te koop Overheid vergeet de fiets slechts 20,80 per ton pagina 16 Sprankelend, fris en bruisend? DG Water Annemieke Nijhof pagina 30

hét magazine voor de overheid

Overheid vergeet de fiets Pagina 8

25 januari 2008

nr

1

vierde jaargang

p o o k te

! 2 O C

on 0 per t ,8 0 2 € s slecht 16 pagina

SPELERS

Sprankelend, fris en bruisend? DG Water Annemieke Nijhof pagina 30 SG Van Maanen was nog niet klaar op VenW pagina 20

Nieuw dilemma: embryodonatie pagina 14

Robert D. Kaplan over de nieuwe Koude Oorlog pagina 24

I.M.

Twee voor twaalf voor drugsbeleid pagina 10

inhoud

PM nummer 1 25 januari 2008

16 Makelaars in lucht

Emissiehandelssysteem is een ‘fiasco’

20 Een leven lang ambtenaar

SG Geert van Maanen, thans VWS, over zijn carrière bij het rijk

24 De nieuwe Koude Oorlog

10

Robert Kaplan voorziet wapenwedloop tussen VS en China

35 Trik wint Inktspotprijs

Politieke tekenaars zijn zeer collegiaal

NIEUWS 8 t/m 15

8 Op de fiets! Ambtenaar moet duurzaam reizen 10 ‘Laatste strohalm voor realistisch drugsbeleid’ 13 Kernlobby draait op volle toeren 14 Angst voor embryodonatie 15 Jan Willem Oosterwijk in commissie-Bakker SPELERS 28 t/m 31

24

8 Coachen voor diversiteit 2 29 ‘Ideale BZ’er’ genomineerd 30 Annemieke Nijhof: DGW in spe MENINGEN

9 Column Guikje Roethof: In de ban 27 Column Jorrit de Jong: Kleine probleempjes SERVICE

33 Et cetera 34 Kameragenda en evenementen

35

Omslag: Rob Jongbloed

PM 25/1

3

lopende zaken > Algemene Zaken

Economische Zaken

DAVOS • De minister-president vertoeft van 24 tot en met 27 januari in

OESO • Minister Van der Hoeven neemt donderdag 31 januari het

Davos in Zwitserland. Niet om te skiën, maar om deel te nemen aan het World Economic Forum. Hier komen wereldleiders bijeen om de grote mondiale vragen zoals armoede en klimaatverandering te bespreken. In de wandelgangen zal de crisis op de financiële markten het gesprek in Davos ongetwijfeld beheersen.

Oeso-landenrapport over de Nederlandse economie in ontvangst. De uitreiking vindt plaats in Nieuwspoort en zal met argusogen worden gevolgd door de vaderlandse pers en politiek. Opiniemakers zijn er ­immers nog altijd niet over uit of Nederland op korte termijn nu wel of geen recessie wacht. Speciale aandacht is er in het rapport voor het thema arbeidsparticipatie.

BZK TOEKOMST • Maandag 28 januari brengt minister Ter Horst door in

Noord-Brabant. Ze opent de Fietsvakbeurs in Rosmalen en gaat daarna naar Den Bosch en Tilburg, waar ze twee werkbezoeken brengt die in het teken staan van veiligheid. Woensdag 30 januari is de bewindsvrouw in de Tweede Kamer voor een overleg over het onderdeel ­adviesfunctie uit de Nota Vernieuwing Rijksdienst. De dag erna spreekt Ter Horst op het BZK-congres Ambtenaar van de toekomst in het ­Kurhaus in Scheveningen (zie ook pagina 33). PASPOORT • Staatssecretaris Bijleveld, net terug van de Antillen, brengt maandag 28 januari een werkbezoek aan Enschede waar een pilot wordt gedaan met de uitgifte van paspoorten aan Nederlanders die net over de grens wonen.

Buitenlandse Zaken Darfur • De Tweede Kamer heeft eind januari een mooie kans om stil te staan bij het koloniale verleden. Op de 30e vinden ­gesprekken plaats met de bewindslieden over Suriname en een dag ­later over Indonesië. Zowel minister Verhagen van BZ als minister Koenders voor Ontwikkelings­ samenwerking geeft acte de présence. Verhagen en Koenders trekken deze weken veel samen op. Van 4 tot en met 7 februari bereizen zij Sudan. Het bezoek begint en eindigt in de hoofdstad Khartoem en brengt hen niet alleen naar de veelgeplaagde provincie Darfur, maar ook naar Juba in Zuid-Sudan. Verhagen heeft op woensdag 30 januari overigens ook nog een AO over de verlenging van de missie in Irak. Zaterdag 2 februari is hij aanwezig bij de opening van de tentoonstelling Go China in Groningen. Geldof • Koenders spreekt woensdag 30 januari eerst nog met Commissioner-General van de UNRWA Karen AbuZayd, speciaal belast met het probleem van de Palestijnse vluchtelingen, over de situatie in Gaza. Die dag ontmoet hij ook Angel Gurria, de Secretary-General van de Oeso. Donderdagochtend 31 januari mag Koenders tijdens een ontbijt de prijs voor de meest vrouwvriendelijke minister in ontvangst nemen, die middag heeft hij (alweer samen met Verhagen) op het departement een gesprek met popactivist Sir Bob Geldof. DEBAT • Maandag 28 januari is staatssecretaris Timmermans in Brussel. Na de Razeb luncht hij met alle ministers van Europese Zaken. Later op de dag gaat de PvdA’er in debat met de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht. Dinsdag 29 januari luncht Timmermans met de Sloveense minister Dimitri Rupel (Buitenlandse Zaken). ’s Avonds vliegt hij vervolgens naar Turkije waar hij zowel Istanbul als Ankara aandoet. Donderdag de 31e is de bewindsman weer terug in Nederland om de EU-Ruslandconferentie, georganiseerd door Instituut Clingendael, toe te spreken.

Defensie IRAK • Op woensdag 30 januari is minister Van Middelkoop bij een AO over de Navo-trainingsmissie in Irak. De missie met de naam NTM-I zorgt voor opbouw van de Iraakse veiligheidssector en bestaat uit 155 militairen, onder wie 7 Nederlanders. De Nederlandse aanwezigheid werd verleden jaar augustus met een halfjaar verlengd. Twee dagen ­later, op vrijdag 1 februari, is de minister in theater Carré aanwezig bij de verjaardagsfeesten van de koningin en prinses Margriet (70 en 65).

4

PM 25/1

DIGIRaad • Voorafgaand aan de Europese Safer Internet Day op 12

f­ebruari neemt staatssecretaris Heemskerk een rapport van de DigiRaad in ontvangst. Twaalf jongeren tussen de 12 en 18 jaar adviseren het ministerie sinds 2006 over de beveiliging van het internet voor hun doelgroep. De raad komt met nieuwe ideeën over online quizzen, ­gamen, chatten en filmpjes kijken.

Financiën TAART • Staatssecretaris De Jager brengt woensdag 28 januari een

­ ezoek aan Goes. Daar reikt hij op het stadskantoor een taart uit voor b het schrappen van tal van overbodige regels. Ook bezoekt hij zijn oude middelbare school, waar hij een spreekbeurt zal houden. De dag daarop houdt De Jager een toespraak bij de Top Management Briefing ­Insurance, die wordt gehouden in het WTC in Rotterdam. Woensdag 30 januari opent De Jager een congres in Utrecht van het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO). Het congres staat in het teken van de ­ondernemende student.

Justitie JBZ-RAAD • Vrijdag 25 en zaterdag 26 januari zitten minister Hirsch

­ allin en staatssecretaris Albayrak in Ljubljana. Deze dagen vindt de B eerste informele JBZ-raad plaats onder het voorzitterschap van ­Slovenië. Met hun collega’s zullen de bewindslieden onder andere spreken over een gemeenschappelijke asielprocedure, de gegevens van vliegreizigers en het nieuwe Schengen Informatie Systeem. SYMPOSIUM • Donderdag 31 januari bezoekt staatssecretaris Albayrak het symposium Aanpak Veelplegers Groningen. Hier zal zij uit handen van hoofdofficier van justitie Eland het eerste exemplaar van het Handboek veelplegers in ontvangst nemen. Het gaat om een handboek dat speciaal voor de aanpak van veelplegers in Groningen is opgesteld.

LNV DIERENWELZIJN • Maandag 28 januari is minister Gerda Verburg de hele dag in de Tweede Kamer voor het langverwachte debat over de Nota Dierenwelzijn en de nationale agenda dierengezondheid. Het

lopende zaken < ­ ebat in de Tweede Kamer stond eigenlijk al voor afgelopen najaar op d de agenda, maar werd onder luidkeels protest van met name de Partij voor de Dieren enige maanden uitgesteld. EXPOSITIE • Minister Verburg opent donderdag 31 januari in Brussel de tentoonstelling ‘Supermarkt Europa’, over vijftig jaar Europees landbouwbeleid. De expositie is een initiatief van LNV in samenwerking met het Belgische beleidsdomein Landbouw en Visserij, uitgevoerd door het Centrum Agrarische Geschiedenis in Leuven. De tentoonstelling bestaat uit vijftig producten uit de schappen van de supermarkten aan de hand waarvan de ontwikkeling van de landbouw wordt ­geschilderd.

Verkeer en Waterstaat FILES • Woensdag 30 januari praat minister Eurlings met de vaste Kamercommissie over de mogelijkheden van commerciële navigatie­ systemen. Kan een TomTom ook doorgeven waar de files staan of waar er aan de weg gewerkt wordt? Een week later, op woensdag 6 januari, komt in een ander AO de kwestie ‘anders betalen voor mobiliteit’, oftewel de ambitieuze plannen van Eurlings inzake rekeningrijden, aan bod. RIVIER • Staatssecretaris Huizinga mag maandag 28 januari haar wandelschoenen weer aantrekken. Ze brengt dan een bezoek aan Lent, nabij Nijmegen, in het kader van het project Ruimte voor de rivier. De Waal heeft meer ruimte nodig en mogelijk valt die in de bocht bij Lent te halen. Huizinga maakt een wandeling door het gebied en praat met bewoners, een wethouder en andere belanghebbenden.

Vrom VUURWERK • Minister Cramer heeft dinsdag 29 januari twee AO’s over

OCW BUITENHOF • Minister Plasterk houdt zaterdag 26 januari de openings-

speech van een symposium van Beter Onderwijs Nederland, de club van filosoof Ad Verbrugge. De volgende dag is hij te gast in Buitenhof, het programma waar hij eerder columnist was, en spreekt hij op de nieuwjaarsbijeenkomst van het COC. De maandag staat voor Plasterk altijd in het teken van werkbezoeken. Op 28 januari staan er drie ­afspraken in Amsterdam in zijn agenda: bij de Rijksacademie voor ­Beeldende Kunsten, het Joods-Historisch Museum en de Koninklijke ­Nederlandse Akademie van Wetenschappen, die in 2008 haar 200-jarig bestaan viert. ARTIS • Maandag 28 januari brengt staatssecretaris Van Bijsterveldt een bezoek aan het Twents Carmel College in Oldenzaal waar ze de nieuwbouwlocatie opent. Donderdag 31 januari maakt ze in Artis bekend wie in 2007 het beste leerbedrijf was. igo • Sharon Dijksma gaat maandag 28 januari in Utrecht op stap met de ­kersverse inspecteur-generaal van het onderwijs Annette Roeters. De dag erna is de staatssecretaris aanwezig bij de nieuwjaarsbijeenkomst van de Stichting Lezen en Schrijven die plaatsvindt bij de Rabobank, wederom in Utrecht. Vrijdag 1 februari gaat ze naar een basisschool in Nijverdal en maandag de 4e is ze in Almere te gast bij een school voor speciaal onderwijs.

SZW LEZING • Donderdag 31 januari houdt minister Donner de Netspar-

­lezing. Netspar is de denktank over pensioen- en vergrijzingsvraag­ stukken van de Universiteit van Tilburg. Donner heeft die week nog twee andere spreekbeurten. Hij staat maandag 28 januari op het VUpodium van de vereniging VU-Windesheim om zijn visie te geven op economie en oplossingen voor de knelpunten op de arbeidsmarkt van Groningen. Later die dag geeft de minister op het Emelwerda College in Emmeloord een openbare les over de positie en taken van ­bewindslieden. Donderdag 31 december vertrekt Donner naar Slovenië voor de EU-raad van de ministers van Arbeid en Sociale ­Zaken. ARMOEDE • Staatssecretaris Aboutaleb is maandag 28 januari in Amsterdam. SZW heeft in het science center Nemo een gemeente­ middag georganiseerd, waar wethouders ideeën zullen uitwisselen over armoede en participatie. Het gaat dan vooral om uitwisseling van de best practices in het aan de slag helpen van mensen die op grote afstand van de arbeidsmarkt staan.

explosieve zaken: over gevaarlijke gassen in containers en over vuurwerk. Ze gaat woensdag 30 januari in de Jaarbeurs in Utrecht in ­gesprek met de rioleringssector ter gelegenheid van de jaarlijkse ­Rioneddag van brancheorganisatie Stichting Rioned. Vrijdag 1 februari bezoekt Cramer het eerste klimaatneutrale concert, dat in het Concertgebouw zal plaatsvinden. Voorafgaand aan het concert houdt Cramer een toespraak over duurzaamheid.

BOUW • Minister Vogelaar geeft maandag 28 januari in Eindhoven het startsein voor een kenniscampagne rond het particuliere opdracht­ geverschap in de bouw. De campagne wil mensen erop wijzen dat ze ook in groepen plannen kunnen indienen voor het bouwen op de ­zogenoemde vrije kavels. Ze gaat donderdag 31 januari naar de ­conferentie Taal en inburgering, waarna ze aansluitend in beslotenheid met lokale betrokkenen zal spreken over de problemen rond de ­inburgering.

VWS DRUGSBELEID • Minister Klink is maandag 28 januari in de Kamer voor notaoverleg inzake het dierenwelzijn en de nationale agenda dier­ gezondheid. Dit gaat onder meer ook over dierproeven, die onder de verantwoordelijkheid van de minister vallen. Op donderdag 7 februari is Klink aanwezig bij het landelijke congres van de verpleegkundigen en verzorgenden. Eerder is hij samen met minister Rouvoet aanwezig bij het plenair debat over het drugsbeleid op 6 februari. JEUGDZORG • Minister Rouvoet is maandag 28 januari op het congres Jeugdzorg in onderzoek in Amsterdam. Op donderdag 31 januari moet hij naar de Kamer voor een AO over de regierol van de gemeenten rond de centra jeugd en gezin. AUSCHWITZ • Staatssecretaris Bussemaker gaat zondag 27 januari naar de Auschwitz-herdenking in Amsterdam. Op maandag 28 januari brengt ze een werkbezoek aan de Stichting Stoute Schoenen in Bilthoven, een organisatie die gezinnen begeleidt waarin kinderen opgroeien die autisme hebben of een andere contactstoornis. Op 30 januari is Bussemaker te gast bij het taxibedrijf voor gehandicapten Valys.

PM 25/1

5

roerende zaken > Big improvement De robot

heeft de toekomst Onbemande treinstations, winkels zonder caissières, zichzelf besturende voertuigen, robots die als laborant werken of als bejaardenhulp. De robot wordt steeds slimmer. Hij zal een revolutie weten te ontketenen die vergelijkbaar is met die van de computer, verwacht Horizonscan 2007. Een denktank onder leiding van Roel in ‘t Veld voerde de scan uit, die de beleids- en kennis­ agenda van de overheid moet sturen. Robotica is een basistechnologie die straks tal van werkprocessen en levensdomeinen zal domineren. Als Nederland nog voorop wil lopen, is nu een deltaplan nodig, waarschuwt de denktank. De vergrijzing, krimpend arbeidspotentieel en de problemen in verkeer en vervoer kunnen aanknopingspunten zijn voor nieuwe ontwikkelingen.

Het Japanse bejaardenhulpje Ri-man

“...Quotez...” ‘Ik wil duidelijk maken dat Waalwijk ondanks één onverlaat verder een prima gemeente is. Ik hoop haar [Máxima, red.] te interesseren voor een werkbezoek.’ De Waalwijkse burgemeester Nol Kleijngeld probeert zich in een brief aan prinses Máxima te excuseren voor een van zijn ambtenaren die op Wikipedia schreef dat ‘Máxima werd geboren als stronthoer in Buenos Aires’.

‘Voorzitter, het kabinet spreekt altijd met een mond, maar het is niet altijd mijn mond, helaas.’ Ronald Plasterk legt in de Tweede Kamer uit dat hij als minister voor media­zaken geen vragen beantwoordt die op het terrein liggen van de premier die overheidsvoorlichting in portefeuiile heeft.

‘Het is niet de bedoeling om wat de mate van verontwaardiging betreft tegen elkaar op te bieden. (...). De heer Kamp moet echter niet doen alsof hij meer verontwaardigd is dan de regering.’ Staatssecretaris Albayrak probeert in het vragenuurtje de verontwaardiging te sussen over het geweld tegen de politie.

6

PM 25/1

Zullen overheid en bedrijfsleven ooit nader tot elkaar komen? De deelnemers aan de Big Improvement Day (BID), op de derde dinsdag van januari in de Amsterdamse Rai, weten het wel. ‘Het zijn twee totaal verschillende werelden en dat zal altijd zo blijven,’ aldus Victor van den Heuvel van de Koninklijke Drukinktfabrieken Van Son, een van de aanwezigen die bijna 1.000 euro neertelden voor een meet and greet met de top van Nederland. Den Haag werd op de eerste BID, het moet een jaarlijks evenement worden, vertegenwoordigd door de usual suspects: Mark Frequin, die zijn ReuringCafé naar Amsterdam exporteerde, Kete Kervezee, Jan Willem Weck en Jenny Thunnissen (op de bank vlnr). Namens het bedrijfsleven schoof Sylvia Toth (l) aan. Aan haar de vraag of ze trots is op de overheid. ‘Ik zou een tip willen geven,’ antwoordde de zakenvrouw ontwijkend. ‘De ministeries moeten onderling meer samenwerken.’

roerende zaken < <

Glamour

Publieke omroep – reclame = ?

Foto: Brenda van Leeuwen/Marie Claire

Wat kwamen we tegen in het februarinummer van Marie Claire? De ‘powervrouwen van Plasterk’. Vijf ambtenaren van OCW dosten zich uit en gingen samen met de minister op de foto. Wat begon als een kort interview mondde uit in een heuse fotosessie. ‘Toen het mailtje kwam met het verzoek je maten door te geven, dacht ik wel even: waar ben ik in terechtgekomen?’ aldus een van de dames in Punt, het huisblad van OCW.

Plasterk wond zich als columnist wel op over de ‘verduvelde reclame’ en televisieprogrammering die alles doet om ‘het kijken onmogelijk te maken’. Dus het idee van de Franse president Nicolas Sarkozy om de Franse publieke omroep reclamevrij te maken, moet hem aanspreken. Sarkozy vindt de vakbonden op zijn pad. Ook hier zitten de grootste pleitbezorgers van de Ster bij de publieke omroep. Zij zijn bang voor verlies aan inkomsten. In het regeerakkoord is afgesproken ‘een financiële buffer’ in te bouwen om ‘de publieke omroep minder afhankelijk te laten zijn van fluctuaties in reclame-inkomsten’. Misschien dat eurocommissaris Neelie Kroes een opening biedt waar de kijker wel wat aan heeft. Zij heeft aangekondigd aan mediabedrijven als Bertelsmann, het moederconcern van RTL, te zullen vragen wat zij vinden van staatssteun aan publieke omroepen.

Vlnr: Hanneke van Westenbrugge (secretaresse), Petra de Leeuw (senior beleidsmedewerker Emancipatie), Monique Vogelzang (directeur Lerarenbeleid), Ronald Plasterk (minister), Amina Saydali (beleidsmedewerker) en Marije Beens (afdelingshoofd bij de directie Emancipatie).

Holtslag naar WRR Zijn termijn zat erop. Jan Willem Holtslag was al SG op het ministerie van BZK sinds november 2000 en dus werd het tijd voor een nieuwe klus. Die heeft hij gevonden: de 59-jarige topambtenaar van D66-huize wordt voor drie dagen in de week adviserend lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Voor zover bekend is Holtslag nooit in de wetenschap werkzaam geweest. Na zijn studie politicologie aan de UvA is hij op Algemene Zaken gaan werken om vervolgens in 1995 over te stappen naar BZK als DG Openbaar Bestuur. Dat is ook precies de reden dat de WRR hem heeft aangetrokken. ‘Als adviseur van de raad is het niet noodzakelijk een wetenschappelijke achtergrond te hebben,’ laat communicatieadviseur Jan Groeneveld van de WRR weten. ‘Hij gaat voor ons een verkenning doen op het gebied van binnenlands bestuur, daar weet hij alles van.’ Het ministerie gaat ‘ongetwijfeld’ op zoek naar een nieuwe SG, aldus een woordvoerder. Plaatsvervangend SG Philippe Raets neemt de honneurs tijdelijk waar.

Mac of pc? Apple-baas Steve Jobs kwam vorige week met een nieuwe laptop. De MacBook Air weegt 1,3 kilo en is 2 centimeter dik. De dikte van een gemiddelde beleidsnota; licht genoeg ook om even mee naar het Plein te nemen. Zou dit de nieuwe secundaire arbeidsvoorwaarde worden voor de excellent presterende ambtenaar die uitgekeken is op zijn Blackberry? Waarschijnlijk niet, dachten wij ter redactie. Rijksambtenaren gebruiken Windows en dus een pc. Maar is dat wel zo? Moet de Apple-liefhebber in rijksdienst gewoon op een pc werken of mag hij ook voor een Mac kiezen? En op wat voor computer werkt een moderne ambtenaar thuis? Doe mee aan de PM-poll Apple of Windows op de site www.pm.nl.

PM 25/1

7

nieuws >

Overheid vergeet de fiets

Het kabinet-Balkenende IV legt de milieulat hoger dan ooit. Maar nog steeds rijden bewindslieden in ‘slurpbakken’ en pakken ambtenaren onnodig vaak het vliegtuig. Hoogleraar ­vervoerskunde Rotmans vindt dat de overheid massaal fietsen voor de ambtenaren moet ­inkopen. Het Milieu- en Natuurplanbureau pleit voor een vast mobiliteitsbudget om ambtenaren aan te moedigen dichter bij het werk te gaan wonen. ‘Ambtenaren die verder wonen houden niets over of moeten zelfs iets bijleggen.’

Rotmans. De hoogleraar vraagt zich af waarom de rijksoverheid niet op Er moet meer worden gedaan om ambtenaren naar het werk te laten grote schaal fietsen inkoopt. ‘Moet je eens kijken hoeveel ambtenaren fietsen. Dat zegt Hans Nijland, onderzoeker van het Milieu- en Natuurer dan op de fiets zullen zitten.’ planbureau (MNP). ‘De fiets is het duurzame transportmiddel bij uitstek. Bovendien is fietsen ook nog eens goed voor de gezondheid,’ zegt Nijland. Niet alleen zou Nijland graag zien dat het gebruik van de fiets veel Ambtenaren kunnen nu wel van hun brutoloon een fiets aanschaffen, meer wordt gestimuleerd, ook pleit hij voor een vast mobiliteitsbudget. maar volgens Nijland zijn er mogelijkheden om veel verder te gaan. ‘Net ‘Ambtenaren die dicht bij het werk wonen, houden geld over. Mensen als veel bedrijven zou de overheid een gratis fiets kunnen verstrekken die verder wonen houden niets over of moeten zelfs iets bijleggen.’ met accessoires. Op die manier Volgens Rotmans is zo’n budget, waarbij de ambtenaar die korter wordt het fietsen veel meer gesti‘Op de voorkant van het plan staat een reist wordt beloond, een goed muleerd. Het is vreemd dat dit nu fiets, maar in het plan komt geen fiets voor’ niet gebeurt. Ook op het MNP wordt plan. fietsen niet echt gestimuleerd,’ ­­aldus Het kabinet heeft het thema de onderzoeker. duurzaamheid hoog op de agenda staan. Zo komt er een vliegtaks en is Volgens Jan Rotmans, hoogleraar transitiemanagement aan de Erasde aanschaf van onzuinige auto’s duurder gemaakt. ‘Ik zou het mooi mus Universiteit Rotterdam, zijn bedrijven hierin inderdaad verder dan vinden als echt iedereen zich bewust wordt van het belang van het de overheid. ‘Voor de overheid valt er nog heel veel winst te behalen.’ milieu en duurzaamheid,’ laat staatssecretaris Jan Kees de Jager op de website van Financiën weten. In het verhaal van het kabinet ontbreekt Terwijl de overheid volgens hem toch juist het goede voorbeeld zou volgens Nijland de fiets. ‘Op de voorkant van het plan Schoon en zuinig moeten geven. ‘Een paar jaar geleden werd minister Donner, die altijd staat een fiets, maar in het plan zelf komt de fiets niet voor,’ zegt hij. op de fiets naar het werk gaat, nog een beetje belachelijk gemaakt. Maar eigenlijk zou hij toch een icoon moeten zijn voor duurzaamheid,’ aldus ‘Geen enkel kabinet heeft zo’n ambitieus klimaatbeleid gevoerd als

8

PM 25/1

nieuws >

in de ban

Yvonne Kroese

Balkenende IV,’ zegt Jan Rotmans. Maar hij overheid het goede voorbeeld. Iedere misstap wordt uitvergroot en onmiddellijk gebruikt om waarschuwt dat het niet bij het verkondigen zelf ook niet te veranderen,’ aldus R ­ otmans. van doelstellingen blijven moet. Volgens de hoogleraar is het ook een kwestie van ‘echt Via een woordvoerder liet Cramer weten dat willen’. ‘Toen Van Geel staatssecretaris was op ze in het kabinet nog eens nadrukkelijk zou het ministerie van Vrom, kreeg hij een Toyota wijzen op alternatieven. ‘Die reactie had best strenger gemogen,’ vindt ­Rotmans. ‘Ik kan me Prius als dienstauto, maar die vond hij te klein.’ nog herinneren dat Jan Timmer in zijn tijd als Dat Van Geel de auto afwees, noemt Rotmans ‘ronduit ­elitair’. ‘Er kunnen met gemak nog een pre­sident-­directeur van ­Philips op het  vliegpaar ambtenaveld ging staan ren in zitten.’ om zijn werkne‘Van het aanplanten van wat Ook de auto’s mers te vragen van de huidige bomen gaat geen voorbeeld uit. Het naar het nut van heeft veel weg van aflaten’ bewindslieden de reis. Konden zijn lang niet alze dat niet aanlemaal even zuinig. Zo rijden de ministers Rougeven, dan moesten ze onverrichter zake voet, Eurlings en Verhagen in een ‘slurpbak’. ­terug.’ Onlangs riepen Tweede Kamerleden DiedeTegenwoordig zijn de reizen van de rik Samsom (PvdA) en Wijnand Duyvendak ­ministeries ‘klimaatneutraal’. De CO2-uitstoot (GroenLinks) minister Jacqueline Cramer van wordt gecompenseerd door te investeren in Ruimte en Milieu op het aantal vliegreizen van duurzame projecten en bossen. Zo steunt het ambtenaren terug te dringen. Afgelopen jaar ministerie van EZ, waar de ambtenaren en ­b ewindslieden sinds vorig jaar oktober maakte de rijksoverheid maar liefst 27.000 vliegreizen. Dat komt neer op zo’n 500 vluchten ­klimaatneutraal reizen, het onderhoud aan bosper week. Bovendien werd er 15.000 keer gesen in Maleisië en duurzame energieprojecten in Tanzania, Thailand, Nieuw-Zeeland en anvlogen naar een bestemming binnen Europa, wat waarschijnlijk ook heel goed per trein had dere landen. Rotmans: ‘Van het aanplanten van gekund. wat ­bomen gaat geen enkel voorbeeld uit voor Volgens Rotmans gaat daar een verkeerd ­gedragsverandering. Het heeft veel weg van signaal van uit. ‘Burgers verwachten van de aflaten.’ < [Jan Sanders]

Toen ik klein was hadden wij thuis geen televisie. Mijn ouders aarzelden over het nut van de uitvinding. Ze meenden dat tv een slechte invloed op de kinderen zou kunnen hebben en dat ze dan geen zin meer hadden in hun huiswerk, wat natuurlijk waar was. Ik moest daaraan denken toen ik begin deze week de prachtige documentaire van Bregtje van der Haak zag: Satellite Queens. De film gaat over een talkshow die in de hele Arabische wereld wordt uitgezonden, waarin vier vrouwen praten over thema’s als liefde, huwelijk, terrorisme, masturbatie en incest. Heel normale onderwerpen voor Rondom 10, maar in de context van de Koran behoorlijk aanstootgevend. Elke zondagavond wordt de show via de satelliet in 100 miljoen islamitische huiskamers gebracht. Ook diepreligieuze mensen zitten aan de buis gekluisterd. Wat mij betreft mogen Fawzia, Muna, Farah, Rania en hun slimme producer achter de schermen volgend jaar de Nobelprijs voor de Vrede krijgen, want als er iemand in de frontlinie van de war on terror staat dan zijn zij het. Van der Haak filmde ook het straatbeeld in diverse Arabische landen dat bij afwezigheid van een ondergronds kabelnet stikt van de satellietschotels. De hang naar het verleden die in de islamitische landen groter is dan bij ons, gecompenseerd door 200 kanalen vol nieuws, soaps, spelletjes, films en sport. Nee, dat het zo’n vaart zou lopen met die televisie was veertig jaar geleden toen mijn ouders er niet aan wilden, echt niet te voorspellen. Het medium zelf heeft van de wereld een grote draaikolk van gevoelens, opvattingen en actualiteiten gemaakt die verbanden leggen, die vroeger eenvoudig niet bestonden. Diametraal tegenover de positieve invloed van Satellite Queens staat de premature stress over de Koranfilm van Geert Wilders. Nog zonder dat zijn cinematografische pamflet ook maar ergens vertoond is, houdt Wilders de hele wereld in de ban. Langs diverse mediakanalen heb ik imams, moefti’s en leden van Hezbollah op voorhand hun afkeuring horen uitspreken. Wilders weet hoe hij in the picture kan komen. Ook die mogelijkheid bieden de satellietschotels die de hele wereld bestrijken. Televisie kan haat zaaien en geweld uitlokken. Als overtuigd voorstander van de vrijheid van meningsuiting vind ik het gênant dat Nederland zo in het nieuws komt. [email protected] PM 25/1

9

nieuws > Advocaat Maurice Veldman:

‘Twee voor twaalf

uit het verleden lijkt het Nederlandse gedoogbeleid ten aanzien van drugs zijn beste tijd te hebben gehad. Op de dansvloer van de houseparty’s hossen undercoveragenten mee en wie betrapt wordt op een ecstasypil kan rekenen op een boete van 100 euro. In de Rotterdamse regio roept de stichting Bouman op tot drugscontrole aan de poorten van scholen. Recent sporenonderzoek in de toiletten zou hebben uitgewezen dat 50 procent van de leerlingen gedurende de lesuren aan de drugs zit. In Dordrecht opent de eerste drugspoli op een scholengemeenschap. In Volendam klagen de ver-

betekent een dramatische breuk met het dertig jaar geleden ingezette gedoogbeleid. Een fataal incident in de hoofdstad met een Franse toeriste na gebruik van hallucinogene paddenstoelen leidde meteen tot een voorstel in de Kamer tot verbod op paddo’s. Ook de coffeeshops zijn het kind van de rekening. Het kabinet wil ze niet meer in de buurt van scholen en hanteert een uitsterfbeleid. Op 1 april 2007 ging in Amsterdam de bepaling in dat er geen alcohol mag worden getapt in een coffeeshop, hoezeer de Bond van Cannabis Detaillisten

(BCD) ook protesteerde. De belangenorganisatie voor coffeeshophouders wees erop dat de combinatie van bier en een jointje nooit tot problemen leidde bij de ­clientèle, en ook de Amsterdamse burgemeester Job ­Cohen getroostte zich enige inspanningen ter behoud van de ‘natte coffeeshop’. Dat alles mocht minister Hirsch Ballin van Justitie niet vermurwen. Verdere maatregelen om de ­coffeeshops te kortwieken zijn aanstaande. ‘Al het goede dat Nederland heeft opgebouwd in drie decennia drugsbeleid dreigt momenteel in ultrakort bestek teniet te worden gedaan door een even steil als absurd soort gereformeerdheid die vat heeft gekregen op de landelijke politiek,’ meent advocaat Maurice Veldman. Veldman bemiddelt namens de BCD om behoud van het instituut coffeeshop, dat volgens hem juist een verworvenheid van het Nederlandse drugsbeleid is en garant staat voor een ­gecontroleerde, ­verantwoorde ­cannabisconsumptie. Hij staat daarbij niet alleen. Veldman: ‘Een imposante groep bekende Nederlanders, onder wie oud-premier Van Agt, oud-minister Els Borst en burgemeester Gerd Leers van Maastricht, diende onlangs een petitie in bij ­Balkenende waarin de Nederlandse regering wordt opgeroepen tot een liberalisering van het cannabisbeleid. Zij vinden het huidige ­cannabisbeleid niet meer realistisch en pleiten ervoor om naast het gebruik van cannabis ook de ­productie en de bevoorrading van coffeeshops te gedogen. Dat is in strijd met

Adviesraad vecht terug

Limburg wint prijs

Vrije bouwers

BZ • ‘Hoe lang wij nog bestaan? Heel lang!

VROM/BZK/SZW • Met het idee om overhe-

WWI • Minister Vogelaar wil via een

De regering is voorzichtig aan het terugkrabbelen.’ Met die zelfverzekerde woorden laat secretariaatsmedewerker Hans van Leeuwe van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) zien dat de soep in Den Haag zo heet niet wordt gegeten. De opheffing van de AIV staat in het coalitieakkoord en is herhaald in de Nota Vernieuwing Rijksdienst, maar dat wil nog niet zeggen dat het ook doorgaat. Van Leeuwe: ‘De vicevoorzitter van de Raad van State heeft een vernietigend oordeel uitgesproken over de argumentatie. De Eerste Kamer roept eind deze maand minister Ter Horst op het matje.’ De Tweede Kamer vergadert volgende week over het adviesstelsel.

den te verzamelen in drie handhavingssteunpunten sleepte de provincie Limburg de Parel van Publieke Professionaliteit in de wacht. De steunpunten zijn gelijkmatig ­verspreid door de provincie in Elsloo, Roermond en Venray. Van daaruit houden het ministerie van Vrom, de brandweer en de arbeidsinspectie toezicht op bijvoorbeeld het bedrijventerrein waar het chemische concern DSM gevestigd is. Ondersteuning wordt geleverd vanuit backoffices in Maastricht en Heerlen. De prijs die dit zogenoemde Vlindermodel heeft gewonnen, is ­ingesteld in het kader van de debatcyclus Slimmere en betere overheid.

c­ ampagne mensen stimuleren gezamenlijk als particulier opdrachtgever op te treden bij de bouw op vrije kavels. Ze zal maandag 28 januari in Eindhoven het startsein geven voor deze zogenoemde Kenniscampagne en het eerste exemplaar van het boek Bouwen met burgers. Handboek collectief particulier opdrachtgeverschap voor gemeenten in ontvangst nemen. Particulier opdracht­ geverschap kan een belangrijke impuls zijn voor stedelijke vernieuwing. Vaak ontbreekt het bij gemeenten echter nog aan kennis om dit te faciliteren. De provincies en Vrom steken nu 8 miljoen euro in de campagne.

Begin februari stort de Tweede Kamer zich op verzoek van D66’er Boris van der Ham op het grote drugsdebat. De laatste kans om onzalige bijwerkingen van de toenemende repressie tegen te houden, meent Maurice Veldman, advocaat van de Bond van Cannabis Detaillisten (BCD). JUSTITIE/BZK • Ondanks de eclatante successen

10

PM 25/1

zamelde ‘moedige moeders’ dat daar ieder weekeinde 8,5 kilo ­cocaïne door de neus gaat, hetgeen volgens ­berekeningen van het Adviesbureau Drugs van August de Loor overigens zou betekenen dat 16.000 van de 21.000 Volendammers frequente drugsgebruikers zijn. Tot diep in de provincie gaat alarm af over een epidemie in consumptie van speed onder de plattelandsjeugd. Het kabinet-Balkenende IV kiest dan ook voor de harde lijn. Dat

‘Gereformeerd kabinet speelt met vuur’

nieuws >

voor drugsbeleid’ i­nternationale verdragen, maar daarom moet laatste jaren in Nederland zelf steeds minder Nederland zich in Europees en VN-verband juist waardering voor de verworvenheden. Er worden regels ingevoerd die grenzen aan het abinspannen om die verdragen te veranderen. Dat surde. Zo moet bijna de helft, 40 procent, van lijkt mij gezien de goede prestaties van Nederland, op grond van het geringe aantal zwaar de coffeeshophouders vrezen voor de doodsteek verslaafden en drugsdoden, inderdaad een voor hun nering als later dit jaar het rookverbod juiste stap, en ik heb begrepen dat burgemeesvoor de horeca wordt ingevoerd: strikte naleter Cohen zich inmiddels ook achter het ­initiatief ving van de maatregel zou betekenen dat in van de groep-Van Agt heeft geschaard.’ coffeeshops die vanwege hun krap bemeten De oproep van Van Agt c.s. kreeg ook een etablissement niet kunnen beschikken over een ­theoretische onderbouwing met de recente aparte rookruimte weliswaar wel pure hasj en verschijning van het boek Het utopisme van de wiet zou mogen worden gerookt, maar daar drugsbestrijding van Egbert Tellegen, socioloog geen tabak bij mag worden gemengd, zoals te en emeritus hoogleraar milieukunde aan de doen gebruikelijk. Er wordt niet nagedacht over Universiteit van ­Amsterdam. In zijn boek wijst de gevolgen, namelijk dat je de handel in drugs Tellegen erop dat het in 2009 honderd jaar weer de straat op stuurt als je de coffeeshops sluit. Het kabinet speelt met vuur.’ ­geleden is dat met een ­conferentie in Shanghai de wereldwijde Over de feitelijke ‘Coffeeshophouders vrezen onderbouwing van ­drugsbestrijding ­begon. Het doel was het rookverbod in de horeca’ het kabinetsbeleid is Veldman evenmin te het gebruik van drugs die van coca, papaver en hennep worden verspreken. ‘Het kabinet baseert dit coffeeshop­ vaardigd, en later ook van synthetische stoffen, onvriendelijke beleid met name op de ­anonieme uit te bannen. Tellegen blikt terug op die strijd, reacties op de site www.wietvrij.nl, die het CDA waarbij Nederland een ­unieke rol als dwarslignota bene zelf in het leven riep tijdens de ger vervulde, en typeert de drugsbestrijding als ­honderddagenevaluatie van het kabinet. De een vorm van utopisme met alle nadelige discussie wordt nu bepaald door archaïsche ­effecten daarvan. taboes en ­mythevorming, en naar de feitelijke situatie wordt niet gekeken. Ik zie het komende debat in de Kamer als de laatste strohalm voor Doodsteek Maurice Veldman: ‘Internationaal is er veel een realistisch en pragmatisch drugsbeleid. Het waardering voor het pionierschap van het is twee minuten voor twaalf voor het Neder­Nederlandse drugsbeleid. Maar helaas is er de landse drugsbeleid.’ < [René Zwaap]

Maurice Veldman (1964) is sinds 1989 als advocaat werkzaam in Amsterdam. De afgelopen 15 jaar heeft hij zich gespecialiseerd op het gebied van het strafrecht en houdt hij zich vooral bezig met ­zaken zoals handel in verdovende middelen, georganiseerde misdaad en levensdelicten (moord en doodslag). Al vanaf zijn eerste dagen als student rechten heeft Veldman zich beziggehouden met de ongelijke verhouding tussen het individu en de staat. Die verhouding is het ­wezen van het strafrecht en dit drijft hem nog ­dagelijks in zijn ­beroep als strafadvocaat. Veldman is lid van de ­Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten.

Nederland verliest boeren

Zorgsector te weer tegen NMa

Meer steun in Afghanistan

LNV • Getuige de fenomenale populariteit

VWS • De dreigende woorden van voorzit-

DEFENSIE • De Nederlandse militairen in

van de tv-serie Boer zoekt vrouw (4,1 miljoen kijkers) is Nederland gek op boeren, maar toch raakt dit land iedere week meer dan vijftig boeren kwijt. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In 2004 lag het wekelijks gemiddelde nog op dertig. Volgens een woordvoerder van het ministerie van LNV is het verdwijnen van de boeren te verklaren uit onder meer het gebrek aan bedrijfsopvolgers en schaalvergroting. Dat laatste is noodzakelijk omdat met de uitbreiding van de Europese Unie de subsidies afnemen. ‘Werden die eerst nog verdeeld over 15 lidstaten, tegenwoordig gaat het om 27 lidstaten.’

ter Kalbfleisch van de Nederlandse Mededingingsautoriteit in zijn nieuwjaarsspeech over illegale prijsafspraken in de zorgsector werpen hun schaduw vooruit. Op zijn web­ log roept zorgmanager Frank Wolterink zijn branchegenoten op tot een ‘tegenstrategie’ en beschuldigt hij de NMa van stemmingmakerij. Volgens Wolterink is marktwerking in de zorgsector niet zaligmakend en kunnen prijsafspraken juist dienen om onrendabele zorgtakken als ambulante nachtzorg in stand te houden. ‘De vraag die ik me stel is of bij marktwerking nog wel aanbieders zijn die dit aanbod voor hun rekening willen c.q. kunnen nemen? Mijn antwoord is dus helder: nee.’

Afghanistan moeten meer steun krijgen van andere Europese lidstaten. Dat stelt de European Council on Foreign Relations (ECFR) in een rapport. De denktank werd vorig jaar onder medevoorzitterschap van prinses ­Mabel opgericht. ‘Om de Navo een efficiënte speler te laten worden in Afghanistan moeten de Europese regeringen die tot nu toe hebben ondergepresteerd hun ­militaire betrokkenheid versterken,’ aldus oud-president van Finland Martti Ahtisaari, die samen met Mabel het voorzitterschap van de raad bekleedt. De ECFR doet ook aanbevelingen als het aanpakken van Afghaanse drugshandelaren in plaats van het sproeien met gif om papavervelden te vernietigen.

PM 25/1

11

nieuws >

12

PM 25/1

nieuws >

Kernlobby krijgt weer voet aan de grond Ruim tien jaar na de sluiting van de ­kernreactor in Dodewaard lijkt ook in Nederland een ­nieuwe lente aangebroken voor nucleaire energie. De sluiting van de laatste atoomcentrale in Borssele ging niet door en ­energiebedrijf Delta wil al een nieuwe reactor bouwen in Zeeland. In heel Europa boekt de atoomlobby successen. Geen onderwerp zo omstreden als kernenergie. Lobbyisten hebben er een hele kluif aan, maar lijken desondanks steeds succesvoller te ­worden. ‘Overal in Europa begint de politiek in te zien dat kernenergie de gunstigste oplossing is voor het energievraagstuk,’ aldus Sami ­Tulonen, lobbyist voor Foratom, de vertegenwoordiging van de nucleaire industrie in ­Brussel. Hij aanschouwt de ontwikkeling met grote tevredenheid. De Britse Labour-regering kwam onlangs terug op haar besluit uit 2003 om geen nieuwe centrales te bouwen. De ­redenen zijn legio: olie en gas in het Britse deel van de Noordzee raakt op, kern- én kolencentrales verouderen in hoog tempo en de ­rendabele ontwikkeling van andere duurzame vormen van energieopwekking zoals wind- en zonne-energie laat op zich wachten. Dan liever nieuwe kerncentrales van de derde generatie. De ­regering heeft haar steun toegezegd voor een nog nader te bepalen aantal centrales. De Britse regering is niet de enige die heeft besloten om ondanks protesten van milieuorganisaties en politieke tegenstanders in te ­zetten op kernenergie. In Finland wordt drie miljard euro geïnvesteerd in nieuwe methoden voor de opslag van kernafval. Het afval, verpakt in ­koperen cilinders, vindt zijn laatste rustplaats in een ondergrondse ruimte, afgesloten door klei en rotsen. Daar staat het onder stabiele omstandigheden meer dan 100.000 jaar ­opgeborgen en afgesloten van de buitenwereld. Nu hebben Groot-Brittannië en Finland al een lange relatie met kernenergie. De Britten ­hebben 19 kerncentrales die een vijfde van de totale energiemix leveren, en Finland heeft er vier die een derde van de gebruikte energie produceren. De afgelopen jaren besloten ­verschillende landen in het oosten van de ­Europese Unie, waaronder de Baltische staten, Roemenië, Bulgarije en ­Tsjechië, kernenergie een tweede kans te ­geven. Afgelopen week sprak Zweden zich uit voor meer gebruik van kernenergie.

In Europa spant Frankrijk de kroon. Daar verzorgt kernenergie met 57 centrales 78 procent van de energievoorziening. De Europabrede lobby heeft een nieuwe troef in handen met de eis aan Europese lidstaten om in 2010 het ­gebruik van duurzame energiebronnen te doen stijgen met 21 procent. De Franse president Sarkozy klaagt steen en been over het feit dat ‘zijn’ kerncentrales nauwelijks broeikasgassen uitstoten maar desondanks niet worden gezien als ‘duurzaam’. Tulonen noemt het ‘een grote uitdaging’ om het aandeel duurzame energie in de Europese energiemix tot 2020 met 300 procent te vermeerderen: ‘Hernieuwbare energie is erg belangrijk, maar heeft ook zijn grenzen. Kernenergie, als grootste bron van low carbon energy, kan een deel van de oplossing zijn.’ Hoewel Foratom zegt objectieve ­informatie te verstrekken aan onder andere het Europees Parlement en de commissie, is ­Tulonen net als Sarkozy van mening dat ­hernieuwbare energie en kernenergie in ­dezelfde categorie vallen. Goed gevoel Nu lobbyisten steeds meer Europeanen op hun hand krijgen, komen wellicht ook in Nederland voor- en tegenstanders nader tot elkaar. Sinds 1986, het jaar van de ramp in Tsjernobyl, kroop het percentage Nederlanders dat kernenergie beschouwt als een leveringszekere vorm van energie van 57 procent naar 79 procent vorig

jaar, zo bleek uit de Europese Barometer. Het Europese gemiddelde steeg van 58 naar 69 procent. Hoewel Nederland zich altijd al sterk maakte voor wind- en zonne-energie ziet de Nederlander de laatste jaren steeds meer in dat kernenergie in de strijd tegen klimaatverandering een rol kan spelen. Het percentage voorstanders om deze reden groeide sinds 1986 van 39 naar 55 procent. Europabreed steeg dat percentage van 37 procent naar 46 procent. Tulonen heeft naar eigen zeggen een goed gevoel over de Nederlandse discussie omtrent het lastig op te lossen vraagstuk van het nucleaire afval. Nederland heeft in Zeeland een tamelijk geavanceerd systeem voor het opbergen van nucleair afval. Desondanks is de Nederlandse discussie verstard: het kabinet wil geen toezeggingen doen over nieuwe kerncentrales, maar houdt alle opties open. Energiebedrijf Delta, 50 procent eigenaar van de centrale in Borssele, is zo zeker van het ­debat dat het alvast is begonnen met ­voorbereidingen voor een tweede kerncentrale in Zeeland. Die positieve verwachting komt niet uit de lucht vallen. In 2006 pleitte staatssecretaris Van Geel van Milieu al voor de bouw van meer kern­ centrales. Nederland is slechts voor 4 procent van de energie afhankelijk van de kerncentrale in Borssele, maar importeert nog eens 10 ­procent kernenergie uit Frankrijk. Zo principieel zijn de Nederlandse bezwaren tegen kernenergie dus niet. < [Eefje Rammeloo]

PM 25/1

13

nieuws >

ChristenUnie vreest donatie embryo’s bij adoptie bijvoorbeeld dat veel kinderen toch achter hun wortels blijven aanrennen. We denken dat kinderen zich beter kunnen ontwikkelen als er een genetische verwantschap is tussen ten minste één ouder en het kind.’ Eiceldonatie, tot voor kort ook niet toegepast in de VU, moet in de toekomst om die reden wel mogelijk worden in het VU medisch centrum, zo oordeelde de medische commissie onlangs.

Het Medisch Centrum Kinderwens wil embryodonatie aanbieden aan paren die kinderloos blijven. In antwoord op Kamervragen ­specificeert staatssecretaris Bussemaker de voorwaarden. Partijen als de ChristenUnie en de SGP zijn huiverig.

Embryowet Embryodonatie is mogelijks sinds de Embryowet uit 2002. De wet regelt dat mensen zelf mogen beschikken over de embryo’s of geslachtscellen die na een ivf-behandeling overblijven en worden ingevroren. Ze ­kunnen deze ter beschikking stellen aan de wetenschap, voor geneeskundig onderzoek of ten behoeve van de zwangerschap van een ander. Wel is dan nodig dat donoren meerderjarig zijn en dat de terbeschikkingstelling schriftelijk gebeurt. De andere mogelijkheid is de embryo’s te laten afsterven. En dat plaatst mensen met een christelijke achtergrond voor een duivels dilemma. Directeur Ruud Seldenrijk van de Nederlandse Patiëntenvereniging, een organisatie van christelijke signatuur, licht de bezwaren toe. ‘De eerste fout is natuurlijk al dat embryo’s die over zijn bij een ivf-procedure worden ingevroren. Daarmee bouw je het risico in dat je ze overhoudt, bijvoorbeeld als de ouders overlijden. Wat doen we in zo’n geval met de embryo’s? Door de gootsteen spoelen? Binnen onze zienswijze is dat

VWS • Het Medisch Centrum Kinderwens in Leiderdorp zag zich enige

tijd geleden voor een nieuwe opgave gesteld. Twee ouderparen, die na een ivf-behandeling embryo’s hadden overgehouden, wilden daarmee wat anders doen dan deze bewaren of vernietigen. Kunnen we hiermee niet een ander stel dat onvrijwillig kinderloos blijft gelukkig maken, was hun vraag. Via embryodonatie zou het kunnen, was het antwoord. ­Embryodonatie mag, maar het gebeurde vrijwel niet in Nederland. ­Weinig stellen blijken geneigd hun embryo’s aan een ander ouderpaar af te staan. Toen het Medisch Centrum Kinderwens bekendmaakte dat het concrete plannen had er wel mee te beginnen, was de opwinding dan ook groot. Er kwamen Kamervragen van de ChristenUnie en de SGP, maar ook van de PvdA. De belangrijkste zorg was of embryoadoptie, zoals het fenomeen al snel ging heten, wel onder de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting viel, waardoor het kind dat zo verwekt wordt, bepaalde rechten verwerft, bijvoorbeeld het recht op het kennen van de biologische ouders. De ChristenUnie opperde bovendien dat embryodonatie aan de ­normale adoptieprocedure zou moeten voldoen. Staatssecretaris Bussemaker van Volksgezondheid, minister Rouvoet voor Jeugd en Gezin en minister Hirsch Ballin van Justitie formuleerden hier onlangs een antwoord op. Embryodonatie valt gewoon onder de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting, waardoor het kind recht op informatie over zijn afstamming verwerft. Het is geen adoptie, omdat volgens de wet de moeder uit wie het kind geboren is, de juridische moeder is. Haar echtgenoot is de vader. Hoewel embryodonatie is toegestaan, zijn de meeste klinieken er terughoudend mee. Het medisch centrum van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam voert de behandeling om ethische redenen niet uit. Volgens Willem Fetter, voorzitter van de medische commissie van het VU medisch centrum, is de VU van mening dat er een zekere biologische band moet zijn tussen ten minste één ouder en het kind dat geboren wordt. ‘Je ziet

14

PM 25/1

‘De eerste fout is dat embryo’s die over zijn bij een ivf-procedure worden ingevroren’ moord. Adoptie is dan een betere manier om met deze embryo’s om te gaan.’ Het tweede bezwaar van Seldenrijk tegen embryodonatie hangt samen met het zevende gebod (gij zult niet echtbreken). ‘Wij vinden dat kinderen alleen geboren mogen worden uit de natuurlijke ouders die door een huwelijk ­verenigd zijn. Draagmoederschap vinden wij om die reden ook lastig te rechtvaardigen.’ De kliniek in Leiderdorp werkt inmiddels aan een protocol dat door VWS moet worden goedgekeurd. Directeur en gynaecoloog Marinus Crooij verwacht dat het nog minstens een halfjaar zal duren alvorens de eerste poging tot embryoadoptie zal worden ondernomen. Inmiddels hebben zich al dertig geïnteresseerde ­paren gemeld, alsook enkele ouders die hun embryo ter beschikking willen stellen. Crooij verwacht overigens niet dat embryoadoptie straks op grote schaal zal worden toegepast. ‘Het is een uitbreiding van de behandelmogelijkheden van ongewilde kinderloosheid die incidenteel en in uiterst individuele gevallen een oplossing kan bieden.’ Guido de Wert, hoogleraar medische ethiek aan de Universiteit Maastricht, vindt dat er ruimte moet zijn voor embryodonatie. Net als kunstmatige inseminatie en eiceldonatie kan embryodonatie een verantwoorde keuze zijn, denkt hij. Wel zou goede counseling vooraf een voorwaarde moeten zijn. Ook goed onderzoek naar hoe de kinderen het doen, vindt hij noodzakelijk. Dergelijk onderzoek is er nog niet of ­nauwelijks. In België, Engeland en Amerika wordt embryodonatie inmiddels al wel in de praktijk gebracht. < [Chris van de Wetering]

nieuws <

Een OS-Ombudsman: ‘geen overbodige luxe’ Een ombudsman voor Ontwikkelingssamenwerking, zou dat een goed idee zijn? Op verzoek van minister Koenders heeft de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) daar een ‘briefadvies’ over uitgegeven. BZ/OS • Een ‘briefadvies’ is een compacte vorm

van advisering. Waar de AIV-adviezen normaal zo’n vijftig kantjes beslaan, behelst het briefadvies slechts vijftien pagina’s. Dat neemt niet weg dat de AIV kans ziet ook in zo’n korte spanningsboog een advies te geven dat leest als een wollige nota waar kop noch staart aan zit. We vragen Bram van Ojik, directeur van de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleids­ evaluatie (IOB) van het ministerie van Buitenlandse Zaken, om een reactie. Van Ojik: ‘Ze komen aan het eind met een concreet voorstel om het uit te proberen in een land waar Nederland een leidende rol speelt. Maar het gaat dan wel om een panel van drie mensen in een multilateraal kader.’ De urgentie die spreekt uit de adviesaanvraag van Koenders klinkt niet door in de AIVtekst, meent Van Ojik. ‘Dat vond ik opvallend.

Koenders schrijft zo ongeveer: we zeggen wel dat we een gelijkwaardige relatie hebben met ontwikkelingslanden en dat zij de zeggenschap over projecten moeten hebben, maar in de praktijk is dat niet zo en daarom hebben we een ombudsman nodig.’ Volgens Van Ojik heb je geen panel van drie mensen nodig, maar is een ombudsman waar mensen uit ontwikkelingslanden met hun klachten en opmerkingen ‘geen overbodige luxe’. De Nationale ombudsman neemt alleen klachten van Nederlanders in behandeling. Er is dus wel degelijk sprake van een leemte volgens Van Ojik. Maar kan zijn inspectie daar niet in voorzien? ‘Wij evalueren het beleid en mogen schrijven wat we willen. Deels zijn we gehouden aan onze opdracht, daarnaast kunnen we zelf onderwerpen verzinnen. Wij sturen heel veel rapporten naar de Tweede Kamer, maar eigenlijk zouden we ook in ontwikkelingslanden verantwoording moeten afleggen.’ Het IOB zou in de toekomst ook onderzoek kunnen doen op verzoek van ontvangende landen of partijen. Van Ojik: ‘Daar zou ik een groot voorstander van zijn.’ < [GR]

Oud-SG EZ in commissie Arbeidsparticipatie De voormalig SG van Economische Zaken Jan Willem Oosterwijk gaat de komende maanden onderzoeken hoe meer mensen aan het werk te krijgen. SZW/EZ • Vorige week heeft CDA-minister ­ onner van Sociale Zaken de commissie D ­Arbeidsparticipatie geïnstalleerd. Onder leiding van TNT-topman Peter Bakker buigt een achttal deskundigen zich over de vraag hoe de arbeidsparticipatie in Nederland verhoogd kan worden naar 80 procent. Jan Willem Oosterwijk, voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken en thans voorzitter van het college van bestuur van de Erasmus Universiteit Rotterdam, is een van de commissieleden. Hij laat weten ‘vereerd’ te zijn, maar ‘te zwijgen over de inhoud van de werkzaamheden totdat de commissie aan Donner heeft gerapporteerd’. De commissie, die rond 1 juni met resultaten moet komen, kreeg deze maand uit onverwachte hoek advies: de huidige SG van Economische Zaken, Chris Buijink, riep in het economenblad ESB op tot het onderzoeken van de versoepeling van het ontslagrecht, in Den Haag inmid-

dels tot taboeonderwerp bestempeld. Buijink: ‘Het is opmerkelijk dat in de discussie over het ontslagrecht onderbelicht is gebleven dat de hoge bescherming van zittende werknemers wel ten koste gaat van mensen die nu buitenspel staan.’ Oosterwijk, die toen hij SG was ook altijd het nieuwjaarsartikel in ESB schreef, vindt het ‘niet verwonderlijk’ dat zijn opvolger in het artikel aandacht besteedt aan de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt ‘nu je in diverse segmenten spanningen ziet ontstaan’. Buijink heeft de commissie ‘een aantal goede wenken meegegeven’, vindt de oud-ambtenaar. < [CC] Naast Peter Bakker en Jan Willem Oosterwijk, hebben de volgende personen zitting in de commissie Arbeidsparticipatie: Lans Bovenberg (wetenschappelijk directeur Netspar), Peter Ester (hoogleraar ­sociologie en directeur Organisatie voor Strategisch Onderzoek), Rens de Groot (voorzitter raad van bestuur CWI), Saskia Klosse (hoogleraar sociaal recht), Dominic Schrijer (wethouder Rotterdam) en Anton Westerlaken (lid raad van bestuur Erasmus Medisch Centrum). PM 25/1

15

coverstory >

Banken storten zich op handel in emissierechten

Makelaars in lucht Greenpeace en Milieudefensie willen dat het kabinet veel strenger omspringt met de ­emissierechten voor luchtvervuiling voor de industrie. Banken zien al veel in deze nieuwe windhandel, maar de doelstellingen van Kyoto zijn tijdens de proef met emissiehandel nog geen stap dichterbij gekomen. Tekst eefje rammeloo

‘Je zou ons makelaars in lucht kunnen noemen,’ ­w isten de wereldleiders al in 1997 in Kyoto. bedrijven maatregelen nemen om hun CO2lacht Arend Smit, directeur van Emissiebeurs. Er kwam een prijs op de uitstoot van het scha- uitstoot te reduceren dan moet de prijs van een nl. ‘Emissierechten zijn een nieuw financieel delijke CO2-gas door de industrie, die verant- ton uitstoot toch algauw rond de 50 euro liginstrument. Het milieuthema is volledig ver- woordelijk is voor de helft van alle CO2-uitstoot. gen. Dat zie ik op korte termijn niet gebeuren.’ taald in een financieel thema.’ Op zijn digitale De vervuiler krijgt de keuze tussen het betalen De overheid is volgens critici te royaal geweest. beurs handelt de Nederlandse industrie in van die prijs of het verminderen van zijn In het handelssysteem geeft zij een deel van rechten op uitstoot van NOx (stikstofoxide) of ­u itstoot. Die laatste opgave valt vooral de de emissierechten weg aan de vervuilers, en CO2 (koolstofdioxide). De handel in emissie- ­florerende westerse industrieën erg zwaar. Het moeten zij een klein deel van de rechten rechten is een gat in de markt voor mensen als verlagen van de productie is geen optie en dus ­bijkopen bij collega’s die rechten overhebben. Smit. Ook onafhankelijk adviseur Jos Cozijnsen worden emissierechten gekocht van producen- Dit verhandelbare deel moet de prijs opdrijven, sprong meteen na de ondertekening van het ten die ze ‘overhebben’, veelal in andere delen maar de Nederlandse regering deelde zoveel Kyotoprotocol in 1997 in dat gat. Hij adviseert van de wereld. Dat is de theorie. Tot nu toe rechten uit dat er nauwelijks hoefde te worden bedrijven, overheid en bijgekocht. Met als milieuorganisaties ‘Sommige sectoren zullen meer dan hun hele jaarwinst ­gevolg dat de prijs van over hun mogelijk­ een ton emissierechten aan de aankoop van rechten moeten besteden’ heden in het emissiehet afgelopen jaar handelssysteem, dat ­kelderde van bijna 30 tot 31 december proefdraaide. ‘De meeste bleken de meeste Nederlandse producenten euro naar een paar cent. ­handel vindt plaats bij energiebedrijven en echter meer dan genoeg aan hun eigen rechten De vervuiler hoefde dus helemaal niet zoveel raffinaderijen. Maar de meeste fabrieken zijn te hebben. meer te betalen en hield er volgens Frank nog niet zo actief, en banken zijn in dat ­vacuüm Het emissiehandelssysteem is daarom een Köhler, directeur van Milieudefensie, soms zelfs gesprongen,’ aldus Cozijnsen. ‘fiasco’, vindt Joris den Blanken van Green- aan over: ‘De technologische vooruitgang is er, Geld verdienen met goed doen is het ideale peace. Hij is van mening dat de emissierechten dus er wordt al schoner geproduceerd.’ Veel bedrijfsplan van de Nederlandse ondernemer. ‘een soort beleggingsproduct’ zijn geworden. bedrijven konden hun overgebleven rechten Het emissiehandelssysteem kon – zoals zoveel Willen ze echt werken als stok achter de deur verkopen. De kritiek komt niet alleen uit de plannen – in theorie dan ook niet mislukken. in de strijd tegen het broeikaseffect, dan moet hoek van militante milieuorganisaties. De De uitstoot van koolstofdioxide veroorzaakt de overheid zuiniger zijn bij het uitdelen van ­Algemene Rekenkamer concludeert dat ‘het schade aan het milieu en het klimaat, dat de rechten. Den Blanken: ‘Als we willen dat kabinet bij invoering van de emissiehandel

16

PM 25/1

meer oog heeft voor de belangen van het ­Nederlandse bedrijfsleven, en minder voor het Nederlandse milieudoel volgens Kyoto’. De rekenkamer schreef dat in zijn rapport Europees handelssysteem voor CO2-emissierechten uit november vorig jaar. Te vroeg Julia Williams, projectleider Emissiehandel bij het ministerie van Vrom, vraagt om enig ­geduld voor het handelssysteem. De afgelopen jaren draaide het systeem proef en pas in de zojuist begonnen periode, die loopt van 2008 tot 2012, moet de Kyotodoelstelling van 6 ­procent minder uitstoot ten opzichte van 1990 worden gehaald. Ze vindt het ‘een tikje te vroeg’ om het een fiasco te noemen, maar ze ­erkent dat EZ en Vrom in de proefperiode ­‘misschien wat te voorzichtig’ waren bij het uitdelen van de emissierechten. Het zou ‘stom toeval’ zijn geweest als er precies genoeg rechten waren uitgedeeld, denkt Catrinus Jepma, hoogleraar energie en duurzaamheid aan de Rijksuniversiteit ­Groningen. Hij beweert dat het falen van het prijsmechanisme in het emissiehandels­ systeem onvermijdelijk was. De ambtenaren die moeten beslissen welke sector hoeveel

emissierechten krijgt toebedeeld kunnen ­immers nooit beschikken over de bedrijfs­ kennis die een ondernemer heeft. Ambtenaren moeten maar gokken hoeveel een bedrijf zal gaan produceren en hoeveel broeikasgassen het zal gaan uitstoten. Ze gaan uit van ­bekende gegevens over CO2-uitstoot in het verleden van een bedrijf, maar zeker weten doen ze het niet. Evenmin als de ondernemer exact kan voorspellen wat zijn omzet het komend jaar zal zijn. ‘Dat is de inherente zwakheid van het emissiehandelssysteem,’ stelt Jepma. ‘De schatting die voor de periode 2005-2007 werd gemaakt bleek achteraf helemaal niet te kloppen, waardoor de prijs inzakte. Ambtenaren konden de schaarste aan emissierechten niet inschatten.’ Het werd het bedrijfsleven tot nu toe inderdaad niet echt moeilijk gemaakt. Alleen de groei van productie boven het plafond dat de overheid vaststelde werd zwaarder belast. En dan nog waren er alternatieven. Een ­ondernemer die in zo’n geval geen emissierechten wil kopen, maar evenmin zijn productie wil afremmen, heeft andere middelen tot zijn beschikking. Hij kan bijvoorbeeld elders in de wereld de uitstoot verlagen, zodat hijzelf meer mag uitstoten. CO2-reducerende projec-

ten in ontwikkelingslanden leveren emissierechten op. Dit zogenoemde Clean Development Mechanism (CDM) past volgens directeur Köhler van Milieudefensie binnen het handelssysteem, maar hij ziet bezwaren: ‘Als Nederland reductie in het zuidelijk halfrond koopt wordt de oplossing van het probleem uitgesteld.’ De bedoeling is juist dat de westerse economieën door de hoge prijzen voor CO2uitstoot gemotiveerd raken om te investeren in een schonere bedrijfsvoering. Zenuwachtig Reductie is reductie, vindt het Nederlandse bedrijfsleven. De vraag waar die plaatsvindt speelt geen rol, want in het verdrag van ­Kyoto gaat het om de wereldwijde CO2-uitstoot. Het bedrijfsleven had de afgelopen jaren weinig te klagen en verklaarde daarom volmondig bereid te zijn mee te werken aan een beter milieu. Bernard Wientjes, voorzitter van VNONCW, tekende zelfs het Duurzaamheidsakkoord tussen overheid en bedrijfsleven. Maar nu de Nederlandse regering van verschillende kanten wordt aangespoord strenger te zijn tegen haar vervuilers, wordt Wientjes zenuwachtig. De Nederlandse regering wil in de ­periode 2008-2012 een klein deel van de PM 25/1

17

emissierechten veilen en in 2020 moeten alle snappen gaan piepen als het systeem dreigt markt waarbij de emissierechten Europabreed Europese emissierechten worden geveild. Een te gaan werken,’ zegt Köhler. Het is de bedoeworden geveild en verhandeld zit eraan te schrikbeeld voor ondernemersorganisatie ling dat productie op de conventionele, verkomen, mits de Europese Commissie alle VNO-NCW. Wientjes protesteerde in december vuilende manier zo duur wordt dat het loont ­lidstaten op één lijn krijgt. Minister Van der en stelde in een ingezonden brief in Het innovaties door te voeren. Het is juist in deze Hoeven wil zoveel mogelijk emissierechten ­Financieele Dagblad dat veiling niet nodig is veilen onder andere om windfall profits (de industrieën waar veel winst te halen valt op om de uitstoot van CO2 te verlagen. Een plafond het gebied van CO2-uitstoot. Zo bespaarde winst die vooral door elektriciteitsbedrijven aan de toegestane uitstoot van CO2 is volgens Shell flink op zijn CO2-uitstoot door het gas te wordt behaald wordt door gratis emissierechten door te berekenen aan de klant) voortaan hem voldoende. verkopen aan de tuinbouw. In de kassen kan Wientjes’ protest is begrijpelijk. Door veiling men de koolstofdioxide goed gebruiken. Het uit te sluiten. In een reactie op Wientjes’ ­protest van álle emissierechten wordt de uitstoot – en megaconcern haalde uit deze logistieke invesin december bestrijdt Van der Hoeven dat dit dus de productie – stukken duurder. De angst tering een dubbele winst. Vrom laat overigens voornemen tot veilen ‘op een onbewaakt is dat Nederlandse multinationals naar het weten dat Shell de verkochte CO2 in de nieuwe ­moment’ is genomen. ‘Maximaal veilen in de buitenland vertrekken, waar de overheid periode niet meer mag aftrekken van zijn gehele EU is de meest efficiënte methode om vriendelijker voor vervuilers is. Dat ligt voor totale uitstoot. de CO2-rechten te verdelen,’ aldus de minister. de hand, want een van de belangrijkste induDe Nederlandse regering zit klem tussen het Pas dan krijgen emissierechten een marktconstrielanden ter wereld, de Verenigde Staten, bedrijfsleven en de ambitieuze milieudoelen forme prijs, en is gokwerk door ambtenaren heef t het Kyoto niet meer nodig. ­akkoord niet getekend. Op de Europese ‘Via een heffing krijgt de VS toch Daar is uitstoot van CO2 emissiemarkt ging het de doelstellingen van Kyoto op zijn bordje’ nog gratis. In een aanafgelopen jaar 28 miltal sectoren van de jard euro om (voor 6 industrie, bijvoorbeeld bij de staal- en alumidie dit kabinet zichzelf heeft gesteld. Om de miljard ton CO2-rechten), in 2006 was dat nog industrie te vriend te houden werden al de 18,1 miljard euro. Het nieuws dat de overheid niumproducenten, ontstaat oneerlijke concurrentie, zo vreest het bedrijfsleven. De oplossing nodige compenserende maatregelen uit de voor de komende vier jaar, de beslissende daarvoor is al bedacht. Een milieuheffing aan kast getrokken. Zogenaamde early action van ­periode als het op het Kyotoakkoord aan komt, milieubewuste bedrijven werd beloond met het emissieplafond heeft verlaagd van 2,1 milde buitengrenzen van de EU moet de kansen weer gelijktrekken. Köhler: ‘Zo krijgt de VS via meer emissierechten en startende bedrijven jard ton CO2 naar 1,9 miljard ton, deed de prijs de heffing toch de doelstellingen van ­Kyoto op werden ontzien. De warme aandacht voor van een ton sinds 1 januari stijgen naar ongezijn bordje.’ ­ondernemers is terecht. ‘We hebben met opzet veer 22 euro. De bedragen die ­bedrijven op de gekozen voor marktwerking,’ stelt Williams. beurs besteden aan de inkoop van emissieDe beweging die dat mechanisme onder de rechten kunnen ze ook in een schonere bePiepen Milieuorganisaties als Milieudefensie zijn groot industriële bedrijven veroorzaakt, geeft hun drijfsvoering investeren. Nieuw ontwikkelde, voorstander van veiling. Alleen zo kan er een de vrijheid om zelf te bepalen of en waar ze revolutionaire milieuvriendelijke technologie stevige prijs worden gezet op CO2-uitstoot. Het hun bedrijf milieuvriendelijker en duurzamer kan bijvoorbeeld worden verkocht aan andere bedrijfsleven ziet de bui al hangen. ‘Sommige bedrijven. Maar speculeren op de emissiebeurs maken. ‘Juist vanwege de technische achterstand van ambtenaren,’ refereert Williams aan mag dan lucratief zijn voor een bank, het echsectoren zullen meer dan hun hele jaarwinst aan de aankoop van rechten moeten ­besteden,’ de theorie van de Groningse hoogleraar Jepma. te geld verdienen bedrijven ­volgens Klerken klaagt VNO-NCW-woordvoerder Wiel Klerken. ‘Die bedrijven kunnen beter zelf bepalen waar liever met hun eigen producten. Het stellen ‘Er moeten genoeg emissierechten beschikde technische ontwikkelingen kunnen plaatsvan een maximum aan uit te stoten broeikasbaar blijven, anders wordt productie onbetaalvinden.’ gassen is een goede zaak, denkt hij. ‘Maar baar en werkt het emissiehandelssysteem niet Het systeem functioneert pas optimaal Nederland is al een van de meest efficiënte meer.’ Juist wel, zeggen milieuorganisaties. landen ter wereld. Als het nóg efficiënter moet ­wanneer er één level playing field is in de ‘De delen van het bedrijfsleven die het niet Europese Unie en liefst wereldwijd. Die ­gelijke wordt dat wel heel duur.’ < PM 25/1

19

interview >

Wat deed 20

PM 25/1

Geert van Maanen toen hij 25 jaar was?

‘Voor mijn gevoel was ik nog niet klaar op VenW’ Wat deden ambtenaren toen ze 25 waren? Geert van Maanen, thans SG van VWS, ­studeerde af als econoom en ging werken op het ministerie van Financiën. Een leven lang ambtenaar dus en dat voor iemand uit een familie vol artsen. ‘Het is mooi om iets maatschappelijks te doen, en dat heeft ook best een beetje met ijdelheid te maken.’ TEKST cindy castricum FOTO’S welmer keesmaat

De belangrijkste gebeurtenis in het jaar dat Geert van Maanen 25 jaar werd, was de geboorte van zijn dochter Willemijn. Niet zo vreemd dat ze samen op de foto staan die hij heeft uitgezocht. We spreken halverwege de jaren zeventig en buiten het feit dat Van Maanen een gezin stichtte, studeerde hij cum laude af in de economie en vond hij zijn eerste baan op het ministerie van Financiën. Afkomstig uit een artsenfamilie – zowel vader, grootvader als overgrootvader was huisarts – was het helemaal niet logisch dat Van Maanen bij de rijksdienst zou gaan werken. ‘Ik kom uit een heel andere wereld,’ vertelt hij. ‘Ik ben er daarom best trots op dat ik nu, aan het eind van mijn loopbaan, SG op het ministerie van VWS ben. Ik tel weer een beetje mee in de familie.’

de ik dat ze helemaal verbouwereerd waren. Ze vonden me maar een rare vent. Maar goed, de volgende dag werd ik gebeld dat ik de baan had. Zo kwam ik bij de Inspectie der Rijks­ financiën terecht.’ Na zes jaar werd u directeur van de inspectie en even later ook plaatsvervangend DG Rijksbegroting. U maakte bliksemsnel ­carrière. ‘Dat klopt, de directeur-generaal vroeg me voor deze functie, dat had ik totaal niet ­verwacht. Ik vond het wel eng, het was immers een grote stap. Als bureauhoofd sprong ik ­ineens over een heleboel mensen heen. Voor een aantal van hen was dat wel moeilijk. Niet iedereen gunde het me. Het is een harde leerschool geweest, ik was daar een beetje naïef in.’

Aan ambitie geen gebrek. Bent u ook ­perfectionistisch? ‘Ambitieus ben ik zeker, maar absoluut geen perfectionist. Als ik iets goed doe, dan hoef ik niet alle details te kennen. Ik kan wel veel dingen tegelijk. Toen ik studeerde, hockeyde ik ook op hoog niveau en zong ik in de ­Matthäus-Passion. Vraag me niet om in één van die ­dingen uit te blinken. Ik zal nooit een top­specialist zijn.’ Een aantal jaar later promoveerde u tot DG Rijksbegroting en zeven jaar nadien werd u SG van Financiën. ‘DG Rijksbegroting is in mijn vakgebied het hoogst haalbare. Na een jaar of zes, zeven, ik was inmiddels rond de vijftig, ging ik me ­afvragen wat ik verder nog wilde. De functie van secretaris-generaal leek me wel wat. Vooral het bestuurlijke aspect sprak me aan, met het operationele werk was ik wel klaar. Als SG verbind je de politiek met de ambtenarij en de buitenwereld met het departement, dat is interessant.’

Na uw studie economie was u op zoek naar een baan in de gezondheidszorg. Hoe komt Hoe heeft u zich weten te handhaven? u op het ministerie van Financiën ‘Vooral door mijn eigen koers te varen, stevig ­terecht? in mijn schoenen te staan en niet bang te zijn. ‘Ik heb heel lang gedacht dat ik arts zou Ik ben eigenlijk altijd al jonger geweest dan ­worden, totdat mijn vader zich op een gegeven anderen. Zo was ik al heel jong voorzitter van moment afvroeg of dat voor mij wel de juiste Heeft u ooit overwogen de overstap naar de schoolvereniging en kwam ik als tweedestap zou zijn. “Jij bent meer iemand die mensen jaarsstudent in de senaat van het Amsterhet bedrijfsleven te maken? voor zich laat werken dan dat je zelf klust,” zei ‘Er zijn wel momenten geweest dat ik daar damse studentencorps. Ik was een heel hij tegen me. Ik heb een test gedaan waaruit ­serieuze jongen, zeker toen ik nog studeerde. serieus over heb nagedacht. Ik heb zo nu en bleek dat ik iets met ordan ook ernstig getwijganisaties en economie feld, maar steeds kwam ‘Na 26 jaar op Financiën was ik een moest gaan doen. Ik had er op Financiën weer een echte overheidsman geworden’ werkelijk geen idee waar leuke nieuwe functie ik wilde werken, ik wist alleen dat ik iets met Ik had een wat oudere uitstraling, was geen langs. Toen ik vier jaar SG van Financiën was, gezondheidszorg wilde. Mijn hoogleraar openwildebras. Ik hing nooit tot diep in de nacht in werkte ik 26 jaar op het departement en vond bare financiën aan de UvA, Goedhart, zei dat de kroeg. Ik ben ook vrij duidelijk in wat ik wil. ik het genoeg geweest. Op dat moment heb ik ik zeer geschikt zou zijn om op Financiën te Dat zeg ik ook altijd tegen jonge mensen. Ga overwogen naar het bedrijfsleven over te stapwerken. Ik heb daar toen een gesprek gehad niet solliciteren en zeggen dat je alles wel wilt. pen, maar toen merkte ik dat ik toch wel een en ­gevraagd of ze toevallig ook iets met de Bereid je goed voor en heb voor ogen wat je echte overheidsman was geworden.’ ­gezondheidszorg deden. Dat bleek zo te zijn, bij die club wilt doen. Ik deed dat destijds een groepje van drie, vier ambtenaren hield ­onbewust, maar als ik erop terugkijk, weet ik Legt u eens uit, wat is er zo interessant aan toezicht op het ministerie van Volksgezondwel waarom ik bij Financiën ben aangenomen: het werken bij de overheid? heid. Daar wil ik wel werken, zei ik. Een ik wist duidelijk wat ik wilde.’ ‘De combinatie van de complexiteit om zaken ­andere functie hoeft voor mij niet. Later hoorvoor elkaar te krijgen met alle verschillende PM 25/1

21

interview < belangen en het maatschappelijke aspect. Het is mooi om iets maatschappelijks te doen, en dat heeft ook best een beetje met ijdelheid te maken. Geld is voor mij nooit een drijfveer geweest, dat was dus ook geen reden om toch naar het bedrijfsleven over te stappen.’ Toen kwam Verkeer en Waterstaat langs? ‘De functie van secretaris-generaal kwam op VenW vrij en dat leek me een uitdaging. ­Financiën opereert toch een beetje in de tweede lijn. Je krijgt veel steun van de buitenwereld voor wat je doet, het is comfortabel. Bij een beleidsdepartement als VenW heb je veel meer met de buitenwereld te ‘Het is maken. Je hoort de hele dag van boze automobilisten en treinreizigers dat je het niet goed doet. Daar moest ik overigens wel aan wennen, dat je veel meer verantwoording moest afleggen aan de buitenwereld. Het was dan ook niet zomaar een tweede SG-functie. Ik wilde het departement, dat nogal wat kritiek had gekregen na de bouwenquête, weer op de kaart zetten.’

U heeft de zevenjarige termijn op VenW niet uitgezeten, na vier jaar vertrok u al naar VWS, uw huidige werkplek. ‘Met de komst van het nieuwe kabinet stond er een aantal wisselingen op stapel. Mij werd gevraagd of ik naar een ander departement zou willen. Ik heb aangegeven dat wel te ­w illen, hoewel het moment niet goed uitkwam. Voor mijn gevoel wilde ik nog niet weg, was ik nog niet klaar op VenW, dat heb ik de ­ambtenaren in een e-mail ook laten weten.’ Toch ging u naar VWS. Koos u vooral voor uzelf? ‘Ja, ik was inmiddels 55 en had het idee dat ik nog één keer zo’n overstap kon maken. Dat ik naar Volksgezondheid kon, speelde wel mee. Als ik nee had gezegd, was iemand ­a nders hier terechtgekomen en die had er

weer een jaartje of zes, zeven gezeten. Dan had ik die kans waarschijnlijk nooit meer ­gekregen.’

is echt iets waarover we ons zorgen moeten maken. Daar zitten meerdere aspecten aan. We zullen, ook bij het rijk, een antwoord moeten vinden op de vraag hoe we mensen Sinds het vertrek van Marjanne Sint als SG langer aan het werk kunnen houden. Het is van Vrom, alweer ruim een jaar geleden, niet iedereen ­gegeven om tot zijn 65e op topis er geen enkele vrouw benoemd als hoogniveau door te werken. Als je in de raad van ste baas van een departement. Dat kan toch bestuur van een bedrijf zit, moet je er zelfs mee eigenlijk niet? ophouden als je zestig bent. We moeten toe ‘Dat is jammer, absoluut! De rijksoverheid is naar een situatie dat je op je zestigste je hoofdzakelijk een mannenwereld. Daar zit hem topfunctie opgeeft zonder dat het als statusoverigens een deel van het probleem in, manverlies wordt gezien. Je zou dan wat minder nen kiezen sneller voor mannen. Dat komt ook kunnen gaan werken en meer aan advies of door de wijze van presenteren. Als een man coaching kunnen doen. Dat zou heel goed kunsolliciteert en hij voldoet aan negen van de nen, maar het gaat pas werken als het breed wordt ingevoerd. Aan niet iedereen gegeven om tot zijn 65e de andere kant ­moeten op topniveau door te werken’ we alle zeilen bijzetten om voor jongeren een tien eisen, dan legt hij de nadruk op die negen aantrekkelijke werkgever te zijn. Niet alleen eisen en moffelt hij die ene weg. Een vrouw in de beeldvorming, maar ook in hoe we wermet precies hetzelfde profiel komt op gesprek ken als moderne, nieuwe overheid. Ik wil mijn en zegt dat de functie haar hartstikke leuk lijkt, steentje graag bijdragen aan de vernieuwing maar dat er een probleem is, ze voldoet niet van de rijksoverheid. Een van de redenen dat aan die ene eis. Als je daar met een mannenik deze functie heb aanvaard, is het programoor naar luistert, denk je dat ze die functie ma Jeugd en Gezin. Ik ben altijd al een pleit-

waarschijnlijk niet aankan, terwijl ze net zo goed is als die mannelijke sollicitant. Daar moet je dus doorheen kijken. Ik heb overigens wel het idee dat er een inhaalslag wordt ­gemaakt. Er worden steeds meer vrouwen op DG-functies benoemd.’ U heeft na het vertrek van DG Martin van Rijn nog een plekje vrij. ‘Dat klopt, maar daar kan ik niets over zeggen. Wacht nog maar even af, we zijn er druk mee bezig.’ Drie jaar geleden zei u in een interview met PM dat het vergrijzende ambtenaren­ apparaat een groot probleem zou gaan vormen. Is daarin inmiddels een kentering opgetreden? ‘Nee, de arbeidsmarktsituatie bij de overheid

bezorger ­geweest van een interdepartementale aanpak. Dit is voor mij een prachtige kans om te laten zien dat zo’n aanpak succesvol is.’ U zegt dat u uw steentje wilt bijdragen aan de vernieuwing van de rijksdienst. Had u de functie van uw voorganger Roel Bekker niet willen hebben? ‘Dat is best een aantrekkelijke functie, maar ik vind het ook nog wel erg leuk om manager van een grote organisatie te zijn. Roel zit toch meer aan de advieskant, heeft een klein ­apparaatje tot zijn beschikking. Misschien dat er nog een leuk project is als ik over een jaar of zes weg moet als SG van VWS. Dan ben ik 63 en kan ik mooi het goede voorbeeld geven door nog een aantal jaar door te werken, op een iets lager niveau.’ < PM 25/1

23

achtergrond >

Journalist Robert Kaplan voorziet wapenwedloop tussen VS en China

Volgens de invloedrijke Amerikaanse journalist Robert Kaplan zal de 21e eeuw in het teken staan van een wapenwedloop tussen de VS en China. De militaire aanwezigheid van de VS en de Navopartners in Afghanistan is daar onlosmakelijk mee verbonden. Joeri Boom interviewde Kaplan bij diens recente bezoek aan Nederland.

24

PM 25/1

De nieuwe koude oorlog Tekst joeri boom

‘Het is een probleem van de journalisten en politici waar ook ter wereld dat ze zich zo graag vastbijten in wat nu speelt,’ zegt Robert Kaplan, gezeten achter een welgevuld bord en een glas wijn in een restaurant in Utrecht. ‘Ze vergeten te kijken hoe het vroeger was. Ze hebben geen open oog voor de toekomst.’ Kaplan (55) is een van de beroemdste en invloedrijkste journalisten ter wereld. Hij is internationaal verslaggever van de Atlantic Monthly, een gerespecteerd tijdschrift over politiek en cultuur. Sinds 1984 bezoekt hij de hot spots in de wereld. ‘Als een glimp van de toekomst mogelijk is, dan moet die voortkomen uit een intieme kennis van het heden, aangevuld met de grote werken uit het verleden,’ schrijft hij in zijn meest recente boek, Voorbij de grenzen van het Amerikaanse imperium. Kaplan was onlangs in Nederland voor een serie lezingen. Zonder veel tegenspraak behandelde hij de ontwikkeling van oorlogvoering, de opkomst van China en natuurlijk de strijd in Irak en Afghanistan. Doorgaans zit Kaplan er met zijn vooruitblikken niet ver naast. Zijn doorbraak kwam in 1993 met Balkan ghosts, waarin hij de eeuwenoude etnische haat op de Balkan onderzocht. Het lag in de winkels terwijl de oorlogen in Bosnië en Kroatië in volle gang waren. Het verhaal gaat dat Bill Clinton zijn aanvankelijke weigering om militair in te grijpen in Bosnië op Kaplans boek terugvoerde. ‘Ik ben nooit tegen ingrijpen geweest,’ vertelt Kaplan. ‘Je kunt op grond van Balkan ghosts niet stellen dat de VS zich verre moet houden van de Balkan. Het Witte Huis heeft mijn boek misbruikt. Hadden ze het me maar gevraagd, maar de president of zijn adviseurs hebben nooit contact met me gezocht.’ De opvolger van Clinton, George W. Bush, belde hem wel. Drie keer reeds werd Kaplan uitgenodigd om op het Witte Huis van gedachten te wisselen. Met Bush besprak hij de toestand in Irak, Afghanistan en het MiddenOosten. Ook de toekomst van oorlogvoering en de onvermijdelijke inperking van de Amerikaanse macht in de 21e eeuw rolden over tafel. Of het wat geholpen heeft? ‘Het gaat nu wel wat beter in Irak,’ meent Kaplan. In 2002 begon Kaplan aan een onderzoek van de Amerikaanse troepen overzee die het ‘Amerikaanse imperium’ – zoals hij het conglomeraat van staten noemt dat goede betrekkingen met de VS heeft – in stand houden. Kleine groepjes Amerikaanse special forces

zijn gestationeerd van Colombia tot Mongolië om inheemse troepen te trainen. Zo probeert Washington de wereld stabiel en Amerikaansgezind te houden. Terwijl we ons blindstaren op de oorlogen in Irak en Afghanistan, vinden dergelijke kleinschalige missies plaats in meer dan zeventig staten. In Imperial grunts (2005), vertaald als Aan de grenzen van het Amerikaanse imperium, deed Kaplan verslag van zijn bezoeken aan Amerikaanse eenheden overzee. Voorbij de grenzen van het Amerikaanse imperium is het vervolg daarop. Daarin betrekt Kaplan ook reguliere legereenheden, de luchtmacht en de veelal onderbelichte Amerikaanse marine in zijn analyse van de dingen die komen gaan. Multipolaire wereld Kaplan stelt dat in de 21e eeuw een multipolaire wereld zal ontstaan, waarin de VS in het gebied van de Indische en de Grote Oceaan

rikaanse marine. Ze zijn bedoeld om ver van huis in te zetten. Blijkbaar hebben de Chinezen inmiddels ook aspiraties die veel verder reiken dan hun kustwateren,’ aldus Kaplan. Hij verwacht een koude oorlog, geen gevechtshandelingen. ‘De VS en China hebben allebei te veel te verliezen om oorlog tegen elkaar te gaan voeren. De VS heeft de banden met India en Japan al aangehaald. Ook zij zijn bang voor de opkomst van China. We zullen hen een deel van het vuile werk laten opknappen door ze tegen China uit te spelen.’ Was het verstandig van Nederland de Uruzganmissie te verlengen, nu het gevaar meer en meer van China komt? Volgens Kaplan wel. De Uruzganmissie zorgt ervoor dat Nederland meedoet in de top van het Amerikaanse imperium. En het kan geen kwaad te testen hoe de Nederlandse krijgsmacht het overzee doet tijdens contraguerrillaoperaties op woest terrein, want die zullen nog wel vaker voorko-

‘Het Witte Huis heeft mijn boek over de Balkan misbruikt’ macht zal verliezen. Hij voorspelt dat de oorlogen in Irak en Afghanistan, die de Amerikanen verzwakken, zullen leiden tot een versnelling van de opkomst van het Verre Oosten. Daar zullen de bloeiende economieën steeds meer worden gebruikt om militaire macht op te bouwen. De Amerikanen zullen macht inleveren ten gunste van India, Japan en vooral China – landen die in hoog tempo rijker worden en hun marines aan het uitbreiden zijn. Daarnaast ziet Kaplan in de 21e eeuw militaire en humanitaire operaties samengaan, zoals dat gebeurde bij de grootscheepse reddingsoperatie na de tsunami die onder meer India, Thailand, Indonesië en Sri Lanka trof. Wat voor gevolgen zal de opkomst van Aziatische grootmachten hebben voor de Nederlandse inbreng in de wereld? En hoe denkt Kaplan over de Navo-missie in Afghanistan? Nu de missie in Uruzgan is verlengd tot december 2010, zullen de departementen van Defensie en Buitenlandse Zaken, inclusief Ontwikkelingssamenwerking, nog jarenlang veel tijd, geld en menskracht aan Afghanistan besteden. Die missie heeft niet alleen militaire, maar ook veel humanitaire aspecten. Om te beginnen met China wijst Kaplan op het tempo waarmee dat land vliegdekschepen en nucleaire onderzeeërs bouwt. ‘Die typen schepen vormen de ruggengraat van de Ame-

men. ‘De tijd dat krijgsmachten slechts dienden om hun eigen grenzen te bewaken, is voorbij,’ meent Kaplan. Het wordt steeds belangrijker om handelsroutes en aanvoerroutes van olie, gas en kolen veilig te stellen. Precies om die reden zijn de Chinezen hard bezig hun marine uit te breiden. Expeditionaire krijgsmachten met een sterke marine, zoals de Nederlandse, worden belangrijk, stelt Kaplan. ‘Maar jullie zullen in je eentje niet het verschil kunnen maken,’ zegt hij. ‘Daarvoor hebben jullie de Verenigde Staten nodig.’ En daarom, legt hij uit, is het geen gek idee om de vooralsnog enige supermacht gunstig te stemmen door mee te doen met riskante missies zoals die in Uruzgan. Ook kan het volgens Kaplan geen kwaad bij te dragen aan een stabiel Afghanistan waar Al-Qaeda niet meer kan aarden. Hij beschrijft hoe terrorisme een steeds effectiever strijdvorm zal worden tegen een technologisch machtiger tegenstander die te maken heeft met een thuisfront dat gevoelig is voor het lot van zijn eigen militairen en voor ‘bijkomende schade’ in de vorm van burgerslachtoffers. De 21e eeuw zal dan ook zowel conventionele als onconventionele oorlogvoering te zien geven. Conventionele oorlogvoering, althans de mogelijkheid daartoe, zal de strijd met China kenmerken. Ze wordt gevormd door de

PM 25/1

25

grootscheepse inzet van marineschepen en militaire technologie, en misschien zelfs dreiging met kernwapens. Maar ook onconven‑ tionele oorlogvoering, zoals van het ‘normale’ afwijkende vormen van oorlogvoering worden genoemd, zal deze eeuw blijven voorkomen. Daaronder valt de kleinschalige strijd van speciale eenheden, maar ook het gevecht zonder wapens dat in Irak en Afghanistan naast de ‘normale’ oorlogshandelingen wordt gevoerd om hearts and minds te winnen. ‘Vergis je niet,’ zegt Kaplan. ‘Terrorisme is niet de enige reden dat we in Afghanistan zijn. Het land grenst aan China en Iran. Er worden enorme militaire bases gebouwd in Kandahar en Bagram. Ik zie ons er niet zo snel weggaan.’ De Nederlandse krijgsmacht zal veel in huis moeten hebben als hij net als nu internationaal in de hoogste regionen wil blijven meedoen. Niet alleen hypermoderne straaljagers, ook transportvliegtuigen, gevechtshelikopters en onbemande spionagevliegtuigen. Niet alleen

De combinatie van oorlog voeren en hulpverlenen loopt nog niet overal van een leien dakje. In Uruzgan proberen militairen veiligheid te bieden en tegelijkertijd opbouwprojecten in gang te zetten. Beide maken deel uit van een contraguerrilla waarin de bevolking van de Taliban moet worden losgeweekt. Hoe gevaarlijk dat is bleek onder meer in de districten Chora en Deh Rawod waar de Nederlanders de bevolking ontwikkeling beloofden, maar waar tientallen burgerdoden vielen door bombardementen. Toen in Deh Rawod onlangs Nederlandse militairen een verkenningsoperatie uitvoerden met een humanitair doel (de terugkeer van vluchtelingen), vonden hevige gevechten plaats. Daarbij werden door eigen vuur twee Nederlanders en twee Afghaanse militairen gedood. Veel Nederlandse hulporganisaties weigeren met militairen samen te werken omdat ze niet met een strijdende partij geassocieerd willen worden. Ook in Uruzgan is dat aan de orde. Slechts vier Nederlandse hulporganisa-

‘De tijd dat krijgsmachten slechts dienden om hun eigen grenzen te bewaken, is voorbij’

26

foto: Navo

fregatten en onderzeeërs, maar ook mariniers en kikvorsmannen. Geen tot krachtpatsers en vechtmachines opgeleide militairen, maar slimme mannen en vrouwen die moeiteloos kunnen omschakelen van hulpverlening naar oorlogvoering. Bezuinigen, meent Kaplan, kan echt niet meer. ‘Meer nog dan nu zullen krijgsmachten het verlengstuk worden van politieke macht. Wil je invloed op wereldniveau behouden, dan moet het militaire budget omhoog.’

PM 25/1

Tsunami Ook het inzetten van de krijgsmacht bij grote hulpoperaties is goed voor de politieke invloed. Met de grootscheepse hulpverlening die zij tijdens de tsunami op tweede kerstdag 2004, praktisch onder de rook van China, verleenden vanaf het vliegdekschip de USS Abraham Lincoln maakten de Amerikanen de Chinezen pijnlijk duidelijk dat zij militair-technologisch nog het een en ander te leren hadden. Dat de hulpverlening grotendeels werd uitgevoerd door de Amerikaanse marine is volgens Kaplan niet meer dan logisch. ‘Hulporganisaties kunnen bij grote operaties de logistiek niet aan. Militaire organisaties kunnen dat juist heel goed.’ Door de toename van de bevolking zal het aantal slachtoffers van natuurrampen exponentieel stijgen, denkt Kaplan, dus krijgen militairen er een taak bij. ‘Hoe beter ze vechten, des te betere hulpverleners ze zijn,’ schrijft hij.

ties zijn – in het diepste geheim – actief in Uruzgan. Verscheidene commandanten van de militaire Provinciale Reconstructieteams (PRT) riepen de hulpgemeenschap op meer voor Uruzgan te doen. Het was tevergeefs. Ook het ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking doet in Uruzgan nauwelijks mee. Volgens overste Wilfred Rietdijk, de huidige commandant van het PRT, zijn er ‘grote problemen’ met de afstemming van het werk in de regio tussen Defensie en Ontwikkelingssamenwerking. Volgens Rietdijk dreigt de bevolking in de gebieden die op de Taliban zijn veroverd opnieuw de zijde van de rebellen te kiezen als hulp te lang uitblijft. Indien hulporganisaties, de Afghaanse overheid en Ontwikkelingssamenwerking niet tot meer spoed zijn te manen, moet overwogen worden al het opbouwwerk aan militairen uit te besteden, stelt Rietdijk. Robert Kaplan is het daarmee eens. Voor de weigering van hulporganisaties om met militairen samen te werken heeft hij geen begrip. ‘Ik vind dat kortzichtig,’ zegt hij. ‘We kunnen niet om de militarisering van de hulpverlening heen. Wat hulporganisaties niet willen toegeven, is dat humanitaire operaties in essentie militaire operaties zijn. Je moet je toegang verschaffen tot onveilige gebieden waar niets meer werkt. Dat is waar militairen goed in zijn. Je wilt toch mensen redden? Werk dan samen.’ <

Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected]

Kleine probleempjes

Sinds een week woon en werk ik in de Verenigde Staten. Terwijl het land in de ban lijkt van politieke campagnes en economische recessie, ben ik voorlopig vooral bezig met de heel kleine dingen. Zoekgeraakte verhuisdozen claimen op het vliegveld, visumpapieren laten registreren en wachten op de cable guy. Die kleine, praktische regeldingetjes vertellen je veel over een land. Hoe word je behandeld als vreemdeling, als buurman, als klant? Hoe efficiënt is de dienstverlening geregeld? Hoeveel tijd en energie ben je kwijt om je zaakjes op orde te brengen? Tijdens het onvermijdelijke wachten heb je in ieder geval genoeg tijd om te kijken, te luisteren en te vergelijken. Zo heb je als onderzoeker dan toch nog een beetje het idee dat het niet allemaal verloren tijd is. Amerika is het land van Reinventing Government en New Public Management. Van oudsher is er een gezond wantrouwen jegens de overheid en sinds Ronald Reagan verklaarde dat de overheid de problemen niet oplost, maar vooral zelf het probleem is, is bureaucrat bashing zowel rechts als links gemeengoed geworden. Of dat heeft geholpen is natuurlijk de grote vraag. Het afkraken van bureaucratie is gemakkelijk, het opbouwen van excellente dienstverlening vereist iets meer. Onder vicepresident Gore, die verantwoordelijk was voor de National Performance Review, zijn veel stimuleringsprogramma’s en administratieve verlichtingsmaatregelen ingezet. Maar in Amerika geldt, meer nog dan in Nederland, dat de nationale overheid maar beperkte macht heeft over de uitvoering, die bij de staten en de steden ligt. En daarmee hangt de kwaliteit en klantvriendelijkheid van dienstverlening toch voor een groot deel af van de lokale wil en kracht om te vernieuwen en verbeteren. Dat geldt natuurlijk niet voor het Department of State, dat verantwoordelijk is voor de immigratiebureaucratie. Zij maken de formulieren die je in het vliegtuig moet invullen als je korter dan drie maanden in de VS wilt verblijven. Ik heb veel formulieren gezien en be-

studeerd, maar zelden heb ik meegemaakt dat je op één formulier, van nog geen half A4’tje, drie keer exact dezelfde gegevens moet invullen. Je verlangt acuut naar ouderwets carbonpapier en vraagt je af waar de invuloefening goed voor is. Werkt het soms net als het aanmaken van een nieuw wachtwoord op internet? Dat je twee keer exact hetzelfde in moet typen zodat ze zeker weten dat je geen schrijffout hebt gemaakt? Of is het een strikvraag, bedoeld om terroristen die onder een andere identiteit reizen erin te luizen? Twee keer ‘Henk de Vries’ invullen en dan alsnog bij de derde keer per ongeluk ‘Ali Hassan’ schrijven. Zo dom zijn terroristen volgens de formulierenlogica. Op de achterkant moet je namelijk – en ik overdrijf niet – aankruisen of je betrokken bent (geweest) bij terroristische activiteiten. Wat is daar de gedachte achter? Dat moslimterroristen godsdienstwaanzinnigen zijn die wel mogen doden maar niet mogen liegen? Het maakt niet zoveel uit. Je zit acht uur in zo’n vliegtuig en bent eigenlijk blij als je weer even wat te doen hebt. Misschien is dat ook wel de eigenlijke gedachte: laten we de mensen dwingen drie keer hetzelfde in te vullen, dan gaat de tijd wat sneller voorbij. Wat lastiger is het als je, zoals ik, voor langere tijd blijft. Dan moet je in Nederland eerst op gesprek bij de ambassade en een aanzienlijke papierwinkel afhandelen. Fair enough, je moet er wat voor doen. Als je wordt toegelaten, krijg je na een paar dagen je paspoort met visum erin aangetekend per post toegestuurd. Voor ontvangst moet je tekenen en je legitimeren. En dan zijn er twee mogelijke situaties: óf je hebt nog een ander wettelijk legitimatiebewijs, óf je hebt een groot probleem. Gelukkig had ik een rijbewijs paraat, kreeg ik mijn paspoort met visum terug en kan ik me nu, in het land waar alles groter is, concentreren op de vele kleine probleempjes.

Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Jan Sanders, Chris van de Wetering en Rianne Waterval (projecten) Eindredactie Johan Jansen en René Zwaap Medewerkers aan dit nummer Joeri Boom en Yvonne Kroese Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

Jorrit de Jong is fellow aan de Kennedy School of Government van Harvard University

PM 25/1

27

spelers >

Coachen voor diversiteit In het project Coaching en Diversiteit ontwikkelen coaches bij de overheid kennis en competenties om medewerkers met een andere culturele achtergrond in de ambtelijke organisatie te ondersteunen. ‘Het rijk heeft er belang bij hen niet alleen binnen te krijgen, maar ook te ­houden.’ ‘Jij staat zeker achter de Al-Qaeda-aanslahet project en coach van Chilah. ‘Ik ben gen,’ zei een collega in een vorige baan in ­t evreden over mijn carrière, maar met de publieke sector tegen Fouzia Chilah (28). ­coaching had ik misschien meer uit mezelf kunnen halen en meer kunnen geven,’ zegt Dit was vlak na 11 september. De moord op Pim Fortuyn zorgde eveneens voor vervelend ze. Alantor, geboren in Turkije, is projectleicommentaar op de werkvloer. Chilah, nu der etnische diversiteit en werkt bijna vijftien projectsecretaris Modern Migratiebeleid op jaar op OCW. Zelf moest ze op eigen houtje Justitie, was geschokt. ‘Ik voelde me verantde ‘ongeschreven regels binnen de ambtewoordelijk gesteld voor verschrikkelijke lijke organisatie’ leren doorgronden. ‘Het is maatschappelijke gebeurtenissen, maar sociaal wenselijk om ambitieus te zijn, maar durfde toen niets te zeggen.’ Een poosje later als ­a llochtoon moet je dat niet te hard van vertrok ze naar een andere afdeling. de daken schreeuwen,’ licht Alantor een van ‘Tegenwoordig zou ik een dergelijk voorval die ongeschreven regels toe. Haar streven zegt Alantor. Het eerste dat Alanor de menmet mijn leidinggevende bespreken,’ zegt als coach is dat allochtone collega’s sneller sen die zij coacht dan ook voorhoudt is dat Chilah. Door coachingsgesprekken leerde ze hun plek vinden binnen de organisatie. ‘Ik het niet gaat om de beheersing van de zulke opmerkingen minder persoonlijk op te ­probeer medewerker en organisatie op el­Nederlandse taal, maar om het aanleren van kaar af te stemmen om er het beste voor de vaktaal. vatten. ‘Zulke collega’s hebben nog veel te leren, denk ik nu. Ik heb meer zelfvertrouwen ‘Een autochtone ambtenaar die net van organisatie en de medewerker uit te halen. gekregen, ben professioneler geworden. Ik zijn opleiding komt, zal zich het ambtelijke Ook help ik hen hun netwerk te vergroten.’ probeer problemen nu taalgebruik toch ook eerst moeten toeaan te pakken zonder ‘Als allochtoon moet je je ambities niet te hard van de daken schreeuwen’ dat het nadelig voor ­eigenen.’ mezelf uitpakt.’ Chilah bespeurde Dat is hoognodig, vindt ook Peter Hennephof, bij zichzelf dat ze juist als ze verslagen moest Chilah zocht een coach die net als zij een pSG van SZW en ambassadeur van het proandere achtergrond heeft. Het project Coaschrijven voor personen waar ze tegen opching en Diversiteit moet ervoor zorgen dat keek onnodige fouten ging maken. ‘Gewoon ject. Volgens Hennephof is de ­instroom van allochtone medewerkers in de rijksoverstraks ook de andere coaches kennis en comuit faalangst. Ik was onzeker of het wel goed heidsdienst heel behoorlijk, maar het zijn petenties hebben inzake diversiteit op de genoeg was. Door de coachingsgesprekken volgens hem wel vaak de lagere functies die werkvloer. Via dit project van het A+O fonds ging ik inzien dat ik daar iets aan kon doen; zij bezetten. ‘In de hogere functies wordt het Rijk kunnen allochtone medewerkers of annamelijk geloven dat ik goed werk leverde. aandeel al snel heel klein.’ Ook valt op dat deren die te maken hebben met diversiteit Ook werd ik vaak gevraagd voor ondersteude rijksoverheid allochtone medewerkers een coach in de arm nemen, die kennis heeft nende en secretariële taken. Met coaching vaak niet goed weet vast te houden. ‘Het rijk van cultuurverschillen op kantoor en over de heb ik me aan die valkuil kunnen ontworheeft er belang bij medewerkers met een juiste competenties beschikt om hiermee om stelen.’ ­a ndere culturele achtergrond niet alleen te gaan. Het gevoel niet op het eigen niveau te ­binnen te krijgen, maar ook te houden,’ zegt Via themadagen, workshops en trainingen ­werken, is iets dat Alantor vaak hoort in de rond coaching en diversiteit moet de ­lacune coachingsgesprekken. Binnen coachend Hennephof. worden opgevuld. Inmiddels hebben OCW, Alantor hoort van de mensen die ze coacht ­leiderschap zou veel meer aandacht moeten VWS, LNV, SZW en Justitie toegezegd deel vaker dat ze aangesproken worden op incizijn voor diversiteit, vindt ze. ‘En als er te willen nemen aan het project. Simone denten waarbij allochtonen met dezelfde ­eenmaal een arbeidsconflict is dan zou ook Roos, pSG van OCW, opent op 5 februari de achtergrond betrokken zijn. Ook zie je dat bij mediation diversiteit een rol moeten tijdens werkbesprekingen extra op het taal­spelen. Coaching is een eerste stap,’ zegt ze. eerste bijeenkomst van OCW en VWS. ‘Het begrip voor diversiteit moet uiteindelijk gebruik van allochtone medewerkers wordt gelet. ‘Allochtone medewerkers zijn zelf vaak in de hele organisatie doorwerken.’ < Ongeschreven regels Zeynep Alantor (43) is initiatiefnemer van ook al heel onzeker over hun taalgebruik,’ [Chris van de Wetering]

28

PM 25/1

spelers >

‘Ideale BZ’er’ genomineerd voor Young Professional of the Year Eva Schreuder is ‘dé ideale BZ’er door haar onverstoorbare loyaliteit aan de organisatie’. Vandaar dat ze werd genomineerd voor de titel Young Professional of the Year, een verkiezing georganiseerd door InterCompany Association (ICA) en Volkskrant Banen. BZ • Op 21 februari wordt in Hotel Arena in Amsterdam bekend­ gemaakt wie zich Young Professional of the Year mag noemen. Uit drie categorieën (specialisten, adviseurs en managers) wordt een winnaar gekozen, waarna het drietal met elkaar in debat gaat. Hoe groot schat Eva Schreuder (29), beleidsmedewerker op de directie VN van Buitenlandse Zaken, de kans dat zij er met de titel vandoor gaat?

‘Ik heb geen commerciële functie, dat is een bewuste keuze’ ‘Dat is moeilijk te zeggen. Ik krijg veel positieve reacties op mijn nominatie en hoop dat veel mensen hun stem op mij zullen uitbrengen. Het blijft daarnaast afwachten waarop de jury ons precies gaat beoordelen.’ Schreuder is door de jongerenvereniging van BZ naar voren geschoven in de categorie adviseurs. ‘Dat is vooral gebaseerd op het feit dat ik enthousiast en gedreven ben en mijn werk serieus neem,’ denkt Schreuder. ‘Bovendien heb ik de laatste maanden gewerkt aan de voorbereiding van de komst van het Libanon-

t­ ribunaal naar Nederland, een dossier waarin ik iets heb kunnen laten zien.’ I n decem ber heef t Schreuder haar concurrenten ontmoet. Ze zijn allemaal afkomstig uit het bedrijfsleven en werken bij Siemens, de Rabobank, SDU Uitgevers en KPMG. ‘Ik zag niet direct verschil tussen hen en mij,’ zegt Schreuder. ‘Ze zijn allemaal jong en gemotiveerd. Het verschil zit hem vooral in de aard van ons werk. Ik heb nu eenmaal geen commerciële functie, dat is een bewuste keuze.’ Deze zomer werkt Schreuder drie jaar bij Buitenlandse Zaken en is het tijd om over­geplaatst te worden naar het buitenland. Waar ze naartoe gaat, is nog niet bekend. Na maximaal twee uitzendingen komt ze weer terug in Den Haag. ‘Het is goed om voeling te houden met Nederland, als je te lang weg bent dan ben je ook minder goed in staat je land te vertegenwoordigen.’ < [CC]

De wijde wereld in Na zestien jaar in het Haagse vertrekt Robert Wester naar ­Berenschot. ‘Het is een mooi moment om eens naar buiten te gaan.’ SZW • Robert Wester (40) bracht in de zomer van 2006 zijn eigen stokpaardje – communicatie in het hart van het beleid – in de praktijk. Hij stapte over van Verkeer en Waterstaat, waar hij directeur Communicatie was, naar een beleidsfunctie op Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Als directeur Arbeidsmarkt was Wester verantwoordelijk voor het project Iedereen doet mee, waarmee het kabinet 200.000 mensen aan de slag wil helpen. Die job kan hij niet afmaken, want op 1 maart treedt Wester in dienst van Berenschot waar hij senior managing consultant wordt.

‘Ik ben geïnspireerd geraakt door de buitenwereld van SZW’ ‘Ik heb bij SZW de aanzet voor het project gegeven,’ zegt Wester, die hoopt dat hij zich in zijn nieuwe functie ook nog verdienstelijk kan maken op dit beleidsterrein. Verder zal hij zich bij Berenschot gaan bezighouden met interim-verandermanagement, strategische advisering en, natuurlijk, communicatie. In de zestien jaar dat ­Wester in Den Haag werkzaam is geweest, was hij voorlichter op drie ­departementen – Defensie, Vrom en Verkeer en Waterstaat – en voor

de PvdA-fractie in de Tweede Kamer. Dat hij nu zijn geluk gaat be­ proeven in het bedrijfs­ leven ziet hij als een kans om zijn blik te verbreden. ‘Het is een mooi moment om eens naar buiten te gaan.’ Zijn overstap naar het bedrijfsleven is deels ­i ngegeven door de vele werkbezoeken die hij ­a flegde vanuit zijn huidige functie. ‘Ik ben geïnspireerd geraakt door de ­buitenwereld van SZW,’ legt Wester uit. ‘Daardoor heb ik het idee gekregen dat ik zelf ook wel iets meer wil.’ Voordat hij ­besloot op het aanbod van Berenschot in te gaan, heeft Wester met veel mensen die er werken gesproken. ‘Zij waren creatief en eigenwijs. Hebben wel pretenties en geen kapsones, daar voel ik me erg bij thuis.’ < [CC]

PM 25/1

29

spelers >

Wie

Annemieke Nijhof

Leeftijd 41

Stapt over

Van AZ naar VenW

Begonnen bij Tauw Milieu bv

Woont in

Haastrecht (Zuid-Holland)

Met

Man en twee kinderen, Koen (8) en Femke (7)

Hobby’s

Piano, wandelen en spelletjes

Leest

de Volkskrant en NRC Handelsblad

30

PM 25/1

Tekst Cindy Castricum Foto Welmer Keesmaat

spelers < Nieuwe DG Water Annemieke Nijhof: WIE ZIT WAAR?

‘Ik hoef er niet altijd te zijn’ milieu en de kwaliteit van de leefomgeving. Dat is een brede functie, maar je staat wel aan de zijlijn. Je adviseert altijd over stukken van anderen. Straks ben ik verantwoordelijk voor een specifiek beleidsterrein, dat is toch wel anders. Het directoraat-generaal Water is een relatief klein beleids-DG, waar we met een VenW/AZ • Het zal wel even wennen zijn, beperkt aantal mensen met denkkracht goed zo’n groot departement, denkt Annemieke in verbinding moeten staan met al die mensen Nijhof (41), die nu nog buiten Den Haag die ‘Als raadadviseur sta je raadadviseur is van het uiteindelijk waaraltijd aan de zijlijn’ Balkenende. ‘Hier bij maken. Het is zeker het kabinet van de niet zo dat je met minister-president ken ik iedereen,’ zegt ze ­gesloten deuren beleid kunt bedenken, we lachend. ‘Zelfs de koffiedame en de schoonmoeten het met de samenleving doen.’ makers.’ Toch kijkt ze reikhalzend uit naar het moment dat ze zich directeur-generaal U zult er vaak op uittrekken. Het zal wel Water mag noemen. ‘Ik ben altijd al erg een drukke baan worden? ­geïnteresseerd geweest in water en als er dan ‘Dat klopt, hoewel het niet betekent dat je 80 een vacature is voor een functie waarbij je uur per week hoeft te werken. Ik ben dienend leiding gaat geven aan het waterbeleid… ja, aan de organisatie en zal ervoor zorgen dat dan word ik toch wel een beetje opgewondie goed functioneert. Dat houdt niet in dat den.’ ik er altijd maar moet zijn. Hierin hoop ik een voorbeeld te zijn voor anderen. Het is een Waar komt uw fascinatie voor water beetje een cultus geworden om je eigen be­eigenlijk vandaan? langrijkheid op te hangen aan het aantal uren dat je werkt. Ik heb ooit een wijze les geleerd: ‘Nederland is en wordt gevormd door water, er is niemand die grenzen voor je trekt, dat door onze ligging ín het water. Als je met het vliegtuig aankomt, moet je zelf doen. ‘Het is een cultus om je belang- Er is altijd meer dan zie je vooral rijkheid op te hangen aan het werk dan je aan­ v e el g r o en en kunt, je moet zelf blauw. Het is een aantal uren dat je werkt’ bepalen waar de beleidsterrein dat dicht bij de burger staat. Gelukkig hebben grens ligt. Ik vind het niet vanzelfsprekend burgers er veel vertrouwen in dat de overheid dat je pas meetelt als je altijd drie afspraken het goed beheert en organiseert. Het is van tegelijkertijd hebt.’ levensbelang dat we onze waterhuishouding goed op orde hebben. De hele discussie over Wat gaat u eigenlijk het meest missen van klimaatverandering maakt het extra spanAZ? nend. Het is duidelijk dat het voor Nederland ‘Op AZ leer je enorm veel over het tot stand komen van besluiten. Als de afstand groter is, veel gevolgen zal hebben, we moeten ons nu heroriënteren. Welke prioriteiten stellen we dan zie je het niet, je maakt het niet mee en en wat hebben we nog niet goed in de voelt niet aan wat wel en niet kan. Je staat vingers?’ hier overal met je snufferd vooraan en kijkt niet alleen in de keuken, maar ook in de ­pannen. Straks moet ik waarschijnlijk veel Het is nog niet zover; u werkt nu nog op langer wachten totdat de informatie tot mij Algemene Zaken als raadadviseur. ‘Ik heb de minister-president de afgelopen komt. En o ja, de minister-president, die zal drie jaar geadviseerd op dossiers als ruimte, ik ook erg missen.’ < Annemieke Nijhof trekt vrijdag 8 februari de deur van het kleine AZ aan het ­Binnenhof achter zich dicht, om maandag­ ochtend de 11e haar entree te maken bij Verkeer en Waterstaat, het veel grotere ministerie aan de Plesmanweg.

Maarten Brabers, de huidige DG Fiscale Zaken op Financiën, stapt half februari over naar het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, waar hij een adviesfunctie krijgt. Brabers gaat onder meer Staatsbosbeheer adviseren, een zelfstandig bestuursorgaan ressorterend onder LNV waar hij eerder directeur was. Peter van Uhm wordt de nieuwe Commandant der Strijdkrachten (CDS), een functie die nu nog wordt vervuld door Dick Berlijn. Zijn benoeming gaat in op 17 april 2008. Van Uhm wordt dan bevorderd tot generaal. De CDS voert het bevel over de Nederlandse krijgsmacht. Van Uhm is momenteel Commandant der Landstrijdkrachten, het onderdeel dat de meeste soldaten voor Uruzgan levert. Jeroen de Graaf (31) wordt de nieuwe politiek assistent van premier Balkenende. De Graaf vervulde eerder dezelfde functie voor CDA-minister Aart Jan de Geus, maar vertrok in maart 2007 naar het bedrijfsleven. Bij het Verbond van Verzekeraars was hij sinds kort hoofd public affairs en public relations. De Graaf volgt Marjolein Voslamber op die raadadviseur op het ministerie van Algemene Zaken wordt. Generaal-majoor Dick van Putten is per 24 april 2008 benoemd tot commandant Koninklijke Marechaussee (KMar) en zal daartoe worden bevorderd tot luitenantgeneraal. Hij volgt luitenant-generaal Beuving op die de actieve dienst verlaat. Van Putten heeft sinds 1983 diverse functies vervuld bij de marechaussee. Ook heeft hij enige tijd deel uitgemaakt van de leiding van het Korps landelijke politiediensten. Op dit moment is Van Putten plaatsvervangend commandant. President van de Alkmaarse rechtbank Laurien Koster is benoemd tot voorzitter van de Commissie Gelijke Behandeling. Zij volgt Alex Geert Castermans op 1 mei 2008 op. Eerder was Koster rechter en vicepresident van de rechtbank in Haarlem en advocaat in Alkmaar en Amsterdam. Jolanda Maas (43) is per 1 januari benoemd tot hoofd Communicatie van de Sociaal-Economische Raad. Eerder was ze werkzaam bij de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid en Siemens Nederland. Marieke van Lier Lels is benoemd tot lid van de Adviesraad Wetenschaps- en Technologiebeleid. Van Lier Lels vertrok enkele jaren geleden na een conflict bij Schiphol waar ze operationeel directeur was en zette haar eigen bureau op, Van Lels en Ko. Daarnaast is zij commissaris bij KPN en Connexxion.

PM 25/1

31

32

PM 25/1

et cetera

ABD brengt glossy uit OVHD, oftewel ‘overheid’, zo luidt de titel van de uitgave van de Algemene Bestuursdienst (ABD) over politiek en ambtelijk samenspel. Het glossy blad is het resultaat van een reeks activiteiten die de ABD de afgelopen twee jaar heeft geïnitieerd. Het flitsende uiterlijk van OVHD sluit niet helemaal aan bij het onderwerp – de relatie tussen ambtenaren en Kamerleden – maar nodigt wel uit tot lezen. In het openingsinterview bijt Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet eens flink van zich af. Ambtenaren moeten niet zeuren, vindt ze. Het stellen van Kamervragen en het indienen van moties is een recht. Dat het ministerie van LNV twee ambtenaren heeft moeten aannemen vanwege de vele Kamervragen van de Partij voor de Dieren vindt Verbeet prachtig. ‘Dát is democratie!’ Wat de moties betreft, dat zijn er volgens de PvdA’er ‘wel wat veel’, waarna ze een oproep doet in de richting van het parlement: ‘Zelfbeperking zou wel wat zijn.’ Guido Enthoven van het Instituut voor Maatschappelijke Innovatie schreef een aantal interessante artikelen. Waar ligt eigenlijk de oorsprong van ‘alle ellende’ en wat is de ratio achter de Leidraad van Nicolaï? Ook aardig is het overzicht ‘Ondertussen bij de buren’, waarin Enthoven de politiek-ambtelijke verhoudingen in andere landen schetst. Vrijwel overal geldt de basisregel dat Kamerleden de minister aanspreken op zaken die onder zijn verantwoordelijkheid vallen, maar verder lopen de afspraken uiteen. Zo hebben volksvertegenwoordigers en ambtenaren in de Verenigde Staten veelvuldig contact met elkaar, zijn ambtelijke contacten met politici in Spanje zeldzaam en heeft in Roemenië een speciale minister de leiding over ‘the Department for Relations with Parliament’. Dat het denken over het politiek-ambtelijk samenspel een nieuwe ­impuls nodig heeft, blijkt wel uit de do’s and don’ts uit het proefschrift van ambtenaar Roel Nieuwenkamp, die zeven jaar na dato nog steeds actueel zijn. Dat resulteert overigens in een aantal open deuren als ‘Doe geen

uitspraken tegen een Kamerlid over de politiek-inhoudelijke aspecten van een dossier’ en ‘Denk met gezond verstand en ga uit van ieders professionaliteit’. De ervaringen van politici en ambtenaren die ten ­behoeve van het ABD-­project met elkaar spraken, zijn soms onthutsend. Zo heeft CDA’er Jan Schinkelshoek meegemaakt dat ‘bij ministeries de hoorn erop gaat als een Kamerlid belt’ en is het partijgenote Antoinette Vietsch opgevallen dat ‘veel ambtenaren weinig van politiek snappen’. Wat vindt minister Guusje ter Horst van BZK eigenlijk van ambtelijke contacten met politici? ‘Ik heb er helemaal niets op tegen als ambtenaren informatie geven aan Kamerleden, dat kan hun werk alleen maar ten goede komen.’ Ook stelt ze dat het ‘een kwestie van vertrouwen is’. De PvdA-minister geeft echter een dubbel signaal af. Op de vraag of lunchen met elkaar mag, antwoordt ze: ‘Als ik zie dat een van mijn ambtenaren met een Kamerlid luncht, zou ik toch even informeren naar de inhoud van het gesprek.’ Over vertrouwen gesproken. < [CC]

OVHD, Over politiek-ambtelijk samenspel, Algemene Bestuursdienst 46 pagina’s, gratis aan te vragen via [email protected]

De ambtenaar van de toekomst Donderdag 31 januari vindt in het Scheveningse Kurhaus een conferentie over de ambtenaar van de toekomst plaats. Marloes Pomp (27), werkzaam bij het Bureau Strategische Kennisontwikkeling van het ministerie van BZK, is een van de organisatoren. Welke kenmerken heeft de ambtenaar van de toekomst? ‘De nieuwe generatie ambtenaren zal flexibeler zijn, wisselt vaker van baan en is minder vaak ambtenaar voor het leven. Ik denk ook dat de ambtenaar van de toekomst zich meer van zijn omgeving bewust moet zijn, dus meer aandacht voor de wereld om hem heen heeft. Daarop wordt dan sneller geanticipeerd. Overigens is de ambtenaar van de toekomst veelal een vrouw.’ Typeer je jezelf ook zo? ‘Ja, ik pas wel in dat plaatje, hoewel ik denk dat de generatie na mij alweer beter voldoet aan dat beeld. Zij zijn nog veel meer opgegroeid in het digitale tijdperk, waardoor ze op een andere wijze communiceren en werken. Een van de workshops gaat daar ook over.’ Je doelt op de workshop Ambtenaar 2.0. Wat houdt die in? ‘In deze workshop proberen we uit te vinden hoe je als ambtenaar met de digitale wereld moet omgaan. Kun je alles zeggen op internetfora? Wat kun je wel en niet schrijven op je blog? Op netwerksite LinkedIn gaan we een groep vormen van de deelnemers aan de conferentie.’ Een andere workshop heet ‘Binden? Boeiuh!’ Waar gaat deze over? ‘We willen uitzoeken waardoor ambtenaren van de toekomst gemo-

tiveerd worden. Tot nog toe is het altijd zo geweest dat iedereen die bij de overheid werkt maatschappelijk betrokken is. De vraag is of dat voor de ambtenaar van de toekomst ook de belangrijkste voorwaarde is.’ Ambtenaren die deel willen nemen aan de conferentie kunnen zich opgeven en moeten samen met een collega komen, liefst iemand van een andere generatie. Waarom is dat? ‘Bij dit thema spelen generatieverschillen een belangrijke rol. Om de discussie op gang te brengen, vragen we jonge ambtenaren met een leidinggevende te komen. Dat hoeft overigens niet hun eigen leidinggevende te zijn. Maar alleen komen mag ook, je wordt dan op de dag zelf aan iemand gekoppeld, net zoals een datingbureau dat doet.’ Krijgt de conferentie nog een vervolg? ‘Jazeker! Roel Bekker heeft me gevraagd als projectleider Ambtenaar van de toekomst, een van de projecten van zijn programma Vernieuwing Rijksdienst. Met deze conferentie zetten we het onderwerp op de kaart. Het krijgt een vervolg in het project dat op den duur concrete voorstellen moet opleveren.’ < [CC] PM 25/1

33

service Kameragenda

28 januari t/m 7 februari

Plenaire vergaderingen In week 5 debatteert de Kamer onder meer over het wapenexportbeleid en over het rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid Europa in Nederland. De week erna staat een debat over het drugsbeleid op de agenda. Commissievergaderingen

28 januari 10.00-19.00 LNV en VWS, Notaoverleg Nota Dierenwelzijn

29 januari 16.00-17.00 VWS, Algemeen Overleg Dyslexie 16.00-18.00 Vrom, Algemeen Overleg Gevaarlijke gassen 16.00-19.00 Justitie, Algemeen Overleg Vreemdelingenwet 18.30-20.30 Vrom, BZK, Algemeen Overleg Vuurwerk

30 januari 10.00-11.00 BZ en Defensie, Algemeen Overleg Verlenging Nederlandse deelname aan Navo trainingsmissie in Irak 10.00-12.00 Justitie en VWS, Algemeen Overleg Justitieel verslavingsbeleid 10.00-12.00 BZK, Algemeen Overleg Nota Vernieuwing Rijks dienst: adviesfunctie 13.00-15.00 Justitie en BZK, Algemeen Overleg

Terrorismebestrijding 14.00-16.00 WWI, Algemeen Overleg Particuliere woningverbetering 15.00-18.00 BZK, Algemeen Overleg Verkiezingsproces 15.30-18.00 BZ, Algemeen Overleg Suriname 17.00-19.00 WWI, Algemeen Overleg Wet inburgering in het buitenland

31 januari 10.00-12.00 Justitie, Algemeen Overleg Meervoudige nationaliteit 10.00-17.00 VenW, Hoorzitting Anders betalen voor mobiliteit 10.15-12.15 VWS, Algemeen Overleg Eerstelijnszorg 14.00-16.00 Justitie en BZK, Algemeen Overleg Veiligheid 14.00-16.00 BZ, Algemeen Overleg Indonesië

6 februari 10.00-12.00 SZW en Financiën, Algemeen Overleg RWI-advies Huis houden op de markt 2 10.00-13.00 VenW, Algemeen Overleg Anders betalen voor mobiliteit 10.00-12.00 Rijksuitgaven,

evenementen

7 februari 10.00-12.00 OCW, Jeugd, SZW, VWS en WWI, Algemeen Overleg Kinderopvang 10.00-12.00 Justitie, Algemeen Overleg Modernisering gevangeniswezen 11.30-13.30 EZ en Justitie, Algemeen Overleg Groenboek Consumentenacquis 12.00-15.00 WWI, Algemeen Overleg Herziening huisvestingswet 14.00-16.00 Justitie, Algemeen Overleg Modernisering van het ondernemingsrecht 14.30-17.30 VWS, Algemeen Overleg Medische ethiek 16.00-18.00 OCW, Algemeen Overleg Bewegingsonderwijs 16.00-19.00 OCW en LNV, Algemeen Overleg Voortijdig schoolverlaten

30 en 31 januari

31 januari

1 februari

4 februari 

Nationaal vmbo congres 2008 Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Jaarbeurs, Utrecht www.nationaalvmbocongres.nl

Goedevoornemensdebat Vom Nieuwspoort, Den Haag www.vom-online.org

CactusCafé Miskend talent Piazza en PM Mi Vida, Den Haag www.pm.nl

Seminar De EU en Nederland na het Verdrag van Lissabon Clingendael Instituut, Den Haag www.clingendael.nl/events

31 januari

31 januari

2 februari

14 februari

Kennisconferentie Op weg met de voorhoedegemeenten EGEM Utrecht www.egem.nl/projecten/voorhoedegemeenten/kennisconferentie2008

Technologiefestival Het glazen lichaam Het Rathenau Instituut WTC, Rotterdam www.hetglazenlichaam.nl

Topdialoog Slimmere en betere overheid Blomberg Instituut en PM Idahuisje, Den Haag www.debatcyclus.nl/betereoverheid

Debat Modernisering, democratie en de toekomst van Turkije FDO Lutherse Kerk, Utrecht www.forumdemocratie.nl

34

Algemeen Overleg Verantwoordingsproces 13.00-16.00 OCW en LNV, Algemeen Overleg Governance 15.00-17.00 BZK, Algemeen Overleg Gemeentelijk belastinggebied 16.00-18.00 Defensie en EZ, Algemeen Overleg Defensie Industrie Strategie

PM 25/1

beau monde Raymond Hendriks, alias Trik, maakte in 2007 de beste politieke prent. In Nieuwspoort reikte Herman Koch de prijs uit, waarna het nog lang gezellig was.

Tekenaar Bas van der Schot was niet genomineerd, maar nam de cover van het boek Politiek in prent voor zijn rekening. ‘Wat ik van de winnende tekening vind? Strak!’ Stefan Verwey tekent politiek voor de Wegenerbladen. Hij won de prijs al twee keer, maar greep er nu naast. Tekenaars zijn erg collegiaal, vindt hij. ‘In tegenstelling tot schrijvers en dichters.’

Trik wint politieke prentenprijs Wat: Uitreiking Inktspotprijs 2007 Waar: Nieuwspoort, Den Haag Wanneer: Donderdag 17 januari, 17.30-19.00 uur

Ook de oudste politiek tekenaar des lands was aanwezig bij de prijsuitreiking. Alex Jagtenberg bracht tussen 1945 en 1965 de politiek in beeld voor De Waarheid en De Brug. Dat moeten roerige tijden geweest zijn.

Winnaar Trik ontvangt de prijs uit handen van juryvoorzitter Herman Koch. ‘Ik moet het met dit beeldje doen,’ zegt Trik na afloop. ‘Er is niet eens een geldbedrag aan verbonden...’ Teleurstelling bij Reinoud van Hasselt en Yvonne Kroese (Worstkeesscenario). Zij wisten niet dat ze ‘gasttekenaars’ waren en geen kans maakten op de prijs. Yvonne, die u kent van pagina 9, barst spontaan in huilen uit.

Tekenaar Pluis grijpt de borrel aan om te netwerken. De dames aan zijn zijde, Johanna Jacobs (l) en Marieke van Wijk, zijn van Het Markiezenhof in Bergen op Zoom alwaar collega Nico Visscher momenteel exposeert. Dat wil Pluis ook wel!

Peter van Straaten won de prijs al drie keer, maar had nu het nakijken. Hij zit er niet mee. ‘Ach, volgende keer win ik weer,’ verzekert hij ons.

Wat vinden tekenaars Berend Vonk (l) van Trouw en Willem van HP/De Tijd van de winnende tekening? ‘Trefzeker,’ aldus Vonk. Willem: ‘Hij neemt me de woorden uit de mond.’

Nico Visscher haalde de laatste zes (zie onder) niet. Maar won wel ooit de Salon Internationale de la Caricature. ‘De hoogste prijs op ons vakgebied.’

Joep Bertrams, bekend van Het Parool en Nova: ‘De winnende tekening is er eentje die je zelf gemaakt zou willen hebben.’ Hij heeft de Inktspotprijs al eens gewonnen. ‘Dat maakt het wat draaglijker.’

Het winnende exemplaar van Trik verscheen op 14 november in Nieuwe Revu. De jury: ‘Deze prent heeft een heel sterk en direct beeld, maar ook iets raadsel­achtigs. Als je ernaar kijkt moet je een beetje giechelen, hij heeft de lach in zich.’

Er kan er maar een de beste zijn. Deze vijf moeten het met een nominatie doen. Vlnr prenten van Stefan Verwey, Siegfried Woldhek, Peter van Straaten, Len Munnik en Ien van Laanen.

PM 25/1

35