van de werkzoekenden zoekt iets dat niets met de uiterlijke verzorging te maken heeft. Ook bij de niet werkenden zien we dat de helft aan een opleiding bezig is. Het gaat om de zelfde opleidingen als de werkenden; mbo opleidingen voor vakken in de zorg of de handel.
10
3
Waarom gestopt?
3.1
Verhouding bol-bbl
Voordat we verder gaan met het presenteren van de redenen eerst nog een opmerking over de verhouding bol-bbl in de uitval. Als we per niveau de leerlingaantallen vergelijking met de uitstroom in de verhouding bol/bbl dan zien we voor de niveau 2 opleidingen dat het aantal bollers in de uitstroom veruit in de meerderheid is en ruim 70% van de uitstroom betreft. Bij de leerlingaantallen zien we dat de bollers 55% van de ingeschrevenen is. Bij de gediplomeerden zien we dat de bollers nog verder in de minderheid zijn en maar 30% van de diploma’s betreffen. De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat op niveau 2 de bol opleiding aanzienlijk meer voortijdige uitstroom realiseert dan de bbl. Bij niveau 3 opleidingen is de verdeling veel meer naar rato.
3.2
De redenen om te stoppen
De redenen waarom leerlingen met hun opleiding stoppen kunnen velerlei zijn. Soms is de opleiding te zwaar, of blijkt het vak toch niet de juiste keuze te zijn, of ging het in het leerbedrijf niet zoals verwacht werd. Vaak zullen besluiten gecompliceerd zijn en spelen meerdere factoren mee in het besluit om ermee te stoppen. Het is zelden een eenduidige enkelvoudige reden. Dat heeft ook meegespeeld in de manier waarop we de vragen over de redenen van stoppen gesteld hebben. We hebben iedere afzonderlijke reden uitgevraagd en men heeft dus ook meerdere redenen positief kunnen beantwoorden. In de onderstaande tabel zien we de redenen voor het studiestaken opgesomd. De percentages geven aan hoeveel procent van de respondenten aangeeft of een bepaalde reden bij hen heeft meegespeeld in het bestuit om te stoppen. Tabel 3.1
Redenen studiestaken
Heb je de interesse voor het kappersvak verloren.
Niveau 2
Niveau 3
Totaal
38%
28%
35% 20%
Kon je elders een (leukere of betere) baan krijgen.
19%
23%
Wilde je een eigen bedrijf beginnen in het kappersvak.
31%
32%
31%
Kon je geen stageplaats of leerbedrijf vinden?
46%
24%
39%
Vond je de opleiding te duur?
24%
27%
25%
Had je slechte cijfers op de opleiding.
19%
8%
16%
Vond je de opleiding te zwaar
29%
18%
26%
Was de opleiding achteraf niet zo'n goede keuze
54%
51%
54%
Ging het in het leerbedrijf niet zo goed als je verwachtte?
44%
45%
44%
Vond je een opleiding in een heel ander beroep eigenlijk interessanter
39%
49%
42%
Ben je ziek geworden waardoor je met je opleiding moest stoppen?
16%
16%
16%
2%
3%
2%
64%
59%
63%
Ben je verhuisd en kon je daardoor niet verder met je opleiding? Waren er andere persoonlijke redenen om te stoppen met de opleiding?
11
Het patroon is redelijk duidelijk en verschillend voor degenen die niveau 3 en niveau 2 gedaan hebben. Voor de ex-leerlingen van niveau 2 geldt dat meer dan de helft de opleiding niet zo’n goede keuze vond en dat de interesse in het kappersvak verloren is geraakt (38%). Er is ook veel aan de hand met het leerbedrijf. 46% kon geen leerbedrijf vinden en 44% gaf aan dat het bij het leerbedrijf niet zo goed ging als verwacht. Opvallend weinigen geven aan dat ze afhaken vanwege slechte cijfers op de opleiding. 16% van de stakers geven aan dat ze vanwege ziekte gestopt zijn waarvan de helft een aan het kappersvak gerelateerde ziekte (kapperseczeem, rugklachten). De belangrijkste redenen lijken te liggen in het persoonlijke vlak; bijna 2/3 van de studiestakers geeft aan dat persoonlijke redenen een rol hebben gespeeld bij het besluit om te stoppen. Bekijken we de open antwoorden hierop dan blijken toch maar heel weinigen echt persoonlijke redenen te noemen. Zwangerschap, depressie, zorgtaken of sterfgevallen worden genoemd maar zijn ver in de minderheid ten opzichte van de onderwerpen die hierboven worden genoemd; inhoudelijke interesses en opmerkingen over het leerbedrijf. Ook worden opmerkingen over de kwaliteit van de opleiding veel genoemd en de problemen die ze hebben met het vinden van voldoende (mannelijke) modellen. Er zijn in het patroon weinig verschillen gevonden tussen bbl-ers en bol-ers. De bbl-ers hebben wat meer problemen op het leerbedrijf (verschil 16%) en de bol-ers vonden wat vaker een opleiding in een ander beroep interessant (verschil 11%). Bij degenen van de niveau 3 opleidingen zien we een wat ander patroon. Daar speelt het veel minder dat ze geen leerbedrijf konden vinden en de opleiding wordt ook minder problematisch gezien. Maar weinig leerlingen vonden de opleiding te zwaar of hebben slechte cijfers gehaald. Wel geeft bijna de helft aan een opleiding in een ander beroep interessanter te vinden. Hier zien we dezelfde verschillen tussen bol-ers en bbl-ers als we op niveau 2 zien. De onderwerpen die overeenkomstig maar allemaal vrij laag scoorden waren het vinden van een andere baan of het starten van een eigen bedrijf, de kosten van de opleiding en een eventuele verhuizing. Concluderend kan gesteld worden dat er twee belangrijke achtergronden zijn om met de opleiding te stoppen; de inhoudelijke interesse en problemen met het leerbedrijf.
12
Vergelijking met toen In 1992 is ook al eens onderzoek gedaan naar de redenen van het beeindigen van de kappersopleidingen1. De opleidingen van nu en waarschijnlijk ook de leerlingen van nu zijn niet één op één te vergelijken met die van toen. Toch zien we enkele opvallende verschillen en overeenkomsten. Opmerkingen over de leerbedrijven werden er toen ook gemaakt; ook motivatieproblemen en verminderde interesse voor het vakgebied zijn kennelijke van alle tijden. Persoonlijke redenen in termen van zorgtaken en ziekte werden toen ook genoemd maar kwamen wat minder voor. Wat echt substantieel is afgenomen zijn de oorzaken die direct te relateren aan beroepsziektes. Huidproblemen, klachten van de luchtwegen en voet en rugklachten waren toen voor 56% van de vertrekkers reden om er mee te stoppen; vaak de exclusieve reden. Dat is nu een veel lager getal; 8%. De arbeidsomstandigheden zijn sindsdien dus sterk verbeterd door de inzet van andere materialen en meubilair
1
J. Schaad en J. de Jonge Te vroeg uit de kappersopleiding (onderzoek in opdracht van de SVK; voorloper van het huidige KOC.
13
14
4
Conclusies
Vertrekkers gaan uit de uiterlijke verzorging De belangrijkste conclusie die uit dit onderzoek getrokken kan worden is dat degenen die de kappersopleiding verlaten dit niet doen om een eigen bedrijf als zzp kapper te beginnen. Dat komt vrijwel niet voor. De vrees in de branche dat de groei van het aantal zzp bedrijven van deze groep ongediplomeerden zou komen wordt dus niet bewaarheid. De algemene lijn is dat de meeste oud-leerlingen er achter komen dat de kappersopleiding niet goed bij hen past en ze daarom overstappen naar een heel ander vakgebied; ze gaan werken in een andere branche of gaan een opleiding doen die niets met de uiterlijke verzorging te maken heeft; vooral voor de handel en de zorg. Werkloosheid hoog De groep die afhaakt kiest dus andere wegen maar er zijn er ook die nog gen plek in opleiding of werk gevonden hebben. De werkloosheid onder de groep schoolverlaters is vrij groot; 18%. Bol kwetsbaarder dan bbl De kans dat een leerling de opleiding vroegtijdig beëindigd is er zowel onder degenen die de bol hebben gedaan als bij degenen die de bbl hebben gedaan. Maar bij bol is die kans wel wezenlijk groter; zowel binnen niveau 2 als binnen niveau 3 opleidingen. Bij de inschrijvingen en zeker de gediplomeerden vormen de bbl-ers een vrij substantieel deel, bij het voortijdige uitvallers de bol-lers veel talrijker. Bovendien zien we bij bollers dat ze veel vaker werkloos worden. Reden 1 om te stoppen; veranderende interesse Vrij veel leerlingen geven aan dat ze achteraf vinden dat het kappersvak toch niets voor hen is. Ze hebben dus kennelijk een verkeerde keuze gemaakt, komen daar in de loop van de opleiding achter en besluiten het over een andere boeg te gooien. Slechte cijfers, verhuizing of ziekte komen weinig voor. Persoonlijke redenen als zorgtaken zwangerschap of psychologische problemen komen voor maar spelen niet de hoofdrol. Reden 2 om te stoppen; het leerbedrijf Er zijn veel opmerkingen over leerbedrijven. Het is voor veel leerlingen, met name op niveau 2 lastig om een stageplaats te vinden en de ervaringen op het leerbedrijf zijn voor hen vaak reden om te stoppen Reden 3 om te stoppen; de opleiding Studiestakers vinden de opleiding niet te zwaar of te duur of hebben slechte cijfers. De meeste van hen hebben ook andere redenen om te stoppen dan dat de opleiding tegen zou vallen. In de open antwoorden komen we wel regelmatig opmerkingen tegen over de kwaliteit van de docenten, de organisatie van de school (informatie, afspraken nakomen) maar vooral over het probleem van de modellen die ze op school nodig hebben (vooral mannen). Dat is voor veel leerlingen reden om er mee te stoppen.
15
16
Bijlage 1
Vragenlijst
B3649\23 januari 2009
De vragenlijst wordt voorgelegd via een Internet enquête. Via een brief die verzonden wordt door de IB-groep worden personen geselecteerd die een opleiding hebben gevolgd in de uiterlijke verzorging. De enquête is maatwerk en gericht op de personen die in de belangstelling van de brancheorganisaties vallen. Anbos en Provoet zijn geïnteresseerd in degenen die met een diploma de arbeidsmarkt opkomen. Het Branche Platform Kappers is juist geïnteresseerd in degenen die de opleiding ongediplomeerd verlaten. Wij krijgen een geanonimiseerd bestand en kunnen aan de inlogcode zien of de desbetreffende persoon een opleiding voor kapper, schoonheidsspecialist of voetverzorger heeft gehad, en dus ook of er een diploma gehaald is. Bij schoonheidspecialisten en voetverzorgers komt het regelmatig voor dat er 2 diploma’s worden behaald en de IB-groep registreert altijd maar één diploma. Over de diploma’s en opleiding worden desondanks vragen gesteld. Dat zijn controlevragen om na te gaan of alles goed gegaan is. De vragenlijst bestaat uit een 6-tal blokken en een afsluiting. Er zit een systeem van routing in de vragenlijst dat in de platte tekst die nu voorligt niet direct zichtbaar is. De meeste blokken zijn voor alle respondenten geldig. Blok 3 is alleen geldig voor degenen die een niet afgeronde opleiding kappers hebben gedaan; dat gaat over de redenen waarom ze met de studie gestopt zijn. Blok 5 over de kwalitatieve aansluiting geldt alleen voor degenen die een afgeronde opleiding voor schoonheidspecialisten of pedicure hebben gedaan Overzicht van de blokken van de vragenlijst. Blok
Inhoud
Voor wie
1
Introductie
Allen
2
Screening opleidingsachtergrond
Allen
3
Redenen studiestakers
Kappers die met de opleiding gestopt zijn
4
Arbeidsmarkt en scholing situatie
Allen
5
Kwalitatieve aansluiting
Schoonheidspecialistes en Pedicures
6
Toekomstverwachtingen werk en scholing
Allen
7
Afsluiting
Allen
17
Blok 1 Algemene introductie voor alle respondenten Beste ex leerling van een opleiding in de uiterlijke verzorging, Fijn dat je mee wilt doen aan de enquête over de arbeidsmarkt en opleidingen in de uiterlijke verzorging. De uitnodiging voor deze enquête heb je gekregen door een brief van de IB-groep waar alle studenten en leerlingen van onderwijsinstellingen in Nederland geregistreerd staan. Onderzoekbureaus zoals EIM kunnen vragen om brieven of vragenlijsten te versturen zonder dat we zelf over die adressen en namen beschikken. We doen dit onderzoek voor het Hoofd Bedrijfschap Ambachten die dat doet namens de Anbos, het Branche Platform Kappers en ProVoet. De vragenlijst bevat vragen over de opleiding waar je aan deelgenomen hebt en over je huidige werk. Het invullen van de vragenlijst zal ongeveer een kwartier van je tijd nemen.
Blok 2 Opleidingsachtergrond (alle respondenten) Deze vragen gaan over de opleiding voor de uiterlijke verzorging waar je kort geleden aan deelgenomen hebt. Welke opleiding in de uiterlijke verzorging heb je gevolgd?
Schoonheidspecialiste
Grimmeur
Pedicure
Kapper
Schoonheidsspecialiste en pedicure
Kapper en pedicure
Kapper en schoonheidsspecialiste
In het MBO zijn opleidingen op niveau 1, 2, 3 en 4. Weet je welk niveau jouw opleiding had?
Kapper niveau 2
Afro kapper niveau 2
Kapper niveau 3 (all round kapper)
Afro kapper niveau 3 (all round afro kapper)
Schoonheidsspecialiste niveau 3
Schoonheidsspecialiste niveau 4
Pedicure niveau 3
Pedicure niveau 4 (medisch pedicure)
Heb je deze opleiding afgerond met een diploma?
18
Nee, ik ben met de opleiding gestopt.
Ja, ik heb een diploma gehaald voor mijn opleiding
Ja, ik heb twee diploma’s behaald
(alleen voor kappers) Had je een arbeidscontract in een kapsalon (was het een bbl op leiding) toen je de opleiding verliet?
Ja
Nee
Blok 3 Redenen studiestakers (alleen kappers die gestopt zijn met de opleiding) Wanneer ben je met de opleiding gestopt.
In het eerste jaar van de opleiding
In het tweede jaar van de opleiding
Op een ander moment
Weet niet
Hieronder staan stellingen over redenen om met de opleiding te stoppen. Wil je per onderwerp aangeven of dat bij je meespeelde toen je stopte. Heb je de interesse voor het kappersvak verloren.
Ja
Nee
Kon je elders een (leukere of betere) baan krijgen.
Ja
Nee
Wilde je een eigen bedrijf beginnen in het kappersvak.
Ja
Nee
Kon je geen stageplaats of leerbedrijf vinden?
Ja
Nee
Vond je de opleiding te duur?
Ja
Nee
Had je slechte cijfers op de opleiding.
Ja
Nee
Vond je de opleiding te zwaar
Ja
Nee
19
Was de opleiding achteraf niet zo’n goede keuze
Ja
Nee
Ging het in het leerbedrijf niet zo goed als je verwachtte?
Ja
Nee
Vond je een opleiding in een heel ander beroep eigenlijk interessanter
Ja
Nee
Ben je ziek geworden waardoor je met je opleiding moest stoppen
Ja, het was een ziekte die met het vak te maken heeft
Ja, maar mijn ziekte had niets met het vak te maken
Nee
Ben je verhuisd en kon je daardoor niet verder met je opleiding
Ja
Nee
Waren er andere persoonlijke redenen om te stoppen met de opleiding?
Nee
Ja, er waren de volgende redenen (toelichting vragen)
Blok 4 Arbeidsmarktsituatie (allen) Wat doe je nu? Ben je … 1
werknemer in de uiterlijke verzorging
2
werknemer in een andere sector; detailhandel, gezondheidszorg,
3
zelfstandig ondernemer in de uiterlijke verzorging
4
zonder betaald werk
Indien 1 Werk je in
Een kapperszaak
Een salon voor schoonheidsspecialisten
Een bedrijf voor voetverzorging
Een bedrijf in de welness sector; (sauna, beauty farm, zonnestudio, fitness, hotel met wellness voorziening)
Een hotel of parfumerie met schoonheidssalon, of kapsalon
Een zorginstelling met voorziening voor pedicure, kapsalon of schoonheidsbehandelingen
20
Indien 2 Werk je in
De gezondheidszorg
Een parfumerie of drogist
Een andere winkel
Een kantoor
Anders namelijk ……………………………………………….
Indien 3 Heb je een bedrijf als
Kapper
Schoonheidspecialist
Pedicure
Combinatie kapper en schoonheid of pedicure
Combinatie schoonheidspecialist en pedicure
Indien schoonheidspecialist;
Ken je de Algemene Nederlandse Bond voor Schoonheidsspecialisten; Anbos en ben je lid? o
Ja ik ken ze en ben lid van de Anbos
o
Ja maar ik ben geen lid
o
Nee
Indien 4 Ben je werkzoekend
Ja
Nee
Ben je op zoek naar een baan in
Een kapperszaak
Een salon voor schoonheidsspecialisten
Een bedrijf voor voetverzorging
Een bedrijf in de welness sector; (sauna, beauty farm, zonnestudio, fitness)
Een hotel of parfumerie met schoonheidssalon, of kapsalon
Een zorginstelling met voorziening voor pedicure, kapsalon of schoonheidsbehandelingen
Een baan die niets met mijn opleiding te maken heeft.
Voor alle respondenten Volg je momenteel een opleiding?
Ja
Nee
21
Indien ja
Is dat een opleiding voor
Kapper niveau 2
Kapper niveau 3
Schoonheidspecialist niveau 3
Schoonheidspecialist niveau 4
Pedicure niveau 3
Pedicure niveau 4
Een andere opleiding op mbo niveau namelijk ……………………………….
Een andere opleiding op hbo niveau namelijk ……………………………..
Blok 5 Inhoudelijke aansluiting (5A alleen voor schoonheidspecialistes, 5B voor pedicures) Alleen voor personen die een afgeronde opleiding in schoonheid of voet hebben gedaan en werk hebben gevonden of ondernemer zijn in de uiterlijke verzorging. Screening schoonheid of pedicure
Blok 5A schoonheidsspecialisten Bij de volgende vragen willen we nagaan of je voldoende hebt gehad aan je opleiding en de opgedane vaardigheden en kennis kunt toepassen in je huidige werk. Voor ieder onderwerp willen we drie dingen weten; heb je het geleerd op de opleiding, gebruik je het in de praktijk en heb je behoefte aan scholing op dat onderwerp. Als je bijvoorbeeld van het onderwerp mannenhuid vindt dat je er voldoende over geleerd hebt, dit soms gebruikt en er geen scholingsbehoefte aan hebt vult je dit als volgt in: geleerd voldoende of niet
Mannenhuid
22
gebruik
scholingsbehoefte
voldoende
niet
gebruik
gebruik
gebruik
geleerd
geleerd
ik vaak
ik soms
ik niet
X
X
ja
nee
X
Dit zijn de onderwerpen Geleerd voldoende of niet
gebruik
scholingsbehoefte
voldoende
niet
gebruik
gebruik
gebruik
geleerd
beter
ik vaak
ik soms
ik niet
ja
nee
Huidanalyse
Gezichtsbehandeling
Lichaamsbehandeling
Cosmetische behandeling hand, nagel en voeten
Visagie
Nagelstyling, van de natuurlijke nagel (geen kunstnagels)
Donkere huid
Mannenhuid
Gespecialiseerde behandeling; acne
Gespecialiseerde behandeling; camouflage
Gespecialiseerde behandeling; pincementmassage
Gespecialiseerde behandeling; manuele lymfedrainage
Gespecialiseerde behandeling; oosterse massage (Shiatsu)
Gespecialiseerde behandeling; ontharen laserbehandeling
Gespecialiseerde behandeling; permanent make-up
Gespecialiseerde behandeling; voetreflexzonemassage
Gespecialiseerde behandeling; bindweefselmassage
Wellnessbehandeling; Aromatherapie
Wellnessbehandeling; Thelassotherapie
den
Wellnessbehandeling; hoofdhuid en oormassage
Wellnessbehandeling; kleuradvies make-up en kleding
thoden
Cliënten adviseren over producten en behandelingen
Bedrijf starten
Bedrijfsplan opstellen
Marketing bedrijf, reclame, klantenwerving
Verkooptechnieken
Inkoop en voorraadbeleid uitvoeren
Prijzen/ tarieven bepalen
Financiële administratie voeren
Personeel werven en aanstellen
Personeel begeleiden
Wellnessbehandeling; advies en toepassing afslankmetho-
Wellnessbehandeling; adviseren toepassen bruiningsme-
23
Screening voor alleen pedicures
Blok 5B pedicures Bij de volgende vragen willen we nagaan of je voldoende hebt gehad aan je opleiding en de opgedane vaardigheden en kennis kunt toepassen in je huidige werk. Voor ieder onderwerp willen we drie dingen weten; heb je het geleerd op de opleiding, gebruik je het in de praktijk en heb je behoefte aan scholing op dat onderwerp. Als je bijvoorbeeld van het onderwerp “behandeling risicovoet” vindt dat je er voldoende over geleerd hebt, dit soms gebruikt en er geen scholingsbehoefte aan hebt vult je dit als volgt in: geleerd voldoende of niet
Gespecialiseerde behandeling behandelen risicovoet
gebruik
scholingsbehoefte
voldoende
kon
gebruik
gebruik
gebruik
geleerd
beter
ik vaak
ik soms
ik niet
X
X
ja
nee
X
geleerd voldoende of niet
gebruik
scholingsbehoefte
voldoende
kon
gebruik
gebruik
gebruik
geleerd
beter
ik vaak
ik soms
ik niet
ja
nee
Voetonderzoek uitvoeren
Basisbehandeling voeten uitvoeren
Gespecialiseerde behandeling screenen risicovoet
Gespecialiseerde behandeling behandelen risicovoet
Specialistische technieken uitvoeren
Voorlichting aan klant geven
Cliënten adviseren over producten en behandelingen
Bedrijf starten
Bedrijfsplan opstellen
Marketing bedrijf, reclame, klantenwerving
Inkoop en voorraadbeleid uitvoeren
Tarieven bepalen
Financiële administratie voeren
Personeel werven en aanstellen
Personeel begeleiden
24
Screening voor alleen kappers van het Zadkine college
Blok 5C Kappers Bij de volgende vragen willen we nagaan of je voldoende hebt gehad aan je opleiding en de opgedane vaardigheden en kennis kunt toepassen in je huidige werk. Voor ieder onderwerp willen we drie dingen weten; heb je het geleerd op de opleiding, gebruik je het in de praktijk en heb je behoefte aan scholing op dat onderwerp. Als je bijvoorbeeld van het onderwerp “föhnen en stylen” vindt dat je er voldoende over geleerd hebt, dit soms gebruikt en er geen scholingsbehoefte aan hebt vult je dit als volgt in: geleerd voldoende of niet
Föhnen en stylen
gebruik
scholingsbehoefte
voldoende
niet
gebruik
gebruik
gebruik
geleerd
geleerd
ik vaak
ik soms
ik niet
X
X
ja
nee
X
geleerd voldoende of niet
gebruik
scholingsbehoefte
voldoende
niet
gebruik
gebruik
gebruik
geleerd
geleerd
ik vaak
ik soms
ik niet
ja
nee
Afspraken maken en ontvangen van klanten
Analyse van haar en hoofdhuid
Knippen en snijden van het haar
Verzorgen van haar en hoofdhuid
Kappen van lang haar
Föhnen en stylen
Tijdelijk omvormen van het haar
Blijvend omvormen van het haar
Producten en diensten verkopen aan de klant
Kleuren en ontkleuren van het haar
Behandeling afronden en administratie bijwerken
25
Blok 6 Toekomstverwachtingen werk en scholing (Allen) (aanwijzing voor de webontwikkelaar) Dit is een wat ingewikkeld blok qua screening. Gebruik hiervoor de eerste screeningvraag van blok 4. Er zitten vragen bij voor de volgende groepen; 6.1 Vragen voor zowel werkgevers als werknemers in de uiterlijke verzorging 6.2 Vragen voor werknemers in de uiterlijke verzorging 6.3 Vragen voor werkgevers in de uiterlijke verzorging 6.4 Vragen voor werkenden buiten de uiterlijke verzorging of voor degenen die niet actief zijn op de arbeidsmarkt (geen werk)
6.1.
Screening voor respondenten werkzaam als ondernemer in de uiterlijke verzorging of werknemer in de uiterlijke verzorging (groep 6.1) Verwacht je over een jaar nog werkzaam te zijn in je eigen bedrijf?
Ja
Nee
Heb je momenteel behoefte aan bij- of nascholing?
Ja
Nee
Indien Ja Op welk terrein ligt dan de nascholing (meerdere antwoorden mogelijk)
6.2.
Vaktechnische gespecialiseerde behandelingen
Verkooptechnieken
Marketing en klantenwerving
Bedrijfvoering
Modetrends in de branche
Screening voor werknemers in de uiterlijke verzorging Ben je op zoek naar een andere baan
Ja, ik wil voor mezelf beginnen in de uiterlijke verzorging
Ja, naar een ander bedrijf in de uiterlijke verzorging
Ja, maar ik zoek een baan buiten de uiterlijke verzorging
Nee, ik blijf bedrijf waar ik nu werk
6.3 Screening voor ondernemers in de uiterlijke verzorging Overweeg je te stoppen met je bedrijf?
26
Ja, ik ga een baan zoeken als werknemer in de uiterlijke verzorging.
Ja, ik ga een baan zoeken buiten de uiterlijke verzorging.
Ja, maar ik weet nog niet wat ik ga doen.
Nee, ik ga door met mijn bedrijf
6.4
Screening voor werkenden buiten de uiterlijke verzorging en voor niet actieven Overweeg je te gaan werken in de uiterlijke verzorging?
Ja, ik ga een baan zoeken als kapper.
Ja, ik ga een baan zoeken als schoonheidsspecialist of pedicure.
Ja, ik ga een kappersbedrijf beginnen.
Ja, ik ga een schoonheidssalon beginnen.
Ja, ik ga een praktijk voor voetverzorging beginnen.
Blok 7 Afsluiting (allen) Dit is het einde van onze vragenlijst. Mede namens het HBA, het Brancheplatform Kappers, de Anbos en ProVoet willen wij je hartelijk danken voor het deelnemen aan dit onderzoek. Voor de deelnemers van dit onderzoek worden 4 minilaptops Samsung N140 verloot. Als je kans wilt maken op zo’n prachtige minilaptop vul dan hieronder je mailadres op. Je krijgt dan van ons bericht over de loting.
………………………………………………………………………….
Heb je nog een opmerking over de vragenlijst of over dit onderzoek dan verzoeken wij je deze hieronder te noteren ………………………………………………………………………….
Dank voor je medewerking. Jos de Jonge Onderzoeker EIM, Zoetermeer
27
28
Research voor Beleid Bredewater 26 Postbus 602 2700 MG Zoetermeer tel: 079 32 22 222 fax: 079 32 22 212 e-mail:
[email protected] www.research.nl
29
