TABLETS TEST. EINDE WINDOWS XP Wat nu? 40. Welke kies je en waarom? 46. Het antwoord op al je digitale vragen 8 TABLETS GETEST 46

46

8 GE TAB TE LE ST TS

PC-ACTIVE FEBRUARI 2014

Het antwoord op al je digitale vragen

TEST

EDITIE 274

TABLETS Welke kies je en waarom? 46 EDITIE 274 FEBRUARI 2014 € 4,95

TEST TABLETS

EINDE WINDOWS XP Wat nu? 40

Prof. Jeroen Jansz SERIOUS GAMING

54

Fotografie tips LICHT EN BELICHTING

28

Feiten en fabels HOE WERKT BITCOIN?

60

www.hcc.nl/pc-active

HCC

IN DIT NUMMER: Komt de stemcomputer terug? 10 | Word vs Kladblok 78 Veilig mailen met certificaat 64 | SSD inbouwen 34 | Sportapps: tips van de expert 86 | Oren printen in 3D 16 | Scanner herschrijft documenten 20 HCC!commodore: oud maar nieuw 68 | Thema’s aanpassen in WordPress 72

PCA 274_Cover-DEF.indd All Pages

BP

31-01-14 16:15

De dunste business Ultrabook ooit. TM

De stijlvol ontworpen HP EliteBook Folio 1040 G1 Notebook PC, voorzien van een krachtige Intel® CoreTM i7 processor, is slechts 15,9 mm dun en weegt nog geen 1,5 kg. De HP EliteBook Folio 1040 beschikt over enterprise-klasse kenmerken zoals dockingfunctionaliteit en eersteklas beveiliging om de productiviteit hoog te houden en uw data te beschermen. Klaar voor uw organisatie. IT vriendelijk. Voor elke business.

€1.699,- Excl. BTW Bestelnr.: H5F67EA

Nieuw

Kies met een HP Care Pack voor optimale garantie en service1 3 jaar service op locatie, uiterlijk de volgende werkdag.

€90,- Excl. BTW Bestelnr.: U4414E

De enige HP-garantie voor producten en diensten zijn vastgelegd in een expliciete garantieverklaring die bij dergelijke producten en diensten bijgevoegd is. Niets van hier mag worden opgevat als een aanvullende garantie. Ultrabook, Celeron, Celeron Inside, Core Inside, Intel, Intel Logo, Intel Atom, Intel Atom Inside, Intel Core, Intel Inside, Intel Inside Logo, Intel vPro, Itanium, Itanium Inside, Pentium, Pentium Inside, vPro Inside, Xeon, Xeon Phi, and Xeon Inside zijn handelsmerken van Intel Corporation in de Verenigde Staten en andere landen.

1

©2014 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Alle rechten voorbehouden. Producten zijn afhankelijk van beschikbaarheid. Het is mogelijk dat de gefotografeerde producten niet overeen komen met de omschrijving. Prijs-, druk- en zetfouten voorbehouden.

Voorwoord_2 pag (2).indd 4

11-02-14 15:02

UPDATE

@HCC

@ HCC Arda, wist je dat je nu de 3D-echo van je ongeboren kind ook in 3D uit kunt laten printen?

11:25

Echt waar? Ik zag ook dat er al raketten geprint worden met 3D. Kan de JSF wellicht goedkoper worden. 11:29

Jeroen Geelhoed

hoofdredacteur PC-Active

Of je nieuwe huis wordt volledig met de printer gemaakt. In dit nummer ook een mooie ontwikkeling met 3D in de medische wereld: oren uit de computer! 11:35

Arda Gerkens

directeur/ bestuurder HCC

3D is een blijvertje. Hoe denk jij over die stemcomputers? Wil je een snelle uitslag, of 100% zekerheid? Het is toch raar dat we oren kunnen printen, maar met een potlood stemmen? 11:39

Je moet geen systemen invoeren omdat er dan gemak is en je later zorgen maken om de veiligheid. Ik wil een betrouwbaar systeem dat goed gecontroleerd is. Dan maar jaren 11:45 onderzoek, net als bij de oorprinter.

Ja, ik denk ook dat we terughoudend moeten zijn. We blijven dit op de voet volgen, net als de opvolger van DigiD. Daar heb ik ook mijn twijfels bij. Ik snap dat het handig is, maar dan alleen voor de communicatie met de overheid. Eerst kijken of dat goed werkt. 11:50

En mocht dat niet zo zijn, dan kunnen we dat met afluisteren zo boven tafel krijgen. Oh nee, dat was juist niet de bedoeling ;-) Blijft allemaal een beetje twee stappen vooruit en weer 11:58 eentje terug. Of ben ik nou te kritisch?

Nee, laten we vooral echt voorzichtig zijn 12:10 en zorgen dat we zekerheid hebben.

Daar stem ik voor!

12:15

PC-ACTIVE

Voorwoord_2 pag (2).indd 3

3

31-01-14 16:24

INHOUD

TEST: TABLETS Tablets hebben sinds de introductie van de eerste iPad in 2010 een vlucht genomen. De keuze is inmiddels enorm en Apple, Android en Windows bieden voldoende mogelijkheden. Wil je een (nieuwe) tablet? Lees dan hier welke je moet hebben en waarom.

46 WAT ZIJN INFOLINKS? In de meeste artikelen in PC-Active vind je in de tekst verwijzingen naar Infolinks, bijvoorbeeld [1] of [3]. Dit nummer verwijst dan naar een website of bron, die relevant is voor het artikel. De Infolink kan ook verwijzen naar downloads of speciale acties. Aan het eind van het artikel staat een Infolink-blokje, dat verwijst

54

naar de webpagina waar je alle Infolinks van dat artikel terug kan vinden. Surf naar www.hcc.nl/274 voor het overzicht van alle Infolinks uit deze editie van PC-Active.

Interview Jeroen Jansz

Als Jeroen Jansz vijftien jaar geleden vertelde dat

INFOLINK 274 voor de voetnoten bij dit artikel: www.pc-active.nl/274

hij zich als serieuze wetenschapper bezighield met computerspelletjes, werd er een beetje schamper gelachen. Maar het fenomeen serious gaming is inmiddels explosief gegroeid en Nederland is wereldwijd koploper.

4

EDITIE 274

PCA 274_Inhoud 2.indd 4

31-01-14 15:53

INHOUD

Einde Windows XP

PC-Active 274

UPDATE

Wat nu?

03 @HCC

Vanaf april 2014 biedt Microsoft

06 Inbox

geen ondersteuning meer voor

14

Windows XP. Maak je nog gebruik

24 Apps

van dit besturingssysteem, dan is

26 Prism-proof

het noodzakelijk om je computer te

28 Fotografie: licht en belichting

upgraden. Of kun je juist beter een nieuwe pc aanschaffen?

40

Hardware

33 Stelling: digitale identificatie 40 Einde Windows XP, wat nu? 59 Gaming: Steam Machine 68 Commodore, net als vroeger 78 Word vs Kladblok 81

Licht en belichting

Gratis audiotools

90 Colofon

bij fotografie

Het licht bepaalt vaak of een foto

REPORTAGE

geslaagd is of niet. In dit artikel

10

Komt de stemcomputer terug?

omschrijven we vier lichtsituaties

16

Interview: nieuwe oren dankzij 3D-printer

54 Interview: serious gaming

met een concreet plan van aanpak. Zo leer je mee te denken met de camera en te anticiperen op verschillende omstandigheden.

28

WORKSHOP 34 SSD inbouwen 64 Digitaal certificaat in de praktijk 72 WordPress: thema’s aanpassen

Reportage

HCC

Nieuw oren uit 3D-printer

22 Word lid!

Nieuw kraakbeen is essentieel

38 Dit is HCC

voor reconstructie, maar beperkt

58 Kwartaalthema: domotica

beschikbaar en moeilijk in juiste vorm

71

Het digitale leven van Jan

te krijgen. Arts-onderzoeker Ernst Jan Bos werkt aan de ontwikkeling van parametrische modellen, die op termijn moeten leiden tot op maat gemaakte, 3D-geprinte implantaten.

16

TECH 20 Abort, Retry, Fail: scanner onbetrouwbaar 60 Denkwerk: hoe Bitcoin werkt 76 Tweede wijzer van processorcontrole 83 Het Lab: papieren harddisk

Denkwerk

COLUMN

Hoe Bitcoin werkt

23 Herbert Blankensteijn 45 Brenno de Winter

Bijna dagelijks lezen we over de risico’s

67 Wammes Witkop

of illegale praktijken van Bitcoin. Maar ook de voordelen en successen van deze virtuele munteenheid worden

TEST

zeer regelmatig belicht. Hoe werkt

44 Leuk of Meuk: Bluetooth-keyboard

Bitcoin nu eigenlijk? En wat zijn de fabels die circuleren?

60

46 8 tablets getest 86 Sport-apps: hardlopen, fitness en fietsen

PC-ACTIVE

PCA 274_Inhoud 2.indd 5

5

31-01-14 15:53

DOOR: HENK VAN DE KAMER, FEMKE BERGVELT, BERT VAN DIJK

INBOX Vragen van lezers

6

EDITIE 274

UPDATE_Inbox-V4.indd 6

31-01-14 16:05

UPDATE

TE VEEL APPS!

Inbox

geen kwaad om regelmatig een back-up te

Op mijn Android-tablet staan enorm veel apps.

maken van sessionstore.js of bij afsluiten een

Ik gebruik er echter maar een paar en vind het

bookmark van alle geopende tabbladen.

zonde dat overbodige apps ruimte opeisen. Het lukt me niet om alle apps te verwijderen. Hebben jullie tips hierover voor mij? Eduardo Trengali

PASPOORT BESCHERMEN

In PC-Active 273 heb ik het artikel over het kraakbare paspoort gelezen en ik vind het

De apps die je niet kunt verwijderen zijn

onbegrijpelijk dat Europese paspoorten nog niet

standaard- of ‘root’-apps. Het is geen goed idee

een ‘kippengaas’-beveiliging hebben, zoals in

om deze te verwijderen. Je moet dan namelijk

Amerika. Ik ben nu op zoek naar een manier om

je tablet ‘rooten’: zo krijg je ‘super user’-toegang

mijn paspoort tegen scannen te beschermen.

en kun je alle bestanden op je tablet beheren en

Doet HCC hier iets mee?

dus ook verwijderen. Het is echter mogelijk dat

Marieke Vos

je tablet kapot gaat als je dit niet goed doet. Wij raden het dus af!

Je kunt het beste een paspoorthoesje aanschaffen, of een tas met bescherming tegen NFC-communicatie. Daar gaan we in de volgende

GESCHIEDENIS WEG

editie van PC-Active een artikel aan wijden.

Ik sluit Firefox meestal af met een serie openstaande tabbladen in de wetenschap dat ik de volgende keer een ‘Restore previous session’

FOTOCURSUSSEN

kan doen. Zojuist besloot Adobe Flash dat er een

Ik vond het erg leuk dat ik als PC-Active lezer

update was en opende Firefox. Ik ben nu dus

gratis PhotoDirector 4 kon downloaden. Helaas

mijn tabbladen van de vorige keer kwijt. Kan ik

was ik alleen te laat om er zelf nog mooie

deze alsnog terughalen?

kerstkaarten voor mijn familie en vrienden mee te

Aykan Bloom

maken. Dat zal ik de volgende keer wel doen! Zijn er nog meer fotocursussen die HCC verzorgt?

De openstaande tabbladen worden bijge-

Arend de Jong

houden in sessionstore.js, die te vinden is in je profile directory [1]. Bij het starten wordt een

Als je de cursus die in PC-Active 273 stond hebt

nieuwe sessie aangemaakt en de oude bewaard

doorlopen, ben je al een heel eind op weg. Ben

als sessionstore.bak. De inhoud van de ‘oude’

je helemaal enthousiast geworden over fotografie

sessie wordt geladen via de ‘Restore previous

en foto’s bewerken? Dan kun je je aansluiten bij

session’. Als je na afloop van de Flash-update

HCC!digimedia. Deze Interessegroep organiseert

een Ctrl-N geeft om het bekende venster met

regelmatig workshops en bijvoorbeeld

de hersteloptie voor je laatste sessie te krijgen,

fotostadswandelingen. Houd www.hcc.nl/agenda

gaat het dus mis. Ook het opnieuw opstarten van

in de gaten voor alle activiteiten.

Firefox, in de hoop dat alsnog de oude historie terug gehaald wordt, werkt niet. Want nu zal in de sessionstore.bak het tabblad van de Flash-

DATADRAGER

update, of ander programma dat de browser

Het verhaal over de onsterfelijke datadrager

heeft gestart, staan. Voor de toekomst kan het

deed mij denken aan de mysterieuze ‘schijven’

PC-ACTIVE


7

31-01-14 17:12

Ook een vraag? Vragen kun je sturen naar [email protected]. Je krijgt alleen een antwoord als je vraag voor deze rubriek wordt geselecteerd. Voor een grotere kans op antwoord stel je je vraag in ons forum: www.hccforums.nl. Gegarandeerd een antwoord? Stel dan je vraag aan de HCC-helpdesk: www.hcc.nl/helpdesk

(platina?) die pseudowetenschapper Erich von

maal tot en met het getal: 5! Dit is dus 120. In het

Däniken in de jaren zeventig noemde. Ze leken

spreadsheetprogramma van OpenOffice is dit de

sterk op vinyl lp’s en daarom dacht men dat er

functie FACT. Voor de vierde optie is machts-

data op zou staan. De technici konden er niets

verheffen nodig en dat is de functie POWER.

mee. Het digitale tijdperk moest nog beginnen, de cd en de dvd zouden pas decennia later

Omdat het tellen van combinaties een vaker

uitgevonden worden. Ik weet niet wat er sinds die

voorkomend probleem is, hebben de formules

tijd over die dingen gezegd is. Op internet kom

een eigen functie gekregen. Het trekken zonder

ik alleen iets tegen over de Dropa-schijven [2]:

terugleggen en niet letten op de volgorde

graniet met een soort metaal bekleed.

is bijvoorbeeld de COMBIN-functie. Hoeveel

Bernard Verlaan

verschillende ploegen van drie personen kunnen we samenstellen uit een groepje van 5?

In het boek The Gold of the Gods beschrijft

Het antwoord is 10 en komt overeen met het

Erich [3] een bezoek aan de kunstmatige tunnels

resultaat van COMBIN(5;3).

onder de Cueva de los Tayos in Ecuador. Naast het nodige goud zou er ook een bibliotheek op

In Excel 2010 kun je voor deze berekeningen

metalen tabletten zijn gevonden. Later moest

terecht op de tab Formules. Kijk onder Meer

Erich toegeven dat hij het geheel nooit zelf heeft

functies, Statistisch, waar je onder andere de

aanschouwd. Ook de Dropa-schijven uit China

functie KANS vindt.

zijn omgeven door onduidelijkheden. Is er een beschaving in het verleden op dezelfde gedachte gekomen? Iets achterlaten voor het nageslacht is wel een menselijke eigenschap.

ONTBREKENDE APP

In het artikel over navigeren met open sourcegegevens mist een programma. Ik snap dat de ruimte beperkt is en er keuzes gemaakt moeten

COMBINATIES

worden. Maar Navigator van de firma MapFactor

In de wiskundeles is onze leraar bezig met

had volgens mij niet mogen ontbreken. Hun

kansberekening. Vorig jaar hadden jullie

sterkste kant zit in het feit dat, naast betaalde

hierover een artikel waarbij een spreadsheet

kaarten, ook de gratis OpenStreetMaps gebruikt

werd gebruikt. Nu wil ik iets soortgelijks doen

kunnen worden. Omdat het kaartmateriaal lokaal

om te kijken of ik het snap. Weten jullie of er

wordt opgeslagen werkt de app volledig offline.

een formule bestaat waarmee ik het aantal

Jan Kerkhof

combinaties bij kansberekening kan bepalen? Daan Kooy

Van meerdere lezers kregen we aanvullingen. Bijvoorbeeld Oruxmaps door de heer of mevrouw

8

In de combinatoriek [4] zijn een viertal mogelijke

Vile. Emile Kieboom mist juist apps voor het

tellingen, ofwel we hebben dus vier verschillende

Windows-besturingssysteem. Maar zoals Jan

formules. In drie hiervan komt de ‘faculteit’ voor; de

al aangeeft, is de ruimte beperkt en proberen

uitkomst van het vermenigvuldigen van 1 x 2 x 3

we als redactie een zo goed mogelijke keuze

EDITIE 274


31-01-14 16:06

UPDATE

Inbox

andere keuzes zijn te misbruiken. Het beste kun je daarom WPA2 instellen omdat deze, voor zover wij weten, veilig is. Tenminste, als er een sterk wachtwoord wordt gebruikt. Wij stellen het geheel dan ook in met 63 random tekens. Inderdaad, niet te onthouden of in te tikken. Veel moderne apparaten hebben echter WPS om het wachtwoord uit te wisselen. Ook hierin zijn wat te maken. Omdat Android en iOS momenteel

zwakke plekken, dus deze activeren we alleen

verreweg de meest gebruikte mobiele platforms

als een nieuw apparaat het netwerk op moet.

zijn, is hiervoor gekozen.

Gedurende twee minuten is ons netwerk dan iets onveiliger, maar de kans dat precies dan iemand inbreekt is klein. Wie veel gasten toegang wil

VEILIGE CLOUD

geven, kan het beste een apart gastnetwerk

Gegevens opslaan in de cloud vertrouw ik nog

opzetten. De wat duurdere routers bieden deze

niet. Liever sla ik al mijn bestanden op een

optie.

externe harde schijf op. Is het niet zo dat Dropbox zijn servers in Amerika heeft staan? Ik wil eigenlijk niet dat de NSA mijn persoonlijke foto’s en video’s kan bekijken. Hoe ben ik er zeker van dat mijn

KEYNOTE-BESTANDEN OPENEN

De nieuwste Keynote-versie op mijn Mac slaat

bestanden veilig zijn in de cloud?

presentaties niet meer op in één key-bestand,

Koos van de Velde

maar als map met daarin meerdere bestanden.

Het klopt dat de servers van Dropbox in Amerika

Keynote op de iPad niet meer via de Dropbox-

staan en dus onder de Amerikaanse wet vallen.

app. Enig idee hoe dit opgelost kan worden?

Google Drive en SkyDrive zijn echter niet beter

Joris Hazebos

Hierdoor lukt het openen van mijn presentatie in

beschermd dan Dropbox. Voor extra veiligheid zou je je bestanden kunnen versleutelen.

Om je Keynote-bestanden te openen op iPad of

Werken met proxy’s maakt het bovendien

iPhone, maak je eerst van de map met daarin je

moeilijker voor een buitenstaander om te zien

presentatie een zipbestand. Selecteer de map en

dat bestanden van jou zijn. Dit houdt in dat je

kies Archief, Comprimeer. Hernoem vervolgens

je bestanden verstuurd via een extra server, die

het zipbestand, zodat de naam niet meer eindigt

tussen jouw pc en de cloud-oplossing zit. Je kunt

op .zip, maar op .key. Nu zal Keynote op je tablet

dit doen via bijvoorbeeld het TOR-project [5].

of telefoon de map herkennen en alles openen. Een handige app om deze oplossing uit te voeren en bestanden te zippen, hernoemen en

WIFI-WACHTWOORD

over te zetten naar iPad of iPhone, is iFiles van

Ik lees overal verhalen dat het inbreken op mijn

Imagam. Een gratis alternatief zonder zipfunctie

wifi-verbinding erg gemakkelijk is. Klopt dit? En

is de app Documents by Readdle. Antwoord via:

zo ja, wat kan ik doen om de verbinding beter te

www.hcc.nl/apple

beveiligen? Kees de Windt In oudere apparaten wordt WEP gebruikt en die is inderdaad in korte tijd te kraken. Tegenwoordig

INFOLINK 274-09

gebruiken we dan ook WPA. De eerste versie

voor de voetnoten bij dit artikel: www.pc-active.nl/274-09

heeft wat zwakheden, die afhankelijk van

PC-ACTIVE


9

31-01-14 16:06

Komt de stemcomputer terug? 10 EDITIE 274

UPDATE_Stemcomputers_4pag_V3 (2).indd 10

31-01-14 16:19

REPORTAGE

DOOR: HENK VAN DE KAMER


Sinds 2008 stemmen we weer met het rode potlood. Volgens sommigen een achteruitgang en zij willen maar wat graag de stemcomputer terug. Onlangs bracht commissie Van Beek een positief advies uit [1]. Vreemd, want de onderliggende problemen bestaan nog steeds. PC-Active loopt deze langs.

D

e stemcomputer [7] heeft al een lange

belangen, mag er geen enkel spoortje van twijfel

geschiedenis (zie kader). Daarom even

blijven bestaan. De stichting “Wij vertrouwen

een opfriscursus, zodat je daarna met de

stemcomputers niet”, onder leiding van Rop

juiste informatie het rapport Van Beek zelf kunt

Gonggrijp, [3] liet zien dat er wel degelijk

evalueren. In het stemhokje stond een paneel

gegronde twijfel bestond. Dit werd eind 2007

met voor elke kandidaat een knopje. Na een

door de commissie Korthals Altes bevestigd.

bevestiging telde een computer de uitgebrachte

En dat was de doodsteek voor de toenmalige

stem en na sluiting draaide het stembureau een

stemcomputer.

soort van kassabon met de totale uitslag uit. Dat was dat.

RODE POTLOOD Omdat geen van de elektronische vervangers

VERTROUWEN

voldeed aan de nieuwe eisen, stemmen we sinds

De beschreven stemcomputer is een zwarte

2008 weer met het rode potlood. Tot ergernis

doos. Bijna niemand kan controleren of

van veel mensen die nog steeds niet snappen

het geheel wel correct werkt. Slechts een

waarom. Om onduidelijke redenen hebben zij een

handjevol mensen op het toenmalig ministerie

grenzeloos vertrouwen in techniek. Dagelijks zien

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

we dat de techniek op grote en kleine schaal

wisten redelijk precies hoe het systeem in

faalt. Toch is techniek voor velen het nieuwe

elkaar zat. Redelijk, want sommige zaken waren

geloof. Burgemeesters en ambtenaren geloven

bedrijfsgeheim. Natuurlijk laten we het geheel

dat de oude stemcomputer goed werkte. Maar

door een aantal experts grondig bekijken, met

zoals gezegd kon bijna niemand uitleggen

als resultaat een lijvig rapport dat alles in orde is.

waarom. Gezien het belang van stemmen

Deze experts moeten betaald worden en dat zal

willen we meer zekerheden dan blind geloof in

door de zittende regering worden geregeld.

techniek.

En daar zit de crux van het systeem: is dit alles wel te vertrouwen? In een democratie zijn de

Zet daar nu eens papier tegenover. Iedereen

regels rondom het stemmen vergelijkbaar met de

werkt hier zijn of haar hele leven mee. Niemand

tien geboden. We houden verkiezingen om een

hoeft zich af te vragen hoe het werkt. Zonder

nieuwe regering te krijgen. Als dat bijvoorbeeld

nadenken kan iedereen een stemming (her)tellen.

door wantrouwen nodig is, moeten we zeker

Terwijl velen aan de telefoon hangen zodra de

weten dat het stemproces wel is te vertrouwen.

computer een vreemde foutmelding geeft. Nog een voordeel van papier: de enige reden waarom

Een garantie van de zittende regering, die we

we niet kunnen stemmen is als alle biljetten zijn

dus niet meer vertrouwen, dat de apparatuur

verbrand. Met een computer kunnen vele dingen

correct werkt, is dan onvoldoende. Gezien de

misgaan, iets wat iedere lezer van dit blad 

PC-ACTIVE 11


31-01-14 16:19

is onduidelijk. Dat met deze groep fraude om

Historie

de hoek ligt, mag duidelijk zijn. Het blijft lastig

In de aanloop van de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november

om het stemmen voor iedereen toegankelijk te

2006 [2] liet Rop Gonggrijp [3] in het tv-programma Eén Vandaag

maken.

zien hoe gemakkelijk de stemcomputer van de firma Nedap gemanipuleerd kon worden [4, 5]. De reactie van de overheid liet zich

STEMPRINTER

raden: vertrouw ons, het geheel is absoluut veilig. Een paar dagen

We noemden al een tweetal commissies die de

later demonstreerde Rop dat de stemcomputer was af te luisteren via

stemcomputer hebben onderzocht. De eerste

de gelekte elektromagnetische straling [6]. Dat bleek de doodsteek te

commissie, onder leiding van Korthals Altes,

zijn: het stemgeheim is in de wet gegarandeerd. Sinds 2008 stemmen

deed een hele serie aanbevelingen waaraan een

we dus weer met het rode potlood.

eventuele nieuwe stemcomputer zou moeten voldoen. De belangrijkste is een controleerbare stemming: bij onenigheid moet een hertelling

volmondig zal beamen. Uiteraard proberen

mogelijk zijn. Zoals gezegd voldeed geen enkele

voorstanders van de stemcomputer het rode

stemcomputer aan die eis en dat leidde dus tot

potlood belachelijk te maken. Bijvoorbeeld het

opnieuw uitdelen van het rode potlood. Onder

trage tellen. Maar als we ‘s avonds een uitslag

zware druk van met name de gemeentes werd

met lijsttrekkersdebat willen, is de oplossing

vorig jaar de commissie Van Beek ingesteld,

gewoon op zondag stemmen. In veel landen

om uit te zoeken of een stemcomputer toch

gebruikelijk, maar in Nederland onbespreekbaar.

betrouwbaar en controleerbaar ingevoerd kan

Of een systeem met eenvoudiger stembiljetten,

worden.

waar we eerst een keuze voor de partij en daarop een eventuele voorkeursstem. Maar veel

Het idee dat beide commissies voorstellen heet

belangrijker: waarom willen we eigenlijk snel

nu stemprinter. Waarschijnlijk is de naam bewust

een uitslag? De formatie die volgt duurt vaak

misleidend, want het is gewoon een computer

maanden.

met printer maar zonder harddisk. Uit de printer komt een papiertje met daarop onze keuze. Er

STEMGEHEIM

zijn verschillende methodes, maar als wij onze

Voor de groep mensen een beperking,

stem gemakkelijk moeten kunnen controleren

bijvoorbeeld blindheid, kan de computer een

is er maar één keuze: een OCR-font. Een font

uitkomst zijn. In de huidige opzet moeten

dat de computer zelf ook weer in kan lezen dus.

zij hun stemgeheim opgeven om iemand te

Dat de computer hier wat meer problemen mee

kunnen machtigen. Met de computer zijn

heeft, mag geen reden zijn om een onduidelijke

alternatieve in- en uitvoer veel eenvoudiger te

barcode of nog erger te kiezen. Als alles in orde

realiseren. De commissie Van Beek [1] die een

is, doen we het geheel in de stembus. Na sluiting

herintroductie van de stemcomputer onderzocht,

worden alle biljetten door de computer geteld,

wil een lans breken voor deze groep van ruim

zodat rond 22.00 uur de uitslag bekend is.

driehonderdduizend stemmers.

PROBLEMEN OPGELOST? Even later wordt tussen de regels door de

Het idee klinkt goed, maar zijn alle problemen die

groep digibeten genoemd. Ruim een miljoen

de oude stemcomputer had nu echt opgelost?

stemgerechtigden hebben moeite met techniek

Laten we beginnen met de controleerbaarheid.

en zullen dus geholpen moeten worden. Of

De papieren biljetten zijn handmatig na te

zij daarbij hun stemgeheim moeten opgeven

tellen en mits deze geen geheimzinnige code

12 EDITIE 274


31-01-14 16:20

REPORTAGE


bevatten, zal deze stap voor iedereen duidelijk

Vanwege de afwijkingen bepalen we via een

zijn. We noemden al even dat de stemprinter

statisch model acceptabele foutmarges tussen

geen harddisk of andere opslag mag hebben.

beide. Bijvoorbeeld dat per honderd stemmen

Anders kan onze stem opgeslagen worden. En

het verschil hooguit twee mag bedragen.

die volgorde, in combinatie met de lijsten van

Daarmee kan onze bug of bewuste manipulatie

het stembureau, zou het stemgeheim schenden.

van één stem per honderd niet gedetecteerd

Ook kan onze stem verstuurd worden om elders

worden. Er zijn twaalf miljoen stemgerechtigde

te worden opgeslagen. Kortom, iemand moet het geheel grondig nakijken en goedkeuren in een stevig rapport. Waarmee we weer terug zijn bij af: wij vertrouwen stemcomputers niet. Om het lastige probleem rondom het stemgeheim op te lossen adviseert de commissie om “in het publieke debat te benadrukken dat het

“Er is een blind geloof in techniek”

stemgeheim ook op andere manieren kan worden geschonden”. Waarvan akte. Geen echte oplossing, maar gewoon de discussie

Nederlanders en gemiddeld draaft driekwart

vertroebelen!

daarvan op. Met negen miljoen stemmen kunnen we negentig duizend aan, zeg, de regerende

In 2006 liet Rop Gonggrijp zien hoe met

partij toekennen. Dat is anderhalve zetel. De

aangepaste software het tellen gemanipuleerd

laatste jaren hebben we vaak een close finish

kon worden. Ook in het nieuwe systeem blijft

gezien. En dan kan dit een wereld van verschil

dat mogelijk. Hoe? Stel dat we een handmatige

maken...

hertelling doen. Deze kan om meerdere redenen afwijken. Bij het handmatig tellen kunnen

WEL OF NIET?

biljetten per ongeluk op de verkeerde stapel

Uiteraard zijn er nog andere nuances, waar we dit

terechtkomen. En zelfs zonder kwade opzet

keer niet meer aan toekomen. Het rapport [8] plus

kan de software een bug bevatten, waardoor

de bijlages van alle gesprekken met verschillende

elke honderdste stem bij de eerste partij

belangengroepen is prima leesbaar, dus lees

wordt opgeteld. En daar zit een belangrijk

het ook vooral zelf. De commissie benoemt alle

verschil: computers zijn consequent, mensen

problemen, maar gaat vervolgens te gemakkelijk

niet. Tenzij ze zijn omgekocht. Maar alle

richting de gewenste eindconclusie: elektronisch

medewerkers omkopen is heel wat lastiger

stemmen kan betrouwbaar en controleerbaar.

dan de programmeur van de software. In de

Wij wagen dat te betwijfelen, maar dat is

menselijke telling zal op het stapeltje van de

niet belangrijk. Uiteindelijk moet iedereen de

VVD wat stemmen liggen die eigenlijk naar de

gebruikte stemprocedure vertrouwen. Heb je daar

PVDA hadden gemoeten. Maar op diens stapeltje

een mening over, laat het ons weten via mail of op

liggen wat stemmen voor de VVD. Dit soort fouten

het HCC!forum.

middelen zich uit, zeker bij grote aantallen.

PAPIEREN TUSSENSTAP De commissie erkent dat de computer fouten

INFOLINK 274-13

kan maken. Daarom is de papieren tussenstap


essentieel: we kunnen handmatig hertellen.

PC-ACTIVE 13


31-01-14 16:20

DOOR: FRANK EVERAARDTS

HARDWARE

Vanuit PC-Active’s hardwarelab de laatste techniek

Google’s nieuwe benchmark De Nexus 5 is een Android-telefoon die, net als de Nexus 4, is gemaakt door LG en Google. Een smartphone met over het algemeen hele goede hardware. Jammer dat, in de versie die vooralsnog in Nederland te koop is, er niet meer dan 16 GB aan opslagruimte beschikbaar is. Je kunt de capaciteit ook niet uitbreiden. Het toestel komt met Android 4.4, de kale versie zoals Google het ontworpen heeft. De vaak onnodige extra laag die fabrikanten over Android heenbouwen, met veel eigen apps en andere snufjes, zit hier dus niet op. Nexus 5 | Plus: Prijs/prestatie, uiterlijk, kale Android-versie | Min: Magere opslagcapaciteit, geen microSD, camera | Prijs: € 399,-

Mini-Windows

Elite Edition quadcopter

435 gram en toch een complete Windows-com-

Parrot bracht onlangs een nieuwe versie van haar AR.Drone 2.0

puter. De Toshiba Encore WT8-A-102 is een tablet

quadcopter op de markt. De ‘Elite Edition’ wordt, net als de normale

met een 8 inch groot scherm. Daarmee speelt

versie, geleverd met een kleine body om buitenshuis te vliegen.

deze tablet mee in dezelfde categorie als bijvoor-

Daarnaast een grotere variant met bescherming rond de propellers,

beeld de Google Nexus 7 en de iPad Mini. Er is

zodat ook veilig binnen gevlogen kan worden. Nieuw bij deze Elite

slechts 32 GB ingebouwd en daarvan wordt al de

Edition is de kleurstelling. In plaats van in felle kleuren is de nieuwe

helft opgesoupeerd door het besturingssysteem

versie namelijk leverbaar in drie verschillende camouflagetinten. De

en de standaard meegeleverde software. De

besturing van de quadcopter gebeurt via een app voor iOS of Android.

quadcore Atom-processor maakt hem vlot, ook

Met die app kan de drone niet alleen bestuurd worden, maar zie je

voor echte software. Bovendien een prima accu-

direct ook live beelden op het scherm van de telefoon of tablet. De Elite

werktijd: 8 uur voor gewoon gebruik.

Edition biedt inhoudelijk niets nieuws, maar geeft de AR.Drone 2.0 wel een wat serieuzer uiterlijk.

Toshiba Encore WT8-A-102 | Plus: Vlotte prestaties, compact | Min: 32 GB is te weinig,

AR.Drone 2.0 quadcopter Elite Edition | Plus: Redelijk goede 720p

schaf direct een MicroSD geheugenuitbreiding

video, eenvoudige besturing | Min: Licht toestel, gevoelig voor

aan | Gemiddelde prijs: € 299,-

windvlagen | Gemiddelde prijs: € 289,-

14 EDITIE 274

UPDATE_Hardware Gadgets-V3.indd 14

31-01-14 16:08

UPDATE

Hardware

Gevaarlijk goed Netgear was er half 2012 heel vroeg bij met de eerste 802.11ac-router, de R6300, maar daarna was het lange tijd stil op het gebied van nieuwe topmodellen. De R7000, die door het leven gaat onder de stoere naam ‘Nighthawk’, is het resultaat van het lange wachten. Netgear heeft goed nagedacht over het gebruiksgemak. De WPS-knop zit bijvoorbeeld voorop, dus is goed bereikbaar. Verder zien we ook een usb 3.0-aansluiting aan de voorkant, handig als je

Eenvoudig groots

even snel een usb-stick of externe harde schijf aan wilt sluiten. De Genie-software waarmee je de router kunt bedienen is eveneens

Een computer speciaal gemaakt voor het

zeer gebruiksvriendelijk. Het opvallendste aan de Nighthawk is echter

internet. Geen ingewikkeld besturings-

niet hoe deze eruitziet, maar welke prestaties er worden neergezet.

systeem, niet veel meer dan een werkende

De draadloze snelheden zijn extreem goed en stabiel en ook de

internetbrowser. Dat is Chrome OS van

overdrachtssnelheid die mogelijk is via de usb 3.0-aansluiting is zeer

Google, gemaakt voor webdiensten als

hoog. Zowel bij het lezen als schrijven zit die rond de 60 MB/s. Dat zijn

Gmail, Google Docs en Drive en HP heeft

scores die zelfs niet zouden misstaan bij een instap NAS-apparaat.

daarvoor Chromebook 14 ontwikkeld. Een besturingssysteem dat gemaakt is voor

Nighthawk | Plus: Prestaties, gedurfd uiterlijk, gebruiksgemak | Min:

gebruik met een internetverbinding, zonder

Groot, prijs naar verwachting behoorlijk hoog | Prijs: Nog niet bekend

zijn de mogelijkheden beperkt. Chromebook 14 is voorzien van een 14 inch scherm. Dat maakt hem groter, maar ook een stuk comfortabeler dan de kleine 11,6 inch

Harde schijf en SSD in één

schermen van concurrerende modellen van Samsung en Acer. Een fijne computer voor op de bank, die zelfs bij intensief gebruik 6,5

Een laptopschijf upgraden kan een dilemma betekenen: een klassieke

uur op de accu blijft werken. De specificaties

harde schijf is voordelig, maar levert afgezien van meer ruimte weinig

(Intel Celeron, 2 GB werkgeheugen en 16

snelheidswinst op. Een moderne SSD is veel sneller, maar betekent

GB SSD) zijn niet bijzonder, maar door de

doorgaans dat er ruimte moet worden ingeleverd. 500 GB is immers

beperkte eisen van Chrome OS is er toch

tegenwoordig wel standaard bij notebooks, maar SSD’s met die omvang

prima mee te werken.

zijn nog behoorlijk aan de prijs. Western Digital heeft met de WD Black² een interessant alternatief: deze 2,5 inch drive omvat zowel een 1 TB harde schijf als een 120 GB SSD. Beide worden met één SATA600verbinding aangesloten. In de praktijk ‘ziet’ het besturingssysteem twee aparte stations. Dat is mogelijk dankzij speciale, meegeleverde software. Het werkt uitstekend, maar de prestaties zijn niet bijzonder goed vergeleken met afzonderlijke SSD’s. Dat maakt de Black² bij uitstek geschikt voor (wat oudere) notebooks zonder mSATA-interface en dus alleen een 2,5 inch ruimte voor opslagmedia. WD Black² | Plus: Perfecte upgrade voor notebooks met slechts één aansluiting voor vaste opslag | Min: Duur en niet

Chromebook 14 | Plus: Goede accuwerktijd,

zo snel als veel andere SSD’s

comfortabel groot scherm | Min: Relatief

Gemiddelde prijs: € 282,-

zwaar (1,9 kilo) | Gemiddelde prijs: € 299,-

PC-ACTIVE 15

UPDATE_Hardware Gadgets-V3.indd 15

31-01-14 16:08

‘Nieuwe oren’

dankzij 3D-printer Veelbelovende ontwikkelingen in gezichtsreconstructie

16 EDITIE 274

16-19_3D printers_4pag.indd 16

31-01-14 15:45

DOOR: WALTER WIJNHOVEN

REPORTAGE

Nieuwe oren dankzij 3D-printer

Een diepe verbranding van het aangezicht is vaak onherstelbaar verminkend. Nieuw kraakbeen is essentieel voor het reconstrueren van oren en neus, maar beperkt beschikbaar en moeilijk in de juiste vorm te krijgen. Artsonderzoeker Ernst Jan Bos werkt met zijn team aan een oplossing: de ontwikkeling van parametrische modellen. Die moeten op termijn leiden tot op maat gemaakte, biologisch afbreekbare implantaten uit de 3D-printer.

E

rnst Jan Bos: “Onze groep, bestaande

DUURDERE 3D-PRINTER

uit artsen en onderzoekers van het

“Wij printen eerst de vorm van het oor in een

Brandwondencentrum Beverwijk en

afbreekbaar polymeer en vullen dit met een

VU Medisch Centrum (VUMC), is er in

gel bestaande uit kraakbeen en vetstamcellen.

geslaagd om kraakbeenweefsel te maken

Als deze mal getransplanteerd is in de patiënt

uit kraakbeencellen en vetstamcellen van de

en bedekt met huid, geeft de buitenste laag

patiënt. Deze tissue engineering is nog in een

van kunststof de steun en vorm, terwijl de

experimenteel stadium. Hiermee de goede vorm

cellen in de gel rustig de essentiële matrix

creëren is erg lastig, de 3D-printer zou hierin de

kunnen maken. Zo hopen wij in de toekomst

doorbraak kunnen betekenen.”

brandwondenslachtoffers beter te kunnen behandelen met op maat geprinte oren en 

PROMOTIEONDERZOEK Het project staat onder leiding van plastisch chirurg professor Paul van Zuijlen, bijzonder hoogleraar Brandwondengeneeskunde aan het VUMC. Ernst Jan Bos voert het uit in het kader van zijn promotieonderzoek ‘Kraakbeenregeneratie voor gezichtsreconstructie bij brandwondenslachtoffers’. Dit vierjarige project is nu halverwege. “We ontwerpen een geschikte mal en kweken cellen om hierin kraakbeen te laten vormen. De belangrijkste volgende stap is om deze onderdelen samen te brengen in het eindresultaat: oorkraakbeen van goede kwaliteit in de juiste vorm. We hebben uitgebreide ervaring opgedaan met basale 3D-printers. Het stadium is nu aangebroken voor een geavanceerd apparaat, waarmee we al onze kennis en ervaring optimaal kunnen benutten.”

Elk oor is uniek van vorm

PC-ACTIVE 17


31-01-14 15:45

Arts-onderzoeker Ernst Jan Bos

neuzen. Door de mogelijkheid een professionele

printen. Wij hebben een bio-printer nodig die

3D-printer aan te schaffen, is de focus op het

echt voor ons doel ontworpen is: een exemplaar

oor komen te liggen. Juist voor zoiets complex

van het Zwitserse regenHU. ‘Ons’ exemplaar kost

driedimensionaals is een 3D-printer erg geschikt.

zo’n € 60.000,- en is te moduleren, je kunt tot vier

Met behulp van crowdfunding en een gift van het

extra printkoppen tegelijkertijd gebruiken.”

3M Fonds is deze kostbare aanschaf in zicht.” “We hebben nu scans van het oor geprint in gips,

HYDROGEL EN POLYCAPROLACTONE

via eenvoudige 3D-printers. Dat moet uiteindelijk

“De groeibodem voor de celmix die wij ontwikkelen, hydrogel, moet een bepaalde

Laatste woord is aan chirurg

druk in het implantaat geven om cellen te stimuleren kraakbeen te worden. Als je dat in een complexe 3D-vorm van het oor wilt hanteren en implementeren, moet je daaromheen een mal hebben die bescherming en vorm biedt. Dan komt de 3D-printer om de hoek kijken. Er zijn nog maar weinig gels en kunststoffen

met biologisch afbreekbaar materiaal gebeuren.

klinisch bewezen. Wij maken gebruik van

En om dat in combinatie met hydrogel te kunnen

polycaprolactone; dat lost goed op, de

printen, is die duurdere 3D-printer nodig.

oplosproducten zijn nauwelijks schadelijk, en

Deze printer heeft meerdere spuitkoppen, zodat

het is goedgekeurd voor bepaalde medische

je verschillende materialen door elkaar heen kunt

toepassingen. Bovendien is het gemakkelijk te printen en redelijk flexibel. In naar schatting een half jaar lost die kunststof op en worden de

Meer dan esthetiek

cellen in de gel in kraakbeen omgezet. Wat we overhouden is puur, lichaamseigen kraakbeen.”

Beschadiging van de oorschelp betekent niet alleen gehoorverlies. Het levert ook praktische problemen op. “Je kunt geen bril meer

PARAMETRISCH MODEL

opzetten bijvoorbeeld, of het haar achter de oren doen. Het gaat om

“Iedereen is tegenwoordig dol op 3D-printers

veel meer dan esthetische aspecten alleen.”

en verwacht daar alles van. Maar het is eigenlijk een soort broodbakmachine; hij maakt het wel

18 EDITIE 274


31-01-14 15:45

REPORTAGE

Nieuwe oren dankzij 3D-printer

STL-files Een STL-file is een computerbestand dat speciaal ontworpen is voor de stereolithografie en veel wordt toegepast in het rapid prototyping-proces. STL staat voor SurfaceTessellationLanguage of StandardTessellationLanguage. Letterlijk: beschrijving van het oppervlak door betegeling. In dit geval zijn de ‘tegels’ vlakke driehoeken. Een STL-file beschrijft alleen de oppervlaktegeometrie van een vorm. De representatie van het oppervlak (materiaal, kleur en textuur) wordt niet beschreven. De STL-file kan in ASCIItekens of binair opgemaakt zijn. Binaire bestanden worden vaker toegepast omdat deze compacter zijn. Omdat een STL-file een vorm enkel beschrijft met driehoeken, is de beschrijving altijd een grove benadering van de werkelijkheid. Door de STL-file met een zo groot mogelijk aantal driehoeken te beschrijven wordt de afwijking kleiner. De nauwkeurigheid van het STL-model neemt dan toe. 3D-model van een oor

maar het gaat erom wat je erin stopt. In ons geval

dikker of dunner. Het implantaatmodel is vooral

verwerkt hij een STL-file om het model te krijgen

bedoeld om de juiste vorm terug te kunnen

van het oor dat je uiteindelijk wilt implanteren.

geven. Het standaardmodel van het oor dat we

Er zijn wel implantaten op de markt, maar die

ontwikkeld hebben, wordt op de scan gelegd

zijn niet biologisch afbreekbaar en hebben een

van het ‘originele’ oor. Vervolgens wordt het dan

standaardvorm die je moet bijsnijden/-buigen.

parametrisch net zo lang verschoven tot het

Ons idee was om hiervoor een parametrisch

er helemaal inpast. Dit is het implantaat dat je

model te ontwikkelen. Voor het holle implantaat,

overhoudt, dat geprint wordt en opgevuld met gel.”

de mal (scaffold) die we willen printen, hebben we eerst CT-scans gemaakt van oren van over-

En zo is het laatste woord aan de vertrouwde

leden patiënten, die hun lichaam ter beschikking

menselijke ‘heelmeester’: de chirurg. En die komt,

stelden aan de wetenschap. Deze DICOM-files

voorlopig althans, nog niet uit een 3D-printer

(het standaard format van röntgenfoto’s, CT’s en

rollen. n

MRI’s) hebben we geconverteerd naar STL. Daar komt aardig wat kennis bij kijken. Daarom ben ik erg blij met de hulp van studenten van de afdeling Industrieel Ontwerp van de TU Delft en

Geen donoren meer nodig?

de medewerkers van het 3D Innovation Lab in het

Betekent het 3D-printen op termijn het einde van het donorschap?

VUMC. Er is op basis van een standaardmodel

“Dat verwacht ik voorlopig niet. Kraakbeen bestaat uit één type cel

een parametrisch model ontwikkeld, inclusief

en bevat geen bloedvaten of zenuwen, die zich tijdens je leven in het

alle hoeken, diktes en krommingen die de

lichaam ontwikkelen. Zelfs als je zo’n complex geheel als bloedvaten

complexiteit van het oor kenmerken.”

zou kunnen printen heb je slechts een ‘tubetje’ van het weefsel, dat nooit de expanderende krachten van de bloedsomloop heeft gekend.

ROL CHIRURG

Zoiets kan gemakkelijk scheuren. Het lijkt identiek maar dat is het in

“Bij dit alles zijn de technische vaardigheden

de praktijk niet. Hetzelfde geldt als je organen zou kunnen printen.

die van de chirurg gevraagd worden nog

Vergelijk het met een zandkasteel: dat kan exact dezelfde vorm

steeds ontzettend belangrijk, want je moet

krijgen als het origineel, maar niet dezelfde stevigheid.”

het implantaat ook weer bedekken met huid. Zeker bij brandwonden is dat verlittekend,

PC-ACTIVE 19


31-01-14 15:45

DOOR: KOEN VERVLOESEM

Abort Retry

Fail!

SCANNER ONBETROUWBAAR De taak van een scanner lijkt eenvoudig: foto’s en documenten scannen en omzetten naar pixels. Maar onder de motorkap zijn complexe processen aan de gang, waar weleens iets misloopt. Zo ontdekte een computerwetenschapper tot zijn schrik, dat zijn Xerox-scanner de afmetingen in een scan van een constructieplan aangepast had.

D

e Duitse computerwetenschapper David

bleek in het compressiealgoritme JBIG2 [2]

Kriesel publiceerde in de zomer van 2013

te liggen. Dit algoritme is speciaal ontworpen

een opvallend bericht op zijn blog [1]:

om gescande documenten met veel tekst, te

enkele multifunctionals (printer, scanner en

comprimeren tot relatief kleine bestanden. JBIG2

kopieerapparaat in één) van Xerox bleken bij het

legt een tabel aan van vakjes in de gescande

scannen van documenten cijfers aan te passen.

afbeelding die op elkaar lijken. Vervolgens wordt

Kriesel kwam hier heel toevallig achter bij het

in plaats van de oorspronkelijke vakjes een

scannen en afdrukken van een constructieplan.

verwijzing opgenomen naar het erop lijkende

Hij ontdekte de fout doordat de oppervlaktes

standaardvakje in het bestand. Hierdoor wordt

die bij de kamers afgedrukt stonden in de kopie,

ruimte bespaard.

niet leken te kloppen. Bij één kamer stond een oppervlakte van 22 m² vermeld, terwijl de

Deze aanpak heeft één belangrijk nadeel: waar

duidelijk grotere kamer ernaast slechts 14 m²

bij andere algoritmes de tekst doorgaans wazig

zou zijn.

wordt bij teveel compressie, gaat JBIG2 in deze situatie een symbool vervangen door een erop

COMPRESSIEALGORITME BOOSDOENER

lijkend symbool. Als die soortgelijke symbolen

De eerste gedachte bij het ontdekken van zo’n

voor ons een verschillende betekenis hebben, is

probleem is dat de OCR (Optical Character

dat problematisch. Het resultaat is bijvoorbeeld

Recognition) roet in het eten gooit en de cijfers

dat de cijfers 6 en 8 verwisseld worden, omdat

verkeerd herkent. Maar dat kon het niet zijn:

het algoritme beide cijfers als een variant van

Kriesel had OCR uitgeschakeld en liet zijn Xerox

hetzelfde symbool beschouwt. En dat is exact

een eenvoudige scan uitvoeren. Het probleem

wat Kriesel ontdekte.

20 EDITIE 274

TECH_Abort, retry, fail_2pag_V4.indd 20

31-01-14 16:04

TECH

NIET OPGELOST

Scanner onbetrouwbaar

1

Die verwisseling treedt op als de lettergrootte van de cijfers ongeveer hetzelfde is, als de grootte van de vakjes die JBIG2 gebruikt om de afbeelding in te verdelen. Het algoritme vervangt

Voor en na het scannen door Xerox WorkCentre 7535 [1]

dan volledige cijfers door andere die erop lijken. Maar niet alleen de cijfers 6 en 8 werden door de scanner verwisseld; volledige getallen werden

probleem te maken kunnen hebben. Voorlopig is

herschreven. Zoals kamers van 21,11 m² en 17,42 m²,

daar nog geen voorbeeld van gevonden.

waar de oppervlakte vervangen werd door

Er zijn ook juridische vragen. Als je een document

14,13 m². Zie ook het voorbeeld in afbeelding 1,

met een onvoorzichtige JBIG2-implementatie

waarbij het kostenplaatje er na het scannen ineens

gescand hebt en je je daardoor op verkeerde

voordeliger uitziet. Extra beangstigend is dat de

cijfers baseert, wie is dan verantwoordelijk voor

fout in een heel oude versie van de software zat

eventuele schade? Ben jij verantwoordelijk,

en dat deze in de versie van augustus 2013 nog

omdat je de scan hebt uitgevoerd en die had

altijd niet opgelost was. Hoeveel incorrecte scans

moeten controleren? Of kun je Xerox voor de

zijn er in de loop der jaren gemaakt? Zelfs als je

rechter dagen, omdat de implementatie een

geen Xerox-machine thuis hebt staan, kun je het

fout bevat? Als iemand jou aanklaagt op basis

slachtoffer van de fout zijn. Want de geplaagde

van bewijsmateriaal in de vorm van een met

modellen zijn populair in copyshops.

JBIG2 gescand document, kun je dan niet argumenteren dat dat bewijsmateriaal incorrect

REACTIE XEROX

kan zijn en dus niet te vertrouwen is? Het laatste

Xerox bevestigde de bevindingen van Kriesel

woord is hierover nog niet gesproken. n

en raadde aan om als scaninstellingen de standaardwaarden te gebruiken. Echter, ook daar kwam het probleem voor. Bovendien verspreidt Xerox een patch die de problemen

Losgeldbrief? Nee, hardware-handleiding

oplost. De JBIG2-standaard bleek namelijk acht

Uit een interessante reactie op de blog van Kriesel blijkt dat het probleem

jaar geleden gebrekkig geïmplementeerd te zijn,

met de aangepaste cijfers al heel lang bestaat en vrij vaak voorkomt in

waardoor moeilijk leesbare documenten met

gescande handleidingen van oude hardware [3]. Een extreem voorbeeld is de

te kleine cijfers foutief gecomprimeerd werden.

handleiding van de HP 80000 [4] uit oktober 1994. De tekst lijkt wat op een

Overigens worden gebruikers in de handleiding

brief om losgeld te vragen, met een boodschap die bij elkaar geknipt is uit

altijd gewaarschuwd dat “some quality

allerlei krantenberichten. Het lettertype en de lettergrootte verspringen de

degradation and character substituion” mogelijk

hele tijd, omdat JBIG2 stukjes tekst die op elkaar lijken vervangt.

is, als je een te hoge compressie instelt. Wist

Het resultaat is vaak komisch en irritant, met soms ook feitelijke fouten.

Xerox misschien al lang dat er problemen waren?

Zoals ‘2-G’ in plaats van ‘2-5’ in een inhoudstabel en ‘1.0’ in plaats van ‘to’ (zie afbeelding 2).

CONSTRUCTIEFOUTEN Niemand verwacht dat scanners op eigen

2

houtje cijfers in documenten gaan veranderen. Wie weet is het dus al vaker gebeurd. Dat is problematisch, want mogelijke gevolgen zijn facturatiebetwistingen (dat valt nog te overzien), verkeerd gearchiveerde documenten (jammer voor historisch onderzoek), constructiefouten in gebouwen en zelfs verkeerd gedocumenteerde dosering van medicatie (met een mogelijk

INFOLINK 274-21

dodelijke afloop). Volgens Kriesel zouden ook


andere fabrikanten dan Xerox met hetzelfde

PC-ACTIVE 21

TECH_Abort, retry, fail_2pag_V4.indd 21

31-01-14 16:04

hap c s t a a dm HCC-li ctive -A C P x 6 + 7,50 2 € s t slech

Bij wie ben je welkom met vragen over alles wat digitaal is? En hoe zorgen we dat de belangen van digitale consumenten gehoord én behartigd worden? Het antwoord is HCC! We helpen onze leden graag en bieden veel voordeel.

Je digitale leven eenvoudiger, veiliger en leuker maken? PC-Active is onderdeel van het HCC-lidmaatschap en valt zes keer per jaar automatisch bij de leden op de mat. Als je nú lid wordt, betaal je slechts € 27,50 voor het eerste jaar (i.p.v. € 37,50). Daarnaast heeft het HCC-lidmaatschap nog meer te bieden: • Gratis workshops en bijeenkomsten over allerlei onderwerpen o.a. fotografie, games, online veiligheid. • Helpdesk HCC!hulp • HCC!forums

*Als HCC-lid kun je je gratis aansluiten bij één Interessegroep naar keuze, m.u.v. HCC!genealogie, deze vraagt een aanvullend bedrag.

PCA 274_HCC Word lid.indd 22

• Lidmaatschap bij één of meerdere Interessegroepen* Zie pagina 38 voor een introductie van alle Interessegroepen. • Leuke voordelen en aanbiedingen Zie: www.hcc.nl/aanbiedingen

Ga naar www.hcc.nl/lidworden om je aan te melden en bespaar direct € 10,- op het lidmaatschap voor het eerste jaar!

€ 10,korting als

je nú li d word t. www.h cc.nl/ lidword en

Het antwoord is 31-01-14 15:54

COLUMN

Herbert Blankesteijn

Grote schoonmaak op smartphone Doe jij het al? Minstens één keer per jaar alle

toch. “Om u beter van dienst te kunnen zijn.”

apps weggooien? Daar krijg je geen spijt van.

Met andere woorden: om je beter in de gaten te kunnen houden. Gevolg is (waar hebben we dat

Gooi alle apps radicaal weg

Een van de grote nadelen van Windows in

eerder gehoord) dat je smartphone opslagruimte

de jaren 90, was het feit dat software die je

tekort komt en traag wordt. Ook verbruikt het

verwijderde niet behoorlijk werd opgeruimd.

ding meer stroom als er veel apps ‘open staan’.

Op den duur was het resultaat dat je pc trager

Sommige mensen voelen dat, doordat het

werd, de kans op crashes toenam en je schaarse

mobieltje warmer wordt. Een zichtbaar gevolg is

opslagruimte verminderde. Het was aan te raden

dat het druk wordt op het scherm, waardoor de

eens in de zoveel tijd Windows en alle software

echt belangrijke apps minder goed te vinden zijn.

opnieuw te installeren. Ik leerde dat van iemand die het zelf met een bepaald plezier deed: “Net

Je kunt apps die je niet gebruikt handmatig

of je onder de douche bent geweest”.

verwijderen. Maar de beste, strengste selectie krijg je door eens in de zoveel tijd alles

Er is sindsdien een hoop verbeterd. Software

radicaal weg te gooien. Dat heet dan ‘Terug

onder Windows kun je over het algemeen goed

naar fabrieksinstellingen’, ‘Standaardgegevens

verwijderen. Ik herinstalleer de boel nog steeds

herstellen’, of iets dergelijks. Alleen de apps

regelmatig, maar dat is om er zeker van te zijn

die je mist, installeer je weer. Zo vergeet je

dat ik geen rare malware heb van criminelen

geen slapende apps. En nutteloze apps die je

of geheime diensten. En ik gebruik daarvoor

gegevens hebben gepikt, krijgen in elk geval

‘images’, complete kopieën van mijn c-schijf.

geen nieuwe meer. In het Windows-tijdperk

Zodat ik niet handmatig tientallen programma’s

moest je daarbij oppassen dat je geen data

en instellingen hoef te installeren.

kwijtraakte, maar sinds Google, Facebook en Spotify is dat geen probleem meer. Nou ja, maak

Smartphones hebben soortgelijke problemen.

voor de zekerheid een back-up van je foto’s.

Veel apps blijven graag actief. Sommige moeten dat wel, zoals Skype en Whatsapp, die een

Je smartphone is weer als nieuw. Net of je onder

signaal moeten geven als er een bericht is.

de douche bent geweest.

Andere zouden dat niet hoeven, maar doen het

PC-ACTIVE 23

PCA 274_Column_Herbert_V3.indd 23

31-01-14 15:52

DOOR: MAIKEL DIJKHUIZEN

APPS

Leuke software voor smartphone en tablet

Mobiele scanner

Anoniem surfen

Veelzijdige agenda

Met Scanner Pro kun je via de

Wanneer je liever niet wilt dat je

Iedere smartphone en tablet

ingebouwde camera eenvoudig een

browser allerlei privédata opslaat,

heeft weliswaar standaard een

smartphone of tablet als mobiele

kun je Dolphin Zero eens uitproberen.

agenda aan boord, maar er zijn

scanner gebruiken. Dankzij de

Deze app functioneert als een normale

ook genoeg alternatieve apps die

hulplijnen op het scherm maak je in

browser waarmee je soepel alle

deze functie prima vervullen. Een

een handomdraai kaarsrechte scans

gewenste websites bezoekt. Zodra je

mooi voorbeeld hiervan is Cal.

en sla je het op als pdf-bestand.

de toepassing afsluit, blijven er op het

Deze toepassing heeft een zeer

Je stelt vervolgens zo nodig het

toestel geen persoonlijke sporen achter.

fraaie interface waarin je middels

papierformaat in en je wijzigt het

Dolphin Zero wist namelijk op eigen

veegbewegingen razendsnel door

contrast. Deze app legt tekst en

houtje de surfgeschiedenis, ingevulde

afspraken bladert. Handig is dat

beeld haarscherp vast! Wanneer

formulieren, wachtwoorden, cookies,

je dankzij de Facebook-integratie

je eenmaal een papierdocument

favicons, locatiegegevens en tijdelijke

simpel personen toevoegt aan

hebt gedigitaliseerd, bewaar je

bestanden. Naast het wissen van

een afspraak en uitnodigingen

dit exemplaar rechtstreeks in de

privédata, stuurt de browser automatisch

verzendt via e-mail. Je stelt

cloud. Scanner Pro werkt hiervoor

do not track-verzoeken naar de

verder herinneringen in en voegt

samen met Dropbox, Google

webservers van bezochte webadressen.

desgewenst notities toe. Nuttig is

Drive en Evernote. Daarnaast is

de mogelijkheid om agendapunten

er ondersteuning voor e-mail en

dagelijks, wekelijks, maandelijks of

WebDAV.

zelfs jaarlijks te herhalen.

Scanner Pro by Readdle

Dolphin Zero

Cal

Systeemeisen: iOS 6.0+

Systeemeisen: Android 2.2+

Systeemeisen: Android 4.0+, iOS 6.0+

Taal: Engels

Taal: Engels

Taal: Engels

Registratie: € 2,69

Registratie: Gratis

Registratie: Gratis

24 EDITIE 274

UPDATE_VerseApps_2pag-V3.indd 24

31-01-14 16:18

UPDATE

Apps

Muziekidentificatie

Filmpje van foto’s

In de cloud

Als je ergens een leuk liedje hoort,

Met Flipagram breng je de foto’s

De online opslagdienst MEGA

wil je natuurlijk dolgraag weten

op je smartphone tot leven. Deze

is opgericht door Kim Dotcom.

van wie het nummer is. Shazam

leuke app creëert van alle beelden

Gebruikers krijgen na aanmelding

detecteert via de microfoon van je

namelijk in slechts enkele stappen

maar liefst 50 GB opslagcapaciteit

toestel vlot alle deuntjes en koppelt

een prachtige video. Je gebruikt

cadeau. Dat is veel meer dan

hieraan razendsnel de juiste artiest

hiervoor de foto’s die op het toestel

bekende aanbieders als Google

met het betreffende liedje. De app

aanwezig zijn of je importeert ze uit

Drive, SkyDrive en Dropbox gratis

biedt vervolgens diverse opties

je Instagram- of Facebook-profiel.

weggeven! Foto’s die je met een

aan. Zo bekijk je bijvoorbeeld

Hoewel Flipagram de videomontage

smartphone of tablet maakt, upload

rechtstreeks video’s op YouTube of

grotendeels eigenhandig verzorgt,

je desgewenst automatisch naar de

luister je het nummer op Spotify.

oefen je bij bepaalde zaken wel

online server van MEGA. Verder is

Nieuw is de functie Auto Shazam

invloed uit. Zo voeg je zelf de

de online opslagdienst een uitkomst

(alleen iPod Touch en iPhone).

mooiste foto’s toe, selecteer je

wanneer je bestanden tussen

Zodra deze functie is ingeschakeld,

bijpassende achtergrondmuziek en

verschillende apparaten synchroon

verzamelt de app continu informatie

pas je de snelheid van het filmpje

wilt houden. Ga je met het toestel

over muziek die rondom jou wordt

aan.

offline, dan kun je eenvoudig

afgespeeld.

bestanden naar het geheugen van je toestel downloaden.

Shazam

Flipagram

MEGA



Taal: Nederlands

Taal: Nederlands

Taal: Engels

Registratie: Gratis

Registratie: Gratis

Registratie: Gratis

Systeemeisen: Android, iOS6+, Windows Phone 7.5+

PC-ACTIVE 25

UPDATE_VerseApps_2pag-V3.indd 25

31-01-14 16:18

DOOR: BRENNO DE WINTER

PRISM-PROOF Iedere burger moet zichzelf wapenen tegen spionage. Dit weten we sinds de onthullingen van Edward Snowden over de afluisterpraktijken van de NSA, de Amerikaanse inlichtingendienst. Wat kun je eigenlijk doen om jezelf te beschermen, hoe word je PRISM-proof?

P

RISM is een, voorheen geheim, programma

ON- EN OFFLINE

waarmee de NSA elektronische data kan

Je onttrekken aan de massale informatie

verzamelen. In juni 2013 kwam aan het

surveillance is heel erg moeilijk, omdat gebruik

licht dat verschillende internetbedrijven al vanaf

wordt gemaakt van talloze bronnen. Denk

2007 informatie hebben moeten doorspelen naar

aan telecomgegevens, sociale netwerken,

de NSA. Ook zijn bijvoorbeeld veel telefoonlijnen

e-mailsystemen en het hacken van routers

van bedrijven, politici en particulieren door de

op internet. Een belangrijke vraag die je jezelf

NSA afgetapt en geanalyseerd. De Amerikaanse

zou kunnen stellen is, hoe gevoelig bepaalde

inlichtingendienst heeft door PRISM geen

persoonlijke informatie en communicatie

gerechtelijk bevel meer nodig om buitenlandse

nou echt is. Dingen die zo belangrijk zijn dat

online communicatie te onderscheppen.

ze geheim moeten blijven, vallen moeilijk te

Daardoor wordt er op grote schaal persoonlijke

beschermen op internet of met een mobiele telefoon. Dan is het verstandig weer ouderwets

Leven als kluizenaar is geen prettige gedachte

fysiek op veilige locaties af te spreken. Laat de mobiele telefoon thuis en als er iets moet worden vastgelegd, doe dit dan alleen op papier dat je zelf beheert. Voor de meeste zaken zal de gevoeligheid niet

informatie en communicatie van buiten

zo groot zijn en leven als een kluizenaar is geen

Amerika verzameld. NSA kan inzage krijgen in

prettige gedachte. Bovendien is het niet de

alle klantdata van grote bedrijven als Google,

bedoeling dat we ons hele leven laten beheersen

Microsoft, Apple en Facebook. Zo kan in theorie

door een doorslaande overheid. Dus moeten we

een spontane actie, grap of boze opmerking

ook maatregelen nemen die de gevolgen van

met een beetje pech tegen je worden gebruikt.

spionage beperken, waardoor we grotendeels

Alle stappen die we zetten en handelingen die

gewoon online kunnen blijven.

we verrichten, kunnen worden geanalyseerd, gewogen en getoetst. Nu we dit dankzij Snowden

KIES JUISTE TECHNOLOGIEËN

weten, is het verstandig om iets te doen om

Op dit moment is massale spionage goedkoop

onszelf te beschermen tegen dit soort spionage.

om uit te voeren: met een paar cent per maand

26 EDITIE 274

UPDATE_PrismBreak_2pag_V3.indd 26

31-01-14 16:20

UPDATE

kan de NSA de hele wereld aan. Met behulp van

opslag, dan heeft de versleuteling weinig zin.

een aantal beveiligingsmaatregelen die je zelf

Maak bij e-mail gebruik van versleuteling via

kunt uitvoeren, gaat die kostprijs echter omhoog.

GPG. Deze software maakt het mogelijk om

Daarbij word je als je je data extra beveiligt, niet

berichten met hun inhoud te versleutelen.

PRISM-proof

automatisch in een sleepnet meegenomen.

VOORZICHTIG MET CLOUD Het is misschien een pijnlijke keuze, maar je zou je kunnen afvragen of je nog wel gebruik wil maken van de cloud. Facebook, Google, Dropbox

Zie af van diensten als Skype

en andere cloud-diensten worden automatisch benaderd door de NSA. Wie daar data stalt,

Het is ook verstandig om hele harde schijven met

maakt het de NSA wel heel gemakkelijk. Alles

versleuteling te beveiligen. De meeste Linux-

opzeggen is misschien niet wenselijk, maar

distributies leveren die mogelijkheid standaard

zoek uit wie wat precies registreert. Zo bewaart

aan, terwijl voor Windows Truecrypt een goed

Facebook niet alleen alles wat je plaatst, maar

alternatief is. Tot slot helpt de Tor-webbrowser [1]

ook wat je hebt verwijderd. Facebook registreert

om anoniem te kunnen surfen.

daarnaast de nodige informatie van de mobiele telefoon als je de app gebruikt. Doe daarom

NOOIT 100%

alleen het hoogstnoodzakelijke in de cloud.

Natuurlijk moet versleuteling wel goed gedaan worden en zal het geen bescherming bieden

Overweeg voor zaken die gevoeliger zijn,

tegen gerichte aanvallen met malware.

gebruik te maken van technieken als Linux.

Maar sleepnetten worden hierdoor wel

Bij open source-software wordt de broncode

tegengehouden. Het is dan ook slim zoveel

namelijk regelmatig door meerdere mensen

mogelijk te versleutelen, zodat het van buiten

bekeken. De kans dat achterdeurtjes voor

af moeilijk is vast te stellen wat nu gevoelige

spionage opvallen, is dan veel groter. Zie af van

informatie is en wat niet.

het gebruik van diensten als Skype of andere diensten die continu een verbinding met internet open laten staan. Dat zijn allemaal potentiële achterdeuren, waarvan we inmiddels weten dat

Tips: veiliger online

ze daadwerkelijk worden misbruikt.

1. Als iets echt gevoelig is: laat technologie geheel met rust. 2. Vermijd de cloud waar het kan, sla weer op eigen schijven op.

VERSLEUTEL MAXIMAAL

3. Overweeg het gebruik van Linux en andere open source-oplossingen.

Een manier om jezelf een minder makkelijk

4. Zie af van diensten die continu verbindingen laten openstaan.

doelwit van spionage te maken, is om zoveel

5. Gebruik zoveel mogelijk versleuteling: voor harde schijven, voor de

mogelijk via versleutelde verbindingen te

verbinding naar een website en bij het versturen van e-mail.

werken. Een VPN (virtueel particulier netwerk) kost ongeveer € 15,- per maand en is een

Bekijk op de site Prism-break [2] alle hulpmiddelen die je kunt

goedkope manier om je online beveiliging te

inzetten.

verbeteren. Deze maatregel is verstandig voor mensen die nog wel eens gebruik maken van publieke wifihotspots. Gebruik ook, als het kan, altijd versleuteling tijdens het browsen. HTTPS Everywhere is een handige gratis tool daarvoor.

INFOLINK 274-27

Hierbij geldt wel: bewaar je via een versleutelde


verbinding gegevens op een niet versleutelde

PC-ACTIVE 27

UPDATE_PrismBreak_2pag_V3.indd 27

31-01-14 16:20

Licht en belichting bij fotografie 28 EDITIE 274

UPDATE_Licht en belichting_V4.indd 28

31-01-14 16:16

UPDATE

DOOR: JEROEN HORLINGS

Fotografie tips

Fotografie is ‘schrijven met licht’. Het licht bepaalt vaak of een foto geslaagd is of de prullenbak in kan. In dit artikel omschrijven we vier lichtsituaties met een concreet plan van aanpak. Zo leer je mee te denken met de camera en te anticiperen op verschillende omstandigheden.

D

e lichtsituatie is een cruciale

daar wat aan te doen: meedenken met

Aan de hand van vier verschillende

factor in de fotografie. Niet

de camera en zelf anticiperen op de

lichtsituaties, leggen we uit welke

alleen de hoeveelheid licht,

omstandigheden.

camerainstellingen je het beste kunt

veel of weinig, is sterk van invloed op

gebruiken, voor de beste resultaten:

het resultaat. Ook het soort licht en

SLUITERTIJD, ISO, FLITSEN

de richting waar het vandaan komt,

Een foto in volledige duisternis maken,

SITUATIE 1: TEGENLICHT

is van groot belang. De variaties in

zoals een donkere kamer, is onmogelijk.

Voor ideale omstandigheden kun je

lichtomstandigheden zijn bijna oneindig.

Een camera heeft altijd licht nodig om

het beste met je rug naar de zon 

Maar omdat onze ogen zich automatisch

iets te registreren. Het draait allemaal

aanpassen, ervaren wij de veranderende

om de sluitertijd: is er veel of weinig

lichtomstandigheden nauwelijks of zijn

licht? Op een zonnige zomerdag is er

we ons er niet van bewust. Voor een

buiten erg veel licht en heeft de sensor

camera maakt het echter een groot

van een camera slechts een fractie van

verschil of er binnen bij een gloeilamp

een seconde licht nodig om beeld op

wordt gefotografeerd, in de sneeuw

te vangen. In een huiskamer of in de

op een zonnige dag of bij schemering

schemering kost dit de camera veel

in een stad. In de genoemde gevallen

meer moeite. Dit is alleen mogelijk

heeft het licht een andere kleur en is de

door een langere sluitertijd of door het

intensiteit van het licht telkens anders.

signaal van de sensor op te voeren.

Mede daarom lukt de ene foto wel en de andere niet.

Een lange sluitertijd leidt vaak tot bewegingsonscherpte en dus een

Ook is de richting van het licht

onscherpe foto. Daardoor kun je in deze

bepalend, bijvoorbeeld of de zon voor

omstandigheden eigenlijk alleen goed

of achter je staat. En het wordt helemaal

fotograferen als je een statief gebruikt.

lastig wanneer de lichtomstandigheden

Het opvoeren van de lichtgevoeligheid

in één scene flink van elkaar verschillen.

van de sensor, uitgedrukt in ISO-waarde,

Bijvoorbeeld als de voorgrond in de

is een alternatief. Maar dit leidt tot lagere

schaduw zit en de achtergrond in de

beeldkwaliteit door ‘ruis’. Een laatste

zon. Camera’s worden kunstmatig

mogelijkheid is het beïnvloeden van de

slimmer, maar kunnen zelf geen

hoeveelheid licht. Dat kan door de flitser

rekening houden met variërende

van de camera te gebruiken, al leidt dat

lichtomstandigheden. Ze hebben geen

vaak niet tot mooie resultaten. Of zorg

flauw benul waar de zon staat en ze

zelf voor meer licht, door binnenshuis

leggen ook niet de link tussen de tijd

extra lampen aan te zetten of een

en de locatie. Er is maar één manier om

ledlamp op de camera te monteren.

ISO 100, 1/125e, f7.1, 16mm

ISO 100, 1/320e, f8, 35mm

PC-ACTIVE 29


31-01-14 16:16

Experimenteer met zwart-wit fotograferen. Het licht schijnt dan op het

wordt uitgegaan, maar van een punt

SITUATIE 2: NACHTFOTO

onderwerp, waardoor dit goed verlicht

in het midden. Bij de meeste camera’s

Een nachtfoto oogt al snel

wordt. Met deze stelregel voorkom je

heet dit ‘spotmeting’. Stel vervolgens in

indrukwekkend. Denk aan een stad

ook dat de zon in beeld staat, oftewel

het midden scherp op het onderwerp

in avondlicht of een fraai landschap

tegenlicht. Tegenlicht leidt tot harde

dat je goed wilt belichten. Houd de

met de sterrenhemel. Voor dergelijke

schaduwen en een onderbelichte

ontspanknop half ingedrukt, maak de

fotografie is een statief wel een must.

voorgrond. Dat laatste komt doordat

gewenste compositie en druk de knop

Zo kun je fotograferen met lange

de camera een gemiddelde neemt van

helemaal in. De camera baseert de

sluitertijden variërend van enkele

de lichtomstandigheden en op basis

lichtmeting dan op het punt waarop je

seconden tot minuten. De sensor vangt

daarvan de sluitertijd en het diafragma

hebt scherpgesteld.

dan meer licht op, waardoor de camera meer sterren op de foto krijgt dan

bepaalt. De lichtmeter van de camera kan dus niet goed overweg met

Belichtingscompensatie

mensen met het blote oog kunnen zien.

tegenlicht. Ook kan tegenlicht leiden tot

Een alternatieve methode die voor

Er zijn twee verschillende manieren om

zogenaamde ‘flares’; interne reflecties

alle camera’s werkt, is de belichting

nachtfoto’s te maken.

in de lens, die op de foto te zien zijn als

aanpassen met belichtingscompensatie.

gekleurde vlekken.

Dit wordt vaak aangegeven door het

Met statief

+/- symbool. Met tegenlicht moet je

De eerste gaat uit van het gebruik van

Spotmeting

overbelichten, waardoor de voorgrond

een statief, wat de meest ideale situatie

Als je toch met tegenlicht wilt

minder donker wordt. De exacte waarde

is. In dat geval loop je weinig risico dat

fotograferen, dan is het aan te raden

is afhankelijk van de omstandigheden,

je foto’s te donker zijn, onscherp door

om belichting aan te passen. Haal

maar +1 of +2 stops is vaak voldoende.

bewegingsonscherpte of slecht van

de camera indien mogelijk van de

Tegenlicht kan in sommige gevallen

kwaliteit door teveel ruis. Als je vanaf

automatische stand af en kies voor de

ook mooi zijn; je krijgt dan zeer lange

statief fotografeert kun je het beste in

P-stand.

schaduwen.

de S of M-stand werken. In de S-stand

Kijk welke mogelijkheden je camera biedt voor lichtmeting en selecteer een stand waarbij niet van het gehele beeld

Belichtingscompensatie

ISO 400, 30 sec, f11, 16mm

30 EDITIE 274


31-01-14 16:16

UPDATE

Fotografie tips

bepaal je zelf de sluitertijd en doet de camera de rest. Bij een Canon-camera heet deze functie Tv. De belichting kun je eventueel nog bijsturen door onder of over te belichten, via de functie belichtingscompensatie. In de M-stand heb je volledige controle over je camera, maar moet je wel zelf in de gaten houden of de combinatie van sluitertijd en diafragma niet een te lichte of donkere foto oplevert. Dit gebeurt vooral als je van locatie wisselt. Als je een situatie met veel kunstlicht fotografeert, zoals een stad bij nacht, kies dan voor een hoge diafragma-waarde van f11 of hoger. Dat resulteert in ‘stervorming’, wat een leuk effect geeft. Kies een sluitertijd van minimaal enkele seconden, oplopend tot 30 seconden of meer. Je camera krijgt dan voldoende licht, waardoor je foto niet te donker wordt. ISO 100, 0,8 sec, f9, 105mm

Een lange sluitertijd leidt ook tot ‘beweging’ in foto’s, zoals wolken in de lucht, verkeer in een straat of water in een rivier dat mooi vlak wordt. Een ander

camera’s kunnen goed overweg met

of f3.5. Dit voorkomt dat de camera te

bijeffect is dat lopende mensen niet of

weinig licht. Vooral exemplaren met een

weinig licht krijgt. Houd de sluitertijd

nauwelijks in je foto te zien zijn.

grotere sensor, zoals een spiegelreflex-

tussen de f1/50e en 1/100e seconde,

of systeemcamera, zijn ideaal. Je moet

afhankelijk van de lens die je gebruikt,

Als je lange sluitertijd gebruikt, is het

daarvoor wel de lichtgevoeligheid van

de lichtsterkte daarvan en eventuele

belangrijk om de lichtgevoeligheid

de sensor opvoeren tot ISO 3200

beeldstabilisatie. Voorkom overbelichting,

van je camera zo laag mogelijk te

of hoger. In combinatie met een

want dit is lastiger te corrigeren en het

houden om ruis te voorkomen. Kies bij

lichtsterke lens, of een lens met beeld-

leidt tot meer ruis.

voorkeur voor ISO 100, 200 of 400 als

stabilisatie (IS/VR/OIS), kun je dan uit

het niet anders kan. In combinatie met

de hand fotograferen onder slechte

SITUATIE 3: SNEEUW

diafragma f11 zit je dan al snel op een

lichtomstandigheden. Fotografeer niet

Sneeuw levert unieke fotosituaties op.

belichtingstijd van 20 seconden of meer.

in de automatische stand, maar bij

Trek er vooral op uit met je camera

voorkeur in de P-stand en zet de flitser

tijdens de wintersportvakantie of thuis

Zonder statief

uit. In de automatische stand zal de

als het net gesneeuwd heeft. Wat betreft

Heb je geen statief bij de hand en wil

camera namelijk gaan flitsen.

de belichting stelt sneeuw wel bepaalde

je toch nachtfoto’s maken, dan kan

Kies in dit geval voor een zo laag

eisen. De witte sneeuw weerkaatst het

dat gelukkig ook. De meeste moderne

mogelijke diafragmawaarde, zoals f2.8

licht van de zon, waardoor de camera 

PC-ACTIVE 31


31-01-14 16:17

PASM Een selectiewieltje met de standen P: programma, A: aperture/diafragma, S/Tv: sluitertijd, M: manueel. Gebruik dit om meer controle te krijgen over de sluitertijd en diafragmawaarden. het idee heeft dat het lichter is dan het

SITUATIE 4: REFLECTIE

in de werkelijkheid is. Daardoor ontstaan

Net als bij sneeuw kan de lichtmeter van

ISO

vaak te donkere foto’s. Sneeuw wordt

een camera door weerspiegelingen van

De ISO-waarde staat voor de licht-

grijzig en lijkt helemaal niet meer op

slag raken. Bijvoorbeeld de zon die op

gevoeligheid van de sensor. Hoe

de helder witte sneeuw die onze ogen

de foto buiten beeld staat, maar wel op

hoger de waarde, des te hoger te

waarnemen. Dergelijke foto’s belanden

het water reflecteert. In dat geval moet

sluitertijd zal (kunnen) zijn. Dit is vooral

vaak in de prullenbak. De oplossing is

je ook iets overbelichten met behulp

nuttig in situaties met weinig licht. De

simpel: stel de belichting handmatig bij

van belichtingscompensatie. Je kunt

keerzijde is dat een hogere waarde

via de functie belichtings-compensatie.

overigens reflectie ook in je voordeel

leidt tot ruis en dus kwaliteitsverlies.

Een waarde van +1 of +1,5 is vaak een

gebruiken. Wanneer de zon fel schijnt,

goed uitgangspunt.

leidt dat al snel tot harde schaduwen in

BELICHTINGSCOMPENSATIE: +/-

het gezicht. Door een reflectiescherm

Een methode die alle camera’s

De camera zal dat wat langer belichten,

te gebruiken, en dat mag ook een stuk

ondersteunen om de belichting

waardoor de sneeuw minder donker

piepschuim zijn, kun je een persoon

iets te corrigeren. Dit wordt vooral

wordt. Ook de witbalans, zeg maar de

bijlichten. Je reflecteert het zonlicht dan

toegepast wanneer een foto

kleurstelling van een foto, kan door

vanaf een tweede standpunt. Dit levert

bijvoorbeeld te donker of te licht is.

sneeuw van slag raken. Foto’s zien er

vaak erg mooie resultaten op.

Gebruik belichtingscompensatie en

dan bijvoorbeeld te blauw uit. Dit kan

maak de foto opnieuw. De waarden

eenvoudig voorkomen worden door

Als je reflecties juist wilt voorkomen, is er

worden uitgedrukt in stops. Hierbij

de witbalans handmatig in te stellen in

een ander hulpmiddel: een polarisatie-

is 0 neutraal, -2 onderbelicht en +2

plaats van automatisch: AWB. Zet hem

filter. Deze kun je zo draaien dat je

overbelicht. De waarde kan meestal

bijvoorbeeld op ‘daglicht’ of ‘bewolkt’.

reflecties en verstrooiingen (deels) kunt

in derden worden ingevoerd Het

wegfilteren. Dit heeft het grootste effect

gebruikte symbool voor belichtings-

Een andere tip: experimenteer ook met

op 90 graden van de zon. Vooral als

compensatie op camera’s is ‘+/-‘.

zwart-wit in combinatie met sneeuw,

de zon schijnt, levert dit spectaculaire

bijvoorbeeld voor straatfotografie. Je

resultaten op. De reflectie van de zon

STOP

hebt dan geen last van een verkeerde

op water verdwijnt, waardoor je recht

Een stop staat voor een verdubbeling

witbalans en ook ruis stoort veel minder.

op de bodem kunt kijken. En bij sneeuw

of halvering van het licht of de

Sneeuwbeelden in zwart-wit leveren vaak

wordt het contrast vergroot, waardoor de

hoeveelheid tijd. De stap van ISO 100

sfeervolle foto’s op.

sneeuw witter wordt en de lucht blauwer.

naar 200 is bijvoorbeeld één stop, net

Een polarisatiefilter kan dus een gunstig

zoals een sluitertijd van 1/50e naar

effect hebben op de belichting. n

1/100e. Belichtingscompensatie wordt uitgedrukt in stops.

JPEG/RAW Twee verschillende bestandsformaten voor foto’s. JPEG is het standaardformaat, maar gebruikt (lossy) compressie waarbij kwaliteit verloren gaat. Dit is nauwelijks zichtbaar, maar is wel van invloed op de resultaten in beeldbewerkingssoftware. RAW gebruikt geen schadelijke compressie ISO 250, 1/80e, f9, 67mm

ISO 320, 1/80e, f9, 67mm

zonder polarisatiefilter

met polarisatiefilter

(lossless) en biedt daardoor betere kwaliteiten.

32 EDITIE 274


31-01-14 16:17

UPDATE

DOOR: HENK VAN DE KAMER

De stelling

DE STELLING:

DIGITALE IDENTIFICATIE Nu we steeds meer online afhandelen, wordt de vraag naar betrouwbare digitale authenticatie groter. Dit houdt in dat er gecontroleerd moet worden of de gebruikte identificatie in orde is. De overheid werkt aan de opvolger van DigiD: een centraal systeem dat ook door het bedrijfsleven gebruikt kan worden [1]. Slim, of juist niet?

Z

owel de overheid als het bedrijfsleven

maar beter als het alternatief: een commercieel

hebben behoefte aan een goed

bedrijf dat deze gegevens gaat verkopen. Via de

systeem. De overheid in verband met

overheid hebben we nog enigszins invloed op

bijvoorbeeld het uitbetalen van toeslagen of het

wat er wel en niet mag.

inzien van ons elektronisch patiëntendossier. Bij het bedrijfsleven moet je denken aan grote

VOORDELEN

financiële transacties, bijvoorbeeld bij het

Alle banken gebruiken iDeal. Zo’n uniforme

huren van opslagruimte, hiervoor wil men een

interface zou ook voor dit systeem handig zijn

identiteitsbewijs ter authenticatie. Dat kan op dit

en vertrouwen geven. Voor ons consumenten

moment alleen nog fysiek, digitaal is hier (nog)

scheelt het ook nog eens in kosten, want

geen systeem voor.

uiteindelijk betalen wij de rekening: belasting of administratiekosten. Wie echter scheiding wil, kan

NADELEN

in het voorgestelde systeem aparte authenticatie

Het centrale systeem dat de overheid wil

gebruiken met uiteraard de bijbehorende kosten.

invoeren, heeft één groot nadeel. Iemand heeft

De meeste banken gebruiken momenteel een

inzage in wat we allemaal met ons digitale

systeem om betalingen te autoriseren: de

identiteitsbewijs uitspoken. Omdat de overheid

apparaatjes die een getal geven op basis van

een groot belang heeft, ligt het voor de hand

een willekeurige invoer. Het zou zonde zijn als dit

dat zij het systeem (laten) beheren. Niet ideaal,

niet hergebruikt wordt.

Nieuwe DigiD-kaart alleen koppelen aan overheidszaken

Uit de poll op www.hcc.nl blijkt dat de meeste HCC-leden voorstander zijn van een gescheiden systeem voor de overheid en het bedrijfsleven. Discussieer mee op HCC!forums via www.hccforums.nl

INFOLINK 274-33 voor de links bij dit artikel: www.hcc.nl/274-33

PC-ACTIVE 33

UPDATE_de stelling_1pag.indd 33

31-01-14 16:08

DOOR: HENK VAN DE KAMER, KOEN CRIJNS (KADER)

SSD inbouwen Een SSD, Solid State Drive, is sneller en energiezuiniger dan een harddisk en bevat geen bewegende onderdelen. Ideaal voor een laptop dus. In deze workshop leer je hoe de harddisk vervangen kan worden. Uiteraard worden na afloop ook wat testen uitgevoerd.

V

oor de workshop wordt een Samsung 840

STAP 1: SOFTWARE

EVO for laptop upgrade kit gebruikt. Deze

Op de installatie-cd staan twee handleidingen

kit bevat een SSD, een cd met software,

in meerdere talen en de bijbehorende software.

een SATA naar usb 3.0-kabel en een stukje plastic.

Helaas niet in het Nederlands. De meeste laptops

Een SSD is dunner dan een harddisk en zou dus

hebben slechts ruimte voor één harddisk en dat

na vervangen gaan rammelen. Het stukje plastic,

betekent dat je alle bestanden moet overzetten.

ook wel spacer genoemd, lost dit probleem op

Die taak wordt door de Data Migration software

(zie afbeelding 2).

geregeld.

34 EDITIE 274

WORKSHOP_SSD_4pag.indd 34

31-01-14 16:27

WORKSHOP

De Magician-software houdt de gezondheid van

SSD inbouwen

de schijf in de gaten, optimaliseert wat zaken

Samsung 840 EVO-serie

en upgrade de firmware. Samsung sleutelt

Bij computer hardware is ‘goedkoop’ regelmatig ‘duurkoop’. Maar er

flink aan de software, waardoor de snelheid en

zijn uitzonderingen: producten die significant goedkoper zijn dan de

betrouwbaarheid met elke versie toenemen. Het

concurrentie en tegelijkertijd even goed of zelfs beter presteren. De

installeren van de software verloopt vlot, maar bij

Samsung 840 EVO-reeks SSD’s is daar een voorbeeld van. Met de 840

de eerste start vinden beide programma’s een

EVO’s meet Samsung zich een ware prijsvechtersrol aan. De 250 GB-

nieuwere versie die gedownload en geïnstalleerd

en 500 GB-varianten kosten gemiddeld rond de € 0,62 per gigabyte.

moet worden. Het hele proces moet dus twee

Sommige winkels verkopen de 1 TB-uitvoering zelfs voor minder dan

keer doorlopen worden, inclusief verplichte

€ 0,50 per GB! De truc om deze SSD’s zo betaalbaar te maken, is dat

herstart van de laptop. Zou het niet handiger

Samsung het zogenaamde TLC-flashgeheugen gebruikt. Dit staat voor

zijn als installatiesoftware wat intelligenter

Triple Level Cell en betekent dat er per geheugencel drie bits aan data

zou worden? Als er via een aanwezige

wordt bewaard. SSD’s van andere merken zijn zonder uitzondering

internetverbinding een nieuwere versie wordt

gebaseerd op chips waar twee bits per geheugencel zijn opgeslagen.

gevonden, die downloaden en installeren.

Dankzij TLC kan Samsung met twee derde van het chipoppervlak

En alleen in noodgevallen de waarschijnlijk

dezelfde capaciteit bieden als de concurrentie. Kassa!

verouderde software op de cd gebruiken. Hoe dan ook, Data Migration ging van versie 2.0.1.0 naar 2.6.0.1 en Magician van 4.1.0 naar 4.3.

reclamesoftware die fabrikanten tegenwoordig nodig vinden. Beide installaties draaien

STAP 2: OVERZETTEN

onafhankelijk van elkaar en dat heeft een

Om de gegevens van de harddisk naar de SSD

jaar geleden wat moeite gekost. Een tweede

over te hevelen, wordt in de kit een SATA naar

Windows-installatie ziet normaal de reeds

usb 3.0-kabel meegeleverd (zie afbeelding 1).

aanwezige en gebruikt dan een bootloader

Windows 7 heeft hiervoor standaard drivers.

om beide versie op te starten. Om het nog

Niet schrikken: de SSD is compleet leeg en

ingewikkelder te maken staat op het systeem

verschijnt daarom niet in de Verkenner. Voor het

ook nog een Linux-installatie (Ubuntu). Om alles

transplanteren van het besturingssysteem is een

te kunnen starten wordt GRUB gebruikt en het

lege schijf juist goed. De software zou eventueel

keuzemenu wordt gedurende tien seconden

aanwezige bestanden bot overschrijven.

getoond. Dat getal is straks van belang.

De harddisk in onze laptop is wat complex

De harddisk in de laptop is kleiner dan het 500 GB

ingedeeld. Naast de Windows-installatie door

SSD-exemplaar in de kit. De Data Migration-

Toshiba en een herstelpartitie, is er een tweede

software waarschuwt dat je alles moet sluiten,

Windows-installatie aanwezig zonder alle

want geopende bestanden kunnen niet 

1

SATA naar usb 3.0-kabel

2

Spacer

PC-ACTIVE 35


31-01-14 16:27

overgezet worden. Nu maar hopen dat Windows

de optie om de firmware te updaten. Deze gaat

zelf daar ook mee overweg kan. Eventueel

van versie EXT0AB0Q naar EXT0BB6Q.

kunnen grote bestanden voor het overzetten

De gebruikte laptop is een jaar oud en op

gemigreerd worden naar een externe locatie.

moment van aanschaf niet het nieuwste model.

Minder intelligent is het feit dat alleen de

De harddisk geeft bij drie snelheidsmetingen een

draaiende Windows-installatie wordt overgezet.

gemiddelde van 44,3 ± 0,1 seconden vanuit een

De Linux-installatie en de andere partities zijn na

koude start. Vanuit de hybernate is het resultaat

afloop verdwenen. Zoals gezegd heeft het geheel

30,3 ± 0,5 seconden en vanuit de sleep iets meer

zijn eigen bootloader, anders was de test op dit

dan twee seconden. Dezelfde metingen met de

punt gestrand. De software is duidelijk gemaakt

SSD leveren respectievelijk 25,2 ± 1,8 en 15,8 ± 0,6

voor simpele installaties. Maatwerk moet je zelf

seconden op.

doen. De verschillen zijn een stuk minder dan andere STAP 3: TRANSPLANTATIE

testen suggereren. En dan moeten we van de

Het overzetten duurt een kleine veertien minuten

eerste serie nog eens tien seconden aftrekken

omdat alleen de bestanden worden overgezet.

vanwege het GRUB-menu dat op onze keuze

Let wel op dat je op de laptop de juiste poort

welke Windows of Linux staat te wachten. Vanuit

kiest: onze laptop heeft twee poorten die

koude start is de winst dus negen seconden en

gelabeld zijn als usb 2.0 en één als usb 3.0.

slechts vijf voor hybernate. De sleep liet geen

Alleen die laatste van dit drietal geeft de hoogste

enkel verschil zien.

snelheid. Het kopiëren via de usb 3.0-poort klokt

STROOMVERBRUIK

SSD staat bekend om de enorme snelheid

Iets sneller opstarten is leuk, maar voor een laptop is de accuduur interessanter. Maak je een treinreis door Nederland met je laptop, dan ben je al snel enkele uren onderweg. Houdt de accu het langer vol met een SSD? Om dit te testen is met Cygwin [1] een Bash-script geschreven, dat

op zo’n 40 megabyte per seconde en dat is bijna

continue de eerste 256 gigabyte van de harddisk

het theoretische maximum van usb 2.0. Het is

in 64 stappen van elk vier gigabyte uitleest. Dit

dus zinnig om van de nieuwere poort gebruik

script vind je in de Infolinks. Na elke stap schrijft

te maken. Na afloop van het overzetten van

het script de gemeten tijd naar een logbestand.

de data kun je de harddisk vervangen door de

Het uitlezen van de harddisk vraagt speciale

SSD. Leg hierop de spacer en sluit het geheel.

rechten, dus start Cygwin als administrator.

Bij het opstarten zien we dat het GRUB-menu

Vervolgens starten we het script en wordt

is verdwenen en de Windows dus direct start.

gelijktijdig de netspanning losgehaald. Windows

Operatie geslaagd en de patiënt leeft nog.

geeft een waarschuwing zodra de accucapaciteit de tien procent bereikt. Als we niets doen gaat

STAP 4: TESTEN

de laptop bij zeven procent automatisch in

De Magician-software zag de lege schijf, maar de

hybernate. Uiteraard zijn alle stroombesparende

optie om de firmware te updaten bleef gedimd.

opties uitgezet en doen we verder niets.

Bij het opstarten krijgen we een dialoogbox dat meer rechten nodig zijn om wat wijzigingen door

Na afloop wordt de laptop weer aangesloten op

te voeren. Wat wij ook probeerden, bij elke reboot

de netspanning en starten we het geheel weer.

blijft deze vraag te voorschijn komen. Het sneller

Het script gaat meteen weer lopen en moet dus

opstarten van Windows wordt dus teniet gedaan

als eerste gestopt worden. In het logbestand is

door deze extra handeling. Na het overzetten

vervolgens het tijdstip te achterhalen waarop het

heeft de SSD een partitie gekregen en verschijnt

geheel in winterslaap ging. Deze plus de begintijd

36 EDITIE 274


31-01-14 16:27

Kennis voor CAD Engineers WORKSHOP SSD inbouwen Cursussen en opleidingen bij het CADCollege van de test geeft de accuduur. Bij de harddisk was het resultaat drie uur en 23 minuten. De SSD hield 17 minuten eerder op. Een verrassend resultaat.

AutoCAD • Inventor • Revit • 3ds Max TEC, het CAD College, is dé opleider tot

VIDEO De verklaring van het verschil tussen harddisk en SSD is achteraf simpel. De SSD levert ruim zes keer zo snel data aan. Dat vraagt bijna twee keer

CAD specialist. Welk instapniveau

Cursussen REVIT

u ook heeft, bij TEC

zoveel processorbelasting. En zo’n processor

leert u op een plezierige manier

vreet op zijn beurt stroom. Om eerlijk te testen

te werken met CAD.

Ronald Boeklagen

onNieuw: Fusi 360 D en AutoCA

moet dus gezorgd worden dat beide systemen in dezelfde tijdsduur evenveel data aanleveren. Hiervoor is het afspelen van een video in VLC Media Player [2] gekozen. Deze software heeft een herhaaloptie en met een kleine verbouwing schrijft het Cygwin script alleen nog maar tijden weg. Na de test lijkt er een klein verschil van vier minuten in het voordeel van de SSD te zijn. Maar op een totaal van drie uur testen is dit niet de redding van de voorgestelde treinreis.

TOT SLOT SSD staat bekend om de enorme snelheid. In het experiment in deze workshop gaat het om 70 tegen 420 megabyte per seconde. Dat

euwe Kijk voor de ni boeken op: .nl www.cadcollege

HBO-deeltijdopleiding TEC biedt een unieke opleiding die • snel en gericht uw ambitie realiseert en u voorziet van software en boeken, de titel ACE, Autodesk Cetified Engineer en een HBO-certificaat • 8-9 cursusdagen, afstudeerproject van minimaal 5 weken en mondeling examen. ACE ACE ACE ACE

Mechanical Designer (Inventor) System Manager (AutoCAD/VB.NET) 3D Designer (AutoCAD/3ds Max) Architectural Designer (Revit Architecture)

verklaart waarom Windows en programma’s sneller opstarten. Alleen zijn de meeste niet groot en is het verschil dus hooguit seconden. Om de snelheid echt nuttig te gebruiken, zal je het in bijzondere toepassingen moeten gaan zoeken. Ondanks de kleine verschillen in deze test zijn er toch redenen om meteen voor een SSD in een laptop te kiezen. Het geheel heeft geen bewegende onderdelen en dus kun je met een werkende laptop in je tas gerust naar een andere trein hollen. Die tijdswinst bij een overstap heb je dan sowieso behaald. n

MBO-deeltijdopleiding In een kleine groep wordt u opgeleid vanaf de eerste stappen tot aan een specialistenniveau. Door de intensieve begeleiding en de deskundige docenten is de opleiding voor u op maat gesneden. MBO AutoCAD Specialist MBO Inventor Specialist

llege.nl

www.cadco

NIEUW

SAMSUNG 840 EVO LAPTOP KIT 250 GB vanaf € 164,500 GB vanaf € 307,-

3xrd

nieuw:

Installatie

Awa

3x A d

lux

voor de links bij dit artikel: www.hcc.nl/274-37

voor

ollege.nl internet www.cadc of kijk op gratis brochure Bel voor een

ne

INFOLINK 274-37

Best

C Be AT

es • Toolpalett blokken he • Dynamisc ve blokken • Annotatie

8000 bolen e Sym Nederlands AutoCAD

5 e druk

NIEUW

war

Vraag de gratis informatieset aan: tel 024 356 56 77 • fax 024 354 19 31 • [email protected] • www.cadcollege.nl Kerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen

PC-ACTIVE 37


31-01-14 16:27

DIT IS HCC Overzicht van alle Regio’s en Interessegroepen HCC is de grootste vereniging van computergebruikers in Europa. Dé ontmoetingsplaats voor mensen met een gezamenlijke interesse. HCC is regionaal georganiseerd (HCC om de hoek) en heeft Interessegroepen met thema’s. Als lid wordt je ingedeeld in een regionale afdeling en kun je je aanmelden voor een Interessegroep. Die bestaat uit een groep actieve leden die wekelijks bijeenkomsten en cursussen in Nederland en België organiseert. Op deze pagina’s vind je de diverse groeperingen terug. Raadpleeg voor activiteiten de agenda op www.hcc.nl en word lid! HCC is ingedeeld in Regio’s (regionaal georganiseerd), die fungeren als ‘HCC om de hoek’, en Interessegroepen die thematisch ingedeeld zijn. Als lid van de HCC word je automatisch ingedeeld bij één van de regionale afdelingen. Daarnaast is het mogelijk je aan te melden voor een Interessegroep. Een Interessegroep bestaat uit een groep actieve leden met dezelfde interesses. Elke week organiseren de groeperingen van HCC tal van bijeenkomsten en cursussen in Nederland en België. Raadpleeg de agenda op www.hcc.nl.

AMSTRAD

en met behulp van de computer.

COMMODORE

HCC!amstrad ondersteunt gebruikers

HCC!astrologie geeft hier voorlichting

Vroeger ook een Commodore, Amiga,

van Amstrad-en Schneider-computers

over en helpt je hierbij.

MSX of Atari gehad? Het doel van HCC!

van verschillende typen, onder andere

commodore is om gebruikers, liefhebbers

met de public domain software hiervan.

BASIC

en verzamelaars met elkaar in contact te

Ook wordt het werken met de CPC-

HCC!basic ondersteunt haar leden met

brengen. Niet alleen erg actief met retro-

emulator niet vergeten.

het programmeren in BASIC. Er zijn

gamen, maar ook met hardware innovatie.

vraagbaken en elk kwartaal wordt een

APPLE

elektronisch tijdschrift uitgegeven met

COMPUSERS

Haal meer uit je iPad, iPhone en Mac

interessante artikelen over program-

HCC!compusers helpt gebruikers van

met de tijd en geld-besparende tiplijsten

meren in BASIC.

computers in de thuissituatie. De meeste

van HCC!apple. Stel je Apple vragen in

aandacht gaat uit naar programmatuur

de nieuwe Apple rubriek op hccforums

BELEGGEN

of op onze inloopavonden.

Juist kopen of verkopen? Aandelen of

voor toepassingen en besturingssystemen.

obligaties? HCC!beleggen wisselt kennis

DIGIMEDIA

ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE

en ervaring uit op het gebied van soft-

Wil jij graag weten over hoe je meer uit

Wil je weten wat een computer ‘slim’

ware, elektronische koersvoorziening en

je pc kan halen? Ben jij creatief, houd je

maakt? Worden robots in de toekomst

andere diensten voor het beleggen met

van fotografie, muziek, video(bewerking)

echt slimmer dan de mens? HCC!ai

de computer.

en internet? Dan is HCC!digimedia iets voor jou!

fungeert hierbij als een platform voor het uitwisselen van kennis en ervaring op

C

het gebied van artificiële intelligentie.

HCC!c helpt de beginnende en gevorderd

ECS

gebruiker van de programmeertaal C

HCC!ecs ondersteunt HCC-leden die het

ASTROLOGIE

enafgeleide programmeertalen zoals

besturingssysteem eCS (eComStation)

Astrologie is ook bereikbaar voor jou

C++, Python, Perl, PHP, Java, C# en Ruby.

of OS/2 gebruiken.

38 EDITIE 274

PCA 274_HCC Promo.indd 38

31-01-14 15:55

HCC

FLIGHT SIMULATOR Mensen die zich bezighouden met vele uiteenlopende facetten van het simulator-

HET ANTWOORD IS HCC!

vliegen op de computer komen samen

ROBOTICA Weet jij hoe de Marsrover over Mars kan bewegen of wat de toekomst is van stofzuigerrobots? Wil je zelf je eigen robot

bij HCC!flightsimulator. Nu maar hopen dat je goed kunt landen.

Regio’s en interessegroepen

programmeren en bouwen of meer

MSX

weten, word dan lid van HCC!robotica.

De activiteiten van HCC!msx richten zich

FORTH

naast het werken met de MSX computer

SENIOREN ACADEMIE

HCC!forth houdt zich bezig met de pro-

ook op ondersteuning bij het gebruik

HCC!seniorenacademie richt zich met

grammeeromgeving Forth, in de breedste

van hard- en software. Tevens organiseert

name op computergebruikers in de

zin. Zij stelt zich de taak om de taal Forth

HCC!msx elk jaar een aantal bijeen-

privésfeer die zichzelf als een beginner

te onderzoeken en verder uit te breiden.

komsten.

zien en nog jong van geest zijn.

GAMES

NEW BRAIN

TRAINSIMULATOR

HCC!games is een Interessegroep die je

HCC!newbrain is de ontmoetingsplek voor

Zelf met moderne of nostalgische treinen

op de hoogte houdt van alle ontwikke-

gebruikers van NewBrain-computers en

rijden en prachtige trajecten bouwen?

lingen op het gebied van gaming. Doe

houdt zich bezig met robotica en alles

HCC!trainsimulator biedt je de ervaring

gezellig mee met een potje Call of Duty

wat met besturingen via de computer te

en hulp om achter je computer, met

4 of Starcraft II. Voor elke gamer wat wils!

maken heeft.

moderne software, een virtuele trein te besturen. Komt jouw trein dan wel op tijd?

GENEALOGIE

OPENSOURCE

Wil je erachter komen wie jouw voor-

De Opensource Interessegroep is er voor

WINDOWS

ouders zijn, waar ze vandaan kwamen

mensen die ‘’onder de motorkap’’ van hun

Alles over het meest gebruikte besturings-

en wat ze deden? Word lid van HCC!-

opensource software of besturingssysteem

systeem Windows van Microsoft. Eerste

genealogie. Wie weet kom je erachter

knutselen, of die willen leren hoe dat moet.

hulp bij ongelukken, maar ook onder-

dat je eigenlijk een afstammeling bent

De Opensource Interessegroep beperkt

steuning om het meeste uit je Windows-

van een beroemdheid!

zich niet tot een bepaald Operating

pc te halen.

System, of een bepaalde processor. Ook

HOBBYNET

Embedded Systems gaan wij niet uit de

REGIO’s

Hobbynet biedt email en webdiensten

weg. Onze interesse is breed.

• Almere

• Nijmegen

• Amsterdam

• Noord-Holland-

aan, aan alle HCC-groeperingen en de landelijke vereniging. Tevens onderhouden

PASCAL

• Apeldoorn

wij Kadernet, de website voor de besturen

HCC!pascal richt zich op Pascal-, Delphi-

• Arnhem

van de Regio’s en Interessegroepen.

en Lazarus-programmeurs en geeft

• Deventer

ondersteuning door middel van workshops,

• Gouda

• Noord-Limburg

cursussen en bijeenkomsten.

• Groningen

• Noordoost-

MODELBAANAUTOMATISERING

• Haaglanden

Al sinds 1978 houdt HCC! modelbaan-

Midden • Noord-HollandNoord

Brabant

automatisering zich bezig met het

POSTZEGEL

• Fryslân

• Rijnmond

besturen van (treinen, seinen en wissels

Ben je een liefhebber van filatelie en kan

• IJssellanden

• Twente

op) modelbanen met behulp van de

je die ene blauwe Mauritius-postzegel

• Kennemerland

• Utrecht

computer. Naast het “eigen” HCC!m-

niet vinden? Wellicht heb je meer kans

• Leiden

• Vlaanderen

systeem willen ze ook juist andere

bij HCC! postzegel! Hier word je ook

• Midden- en

• West-Brabant

nieuwe digitale systemen ondersteunen

geholpen bij het geautomatiseerd bij-

en gebruikers met raad en daad

houden van je verzameling, middels de

bijstaan.

eigen software.

Zuid-Limburg • MiddenBrabant

• Zeeland • Zuidoost-Brabant • Zuid-Drenthe

PC-ACTIVE 39

PCA 274_HCC Promo.indd 39

31-01-14 15:55

DOOR: RONALD SMIT

Einde Windows XP … wat nu? Vanaf april 2014 biedt Microsoft geen ondersteuning meer voor Windows XP. Maak je nog gebruik van dit besturingssysteem, dan is het noodzakelijk om je computer te upgraden. Of kun je juist beter een nieuwe pc aanschaffen?

E

r zitten té veel achterdeuren, lekken en achterhaalde onderdelen in het bijna veertien jaar oude Windows XP. Hoewel

een aantal antivirusfabrikanten nog een jaartje scanners ontwikkelt voor dit besturingssysteem en ook Microsoft haar eigen basale malwarescanner up-to-date houdt, biedt dat eigenlijk geen enkele solide bescherming meer. Staat Windows XP nog op je pc, dan is het nu echt tijd voor iets nieuws. In dit artikel laten we zien hoe je de juiste keuzes maakt en waaraan je allemaal moet denken.

40 EDITIE 274

UPDATE_WindowsXP_4pag.indd 40

31-01-14 16:22

UPDATE

UPGRADEN OF NIEUWE PC?

Na 2006: mogelijk upgraden

De keuze tussen een nieuw besturingssysteem of

Computers van na 2006 zijn mogelijk wel interessant

een nieuwe pc, hangt vooral af van de leeftijd van

voor een update en upgrade. Met name AMD was

je hardware.

er vroeg bij als het gaat om dual-core 64-bits-

Windows XP

processoren. Zo kun je een AMD64 dual-core-pc met Voor 2006: nieuwe pc

de eerste generatie PCI Express-uitbreidingsslots

Pc’s en notebooks gekocht voor 2006 zijn het

opwaarderen naar ‘klaar voor Windows 8’. Het

upgraden eigenlijk niet meer waard. Vaak gaat

enige onderdeel dat dan vervangen moet worden,

het hier om systemen met een single-core-

is de videokaart. Hiervoor volstaat een goedkope

processor (Pentium 3 of 4). Hoewel Windows 7

variant van NVIDIA of AMD. Zelfs de goedkoopste

en 8 technisch gezien nog wel in staat zijn om te

3D-kaarten van nu beschikken over een veelvoud aan

werken op een Pentium 4-computer, beschikken

mogelijkheden in vergelijking met een exemplaar van

deze apparaten vaak slechts over 512 MB of

zeven of acht jaar geleden. Verder is het geheugen

1 GB aan werkgeheugen. Dat is te weinig voor

eenvoudig uit de breiden van 2 GB naar 8 GB,

een vlotte werking van Microsofts nieuwste

vanwege de 64-bits-processor. Tot slot ondersteunt

besturingssystemen. Ook de harde schijf in een

de pc na een BIOS-update ook grote harde schijven.

dergelijke bejaarde computer is meestal aan de

Daarmee is het systeem helemaal klaar voor een

krappe kant. Bovendien is de schijf traag. Zelfs

nieuw tijdperk.

als je een nieuwe harde schijf zou kopen blijft de snelheid onder de maat, omdat het moederbord

Eigenlijk zijn dus alleen pc’s en notebooks die over

de snelheid niet bijhoudt. En dat is nog los van de

tenminste een (liefst 64-bits) dual-core-processor

vraag of het BIOS (Basic Input/Output System)

beschikken interessant om nog te updaten. In alle

van het antieke apparaat overweg kan met harde

andere gevallen geldt dat upgraden de moeite en

schijven van meer dan 1 TB.

het geld niet waard zijn.

LIEFST 64-BITS

wel herkend door Windows; hiervoor hoef je dus niet

Heb je eenmaal een keuze gemaakt, dan geldt

voor 32-bits te kiezen. Een ander verhaal wordt het

voor de upgraders dat een minimale hoeveelheid

bij scanners en oude multifunctionals. Regelmatig

van 4 GB ram Windows 7 en 8 voldoende

bestaan hiervoor helemaal geen later-dan-XP-

ademruimte voor een vlotte werking biedt. Kies je

drivers of heeft de fabrikant alleen een 32-bits-

voor een 32-bits-versie van een van deze nieuwe

driver voor Windows Vista ontwikkeld. Vaak (maar

besturingssystemen, dan heb je ook nog altijd 3 GB

niet altijd!) werken die Vista-drivers prima onder

tot je beschikking. De reden dat je eventueel voor

Windows 7 en 8.

een 32-bits-versie kiest, is ten eerste een logische: als de processor in de doel-pc een 32-bits-

Bedenk echter dat een 32-bits-versie, van welk

exemplaar is. Dergelijke budget-dual-cores duiken

besturingssysteem dan ook, geen ideale situatie is.

nogal eens op in de wat goedkopere laptops van

Vooral de limitering tot maximaal 3 GB ram werkt op

weleer. Ze presteren aardig, maar je zit dan dus

den duur benauwend. Kies dus niet voor een 32-bits-

vast aan 32-bits.

installatie om je tien jaar oude scanner een nog wat langer leven te gunnen, dat is verkeerde zuinigheid.

Een andere reden voor een 32-bits-installatie kan zijn dat je over randapparatuur beschikt die je niet

Kortom, bij voorkeur: een 64-bits-Windows op een

kwijt wilt. Printers en dergelijke worden meestal

64-bits-computer!

PC-ACTIVE 41


31-01-14 16:22

AANPAK E-MAIL

maakt een doorzoekbaar archief aan van alle

Als alle beslissingen over de hardware genomen

oude mail en ondersteunt veel mailprogramma’s,

zijn, moet je gaan kijken naar de software. Ben

waaronder Outlook Express.

je bijvoorbeeld helemaal verknocht aan Outlook Express, dan ontdek je snel dat deze mailclient

Een andere voor de hand liggende optie qua

geen onderdeel meer is van Windows. Er zijn dan

e-mailbeheer is om over te stappen op cloudmail,

twee snelle oplossingen: kies voor het betaalde

al dan niet na een back-up van je oude e-mail.

Outlook of ga voor het open source-alternatief

Gebruik je Gmail of een van de andere bekende

Thunderbird.

gratis e-mailproviders, dan beschikken die allemaal over een prima online e-mailclient.

Beide pakketten zijn in staat om oude Outlook

Ook veel providers bieden een online e-mailclient

Express e-mailbestanden te importeren, maar de

voor hun e-maildiensten. Nadeel hiervan is dat

vraag is of je dat nog wilt. Beter is het om lopende

ze meestal maar een zeer beperkte opslagruimte

maildiscussies simpelweg af te ronden op de oude

bieden.

XP-pc en op je nieuwe computer gewoon helemaal opnieuw te beginnen. Dat scheelt een hoop werk

Tip! Stel een autoforward in naar je nieuwe

en vervuiling met berichten die je toch nooit meer

e-mailadres. Zo wordt e-mail die je ontvangt op je

leest. Toch berichten overhevelen? Overweeg dan

oude e-mailadres automatisch doorgestuurd naar

een archiefoptie. Het gratis programma KLS Mail

je nieuwe e-mailadres.

Backup [1] is hiervoor ideaal. Dit programma

HANDMATIG KOPIEREN

nieuw besturingssysteem op de oorspronkelijke

Kopieer handmatig al je (belangrijke)

XP-systeempartitie. Maar, een foutje is zo

documenten naar een externe harde schijf.

gemaakt. Zorg daarom ook voor een back-up

Vergeet hierbij de documenten op het

van deze gegevens. De meest luxe situatie is

bureaublad niet. Beschik je over een meer

die waarin je een nieuwe pc aanschaft; het

recente pc en ga je upgraden op een bestaande

oude XP-systeem blijft dan volledig intact

schijf, controleer dan extra goed of er niks

en als je na een tijdje dingen mist dan weet

belangrijks in een vergeten mapje rondzwerft.

je waar ze zijn te vinden.

Na formatteren en installatie van een nieuwe

Ga je Windows 7 of 8 installeren op een nieuwe

Windows-versie, zijn de oude gegevens

schijf in een bestaande pc, bewaar de XP-schijf

namelijk voorgoed verdwenen. Is de oorspronkelijke

dan in z’n oorspronkelijke vorm. In ieder geval voor

schijf opgedeeld in meerdere partities, dan

een paar weken. Voor het geval dat je, ondanks

blijven de gegevens op de niet-systeempartitie(s)

alle zorgvuldigheid, toch een documentje bent

bewaard. Ook bij een schone installatie van een

vergeten over te hevelen.

42 EDITIE 274


31-01-14 16:22

UPDATE

OUDE SOFTWARE EN INSTELLINGEN

controleer of hier een recente versie van bestaat.

Hoe recenter de versie van Windows, hoe groter de

Zo ja: download deze nieuwe versie. Zo nee:

kans dat Windows 7 of 8 software en instellingen

controleer eerst of er soortgelijke software met

van een voorgaande versie kan overnemen bij

vergelijkbare of betere functionaliteit bestaat.

installatie. Helaas is Windows XP hier te oud voor.

Alleen als er echt geen alternatief voorhanden is,

Maak daarom een inventarisatie van software

kan je proberen de oude XP-versie te installeren.

Windows XP

op je XP-systeem die je wilt blijven gebruiken en

WINDOWS 7 OF 8?

over en je krijgt weer het bekende startmenu tot je

Je hebt besloten te gaan upgraden naar een

beschikking. Gezien het feit dat terughalen van het

nieuwe versie van Windows. Maar wat is dan

menu Start erg simpel is, adviseren we je om gelijk

verstandig: 7 of 8? Windows 7 lijkt qua uiterlijk

te upgraden naar Windows 8. Hoewel Windows 7

en functionaliteit nog het meest op Windows XP,

bewezen stabiel is, gaat Windows 8 nóg zuiniger

dat maakt overstappen simpel. Windows 8 staat

om met systeembronnen.

vooral bekend om de vervelende en onhandige tegelinterface Metro. Met een tool als Start 8 [2]

En dat zou met name bij oudere systemen het

haal je voor $ 4,99 een prima alternatief voor de

verschil kunnen maken tussen ‘net te langzaam’ en

tegels in huis: Windows 8 slaat de tegels hiermee

‘prima bruikbaar’.

OFFICE EN VIRUSSCANNERS

alternatief. Libre is net wat gebruiksvriendelijker

Het grootste deel van de XP-software draait nog

dan het (ook gratis) OpenOffice en daarmee

prima onder Windows 7 en 8. Uitzonderingen zijn

geschikt voor iedereen die zonder al te veel gedoe

de héél antieke stukjes software, daar moet je een

wil overstappen. Met name voor de gemiddelde

alternatief voor zoeken. Ook de alleroudste Office-

gebruiker zal de overstap erg meevallen: een brief

versies doen het niet meer in Windows 8.

tikken met wat basisopmaak kent geen leercurve

Als je Microsoft Office wil blijven gebruiken, dan is

voor de meeste mensen.

de aanschaf van een recente versie onvermijdelijk. Systeemtools waaronder virusscanners en Dat hoeft je, dankzij de Home & Student-versie,

registeropschoners werken niet onder een nieuwe

geen rib uit je lijf te kosten. Als je geen fervente

Windows-versie. Ben je verknocht aan een bepaald

Office-gebruiker bent, qua compatibiliteit en

hulpprogramma, check dan of er een nieuwe versie

Microsoft-specifieke opties, dan is overschakelen

van beschikbaar is.

naar bijvoorbeeld Libre Office een prima (en gratis)

INFOLINK 274-43 voor de voetnoten bij dit artikel: www.pc-active.nl/274-43

PC-ACTIVE 43


31-01-14 16:23

DOOR: WAMMES WITKOP

LEUK of MEUK

Bluetooth-keyboard Een bluetooth-toetenbord voor € 9,95 bij Action? Dat kan toch niet wat zijn, voor die prijs? En inderdaad, het eerste exemplaar deed het niet goed. Problemen met de draadloze verbinding. Een tweede exemplaar, echter, werkte als een tierelier.

H

et tweede exemplaar van het Maxxter

Dan wil er wel eens een spatie ingeslikt worden.

Slimline Bluetooth Keyboard was niet

Maar dat went snel. Het toetsenbord werkt op

meer in de aanbieding. Maar ook voor

één enkele penlight-batterij en verbruikt 8 mA als

€ 12,95 blijft het een koopje, zo’n toetsenbord dat

er een draadloze verbinding is. Dat betekent dat

gebruikt kan worden op alles dat met bluetooth

de geclaimde bedrijfsduur van 200 uur op één

werkt. Bij een tablet wordt het makkelijker

batterij zal kloppen. En ook best belangrijk, als er

om tekst te tikken, op een smartphone is het

geen verbinding is wordt er heel weinig stroom

werkelijk een wereld van verschil. Maar ook bij

verbruikt. Je kunt een maand of wat later er dus

een slimme tv, een mediaspeler of gewoon een

ook gewoon mee verder werken.

pc kan een dergelijk toetsenbord wonderen verrichten voor het gemak.

PAIREN Je moet alleen wel toetsenbord en apparaat “pairen”, zorgen dat ze van elkaar weten dat ze elkaar kennen en vertrouwen. Anders zou een willekeurig iemand op je tablet of telefoon kunnen komen. In dit geval doe je dat door het toetsenbord te vertellen dat het vindbaar moet zijn en vervolgens de telefoon te laten scannen op nieuwe bluetooth-apparaten. Er verschijnt

Maxxter Slimline Bluetooth Keyboard

dan een viercijferige code op de telefoon, die

Verkrijgbaar bij: Action

je op het toetsenbord invoert en klaar is Kees.

Productwebsite: www.maxxter.biz

Zodra ze binnen de tien meter van elkaar komen,

Prijs: (inmiddels) € 12,95

maken de apparaten voortaan contact. Ook als bluetooth op telefoon of tablet een tijd uitstaat, of als je de batterij in het toetsenbord vervangt.

Conclusie

TESTEN

Leuk! Zonder meer erg leuk zelfs. Alle waar is naar zijn geld, dit

Een kwartiertje teksten tikken ging probleemloos.

toetsenbord is echter voor die prijs meer dan afdoende voor wie zo

Wel is het toetsenbord wat lawaaiig; de toetsen

nu en dan even wat meer comfort wil. Wie van plan is veel tekst in

geven wat rammel. De aanslag is echter prettig

te tikken, kan beter wat meer uitgeven. En waar Action vaak slechts

en er traden geen gemiste of dubbele aanslagen

partijen inkoopt, wordt dit toetsenbord speciaal voor hen gemaakt.

op. Alleen de spatiebalk is iets kritisch, die moet

Het zal dus nog wel even verkrijgbaar zijn.

niet te zeer aan de zijkant geraakt worden.

44 EDITIE 274

TEST_LeukofMeuk_PCA274_1pag-V3.indd 44

31-01-14 16:03

COLUMN

Brenno de Winter

Opnieuw beginnen

NSA wil privacy afschaffen

De bijna oneindige reeks onthullingen op basis

iedere prijs voorkomen moet worden. Nog altijd

van de documenten van klokkenluider Edward

is er geen rechtvaardiging gegeven voor de

Snowden maken één ding heel erg duidelijk: de

massale spionage op bedrijven en burgers sinds

Amerikaanse overheid voert een fundamentele

de onthullingen van Snowden begonnen. Toch

aanval uit op ons recht om onbespied door het

vreemd van een inlichtingenbranche die alleen al

leven te gaan. Het ergste daarbij is, dat heel

in de VS jaarlijks 52 miljard dollar belastinggeld

bewust het publieke debat wordt vermeden en

verstookt. De conferentie toont het totale

geen enkele methodiek wordt geschuwd.

beeld: op de meest bizarre plekken gegevens gevorderd, versleutelingstechnieken verzwakt

Het hoogtepunt is het jaarlijkse Chaos

en ingebroken op internetrouters. Maar ook

Communication Congres (CCC), dat tussen kerst

malware op computers, simkaarten en mobiele

en nieuwjaar in Duitsland wordt gehouden. Elke

telefoons geïnstalleerd, gesprekken afgeluisterd,

editie heeft een thema, zoals ‘We come in peace’

e-mail gelezen, sociale media getapt, data van

of ‘Behind enemy lines’. Maar dit jaar zijn we stil

allerlei bronnen aan elkaar gekoppeld, een

van de Orwelliaanse proporties van het spioneren

supercomputer gebouwd om iedere versleuteling

op gewone burgers, die nergens van verdacht

snel te kunnen kraken en vast meer wat we nu

worden. Hackers zullen de oplossing moeten

nog niet weten.

brengen, roept de organisatie: het internet moet vanaf de grond af opnieuw worden opgebouwd.

CCC is een pijnlijke studie naar de diepgang van een allesomvattende controle. De oplossing

“De NSA wil privacy afschaffen”, waarschuwt

zou uit de politiek moeten komen, maar die laten

Glenn Greenwald, de journalist die de verhalen

het op het meest cruciale moment afweten. Dus

van Edward Snowden naar buiten bracht, in zijn

zullen techneuten ons digitale leven moeten

keynote. Hij spreekt via een videoverbinding op

beschermen, zodat niet alles wat we doen

afstand, omdat reizen voor hem te gevaarlijk

volcontinu wordt geanalyseerd. Wetende dat

is geworden. Julian Assange spreekt via een

geen hardware of software nog veilig is, moet

videoverbinding vanuit de ambassade in

opnieuw worden begonnen.

Ecuador. Hij houdt een warm pleidooi voor

Dankzij Snowden groeide het aantal bezoekers

radicale transparantie, omdat er nog veel

van CCC met zo’n 30 procent naar bijna 8.000.

misstanden bij de CIA zijn bloot te leggen. Dat

Tussen dat leger van begaafde mensen zitten

hij gehaat wordt is duidelijk: de Britten bewaken

zeker die paar geesten die een verschil kunnen

de verdachte die gehoord moet worden voor

maken. Want als we iets weten van Snowden,

een prijskaartje van zes miljoen pond per jaar.

dan is het wel dat slechts een enkel persoon de

Mij is wel duidelijk dat een eerlijk debat tegen

wereld kan veranderen.

PC-ACTIVE 45

PCA 274_Column_Privacy_V3.indd 45

31-01-14 15:51

dest te

TEST_Tablets-V4.indd 46

31-01-14 16:10

TEST

DOOR: SANDER ALMEKINDERS

Tablets

Tablets

Tablets hebben sinds de introductie van de eerste iPad in 2010 een enorme vlucht genomen. De keuze is inmiddels enorm en niet alleen beperkt tot modellen van Apple. Ook Android en Windows bieden voldoende mogelijkheden. Wil je een (nieuwe) tablet? Lees hier welke je moet hebben en waarom.

A

ls je op zoek bent naar een

IOS

elkaar afgestemd worden. Iets wat bij

tablet, dan zie je waarschijnlijk

iOS is het besturingssysteem van de

Android en Windows niet het geval is.

door de bomen het bos niet

iPads van Apple. De iPad is zonder

Daar gebruiken allerlei verschillende

meer. Aan alle kanten komen ze voorbij

twijfel de succesvolste tablet tot nu

fabrikanten dezelfde software en

in folders en op televisie. De goedkope

toe en het apparaat waar het allemaal

‘optimaliseren’ ze die naar eigen inzicht.

modellen die bij bijvoorbeeld Intertoys

mee begon. iOS, dat ook op de iPhones

Het voordeel van het gesloten karakter

en Kruidvat verkocht worden lijken

draait, is inmiddels toe aan de zevende

van iOS en het ecosysteem, is dat alles

interessant, maar hebben wel nadelen.

versie. Kort gezegd is het een ideaal

eenvoudig te bedienen is.

Het zijn minder hoogwaardige apparaten

besturingssysteem als het je met name

wat materiaalkeuze betreft. De hardware

te doen is om gebruiksgemak en de

Het beperkt echter ook de vrijheid

is niet van de beste kwaliteit en updates

zekerheid dat alles werkt.

van handelen die je als gebruiker hebt. Sommige zaken zijn gewoon

van het besturingssysteem krijg je niet of nauwelijks.

In de praktijk loop je natuurlijk heus

niet mogelijk met een iPad. Aansluiten

wel eens tegen een probleempje aan.

op je computer als een externe schijf

Wil je optimaal gebruikmaken van de

Maar het zogeheten ecosysteem dat

bijvoorbeeld. Dat kan handig zijn als je

mogelijkheden van een tablet, kies dan

Apple in en rond haar producten heeft

snel even wat bestanden naar je tablet

voor een apparaat in een iets hogere

gecreëerd, beperkt dit tot een minimum.

wilt schrijven. Apple heeft hier overigens

prijsklasse. Het liefst van een van de

Met een ecosysteem bedoelen we

een goede reden voor, maar ook die

bekendere namen. Naast bepalen wat

het samenspel tussen producten van

duidt weer op een beperking van je

het budget is dat je te besteden hebt,

een enkele fabrikant. Apple heeft niet

vrijheden. Het zomaar kopiëren van

is een van de eerste beslissingen die je

veel verschillende producten, dus de

bestanden via bijvoorbeeld de Windows

moet nemen welk besturingssysteem

software (iOS) en de hardware (niet

Verkenner naar een via usb aangesloten

het gaat worden: iOS van Apple, Android

alleen tablets en smartphones maar

iPad is onmogelijk. Zo zorgt Apple ervoor

van Google of Windows van Microsoft.

ook randapparatuur) kan optimaal op

dat er ook geen bestandsformaten 

PC-ACTIVE 47


31-01-14 16:10

OHRA maakt het oplossen van autoschade heel eenvoudig Met de handige OHRA App wordt het melden van een schade heel eenvoudig. U maakt een foto van de schade en u kunt direct weer door. Bent u verzekerd voor de schade aan uw auto? Dan zorgen wij ook voor een gratis leenauto. Dit geldt voor onze WA plus, Budget WA plus, All Risk en Budget All Risk autoverzekering. Uw voordelen • direct een gratis leenauto; • de rekening van de reparatie gaat rechtstreeks naar OHRA en u betaalt alleen het eigen risico; • vier jaar garantie op de reparatie; • 10% extra korting op uw premie in het eerste jaar.

www.ohracollectief.nl/hcc

TEST

Tablets

op de tablet terechtkomen, die niet

bij iOS (en ook Windows) het geval is.

microSD-kaartaansluiting, waarmee je

standaard worden ondersteund. Vandaar

Vreemde haperingen tijdens het gebruik,

eenvoudig tot 64 GB aan opslag kunt

dat je in de regel iTunes gebruikt om

het op willekeurige momenten sluiten

toevoegen aan je tablet. Dat zal je op

te synchroniseren tussen computer en

van draaiende apps en meer problemen

een iPad nooit zien. Ook zijn er vrijwel

tablet. Die converteert bestanden altijd

met nieuwe verbindingsmethodes.

geen restricties wat betreft ondersteunde

naar formaten die de iPad af kan spelen.

Een goed voorbeeld van dat laatste is

bestandsformaten. Het ontbreken van

Miracast. Hiermee kun je in theorie een

een rigide ecosysteem heeft dus ook

ANDROID

draadloze verbinding opzetten tussen

zeker voordelen, maar je moet daarvoor

Android wordt door veel meer verschil-

een smartphone en een tv (al dan

wel wat gebruiksgemak inleveren.

lende fabrikanten gebruikt dan iOS.

niet met extra hardware) en op deze

Dat levert een gevarieerder landschap

manier je scherm delen met de tv. Dat

WINDOWS

op, met dus meer keuze voor jou als

klinkt allemaal erg interessant, maar

Windows-tablets zijn er eigenlijk al veel

gebruiker. Android is hierdoor ook

de praktijk is behoorlijk weerbarstiger.

langer dan iOS- en Android-exemplaren,

minder goed geoptimaliseerd voor de

Het werkt in sommige gevallen pas na

maar zijn lange tijd alleen in de zakelijke

hardware waar het op draait, dan iOS.

enkele keren proberen en soms gewoon

markt een bescheiden succes geweest.

Verschillende fabrikanten gebruiken

helemaal niet.

Dat had ermee te maken dat Windows

diverse componenten. Daar komt nog

tot versie 7 simpelweg niet geschikt

bovenop dat iedere fabrikant een eigen

Let wel, de problemen die optreden bij

was voor gebruik in combinatie met

‘schil’ over Android legt, om zo hun

Android zijn lang zo erg niet meer als

aanraakschermen. Al is er wel een

tablet net iets interessanter te maken

enkele jaren geleden. Op het gebied van

speciale tablet-versie van Windows

dan die van de concurrentie. Dit heeft

de gebruikerservaring is het gat met iOS

XP geweest. De goede virtuele knop

als voordeel dat er op het eerste gezicht

inmiddels behoorlijk geslonken. Daar

aanraken was vaak een loterij, wat

best veel keuze is. Aan de andere kant

komt bij dat je op Android veel meer

tot behoorlijk wat frustratie leidde.

zorgt deze diversiteit er ook voor dat je

vrijheid hebt. Veel Android-apparaten

Ook zaken die we tegenwoordig als

vaker tegen problemen aanloopt dan

beschikken bijvoorbeeld over een

basisvoorwaarden zien voor het 

Hoe werkt een tabletscherm? Alle tablets in deze test maken gebruik van een capacitief

of Surface Acoustic Wave, dat werkt met het onderbreken

scherm. Een dergelijk scherm is over het algemeen van glas,

van geluidsgolven. Niet al deze technieken kunnen meerdere

maar een ander isolerend materiaal is ook mogelijk. Bovenop

aanrakingen tegelijk (multi-touch) aan. Er komt dus nogal wat

het glas ligt een geleidende laag. Capacitieve schermen maken

kijken achter de schermen, als je je tablet of smartphone met je

gebruik van de geleidende karakteristieken van het menselijk

vingers bedient.

lichaam, over het algemeen de vingers. De sensoren op het scherm registreren alle aanrakingen die worden gedaan met geleidende materialen, waaronder de huid, of materialen die de elektrische capaciteit op een andere manier verstoren. De elektrische capaciteit op het punt waarop je het scherm aanraakt verandert door de aanraking. De elektronica die het scherm aanstuurt berekent vervolgens waar de aanraking exact plaats heeft gevonden en geeft dit door. Er zijn ook andere technieken voor touch-apparaten. Zo zijn er resistieve schermen, zogeheten weerstandtechniek. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de elektrische eigenschap van materialen om de doorgang van elektrische stroom te belemmeren. Ook is er optische techniek die gebruik maakt van infrarode lichtstralen,

PC-ACTIVE 49


31-01-14 16:11

gebruik van een touchscreen, zoals het

van de hybride tablets en laptops

automatisch tevoorschijn komen van het

zorgt echter voor bestaansrecht op

virtuele toetsenbord bij invoervelden,

de tabletmarkt. Dat soort producten

zaten niet in het besturingssysteem.

bestaat namelijk uit een tablet en een

Met de komst van Windows 8 heeft

los te koppelen toetsenbord. Dit is met

Microsoft zich echter duidelijk wel

name gericht op gebruikers die hun

gericht op het tabletgebruik. Het

tablets niet alleen willen gebruiken voor

IOS

startscherm is de touch-omgeving van

ontspanningsdoeleinden, maar ook

APPLE IPAD

het besturingssysteem, waar je net als

echt productief willen zijn. Dan heb je

De twee nieuwste iPads van Apple,

op iOS en Android apps kunt installeren.

aan een volledige versie van Windows

de iPad Air en iPad Mini Retina,

Je kunt overigens ook gewoon naar het

nog altijd veel meer dan aan iOS of

hebben een schermdiagonaal van

bureaublad toe en de tablet gebruiken

Android. Het is veelzijdiger en je hebt

respectievelijk 7,9 inch en 9,7 inch. Beide hebben een hoge resolutie

Welk systeem gaat het worden?

van 2048x1536 pixels en de 64-bits Apple A7-processor als krachtbron. Een 64-bits-processor kan veel meer data tegelijkertijd verwerken en ook met meer werkgeheugen werken dan een 32-bits-exemplaar.

zoals je Windows op een desk- of laptop

bijvoorbeeld de mogelijkheid om een

Dat zorgt voor significant hogere

zou gebruiken. Eigenlijk heb je twee

volledige versie van Office te gebruiken.

prestaties. Op dit moment is de

versies van hetzelfde besturingssysteem

Voor iOS en Android zijn uiteraard ook

meerwaarde ervan beperkt, omdat

op een apparaat staan. Bij de eerste

allerlei Office-achtige pakketten te

er simpelweg nog weinig apps zijn

uitvoering van Windows 8 had Microsoft

krijgen, maar die halen het toch echt

die hier gebruik van kunnen maken.

de startknop, zoals die in Windows 7 nog

niet bij de officiële variant.

Wat je als gebruiker echter vooral

wel werd gebruikt, helemaal weggelaten.

opvalt aan de nieuwe iPads, zijn de

Dat waardeerden veel gebruikers niet,

Daarnaast zijn ze over het algemeen

beeldschone schermen. Die van de

dus die is in licht gewijzigde vorm

krachtiger. Met de komst van de 64-bits-

iPad Air is kwalitatief nog net iets

weer teruggekeerd in versie 8.1. Het

processors zoals de Apple A7, die in de

beter dan die van de Mini, maar

grote probleem van Windows 8 als

nieuwste iPads zit, en de aangekondigde

het verschil is erg klein. Verder valt

besturingssysteem voor tablets, is dat

64-bits-chip van Samsung. Hierdoor

op dat de iPad Air een heel stuk

er minder apps voor te krijgen zijn

wordt de concurrentie duidelijk sterker.

dunner is geworden vergeleken met

in vergelijking met de app-winkels

de toch wel iets te zware grote iPad

van de concurrentie. De opkomst

van een jaar eerder.

Testverantwoording Vanaf-prijs iPad Mini Retina: € 389,Voor deze test hebben we een selectie gemaakt van de in onze ogen

Vanaf-prijs iPad Air: € 479,-

interessantste tablets van het moment. Met name de prijs-kwaliteitverhouding was

+ iOS, mits je rekening houdt met

belangrijk bij de keuze. We hebben de hele goedkope apparaten eruit gelaten, net als de hele dure. Verder hebben we gezocht naar een balans tussen de drie besturingssystemen. Alle tablets in deze test hebben dezelfde testprocedure doorlopen, voor zover dat mogelijk is bij de verschillende besturingssystemen.

de beperkingen + Zeer goede en krachtige hardware (scherm en processor) - Opslag is niet uit te breiden - Nog weinig 64-bit-ondersteuning

50 EDITIE 274


31-01-14 16:11

TEST

Tablets

ANDROID

ANDROID

ANDROID

GOOGLE NEXUS 7 (2013)

LG G PAD 8.3

ASUS MEMO PAD FHD 10

De Nexus-toestellen die Google met

De meeste Android-tablets hebben

Naast interessante tablets van 7 en

steeds wisselende fabrikanten op

een schermdiagonaal van 7 of

8 inch zijn er zeker ook 10-inch-mo-

de markt brengt, bieden altijd een

10,1 inch. LG zit er met de G Pad 8.3

dellen die het overwegen waard zijn.

goede prijs-kwaliteitverhouding.

met een schermdiagonaal van

De Memo Pad FHD 10 is er daar een

Daar is de nieuwste Nexus 7 geen

8,3 inch tussenin. Het is een goed

van. Hij ziet er behoorlijk sober uit,

uitzondering op. Hij kost gemiddeld

compromis, waarbij je de G Pad

maar die indruk verdwijnt vrij snel

maar € 263,- maar daarvoor krijg je

nog prima in één hand kunt houden,

als je het apparaat inschakelt. Dan

een zeer goed presterende tablet.

zonder dat je een lamme arm krijgt.

zie je namelijk een lekker scherp

Met standaard 32 GB aan opslag-

De schermkwaliteit van het full hd

plaatje op een full hd ips-paneel.

capaciteit, die overigens niet uit te

ips-paneel is, zoals we van een

Toegegeven, full hd op 10 inch levert

breiden is. Het meest indrukwekken-

panelenfabrikant als LG mogen

een minder scherp beeld op dan op

de aan dit model is het 7-inch grote

verwachten, goed. Maar toch niet zo

de kleinere Nexus 7 en G Pad 8.3,

paneel met een full hd-resolutie van

goed als die van de panelen in de

maar het voldoet nog altijd uitste-

1920x1200 pixels. Dat is kwalitatief

Nexus 7 of de iPads. Met name de

kend. Het scherm had alleen wel

nagenoeg perfect. Een Nexus-tablet

maximale helderheid valt behoor-

iets meer licht mogen produceren.

of -smartphone betekent ook dat

lijk tegen. Dat zou wel eens tot wat

Wat verder opvalt aan de hardware

er een ‘kale’ versie van Android op

minder goede leesbaarheid kunnen

van de Memo Pad FHD 10, is dat er

staat. Dus zonder alle, vaak redelijk

leiden in situaties met veel omge-

veel aansluitingen op zitten. Niet

overbodige, apps en functionalitei-

vingslicht, bijvoorbeeld buiten op

alleen microSD en Micro usb, maar

ten die fabrikanten zelf toevoegen.

een zonnige dag. Qua software en

ook Micro HDMI. Je kunt hem dus

Het is ook nog eens de nieuwste

extra snufjes heeft LG de truken-

met een HDMI-kabel verbinden met

versie, Android 4.4, tevens bekend

doos opengetrokken. Zo zit er een

een tv of monitor. Intern is de

als KitKat. Deze door Google zelf

IR-oogje op, om de tablet te kunnen

FHD 10 ook een interessant appa-

ontwikkelde tablets krijgen namelijk

gebruiken als universele afstands-

raat, want hij wordt aangedreven

altijd direct de updates naar nieuwe

bediening. Daarnaast zien we ook

door een Intel Atom Z2560. Heel erg

versies van het besturingssysteem.

de zogeheten KnockOn-technologie

krachtig is deze chip niet, maar hij

Je kunt dan meteen profiteren van

op dit apparaat. Hiermee kun je de

voldoet wel voor normaal gebruik.

de nieuwste toevoegingen aan An-

tablet aan- en uitzetten door twee

Zware games kun je er niet meteen

droid, bijvoorbeeld de printeronder-

keer achter elkaar op het scherm te

op spelen.

steuning die er in de laatste versie

tikken. Dat zijn best handige toevoe-

bijgekomen is.

gingen.




+ Uitstekende prijs-kwaliteit

+ Handige maat

+ Relatief goedkoop

+ Altijd de nieuwste Android-versie

+ Goede hardware en handige snufjes

+ Veel aansluitingen

- Opslag is niet uit te breiden

- Helderheid scherm valt tegen

- Helderheid scherm valt tegen

- 7 inch is soms aan de krappe kant

- Heel veel extra software

- Intel-chip niet erg krachtig

PC-ACTIVE 51


31-01-14 16:12

WINDOWS

WINDOWS

WINDOWS

MICROSOFT SURFACE 2

MICROSOFT SURFACE PRO 2

TOSHIBA ENCORE WT8-A-102

De Microsoft Surface 2 is een

De grote broer van de Surface 2 in

Het aanbod van tablets met Win-

praktische tablet: hij is voorzien van

alles. Dit is letterlijk en figuurlijk een

dows groeit en Toshiba heeft

een ingebouwde standaard. Klap

zware tablet. Hij weegt ruim 900

misschien wel een van de meest in-

hem als de standaard van een fiets

gram en dat is wel erg zwaar voor

teressante tablets met het bekende

uit en je kunt hem direct neerzet-

een tablet. In tegenstelling tot zijn

besturingssysteem. Dat komt door

ten. De Surface 2 is voorzien van

niet-Pro-familielid heeft hij een ge-

het 8-inch-formaat (1280x800 pixels),

een 10 inch, helder full hd-scherm.

wone Intel-processor en Windows 8.1

waardoor hij goed in de hand ligt, en

Maar het meest opvallend is dat

aan boord. Het is een krachtige Intel

de prijs. In tegenstelling tot de

hij voorzien is van het Windows

Core i5-processor zoals ook in veel

Surface 2 maakt de Encore gebruik

RT-besturingssysteem. Dat lijkt

ultrabooks wordt toegepast. Feitelijk

van de volledige versie van Win-

als twee druppels water op ‘ge-

is het een utrabook zonder toetsen-

dows 8.1. Je kunt er dus zowel de

woon’ Windows 8.1, maar werkt op

bord. Al is dat laatste maar beperkt,

Windows Store-apps als gewone

zogeheten ARM-processors. Deze

want voor desktoptoepassingen is

software op draaien. En dat gaat

processors vind je in veel mobiele

een toetsenbord eigenlijk onmis-

best goed. Al is het kleine scherm

apparatuur. In de Surface 2 zit een

baar. Je hoeft dus geen concessies

en het ontbreken van een toetsen-

Nvidia Tegra 4-chip. Je krijgt daarbij

te doen aan de prestaties. Er zijn

bord en muis een hindernis, maar

de bijpassende versie van Office

verschillende uitvoeringen van de

de quad-core Intel Atom-processor

(Word, Excel, PowerPoint, OneNote

Surface Pro 2, de SSD van de goed-

kan het aan. Het grootste minpunt is

en Outlook) gratis meegeleverd,

koopste is maar 64 GB groot en dat

de 32 GB opslag die Toshiba heeft

maar dat is dan ook het enige.

is wat ons betreft veel te klein voor

ingebouwd. De helft wordt opge-

Andere Windows-desktopsoftware

nuttig gebruik. Kies minimaal de 128

soupeerd door Windows en onder

werkt niet, alleen software uit de

GB-variant. Net als de Surface 2,

andere het standaard meegelever-

(beperkte) Windows Store. Dat is

heeft ook deze grotere variant een

de Microsoft Office (Word, Excel,

toch wel een groot nadeel. Maal je

10 inch groot full hd-scherm van

PowerPoint, OneNote). Je houdt dus

daar niet om, zorg dan wel voor een

goede kwaliteit. Al is het, in tegen-

maar zo’n 16 GB over voor andere

optionele toetsenbordmat om te

stelling tot wat Microsoft beweert,

programma’s en bestanden. De

werken. Dat is eigenlijk onmisbaar.

gewoon nog niet goed genoeg voor

werktijd op de accu is goed: zo’n

de ware fotograaf.

acht uur bij gewoon gebruik.

Gemiddelde prijs: € 439,- (32 GB)


+ Ingebouwde standaard

Gemiddelde prijs: € 889,- (64 GB)

+ Relatief goedkoop

+ Inclusief Microsoft Office met

+ Krachtig

+ Volwaardige Windows 8.1 plus

Outlook - Windows RT, dus geen échte Windows - Microsoft Office is niet gemaakt voor vingergebruik

+ Vlotte prestaties dankzij SSD en Core i5-processor - Zwaar (907 gram) - In de praktijk is een toetsenbordmatje onmisbaar

Microsoft Office - Dik en zwaar (435 gram) - Slechts de helft van de 32 GB opslag is beschikbaar voor programma’s en bestanden

52 EDITIE 274


31-01-14 16:12

TEST

Tablets

Conclusie De tabletmarkt is nu een stuk volwassener dan enkele jaren geleden. Windows is met name interessant als je niet zonder je standaard programma’s kunt of wilt. Het is nog altijd de beste keuze als je productief bezig wilt zijn. We raden je dan wel altijd aan om er een toetsenbord bij te nemen. Ga je voor een tablet om apps op te gebruiken en lekker mee op de bank te zitten, dan zijn Android en iOS het interessantst. Vind je het geen probleem om een deel van je vrijheid in te ruilen voor een soepelere ervaring, dan raden we je de Apple iPad Mini Retina aan. Heb je daar wel een probleem mee, dan is Android een betere keuze en kun je niet om de uitstekende Google Nexus 7 heen. Dat is qua prijs-kwaliteitverhouding ook een net iets interessanter product dan de iPad Mini Retina en zodoende onze aanrader. De LG G Pad 8.3 krijgt een eervolle vermelding, als zeer interessante tussenmaat.

Specificaties tablets Apple

Apple

ASUS

ASUS

LG

Toshiba

Microsoft

Microsoft

Productnaam

iPad Air WiFi

iPad Mini Retina WiFi + Cellular 128GB

Google Nexus 7 32GB (2013)

Memo Pad FHD 10 Blue

G Pad 8.3” Black

Encore WT8-A-102

Surface 2

Surface Pro 2

Gemiddelde prijs

€ 479,-

€ 389,-

€ 263,-

€ 333,-

€ 300,-

€ 299,-

€ 439,-

€ 889,-

Opslagcapaciteit

16 GB

16 GB

32 GB

32 GB

16 GB

32 GB

32 GB

64 GB

Intel Atom Z2560

Qualcomm Snapdragon 600

Intel Atom Z3740

Nvidia Tegra 4

Intel Core i5 4200U

Processor type

Apple A7

Apple A7

Qualcomm Snapdragon S4 Pro

Processor klokfrequentie

1,4 GHz

1,4 GHz

1,5 GHz

1,6 GHz

1,7 GHz

1,33 GHz

1,7 GHz

1,6 GHz

Besturingssysteem

Apple iOS 7

Apple iOS 7

Google Android 4.4

Google Android 4.2

Google Android 4.2

Microsoft Windows 8.1

Microsoft Windows 8.1

Microsoft Windows 8.1 Pro

Aantal processorcores

2

2

4

2

4

4

4

2

Geheugencapaciteit

1 GB

1 GB

2 GB

2 GB

2 GB

2 GB

2 GB

4 GB

Scherm diagonaal

9,7 inch

7,9 inch

7 inch

10,1 inch

8,3 inch

8 inch

10,6 inch

10,6 inch

Resolutie

2048x1536

2048x1536

1920x1200

1920x1200

1920x1200

1280x800

1920x1080

1920x1080

GPU type

PowerVR G6430

PowerVR G6430

Qualcomm Adreno 320

PowerVR SGX544 MP

Qualcomm Adreno 320

Intel HD Graphics

Nvidia Tegra 72 Cores

Intel HD Graphics

Bluetooth

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Bluetooth-versie

Bluetooth 4.0

Bluetooth 4.0

Bluetooth 4.0

Bluetooth 3.0

Bluetooth 4.0

Bluetooth 4.0

Bluetooth 4.0

Bluetooth 4.0

Cardreader - MicroSD

Nee

Nee

Nee

Ja

Ja

Ja

Nee

Ja

HDMI-uitgang

Nee

Nee

Nee

Ja

Nee

Nee

Ja

Nee

Ingebouwde camera

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

Cameraresolutie

5 MPixel

5 MPixel

5 MPixel

5 MPixel

5 MPixel

8 Mpixel

5 MPixel

1 Mpixel

Tweede camera

Ja

Ja

Ja

Ja

Ja

8 Ja

Ja

Ja

Tweede camera resolutie

1,2 MPixel

1,2 Mpixel

1 Mpixel

1 MPixel

1 Mpixel

2 Mpixel

3,5 MPixel

1 Mpixel

Afmeting - Breedte

16,95 cm

13,47 cm

11,4 cm

26,4 cm

12,65 cm

13,59 cm

27,4 cm

27,5 cm

Afmeting - Dikte

0,75 cm

0,75 cm

0,92 cm

0,97 cm

0,83 cm

1,1 cm

0,8 cm

1,4 cm

PC-ACTIVE 53


31-01-14 16:12

“EEN GOEDE SERIOUS GAME PAKT JE METEEN”

EDITIE 274

52-55_Interview_Jeroen Janz.indd 54

31-01-14 15:47

DOOR: VERONIQUE VAN DER WAAL FOTOGRAFIE: BASTIAAN VAN MUSSCHER

REPORTAGE

Jeroen Jansz

Als Jeroen Jansz vijftien jaar geleden vertelde dat hij zich als serieuze wetenschapper bezighield met computerspelletjes, werd er een beetje schamper gelachen. Tegenwoordig zijn de gesprekken, mede dankzij de explosieve groei van het fenomeen serious gaming, verfrissend optimistisch en verwachtingsvol.

Wat is serious gaming?

social media gebruikt in het verkeer. Dit is geen

“Serious games zijn computerspellen die worden

dure, gelikte game. Het is vooral ontworpen om

gebruikt om informatie over te dragen of mensen

snel te laden, zodat zoveel mogelijk mensen het

te trainen. Ze dienen dus een hoger doel dan

gaan spelen.”

puur vermaak, maar zijn soms wel net zo mooi Grand Theft Auto (GTA). Serious games worden

Zijn er ook games die een politiek of commercieel doel dienen?

gespeeld door heel veel verschillende mensen.

“Jazeker. Mijn all time favorite is September 12th,

Piloten, militairen, politieagenten, onderwijzers,

een reactie op 9/11. Deze smaakvol vormgegeven

chirurgen (al dan niet in opleiding), maar ook

game laat je op een heel simpele wijze ervaren

medewerkers van profit- en non-profitorganisaties

dat de manier waarop de Amerikaanse war on

spelen serious games.”

terror werd gevoerd, misschien niet zo’n goed

gemaakt als populaire entertainmentgames, zoals

idee was. Je ziet een Arabisch dorpje waar

Is Nederland koploper?

gevaar dreigt. Jij wordt geacht daar een raket op

“Je zou misschien verwachten dat ze in Amerika

af te vuren. Je weet wie de terroristen zijn, want

en Azië verder zijn met serious gaming, maar

die hebben, heel handig, een gekleurd hoedje

feit is dat Nederland wereldwijd koploper is. Dat heeft volgens mij te maken met onze diepgewortelde spelletjescultuur en onze traditionele gereserveerdheid ten opzichte van ‘zomaar’ een spelletje spelen. Als we een spel

“Nog weinig reflectie op ethische grenzen”

‘nuttig’ vinden, lijkt het meer geaccepteerd.” op. Maar zodra je schiet, maak je natuurlijk

Heb je opmerkelijke voorbeelden?

collateral damage met als uiteindelijke gevolg

“Er zijn talloze mooie voorbeelden van serious

een scherm vol gekleurde hoedjes. Deze serious

games. Underground bijvoorbeeld. Dat is

game is als het ware een politiek pamflet van

een prachtige game waarmee artsen een

de 21ste eeuw. Er bestaan ook eindeloos veel

complexe vorm van chirurgie kunnen trainen.

advergames; snelle, commerciële spelletjes,

Voorheen werd hiervoor simulatie gebruikt, maar

bedoeld om de naamsbekendheid van een merk

artsen blijken dat dodelijk saai te vinden. In

of attentiewaarde van een product te vergroten.”

Underground bevind je je in een spookachtige omgeving en ga je op avontuur door de aderen

Wat maakt een serious game succesvol?

in het lichaam. Een andere, leuk bedachte

“Een goede serious game pakt je meteen. De

serious game is Tweet Chat Like & Drive. Dit spel,

game is leuk om te spelen, motiveert je om door

onderdeel van een overheidscampagne, beoogt

te gaan en kent altijd een beloningsstructuur.

je te confronteren met wat er kan gebeuren als je

Een serious game is meestal competitief 

PC-ACTIVE 55


31-01-14 15:47

en altijd dwingend. Elke handeling heeft een

moeite moet doen om naar het volgende level,

consequentie.PING, Poverty Is Not a Game, is een

de volgende bladzijde, te komen. Je wordt er

voorbeeld van een Vlaams-Nederlandse serious

als het ware ingezogen. Die onderdompeling,

game die heel dicht in de buurt komt van een

of immersion, zorgt ervoor dat militairen na een

entertainment game. Het spel wordt met plezier

jarenlange training met shooter games beter

gespeeld door middelbare scholieren, die er

onderscheid maken aan de randen van het

tevens hun kennis over armoede mee vergroten.

visuele veld. Verpleegkundigen en specialisten

Het grootste effect wordt bereikt als een serious

leren, dankzij de prijswinnende game ABCDE

game ‘gedwongen’ wordt gespeeld; omdat het

Sim van IJsfontein, hoe zij een patiënt op de

moet van je baas of omdat je een bepaalde

spoedeisende hulp binnen vijftien minuten

graad wil behalen. Een serious game mag verder

kunnen onderzoeken en stabiliseren. Een andere

niet te ingewikkeld zijn. The Peacemaker, een

serious game waarbij wij betrokken werden is

serious game over het conflict in het Midden-

Go Supermodel. Hierbij liet een, overigens niet

Oosten, is net als sommige educatieve games

te noemen, bank jonge meiden spelenderwijs

veel te moeilijk. Ook moet je als maker rekening

kennismaken met bankieren. Er gebeurde hier

houden met je doelgroep en de concurrentie.

precies wat we verwacht hadden: de kennis en

Jongens die een spectaculaire game-omgeving

naamsbekendheid van de bank namen toe bij de

gewend zijn, kun je natuurlijk geen suffe, slecht

spelers van deze game.”

gemaakte serious game voorschotelen.”

Hoe houdt de wetenschap zich er mee bezig?

Een bank die klanten werft onder jonge meisjes. Is dat wel helemaal kies?

“In de beginjaren was het pionieren. We

“Bij de jongste onderzoeksgroep werden de

hadden veel moeite om ons werk over serious

meest intensieve effecten waargenomen. Dat

gaming gepubliceerd te krijgen. Vervolgens

roept inderdaad grote ethische vragen op

was het heersende beeld van gamen nogal

die raken aan manipulatie, indoctrinatie en

negatief. Je zou er agressief van worden en het

propaganda. Willen we dat wel? Het is op zich

zou verslavend zijn. Samen met twee andere

goed dat kinderen leren omgaan met geld, maar

gevorderde onderzoekers heb ik binnen een

wat nou als het hier een snoepfabrikant betrof?

grote internationale vereniging de positieve

Ik merk dat er nog weinig wordt gereflecteerd op

effecten van videogaming in kaart gebracht. Want

de ethische grenzen. Het is een langgekoesterde

die zijn er! Serious gaming is anders dan elke

droom van mij om te onderzoeken wat het

andere vorm van de conceptuele werkelijkheid

effect is van zogenoemde persuasive games,

omdat je, net als bij het lezen van een roman,

spellen die nadrukkelijk tot doel hebben een

Serious games voor thuisgebruik September the 12th

My Life as a Refugee

Politieke game over de War on Terror.

Kruip in de huid van een vluchteling met deze

www.hcc.nl/waronterror

gratis game van de UNHCR. www.hcc.nl/refugee

Madrid

TCLD

Reactie op de metro-aanslag. Qua sfeer vergelijk-

Tweet Chat Like & Drive. Social media en verkeer,

baar met September the 12th. www.hcc.nl/madrid

een gevaarlijke combinatie. www.hcc.nl/tweet

PING

Snowden’s leaks

Poverty Is Not a Game. Kun jij je staande houden

Tot slot een grapje: kopieer NSA-files en gooi

in de grote stad? www.hcc.nl/poverty

donuts naar de beveiliging! www.hcc.nl/snowden

56 EDITIE 274


31-01-14 15:47

REPORTAGE

Jeroen Jansz

Curriculum vitae Jeroen Jansz studeerde Psychologie aan de Universiteit Leiden. Hij was jarenlang werkzaam als universitair hoofddocent Media Entertainment aan de Universiteit van Amsterdam. Tegenwoordig is hij hoogleraar Media en Communicatie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Binnen de snelgroeiende afdeling Media and Communication houdt Jeroen zich bezig met mediagebruik en mediacontext in de breedste zin van het woord. Al zijn hele loopbaan is hij gefascineerd door interactieve entertainment media, met name video- en computergames. Sinds 2013 doet hij, samen met enkele andere onderzoekers en Nederlandse game developers, onderzoek naar persuasive gaming.

gedragsverandering te bewerkstelligen. Dankzij

virtual reality en robotica, maar tot nog toe zijn

een grote subsidie van één miljoen euro is die

dat gescheiden werelden. Wellicht dat er ook

wens in vervulling gegaan. We zijn nu bezig om de

meer serious gaming apps komen. Maar eerlijk

effecten vast te leggen door te knutselen aan de

gezegd is het heel moeilijk om te voorspellen wat

game mechanics, de ontwerpzijde van een game.”

de volgende stap zal zijn. En belangrijker, hoe succesvol die vervolgstappen op het gebied van

Wat zijn je toekomstverwachtingen?

embodied technology precies zullen zijn.”

“Je merkt dat we zo langzamerhand klaar zijn voor de volgende stap. Serious games worden in

Ben je zelf een serious gamer?

rap tempo mooier en komen steeds dichter in de

“Ik speel vooral de games die wij onderzoeken.

buurt van al die geweldige entertainmentgames.

Verder ben ik niet echt een gamer, op GTA

Serious gaming is een snelgroeiende nichemarkt

na. Het is niet leuk om over mezelf te zeggen,

met een paar toonaangevende spelers,

maar ik ben er ook niet zo goed in. Ik heb het

waaronder IJsfontein en Submarine in Amsterdam

geluk gehad dat ik kon meekijken met mijn

en RANJ in Rotterdam. Voorlopig gaan we, denk

opgroeiende jongens die mijn meespelen op zijn

ik, door op de ingezette trend. In Rotterdam zijn

best tolereerden. Het zal de leeftijd zijn, maar

we bijvoorbeeld erg geïnteresseerd in serious

ik ben gewoon niet snel genoeg en dan is het

games in relatie tot burgerschap. In de iets

al gauw niet leuk meer. Ik heb ook wel gecheat,

verdere toekomst verwacht ik dat serious gaming

hoor. Dan liet ik mijn zoon even een level

van het scherm weggaat. Door ontwikkelingen

doorspelen, zodat ik daarna weer verder kon.”

à la Google Glass wordt het veel meer een ervaring in de tijdruimtelijke omgeving. Je hebt

Moeten wij ons verdiepen in dit onderwerp?

nu bijvoorbeeld al Silverfit gaming. Dit zijn serious

“Ik vind het belangrijk dat mensen vertrouwd

games die als doel hebben om mensen op

raken met de ervaring, mogelijkheden en

gevorderde leeftijd aan het bewegen te krijgen.

beperkingen van serious games. Hoe meer

Zij worden uitgenodigd om een spelletje met hun

mensen geïnformeerd zijn en weten wat er

kleinkinderen te spelen, bij elkaar of op afstand.

speelt, hoe beter zij kunnen meepraten over mogelijke effecten op kwetsbare groepen, zoals

Er komt misschien heel ver in de toekomst

kinderen. Zorg dus dat je op de hoogte bent van

aansluiting met andere ontwikkelingen, zoals

wat er gaande is.” n

PC-ACTIVE 57


31-01-14 15:47

www.hcc.nl/domotica

7MAA2RT7 T/M

n

e Lezing

Wat biedt domotica jou? Domotica is de integratie van moderne technologie, om het wonen veiliger en prettiger te maken. Kom naar één van de lezingen van HCC en leer alles over deze vorm van huisautomatisering! Lezingen vinden plaats in: Alkmaar Almere Amersfoort Apeldoorn Capelle a/d IJssel Den Helder Eindhoven Emmen Gouda

Groningen Helmond Den Bosch Huizen Leeuwarden Lelystad Losser Nijmegen Nuland

Nunspeet Oisterwijk Raalte Rotterdam Schalkhaar ‘s-Gravenpolder Steenwijk Terneuzen Tilburg

Urmond Veenendaal Venlo Vleuten Vlissingen Zierikzee Zoetermeer Zwolle

t op: h c i z r ove n e g n i z es i e t l a e t n g i e res o ll e d p v a t c e i t h Bekijk hcc.nl/domo w w w.

Het antwoord is Voorblad_domotica.indd 1

31-1-2014 10:41:33

UPDATE

DOOR: GERARD SOMBROEK

Steam Machine

GAMING

STEAM MACHINE: GAME-PC IN WOONKAMER Hardcore pc-gamers zijn bekend met distributiedienst Steam. Dit is het online gameplatform van Valve, waarmee je digitaal games kan kopen en beheren. Met de Steam Machine brengt Valve pc-gamen naar de woonkamer.

W

aar Sony en Microsoft met gesloten

door Windows ondersteund. Ook ontwikkelt

systemen werken, gooit Valve de

Valve een eigen gamepad, met twee touchpads

hele boel open. Hun Steam Machine,

in plaats van twee analoge sticks en een

ook wel Steambox genoemd, heeft geen vast

touchscreen in het midden.

formaat. Valve laat fabrikanten helemaal vrij om diverse Steam Machines naar eigen inzicht

VERKRIJGBAAR

te ontwikkelen. De Steam Machines zijn in

De Steam Machine komt dit jaar uit, maar het

feite reguliere pc’s, die gebruikers zelf kunnen

is onduidelijk wanneer precies. Momenteel

aanpassen. Het besturingssysteem waar de

zijn er 300 bètasystemen verspreid binnen de

Steam Machines op draaien is SteamOS; een

Steam-community. Deze systemen zijn er in drie

open source besturingssysteem dat gebaseerd

uitvoeringen, uitgerust met Intel Core i3-, i5- en

is op Linux. Volgens Valve draaien er al 3.000

i7-processoren, een hybride terabyte harde schijf

games in de Steam-catalogus op SteamOS. En in

met 8 GB flashgeheugen en videokaarten van

de toekomst gaan zelfs triple A-titels standaard

NVIDEA. De Steam Machine is een geweldig

werken op dit besturingssysteem.

initiatief, maar het zou allemaal veel eenvoudiger kunnen. Ben je een beetje tech-savvy, dan kun je

OOK VOOR WINDOWS-GAMES

je eigen woonkamer game-pc bouwen, compleet

Momenteel is dat echter nog niet het geval, maar

met gamepad en Steam-client op een Windows-

desondanks kunnen Windows-games toch op

besturingssysteem. Zo heb je alle vormen van

de Steam Machines gespeeld worden. Je moet

digitaal entertainment tot je beschikking en geen

hiervoor een Windows-pc in huis hebben waar

gedoe met ‘inhouse-streaming’. Steam in de

de game op geïnstalleerd staat. Zo kan deze van

woonkamer… wat houdt je tegen?

je pc gestreamd worden naar je Steam Machine. Niet heel praktisch, maar tijdens deze beginfase is het een oplossing. Naast gamen zal SteamOS

Zelf doen!

ook andere vormen van digitaal entertainment

Omdat SteamOS een gratis open source besturingssysteem is, kun

ondersteunen, zoals online films kijken en muziek

je het zelf downloaden en installeren op je computer. Op het moment

beluisteren. Gamen in de woonkamer betekent

van schrijven is het besturingssysteem nog niet te downloaden, maar

gamen met een gamepad, maar de Steam

daar komt binnenkort verandering in. Een gedegen Linux-kennis is

Machine zal ook muis en toetsenbordinvoer

echter noodzakelijk.

ondersteunen. Daarnaast is de Xbox-controller

PC-ACTIVE 59

GAMING_Steam machine_1pag_V4.indd 59

31-01-14 15:50

DENK


WERK

Hoe Bitcoin werkt Bijna dagelijks lezen we over de koersschommelingen, risico’s of illegale praktijken van Bitcoin. Maar ook de voordelen en successen van deze virtuele munteenheid worden zeer regelmatig belicht. Hoe werkt Bitcoin nu eigenlijk? PC-Active legt het uit.

E

ind 2008 verscheen het artikel ‘Bitcoin:

als betaling, maak je eerst een wiskundige

A Peer-to-Peer Electronic Cash System’ [1].

berekening van de vorige transactie. Dit levert

De auteur, ene Satoshi Nakamoto die later

een controlegetal op, een hash. Deze hash

op mysterieuze wijze van de aardbol verdween,

voeg je vervolgens toe en onderteken je met je

beschreef daarin het ontwerp van een nieuwe

geheime sleutel en met de publieke sleutel van

digitale munteenheid. Het resultaat is Bitcoin,

de volgende eigenaar. Zo is de transactieketen

een cryptocurrency. Dit geld wordt niet door een

van de munt weer iets langer geworden. De

centrale bank uitgegeven, maar de echtheid

nieuwe eigenaar kan met zijn geheime sleutel en

ervan wordt door cryptografie gewaarborgd in

met de publieke sleutel van de vorige eigenaar

een peer-to-peernetwerk.

(jij) verifiëren of de transactie correct is. Hij kan zo zelfs de hele transactiegeschiedenis van de munt

KETEN DIGITALE HANDTEKENINGEN

nagaan (zie afbeelding 1).

Een Bitcoin is in essentie een keten van digitale handtekeningen van alle transacties die met die

BELONING

munt gedaan zijn. Als je de eigenaar van een

Het probleem is echter: hoe is de nieuwe

Bitcoin bent en die aan iemand anders geeft

eigenaar er zeker van dat jij die munt niet al

60 EDITIE 274

TECH_Denkwerk_V4.indd 60

31-01-14 16:47

TECH

eerder uitgegeven hebt? Daarvoor moet hij in

je klagen bij de creditcardmaatschappij. Die

principe alle mogelijke transacties nagaan. Hier

onderzoekt je klacht en draait de transactie terug

is een slim peer-to-peersysteem voor opgezet,

als de verkoper je heeft bedrogen. Normale

dat op een decentrale manier achterhaalt wat de

betalingen met Bitcoin zijn echter onomkeerbaar.

enige echte geschiedenis van alle bitcoins is.

Als je dus met Bitcoin online iets koopt, moet je

Denkwerk

erop vertrouwen dat de verkoper het product Alle Bitcoin-transacties worden naar het hele

zal leveren. Bitcoin is echter veel meer dan een

netwerk gestuurd. Een aantal transacties wordt

munteenheid, het is een protocol. Daarmee zijn

samengebracht in een ‘blok’. Miners lossen een bepaald cryptografisch probleem op, dat moeilijk te berekenen, maar gemakkelijk te controleren is. Zij gebruiken hiervoor gespecialiseerde software en tegenwoordig zelfs vaak geoptimaliseerde hardware. Wanneer een miner een blok ‘opgelost’

Transactiegeschiedenis is zichtbaar

heeft, wordt dit naar het netwerk gestuurd. De andere computers in het Bitcoin-netwerk

heel wat innovatieve toepassingen mogelijk.

accepteren het blok als de transacties geldig zijn,

Een interessante functie in het protocol zijn

wat ze gemakkelijk kunnen controleren. De miners

de zogenoemde ‘multisignature transactions’

hebben alle moeilijke berekeningen namelijk al

of ‘m-van-n transacties’ [2]. Daarmee worden

gedaan, de computers controleren enkel nog de

bitcoins naar een speciaal m-van-n adres

uitkomst. Zo komt het netwerk tot een consensus

gestuurd met n publieke sleutels. Minstens

over de geschiedenis van alle transacties en wordt

m van n partijen (met m < n) moeten met de

voorkomen dat iemand zijn bitcoins twee keer kan

bijbehorende geheime sleutel een transactie

uitgeven (een double spend attack).

ondertekenen, om de bitcoins van dat m-van-n adres naar een ander adres te sturen. De

Als beloning voor het rekenwerk dat de miners

eenvoudigste vorm daarvan is een 2-van-3

moeten doen om een blok op te lossen, wordt

transactie, die handig is in een situatie waarin

aan elk blok een transactie toegevoegd die een

de drie partijen een koper, verkoper en

nieuwe munt aanmaakt. Eerst was dat 50 BTC (de

scheidsrechter zijn. Als je dan online iets koopt

afkorting van bitcoins), ondertussen 25 BTC. Elke

met je bitcoins, stuur je die naar een adres dat

vier jaar halveert de beloning. En als de totale

gecontroleerd wordt door jou, de verkoper 

waarde die uit de transactie gaat hoger is dan de waarde die in de transactie gaat, krijgt de miner de rest ook als vergoeding. In de beginperiode kon iedereen met zijn pc, al dan niet met de rekenkracht van zijn grafische kaart, bitcoins minen. Het rekenwerk is echter omvangrijk, het netwerk past namelijk de benodigde hoeveelheid rekenwerk automatisch aan om voldoende veiligheid te garanderen. Dit is daarom enkel te doen met computerchips die speciaal voor deze taak ontworpen zijn.

(ON)OMKEERBARE TRANSACTIES Als je met een creditcard online iets koopt en de verkoper levert het product niet, dan kun

Transactiegeschiedenis van een bitcoin

PC-ACTIVE 61


31-01-14 16:47

NETWERK VAN SCHEIDSRECHTERS

m-van-n adressen als beveiliging

Zo’n m-van-n transactie is iets anders dan

Een m-van-n adres is niet enkel handig om disputen bij aankopen af te

een derdenrekening (escrow), die traditioneel

handelen, maar ook om je eigen bitcoins te beveiligen. Je bent bijvoorbeeld

voor dit soort situaties gebruikt wordt. Bij een

bang dat je bitcoins op je laptop gestolen worden. Op je laptop staat immers je

derdenrekening moet je er immers maar op

Bitcoin-wallet met de geheime sleutel. Zelfs als je die wallet versleuteld hebt,

vertrouwen dat de scheidsrechter (vaak een

kan een aanvaller toegang krijgen tot je bitcoins, namelijk als je wachtwoord

advocaat, notaris of gerechtsdeurwaarder)

zwak is. Een andere oplossing is je bitcoins naar een 2-van-2 adres sturen,

niet wegloopt met het geld dat je stort. Bij een

waarvan je beide geheime sleutels op verschillende locaties bijhoudt. Als één

m-van-n transactie kan de scheidsrechter de

van de geheime sleutels gestolen wordt, kan de dief je bitcoins niet stelen,

bitcoins niet zelf stelen, want dan moet ofwel de

want hij heeft ook de andere sleutel nodig. Een nadeel is dat je zelf je bitcoins

koper of de verkoper daarmee instemmen.

kwijt bent als je één van die sleutels verliest. Een oplossing daarvoor is een

De scheidsrechter in een m-van-n transactie

2-van-3 adres gebruiken, waarvan je één geheime sleutel in een kluis opslaat.

verschilt ook van een creditcardmaatschappij.

Een dief moet nog altijd twee sleutels stelen, en als je één van de sleutels

Er bestaat maar een beperkt aantal

verliest door een computercrash, kun je nog altijd bij je bitcoins komen met

creditcardmaatschappijen, omdat zij grote

de extra sleutel in je kluis.

investeringen moeten doen. Maar iedereen kan met vrij beperkte middelen als scheidsrechter optreden in Bitcoin-transacties. Wil je dat doen, dan moet je simpelweg je en een onafhankelijke scheidsrechter die je

diensten als scheidsrechter adverteren en

samen met de verkoper gekozen hebt. Als je het

een bepaalde vergoeding voor transacties

product ontvangt, onderteken je een transactie

vragen. Dat kan bijvoorbeeld op Bitrated [3],

van dit adres met de verkoper als ontvanger.

een website die een marktplaats biedt waar

De verkoper ondertekent die ook, want ziet dat

mensen hun diensten als scheidsrechter

je betaald hebt. Met twee handtekeningen is

kunnen aanbieden. De macht van enkele

de transactie geldig en ontvangt de verkoper

grote creditcardmaatschappijen kan zo op

zijn geld. Als je echter geen product ontvangt

termijn overgenomen worden, door een

(of als je zelf oneerlijk bent), onderteken je de

gedecentraliseerd netwerk van onafhankelijke

transactie met jezelf als ontvanger en vraag je de

scheidsrechters.

scheidsrechter om die ook te ondertekenen. De verkoper doet uiteraard hetzelfde: hij ondertekent

Bitrated biedt op hun website daarnaast

de transactie met zijn adres als ontvanger en

een manier aan om m-van-n transacties te

vraagt aan de scheidsrechter om zijn kant te

construeren, want de bekende Bitcoin-clients

kiezen. De scheidsrechter bekijkt de situatie en

ondersteunen dat nog niet. De geheime sleutel

kiest partij. De bitcoins worden gestuurd naar

wordt dan door je webbrowser gegenereerd.

degene die twee handtekeningen krijgt. Op deze

Vertrouw je dat niet, dan kun je ook je eigen

manier zijn betalingen met Bitcoin wél omkeer-

geheime sleutel genereren met de Bitcoin-client

baar. Zo’n Bitcoin-transactie ziet er als volgt uit:

op je computer en de bijbehorende publieke sleutel op de website invullen. Je vult daarnaast

m {pubkey}...{pubkey} n OP_CHECKMULTISIG

de terms of agreement in van de transactie die je met de verkoper afsluit. De verkoper krijgt

Voorlopig zijn enkel m-van-n transacties met

vervolgens een boodschap en zo leidt de website

n maximaal gelijk aan 3 ondersteund als

jullie beiden door de transactie. De broncode van

standaardtransacties in het Bitcoin-netwerk.

Bitrated is overigens publiek gemaakt [4], zodat

Maar die beperking wordt waarschijnlijk ooit

je kan zien dat er niets verdachts in gebeurt. Met

opgeheven.

Bitcoin kies je dus zelf wie je vertrouwt.

62 EDITIE 274


31-01-14 16:47

TECH

FABELS EN MYTHES

Bitcoin heeft geen intrinsieke waarde

Rond Bitcoin bestaan heel wat fabels en mythes.

Goud en zilver zijn ook alleen maar iets

Daarom een overzicht van de belangrijkste

waard, omdat ze mooi blinken en industriële

misverstanden die er circuleren en een korte

toepassingen hebben. De waarde ervan wordt

ontkrachting daarvan.

elke dag op de markt bepaald door de wetten

Denkwerk

van vraag en aanbod. Bij Bitcoin geldt hetzelfde: Bitcoin is onveilig

het is waard wat mensen er voor willen geven.

Alle rampberichten die je over Bitcoin leest,

Op hoe meer plaatsen je met bitcoins kunt

gaan niet over Bitcoin zelf, maar over diensten

betalen of hoe meer toepassingen er op het

daaromheen. Zoals gekraakte online Bitcoin-

Bitcoin-protocol gebouwd worden (zoals m-van-

wallets of malware die bitcoins steelt uit slecht

transacties, hierover verderop meer), hoe meer

beveiligde computers. In het Bitcoin-protocol zelf

intrinsieke waarde Bitcoin heeft.

is echter nog geen enkele belangrijke zwakheid gevonden. De boodschap is dan ook: je bent

Bitcoin helpt drugsdealers en criminelen, dus

zelf verantwoordelijk voor de beveiliging van je

moet verboden worden

bitcoins.

Uiteraard wordt Bitcoin ook voor minder koosjere zaken gebruikt. Net zoals euro’s en dollars. Maar

Onredelijk hoge vergoeding voor Bitcoin-pioniers

die munteenheden verbieden we toch ook niet?

Het is waar dat wie in 2009 begon te minen ongelooflijk veel bitcoins heeft kunnen verwerven.

Bitcoin-ontwikkelaars kunnen alle bitcoins stelen

Maar dat is niet oneerlijk: iedereen kon dat toen

Nee, door de decentrale manier waarop Bitcoin

doen. Die beloning is verdiend omdat die miners

opgebouwd is, heeft niet één persoon of een

het Bitcoin-netwerk in het begin draaiende

kleine groep de macht over Bitcoin. De Bitcoin-

hebben gehouden, terwijl ze helemaal niet zeker

software is bovendien open source, zodat

wisten of hun werk uiteindelijk nuttig zou zijn.

iedereen het kan zien als de ontwikkelaars het

Wie lang geleden aandelen van Apple of Google

protocol aanpassen in hun voordeel.

kocht, is nu ook niet oneerlijk bezig. Bitcoin is een Ponzischema Bitcoin is geen echt geld omdat het virtueel is

Bij Ponzifraude of een piramidespel biedt iemand

Dat geld virtueel is, heeft geen enkel belang.

een belegging aan, waarbij de uitbetaalde

De overgrote meerderheid van bijvoorbeeld

gelden voor een deel worden gefinancierd door

dollars en euro’s is immers ook virtueel. Als je

de investeringen van nieuwe ‘klanten’. Zodra er

loon gestort wordt op je bankrekening, worden

niet genoeg nieuwe beleggers meer bijkomen,

er geen briefjes ‘echt’ geld op de achtergrond

valt het schema plots in elkaar. Bitcoin vereist

verplaatst. De euro’s die van eigenaar veranderen,

echter niet dat er telkens nieuwe investeerders

zijn vaak even virtueel als bitcoins.

bijkomen. n

Bitcoin is volledig anoniem Het is waar dat je je naam niet aan bitcoins hoeft te koppelen, maar aan de andere kant zijn alle Bitcoin-transacties volledig transparant voor de hele wereld. We spreken eerder van pseudonimiteit. Iedereen kan zien welke transacties er met een bepaald Bitcoin-adres worden gedaan (te vergelijken met een bank-

INFOLINK 274-63

rekeningnummer). Maar van wie dat adres is, blijft


geheim.

PC-ACTIVE 63


31-01-14 16:47

DOOR: PIETER-CORNELIS AVONTS

DIGITAAL CERTIFICAAT IN DE PRAKTIJK Wanneer je een e-mail stuurt, loop je het risico dat deze onderschept of aangepast wordt. Een digitaal certificaat biedt meer zekerheid. De ontvanger ziet meteen dat een bericht van jou afkomstig is en niet door derden is gewijzigd. In deze workshop aandacht voor het installeren van een certificaat en het ondertekenen en versleutelen van een e-mail.

E

en digitaal certificaat, oftewel

N, Z door C, enz. Het mag duidelijk

digitaal ID, laat zich goed

zijn dat deze vorm van versleuteling

vergelijken met een identiteitskaart

weinig veiligheid biedt. Het volstaat

of een paspoort. Immers, zo’n

de encryptiesleutel te kennen, om de

certificaat bevat ook gegevens als een

boodschap te kunnen decrypteren.

geldigheidsdatum, de geregistreerde

Anders gezegd: de decryptiesleutel

naam van de eigenaar en de identiteit

[Dn(x) = (x-3) mod 26] kan moeiteloos

van de uitgever van het certificaat.

worden afgeleid uit de encryptiesleutel

Maar daar eindigt de vergelijking.

[En(x) = (x+3) mod 26]. Een typisch

Technisch gezien steekt een digitaal

voorbeeld van wat men symmetrische

certificaat namelijk een stuk complexer

encryptie noemt (afbeelding 1).

in elkaar. Alles draait eigenlijk rond een ‘sleutelpaar’ en het begrip

Nu zou je zo’n vorm van encryptie ook

‘asymmetrische encryptie’.

op (de inhoud van) je e-mails kunnen toepassen, maar dan moet je die sleutel

1

(A)SYMMETRISCHE ENCRYPTIE

ook nog veilig tot bij de ontvanger van

Encryptie is al eeuwen oud. Naar verluidt

je bericht krijgen. De sleutel meesturen

maakte Julius Caesar er al gebruik van

met het bericht is uiteraard geen optie.

om met zijn veldheren op een veilige(r)

Daarom kun je beter asymmetrische

manier te communiceren. Dat deed hij

encryptie toepassen. Hierbij maak je

met behulp van een simpele rotatie:

gebruik van twee totaal verschillende

Caesarrotatie. Elke letter van de tekst

sleutels, waarbij de ene sleutel niet

werd eenvoudigweg vervangen door

zomaar uit de andere kan worden

een vooraf vastgestelde verschuiving

afgeleid. Dat laatste heeft te maken

of rotatie.

met complexe algoritmes, waar ook priemgetallen mee gemoeid zijn. Voer

Rotatie van 3: een simpele vorm van

Zo werd, bij een rotatie van 3, de letter

voor wiskundigen en cryptografen

symmetrische encryptie

A vervangen door de letter D, K door

dus. Deze eigenschap zorgt ervoor

64 EDITIE 274

WORKSHOP_DigitaleCertificaten_3pag_V2.indd 64

31-01-14 16:25

WORKSHOP

Digitaal certificaat

dat je een van beide sleutels zonder

Certificate’ [3]. Dit certificaat is 30 dagen

dat moet het e-mailadres zijn dat je

veiligheidsrisico mag publiceren. We

geldig en automatisch gekoppeld

wilt gebruiken voor het versturen van

noemen dit de publieke sleutel. De

aan het e-mailadres dat je bij de

ondertekende en versleutelde berichten.

andere sleutel van het paar is je private

aanvraag invult. Er vindt verder geen

Tegelijk moet je ook een wachtwoord

sleutel, die houd je altijd verborgen.

identiteitscontrole plaats, maar de

invullen, mocht je dit certificaat ooit

meeste gratis certificaten sturen wel

willen intrekken. Je kunt het vinkje Opt

Dat biedt mogelijkheden en iemand kan

een e-mail met controlelink. Hiermee is

in verwijderen, om te vermijden dat

jouw publieke sleutel gebruiken om een

in ieder geval het e-mailadres op het

je de Comodo-nieuwsbrief ontvangt.

e-mail te vercijferen voordat het bericht

certificaat wel geïdentificeerd en dat is

Vervolgens klik je op de knop Next en

naar jou wordt gestuurd. Alleen jij

vaak al voldoende. Wil je zo’n certificaat

geef je aan dat je via deze website

kan dan de inhoud ontcijferen, omdat

langer gebruiken, dan betaal je € 12,-

inderdaad een aanvraag voor een

je de enige bent met een passende

voor een jaar. Een duurder exemplaar

certificaat wil doen. Sluit je browser af.

private sleutel. Anderen hebben dus wel

is eveneens mogelijk (€ 55,- voor

de sleutel in handen om berichten te

een jaar). In dit geval zal GlobalSign

STAP 2: INSTALLEREN EN BACK-UPPEN

vercijferen, maar niet om te ontcijferen.

niet alleen je e-mailadres, maar ook

Vervolgens krijg je een bevestigingsmail

Dit brengt ons terug bij het concept

je identiteitsgegevens controleren.

toegestuurd met twee knoppen

van een digitaal certificaat. Naast de

Dergelijke aanvragen doe je via de

(afbeedling 4): één om je certificaat

hierboven vermelde informatie, bevat

website [4].

te revoceren (Revoke Comodo Email

zo’n certificaat namelijk ook de publieke sleutel van de eigenaar.

Certificate) en een om het te installeren Comodo, vooral bekend om zijn

(Clickx & Install Comodo Email

beveiligingsproducten, geeft digitale

Certificate). Je kiest in dit stadium

STAP 1: CERTIFICAAT AANVRAGEN

certificaten uit voor e-mail en SSL.

natuurlijk voor het laatste. Mocht de

Laten we de theorie meteen ook aan

SSL-certificaten zijn bedoeld voor

knop niet functioneren, de mail bevat

de praktijk toetsen, met behulp van

versleuteld webverkeer en met name

tevens een link met het bijhorende

Outlook 2010. We hebben eerst een

voor e-commercesites interessant.

wachtwoord. Bevestig de installatie

digitaal certificaat nodig. Zo’n certificaat

Prijzen hiervoor starten vanaf € 64,95 per

met Ja en als alles goed is, verschijnt

vraag je aan bij een erkende certificatie-

jaar. De certificaten voor e-mail, geldig

de melding Successful. Dat kan je als

autoriteit (CA). Bekende spelers zijn

gedurende (minstens) één jaar, kan je

volgt controleren. Start Internet Explorer

VeriSign [1] en GlobalSign [2]. Bij

echter gratis aanvragen [5] (afbeelding 2).

op, klik op het tandradwieltje en kies

GlobalSign kan je als eindgebruiker

Hier klik je op Get now, waarna je naam,

Internetopties. Ga naar het tabblad

terecht voor een gratis ‘PersonalSign

e-mailadres en land invult. Let wel,

Inhoud en kies Certificaten. Op het 

2

Een aanvraag voor een digitaal certificaat bij

3

Het digitale certificaat is correct geïnstalleerd

4

Je ontvangt een bevestigingsmail

Comodo is eenvoudig

PC-ACTIVE 65


31-01-14 16:25

tabblad Persoonlijk zie je nu het nieuw

STAP 3: E-MAIL ONDERTEKENEN

aan, dan verschijnt meer informatie. De

geïnstalleerde certificaat (afbeelding 3).

Elk degelijk (desktop)mailprogramma

ontvanger weet zo met zekerheid dat het

Tegelijk is ook je persoonlijke sleutel

laat je toe e-mails digitaal te

bericht van jou afkomstig is, althans van

op je pc opgeslagen. Meer details krijg

ondertekenen met je persoonlijke

dat e-mailadres, én dat er onderweg niet

je te zien via de knop Weergeven. Je

sleutel. Open in Outlook 2010 het

met het bericht is geknoeid.

doet er echter goed aan dit certificaat,

tabblad Bestand en selecteer Opties.

samen met je persoonlijke sleutel,

Ga naar de rubriek Vertrouwenscentrum

STAP 4: E-MAIL VERSLEUTELEN Om een bericht te kunnen versleutelen

Digitaal certificaat geeft meer zekerheid

heb je de publieke sleutel van de beoogde ontvanger nodig. Dat hoeft niet moeilijk te zijn. Immers, wanneer die jou een door hem ondertekende mail opstuurt, bevat dat bericht zowel zijn digitale certificaat als zijn publieke

zo snel mogelijk te back-uppen.

en klik op Instellingen voor het

sleutel. Wel moet ook een kopie van

Selecteer hiervoor het certificaat en kies

Vertrouwenscentrum. Open vervolgens

dat digitale certificaat in je lijst met

Exporteren. Kies Volgende, klik op Ja, de

de rubriek E-mailbeveiliging en

contactpersonen zijn opgenomen.

persoonlijke sleutel exporteren en klik

klik op Instellingen. Klik Kiezen bij

Klik hiervoor met de rechtermuisknop

nogmaals op Volgende.

Handtekeningcertificaat en bevestig dat

op het verzendadres van die persoon

je het Comodo-certificaat wil gebruiken.

en selecteer Toevoegen aan Outlook

Laat Personal Information Exchange –

Datzelfde certificaat stel je ook in bij

contactpersonen. Er verschijnt een

PKCS nr. 12 (.PFX) geselecteerd en klik op

Versleutelingscertificaat, voor zover dat

dialoogvenster waar je voor alle

Volgende. Geef een stevig wachtwoord

nog niet automatisch was ingesteld.

zekerheid Certificaten aanklikt in de

(twee keer) en sla het bestand op een

Vul een geschikte naam in voor je

rubriek Weergeven. Het certificaat van

geschikte, en veilige locatie op. Rond af

beveiligingsinstellingen en sluit het

die persoon verschijnt in het venster.

met Voltooien en OK. Loopt er naderhand

venster af met OK (drie keer).

Bevestig met Opslaan en sluiten.

manier je certificaat en sleutel weer

Je bent nu klaar om een eerste e-mail

Om de betreffende persoon een

importeren. Kies in het uitklapmenu van

digitaal te ondertekenen. Klik op

versleuteld bericht te sturen, klik je in

de importwizard dan wel eerst het juiste

Nieuwe e-mail en open het tabblad

het venster van een nieuw bericht op

bestandstype. Normaal gesproken is dat

Opties. In de rubriek Machtiging tref je

Opties en bij Machtiging op Versleutelen.

Personal Information Exchange

nu twee extra opties aan: Versleutelen

De ontvanger kan een versleuteld

(*.PFX, *.P12).

en Ondertekenen. Klik op deze laatste

bericht aan het blauwe slotpictogram

knop en verstuur een testbericht (naar

herkennen. Houd er rekening mee dat

jezelf). Bij het ontvangen bericht merk je

niet alle (web-)mailclients evengoed

een rood zegelpictogram op. Klik je dat

overweg kunnen met gesigneerde of

iets fout, dan kan je op vergelijkbare

gencrypteerde berichten.

4 5

Maak duidelijk welk certificaat je wil gebruiken

Het rode zegelicoon geeft aan dat het bericht

voor de handtekening en de versleuteling

digitaal werd ondertekend

INFOLINK 274-66 voor de links bij dit artikel: www.hcc.nl/274-66

66 EDITIE 274


31-01-14 16:25

COLUMN

Wammes Witkop

Grijpstuivers Als – tegenwoordig – Utrechter was ik best blij,

Desnoods een spookfactuur: ooit kreeg ook ik er

toen Aleid Wolfsen bekend maakte geen tweede

eentje voor een BV zonder personeel of kantoor.

termijn te ambiëren als burgemeester. Per slot

Ik stuurde een tegenrekening wegens onnodig

van rekening heeft deze man ooit nog eens een

werk – en een paar uur voor het kort geding dat

hele oplage van een huis-aan-huiskrantje in het

ik had aangespannen betaalden ze.

oud papier laten verdwijnen, vanwege een hem

Geen muziek op tablet? Toch betalen!

onwelgevallig artikel. Ik geloof in persvrijheid, hij

Wie eens Googled op Sena vindt de nodige

blijkbaar niet. Maar toen hij aankondigde een

incidenten. Ook Stichting de Thuiskopie – en

jaartje sabbatical te nemen, zonder beroep op de

andere organisaties die hier mee bezig zijn,

wachtgeldrekening te doen, had ik hem dat nog

de lijst lijkt eindeloos – heeft boter op het

bijna vergeven ook...

hoofd. Een fikse pot met semipubliek geld trekt blijkbaar snoepers aan. De Nederlandse

Tot de aap uit de mouw kwam: de heer Wolfsen

overheid heeft een op zich billijk en terecht

volgt per 1 januari Ed Nijpels op, als voorzitter

begrip als copyrightvergoedingen uitbesteed

van de Raad van Toezicht van de Sena, de

aan overdreven hebberige stichtingen, die

Stichting ter Exploitatie van Naburige Rechten.

slechts naar een zo hoog mogelijke opbrengst

Een broertje van de bekendere Stichting de

streven. Begrijpelijk, als je eens in die aftrekbare

Thuiskopie. De club die heeft bekokstoofd dat,

‘administratiekosten’ duikt. De stichtingen ‘kopen’

als we een externe harddisk of smartphone

lobbyisten, door overbetaalde bijbaantjes te

kopen, we extra moeten betalen. Je zou er

verdelen, vaak onder ex-politici.

muziek op kunnen zetten, dus voor die telefoon betaal je vijf euro extra. Net als voor een pc of

Zo gaat onze Aleid nu per jaar bij Sena € 16.500

laptop trouwens. Dat geld wordt, na aftrek van

beuren. Exclusief btw; ook reiskosten mogen

‘administratiekosten’, verdeeld over artiesten en

gedeclareerd. Koopje? Och, die reiskosten zullen

andere belanghebbenden. Geen muziek op je

meevallen, want hij zal twee dagdelen per maand

tablet? Toch betalen. Alsof je snelheidsboetes

bezig zijn met deze klus. Dan blijken omgerekend

moet afdragen bij aanschaf van een auto, want je

de verdiensten € 1.375 per werkdag te bedragen.

zou ooit te hard kunnen rijden.

Zodat het omgerekende bruto jaarloon € 313.500 bedraagt, mocht hij meer van dit soort lucratieve

Met die heffingen op hardware zijn we er niet. Als

bijbaantjes ritselen. Volgens Wikipedia staat de

je muziek koopt, mag je die alleen zelf beluisteren.

teller nu op veertien... Het is volkomen terecht dat

Buiten ‘de huiselijke kring’ willen de makers extra

artiesten een nette compensatie ontvangen. Maar

geld zien. Denk aan een winkel, horeca of een

die ‘administratiekosten’, daar word ik gallisch van.

kantoor. Sena staat klaar en stuurt een factuur.

Ook hier: graaiers.

PC-ACTIVE 67

PCA 274_Column_Wammes-V3.indd 67

31-01-14 15:51

DOOR: RONALD SMIT

Net als vroeger In de jaren 80 beleefde de homecomputer zijn hoogtijdagen. De veertigers van nu groeiden in die tijd op en door nostalgische gevoelens gaat de midlifecrisis grotendeels aan hen voorbij. Terug naar je jeugd was nog nooit zo simpel: oude Commodore afstoffen en alles doen waar destijds kennis (en geld) voor ontbrak!

O

ude homecomputers mogen zich

COMMODORE 64

elkaar bewegende grafische blokjes

sinds een aantal jaar verheugen

De homecomputer die begin jaren

(sprites). Ook indrukwekkend was de

op hernieuwde belangstelling

tachtig een doorbraak op het vlak van

legendarische geluidschip met de naam

van jong en oud. Bij het oudere publiek

thuiscomputers betekende, was de

SID, die samen met de videochip voor

is het deels nostalgie die de interesse

Commodore 64. Een 8-bits-systeem

een veelzijdige homecomputer zorgde,

wekt. Maar ook jongeren spelen graag

met als hart een 6510-processor, een

ideaal om te gamen. Logisch dat dit

arcadespelletjes van weleer op de

6502-afgeleide die overigens nog steeds

systeem de best verkochte computer

antieke systemen.

geproduceerd wordt [1].

ooit opleverde: maar liefst dertig miljoen gingen er over de toonbank.

Vroeger was geheugen van 64 kilobyte

De processor was populair, zowel

bij een 8-bits-systeem het toppunt

vanwege de lage prijs en als de

De Commodore 64 werd een zeer

van genot. Vergelijk dat eens met je

architectuur die aardig wat weg had

lange periode in vrijwel ongewijzigde

huidige pc, veelal voorzien van een

van het huidige efficiënte RISC. Verder

vorm geproduceerd: van 1982 tot en

64-bits-processor en indrukwekkende

was de machine gewapend met een

met 1995. Niet verbazingwekkend

3D-mogelijkheden. Bij het overgrote deel

gespecialiseerde videochip (VIC II), die

dus dat dit systeem nog door vele

van de homecomputers bleef het bij

beeld kon produceren met een voor

enthousiastelingen op één of andere

bliepjes en piepjes, terwijl de grafische

die tijd hoge resolutie van 320 x 200

manier in gebruik is.

mogelijkheden beperkt waren.

pixels. En dat inclusief onafhankelijk van

68 EDITIE 274

UPDATE_Commodore IC_V4.indd 68

31-01-14 16:09

UPDATE

Commodore

INTERESSEGROEP COMMODORE

een aansluiting voor een externe

Ofwel: de software zorgt voor de

Helaas ging het immens succesvolle

diskdrive. Dat is handig, want de

gewenste functionaliteit. De moderne

bedrijf Commodore halverwege de

aloude mechanische drives beginnen

1541 zorgt voor een naadloze koppeling

jaren negentig op de fles, omdat het

langzaamaan het loodje te leggen.

met de computer, je hoeft alleen nog

te laat inspeelde op de ontwikkeling van de pc. Tegelijkertijd waren mensen het beu om voor elk soort computer aparte, systeemeigen software aan te schaffen. Dat de ‘commies’ van vroeger hun oude systemen niet zijn vergeten,

Commodore 64: de best verkochte computer ooit

bewijst de bloeiende Interessegroep HCC!commodore. Net als toen worden

Repareren is mogelijk, maar gezien de

maar een schijfimage van een echte

tijdens bijeenkomsten, ervaringen en

schaarste van oude 5,25-inch-diskettes,

Commodore-schijf te maken en deze

programma’s uitgewisseld. Ook helpen

moet je je afvragen of dat nog zinvol

naar de SD-geheugenkaart te kopiëren.

de HCC-leden elkaar hun systemen in

is. De SD-oplossing zorgt ervoor dat

leven te houden of zelfs uit te breiden.

de complete verzameling software op

Ben je geïnteresseerd in games en

De drempel om toe te treden tot

één geheugenkaart wordt gezet. Dat is

productiesoftware van weleer, dan hoef je

HCC!commodore is laag, ook als je

natuurlijk wel zo makkelijk.

deze niet zelf te maken. Op sites als bijvoorbeeld Gamebase64 [2] (onder GBC)

nog geen Commodore hebt staan. In het tweedehandscircuit zijn namelijk

Voor het inwendige van de 1541-III

of c64g.com [3] vind je kant-en-klare

flink veel Commodores, vooral C64’s,

gebruikte Derogee een moderne

schijfimages: bestanden met de volledige

beschikbaar waaraan je nog jaren

PIC-microcontroller, een processor

software. Ook zoeken via een Torrent-

plezier kunt beleven.

inclusief extraatjes. Zoals in- en output-

zoekmachine helpt je snel op weg.

mogelijkheden en andere zaken die

De nieuwere SD2IEC is voor een paar

extra hardware vrijwel overbodig maken.

tientjes op onder meer eBay te scoren. 

Let wel even goed op bij de aanschaf, want de geluidschip wordt nogal eens ‘geoogst’ door muziekliefhebbers. Grappig genoeg gebruiken zij deze in moderne dance-synthesizers, die op op de SID gebaseerd zijn. Dus altijd even navragen of het systeem compleet is. Een van de trotse bezitters van een complete C64 (hij heeft er meerdere) is Jan Derogee, een bekende naam in Commodore-land en HCC-lid. Dankzij zijn elektronica-achtergrond gebruikt hij de C64 om bijzonder interessante projecten met en voor het systeem te maken. Jan ontwierp de 1541-III, een op SDgeheugenkaartjes gebaseerd alternatief voor de Commodore 1541-diskdrive (afbeelding 1). Dit apparaatje, later door anderen doorontwikkeld naar de betaalbare SD2IEC, verlengt het leven van de C64 en andere Commodorehomecomputers. Je krijgt namelijk

Externe diskdrive o.b.v. SD-geheugen

PC-ACTIVE 69


31-01-14 16:09

BESTUREN MAAR

beetje kunt vergelijken met usb. Er

Een ander bijzonder stukje hardware dat

bestaat een scala aan randapparatuur

Derogee ontwikkelde, is de Cassiopei.

gewapend met I2C-compatibele

Enerzijds is dit een op flashgeheugen

chips, waarmee het mogelijk is om

gebaseerde virtuele cassetterecorder,

bijvoorbeeld verlichting in huis te

anderzijds een hardware-interface voor

schakelen, een koffiezetapparaat in de

communicatie met de buitenwereld.

ochtend aan te zetten of je tuin op het

Groot voordeel van de Cassiopei

gebied van licht en waterpret volledig te

is dat dit compacte apparaatje op

automatiseren. Een uitwerking hiervan is

elke Commodorecomputer met een

ook te bekijken op YouTube [6]. Ook voor

cassette-interface gebruikt kan worden.

robotica is de Cassiopei goed bruikbaar.

De lage overdrachtssnelheid van

Zo is het mogelijk om servomotoren met

weleer, is hierbij op overtuigende wijze

één regel Basic-programmacode aan te

aangepakt.

sturen. Als programmeeromgeving kan

3

een onder Windows draaiend modern Het interne geheugen van 8 MB is

ontwikkelpakket met de naam CBM prg

ruim voldoende voor een of meer

Studio [4] gebruikt worden. Maar ook

tape-gebaseerde programma’s. Iedere

een originele Commodore-computer is

Commodore-liefhebber kan er dus direct

uiteraard een optie. M&M-sorteermachine

mee aan de slag. Wil je meer, dan is

BRUISENDE INTERESSEGROEP

aanwezige interface extreem eenvoudig

Als demoproject bouwde Derogee een

ook vanwege de gezelligheid én vele

te programmeren is. Alle ‘ingewikkelde’

apparaat om M&M’s op kleur te sorteren.

activiteiten die worden georganiseerd.

zaken worden opgevangen door

De machine werkt snel en nauwkeurig,

Bijna legendarisch is de ‘Van Pong

ingebouwde subroutines en via het

zoals je kunt zien op YouTube [5]. Het

tot Playstation’ dag, die de afgelopen

universele I2C-protocol verzonden. Dit

geheim van de kleurherkenning? Elke

jaren een paar keer is georganiseerd

is een bij elektronici populaire manier

M&M wordt achtereenvolgens door een

en kon rekenen op belangstelling van

van seriële data-overdracht, wat je een

rode, blauwe en groene led beschenen.

de landelijke media. Helaas staat deze

De hierbij gereflecteerde hoeveelheid

roemruchte dag dit jaar niet op het

licht wordt gemeten en vergeleken met

programma, maar er is voldoende ander

een tabel. Op deze manier is de juiste

retroplezier te beleven op de reguliere

kleur met een behoorlijk hoge mate van

bijeenkomsten. 

I2C PWM ADC KAKU

het goed om te weten dat de eveneens

2

Expansion connector

zekerheid te achterhalen. Het zijn zomaar twee projecten die

8 Megabyte flashgeheugen

aangeven dat er nog voldoende leven zit in de aloude Commodore-computers. Maar ook voor iedereen die wat minder

Play

drang heeft om een antieke computer in

Menu

Reset

PIC microcontroller

USB

het dagelijks leven te gebruiken, heeft

Dit artikel is geschreven in

de Interessegroep Commodore veel te

samenwerking met HCC!commodore,

bieden. Het aardige is namelijk

één van de Interessegroepen van HCC.

dat er allang niet alléén maar

http://commodore.hcc.nl

Commodore-bezitters komen. Ook veel HCC-leden met andere homecomputers Cassettepoort Commodore (PET, VIC20, C64 etc)

Het blokschema van de Cassiopei

hebben de weg naar deze groepering

INFOLINK 274-70

gevonden. Deels omdat hun eigen


interessegroep is verdwenen, maar

70 EDITIE 274


31-01-14 16:09

HCC

DOOR: RONALD SMIT

Het digitale leven van ...

“Elk onderdeel begrijpen en uitbuiten” WANNEER BEGON HET VOOR JOU?

gebruik te maken van veelgebruikte poorten.

In februari 2006 ben ik voor het eerst met

De cassettepoort was in mijn ogen het minst

de Interessegroep Commodore in aanraking

in gebruik. Bovendien is deze poort hetzelfde

gekomen. Tijdens een bijeenkomst was ik op

voor alle 8-bits Commodore-modellen. Dus mijn

zoek naar meer technische informatie omtrent

schakeling past op alle modellen. De kleine

Commodore-computers, en ik hoopte op de

incompatibiliteit tussen de diverse CBM-modellen

Naam:

‘verkooptafel’ een paar mooie boeken te vinden.

kan ik prima oplossen in software.

Jan Derogee

Maar die dag demonstreerde ik mijn toenmalige projectje de 1541-III. Zo heb ik weinig van de

SCHREEF JE VROEGER ZELF C64-SOFTWARE?

Leeftijd:

verkooptafel gezien. Daarom ben ik de daarop

Als klein jochie kwam ik niet verder dan de

39

volgende bijeenkomst nog eens teruggekomen en

simpele dingen in BASIC, want fatsoenlijke

eigenlijk nooit meer weggegaan.

boeken kon ik niet vinden of waren te duur.

Beroep: elektronicus

Dankzij internet is dat nu geen beperking meer.

WAT IS JE ACHTERGROND?

En sinds 2005 programmeer ik de C64 en overige

Ik heb een elektronica-achtergrond (LTS, MTS,

CBM-modellen in assembly vanwege de snelheid.

HCC-lid sinds:

HTS) en mijn werk en hobby staan voortdurend in

2006

het teken van elektronica en softwareontwikkeling. Ik knutsel al sinds de basisschool met alles wat

ONTWERP JE NOG ANDERE PC-GERELATEERDE HANDIGHEDEN?

Lid van de

een stekker heeft. Je kunt me een echte techneut

Mijn meest uitgebreide pc-project was in 2010,

Interessegroep:

noemen, want ik kan dagen bezig zijn om een

toen ik een poging heb gedaan mijn slaapkamer

Commodore

klus van drie minuten in twee minuten te kunnen

te automatiseren. Een pc met spraakherkenning

doen. Maar bovenal is technisch bezig zijn voor

(visual basic .net) verwerkte mijn

mij een vorm van ontspanning.

spraakgestuurde commando’s en schakelde de

WAAROM WERK JE ANNO 2014 MET DE C64?

“Ik knutsel met alles wat een stekker heeft”

Website: http://jderogee. tripod.com/

Mijn eerste computer was een Commodore 64 en Kan niet zonder:

ik heb dus met deze machine een speciale band.

Commodore

Maar het mooie is dat je elk onderdeel (hardware én software) volledig kunt begrijpen en uitbuiten.

lichten aan en uit. Op stemcommando ging mijn

Alle info is beschikbaar op internet of in boeken.

beamer aan, sloten de gordijnen, dimde het licht

Een pc volledig doorgronden tot op het laatste

en startte de film. Best geinig. ‘s Ochtends werd

register is een onmogelijke taak. Bovendien is het

ik gewekt door ditzelfde systeem, dat mij vertelde

leuk om dingen met zo’n oude machine te doen,

wat de weersverwachting was. En via de beamer

waarvan niemand had verwacht dat dat kon.

verscheen het laatste nieuws op de muur. Maar sinds ik verhuisd ben is er geen plaats meer

WAAROM GEBRUIK JE DE BEKENDE C64USERPORT NIET?

voor de beamer en heb ik een rolgordijn dat niet

Toen ik mijn Cassiopei-project begon wilde ik

de ‘Wife-Acceptancy-Factor’ hebben dit project in

iets aansluiten op mijn Commodore, zonder

de ijskast doen belanden.

(eenvoudig) gemotoriseerd kan worden. Dat en

PC-ACTIVE 71


31-01-14 16:10

WordPress:

thema’s aanpassen WordPress installeren en een standaard website bouwen is niet al te ingewikkeld. Maar vervolgens de site een eigen uitstraling geven kost wel wat uurtjes werk. Een thema is zo geïnstalleerd, maar hoe pas je het aan? We leggen het stap voor stap uit.

72 EDITIE 274

WORKSHOP_Wordpress_4pag.indd 72

31-01-14 16:26

WORKSHOP

DOOR: DIRKJAN VAN ITTERSUM

W

WordPress: thema’s aanpassen

ordPress is een populair

meer dan 2.200 thema’s gratis downloaden.

contentmanagementsysteem (CMS).

In dit artikel ga je aan de slag met het populaire

Het wordt gebruikt door miljoenen

thema ‘Attitude’, dat prima geschikt is voor een

websites. Toch hebben maar weinig internetters

weblog of bedrijfssite. Installeren gaat als volgt.

dat in de gaten. Bijna iedere WordPress-site ziet er anders uit. Dat komt doordat de sites een

1. Log in op je WordPress-site en klik door naar

thema gebruiken dat de vormgeving bepaalt. Zo’n thema regelt bijvoorbeeld de lettertypes, het

Weergave, Thema’s. 2. Klik op Nieuwe toevoegen en vul in het

kleurgebruik, de breedte van de site en de plek van het menu en de zijbalken.

zoekvenster Attitude in. 3. Installeer het gevonden thema Attitude (van ontwikkelaar Theme Horse). Klik na installatie

TWEAKEN

op Activeren. Bekijk de veranderingen op je site.

In dit artikel laten we je zien hoe je een WordPress-thema aanpast. Er zijn talloze

Het installeren of aanpassen van het thema via

thema’s, dus je komt er altijd wel eentje tegen

de WordPress-installatie vraagt om schrijfrechten

die je aanspreekt. Om het helemaal naar je

op de server. Bij www.your-webhost.nl (gebruikt

hand te zetten, gaan we in dit artikel een thema

voor deze workshop) is dit standaard ingesteld,

tweaken. Hierbij wijzigen we inhoud, de CSS.

maar dat kan bij jouw hosting provider anders

We leggen ook uit hoe je een eigen versie van

zijn. In dat geval moet je de bestanden

een thema maakt, wanneer je van plan bent

downloaden, lokaal aanpassen en dan weer

grotere wijzigingen aan te brengen. Dit heet het

uploaden.

maken van een ‘child theme’. Tot slot gebruiken we sjablonen om pagina’s te voorzien van

STAP 2: WIJZIGEN VAN THEMA

specifieke functies. We gaan ervan uit dat je

Tijd om het zojuist geïnstalleerde thema naar je

al een WordPress-installatie hebt, hetzij lokaal

hand te zetten. Na installatie verschijnt er bij het

op je eigen pc, hetzij op een webserver. Wil je

thema Attitude de knop Customize (afbeelding 1).

op een snelle en makkelijke manier WordPress

Door hierop te klikken krijg je een voorproefje

lokaal installeren? Probeer dan eens Instant

van het thema op je site, waarbij je onder

WP [1]. Bijzonder aan deze variant is dat je de

meer de achtergrondkleur kunt wijzigen of

WordPress-omgeving zelfs vanaf een usb-stick

een achtergrondafbeelding kunt kiezen. In het

kunt starten. Ideaal voor de ontwikkelaar die niet

voorbeeldplaatje zie je onder Background Color

altijd achter dezelfde pc zit.

de huidige kleur blauw: Current Color en de bijbehorende code #2dabbf. Onthoud waar je

STAP 1: INSTALLEREN VAN THEMA

kleurcodes kunt vinden, want die heb je straks

Op de themapagina van WordPress [2] kun je

nodig (afbeelding 2). 

1

De knop custom

2

Kleurcodes

PC-ACTIVE 73


31-01-14 16:26

Vergeet ook niet de zijbalk te vullen. Die is direct

thema kunt doen. Bevalt bijvoorbeeld het

na installatie leeg. Vullen gaat via Weergave,

lettertype niet? Met een aanpassing in de CSS

Widgets. Daar kun je de Right Sidebar vullen

is het zo veranderd. Dat geldt ook voor bijvoor-

met enkele widgets, zoals Recent Posts, Recent

beeld de kleur van knoppen. Met dat laatste

Comments en Archives. Versleep de gewenste

voorbeeld ga je aan de slag.

widgets naar Right Sidebar (afbeelding 3). Bij dit specifieke thema kun je nog meer

STAP 3: KNOPPEN IN THEMA AANPASSEN

instellen. Ga daarvoor naar Weergave, Theme

Zoals je eerder in de schermafbeelding zag, is de

Options (afbeelding 4).

achtergrondkleur van de voorbeeldsite groen

Hier kun je bijvoorbeeld een logo uploaden,

gemaakt. Maar de ‘Read more’-knoppen zijn nog

social media-accounts koppelen of een slider

blauw en die moeten natuurlijk ook groen

toevoegen. Lang niet elk thema heeft deze

worden. In het voorbeeld wordt groen gebruikt

opties. We gaan er daarom hier niet verder op in.

met de code #486d04. Je hebt hierboven gezien waar je kleurcodes kunt vinden. Nu voer je de

Een simpele CSS-code wijzigt thema

wijziging door als volgt: klik op Weergave, Theme Options. Onder Design Options vind je bij Custom CSS een vlak waarin je CSS-bepalingen kunt toevoegen. Daar passen we o.a. de kleurcode aan. Voeg de volgende code toe:

Voor wie wel eens met WordPress (of een ander

a.readmore {background: #486d04;

CMS) heeft gewerkt, wijst het allemaal voor zich.

border: 1px solid #000; }

Belangrijker is de mogelijkheid om de CSS te

a.readmore:hover {background:

wijzigen, een aanpassing die je wel in ieder

#8ed600; }

3

4

Widgets toevoegen

Theme Options

5

6

Knoppen in thema aanpassen

Kleur gewijzigd

74 EDITIE 274


31-01-14 16:26

WORKSHOP

WordPress: thema’s aanpassen

Voilà! De knop is in plaats van blauw nu dezelfde

Je slaat dit bestand op onder de naam

kleur als de achtergrond (afbeelding 5 en 6). Als

naamtemplate.php. Bij het aanmaken van een

je er met de muis overheen gaat, licht deze op.

nieuwe pagina (let op: bij berichten werkt dit niet) verschijnt nu onder het kopje Sjabloon

Je ziet: met een simpele CSS-code is een thema

onder meer het zojuist aangemaakte sjabloon.

te wijzigen. Overigens heeft niet ieder thema

Overigens worden veel WordPress-thema’s al

een plek om CSS-code toe te voegen, maar

met een of meer sjablonen geleverd. Bekijk

gelukkig is daar ook een oplossing voor. Gebruik

bijvoorbeeld eens de schermafbeelding van

in dat geval de plugin Simple Custom CSS. Deze

het populaire (commerciële) thema Canvas

eenvoudige, maar erg handige, plugin bevat een

(afbeelding 7).

leeg vlak waarin je aanvullende CSS-code kwijt kunt. Wellicht vraag je je af waarom de stylesheet

Daarin zie je dat sjablonen onder meer

van het thema zelf niet aangepast wordt. Deze

worden gebruikt voor het weergeven van een

wijzigingen zouden bij een toekomstige thema-

contactformulier of een sitemap. De makers

update zonder pardon overschreven worden. Een

hebben aan deze sjablonen een php-code

afrader dus.

toegevoegd voor de betreffende functionaliteit. Kies je bijvoorbeeld het sjabloon voor het

STAP 4: HET GEBRUIK VAN PAGINASJABLONEN

contactformulier, dan zal er automatisch een

Tot nu toe ging het over het maken van

formulier op de pagina komen die bezoekers

alternatieven voor bestaande WordPress-

kunnen invullen. Ook komt Google Maps

bestanden. Maar wat als je een bepaalde pagina

automatisch tevoorschijn. Kies je voor het

wilt voorzien van een functionaliteit die standaard

sjabloon sitemap, dan wordt een overzicht van de

geen onderdeel is van WordPress? Hiervoor kun

inhoud van je site weergegeven.

je pagina’s aanmaken en gebruikmaken van sjablonen met specifieke functies. Je plaatst

FLEXIBEL

zo’n sjabloon in het mapje van je (child-)thema

Door een sjabloon te gebruiken kun je dus de

en kunt deze voorzien van je eigen php-codes.

inhoud van een WordPress-pagina geheel naar

De basiscode voor een sjabloon (template) is

eigen hand zetten. De gevorderde gebruiker met

eenvoudig:

kennis van php kan daarmee WordPress boven zichzelf uit laten stijgen.

Zo maakte Henk van de Kamer een sjabloon om gegevens uit een externe database te halen en deze te presenteren binnen WordPress. Een knap staaltje werk, waaruit blijkt hoe flexibel

7

WordPress is. Op www.hcc.nl/wordpress vind je een uitgebreid technisch artikel van zijn hand met uitleg hoe hij dit voor elkaar heeft gekregen. Het vormt een mooie aanvulling op de informatie op deze pagina’s. Je kunt ook kijken onder de Infolink bij [3]. 

INFOLINK 274-75 Thema Canvas


PC-ACTIVE 75


31-01-14 16:26

DOOR: WAMMES WITKOP

De tweede wijzer van processorcontrole Het lijkt zo simpel, de processorcontrole-gadget van Windows 7, die met twee wijzerplaatjes aangeeft hoe druk de computer het heeft. Gewoon, twee percentages: een voor de processor en een voor het geheugen. Als die hoog oplopen, dan maken we het de computer te lastig. Dan wordt het apparaat traag.

N

iet alleen pc’s, maar ook tablets en

Uiteindelijk zal het werkgeheugen nooit echt te

telefoons werken met een processor

klein zijn, want daar is een truc voor bedacht.

en geheugen. Dat geheugen bestaat

Als het werkgeheugen te krap wordt, checkt

uit minimaal twee soorten: snel werkgeheugen

de computer welke stukken er daadwerkelijk

en het langetermijngeheugen. Het laatste blijft

gebruikt worden. Er zijn altijd programma’s

ook bewaard als het apparaat uit staat. Het

die alleen maar wachten. Stukken van het

langetermijngeheugen is in verhouding traag,

werkgeheugen zijn dus niet acuut nodig en die

vandaar dat het echte rekenen gebeurt in het

blokken worden tijdelijk naar het vaste geheugen

werkgeheugen. Dit geheugen is natuurlijk niet

weggeschreven.

onbeperkt groot, veel pc’s hebben tegenwoordig vier of acht GB werkgeheugen. En dat is wat het

Het werkgeheugen bestaat uit een lange rij

tweede wijzertje aangeeft, hoeveel procent van

van elkaar opvolgende geheugencellen, elk

dat geheugen door de pc wordt gebruikt.

met een adres, anders zou de computer niet weten om welke data het gaat. Een tabel met

OVERLOOP

die adressen houdt bij welke stukken er wel en

Elk programma dat open staat, maar ook het

niet in het fysieke werkgeheugen aanwezig zijn.

systeem zelf, gebruikt werkgeheugen. Niet alleen

Zodra er gegevens nodig zijn die naar het vaste

om de programmacode in op te slaan, want die

geheugen zijn “geswapt”, worden die alsnog weer

wil je niet uit het trage geheugen lezen elke keer

teruggeplaatst in het werkgeheugen. Als er dan

als er een volgende opdracht wordt uitgevoerd.

nog steeds veel geheugen in gebruik is, moeten

Het geheugen wordt ook aangesproken voor de

er wel andere blokken naar het vaste geheugen

gegevens die een programma gebruikt. Pas als

worden verplaatst, om ruimte te maken.

je in de tekstverwerker het document opslaat wordt het definitief weggeschreven, vanuit dat

NOOIT TE WEINIG

werkgeheugen naar het vaste geheugen. Wie

Op die manier is er nooit te weinig

veel zware programma’s gebruikt, zal zien dat de

werkgeheugen. Maar als het krap wordt, dan gaat

belasting van dat werkgeheugen flink oploopt.

er wel veel tijd zitten in het bijhouden van wel

76 EDITIE 274

UPDATE_Werkgeheugen_2pag_V3.indd 76

31-01-14 16:22

TECH

Processor controle

en niet acuut gebruikte blokken en het tijdelijk parkeren van stukken geheugen op de harde schijf. Of op een ander vast geheugen, zoals bij een tablet. Dat levert een fikse extra belasting van de processor op, al die huishoudelijke taken waar je als gebruiker het liefst niets van merkt. De computer wordt merkbaar trager en dat zal ook te zien zijn op de eerste wijzertjes van onze gadget: de processorbelasting loopt op. Niet alleen door het heen en weer kopiëren van

TERGEND TRAAG

data overigens, maar ook door onverwachte

Al dat huishoudelijk werk wordt tussendoor

neveneffecten als de vuilnisophaaldienst. In het

geregeld. Op de achtergrond wordt voortdurend

Engels heet dat garbage collect en zowat elke

met geheugenblokken geschoven, zodat er altijd

computer, in welke vorm dan ook, doet dit. Elk

vrije ruimte is om uit te delen. Maar dat lukt niet

programma moet opgeven hoeveel geheugen

altijd. Als het apparaat zwaar belast wordt zal

het wil reserveren, waarna Windows (of een ander

het de boel de boel laten. De tijdens het werken

bedrijfssysteem) die ruimte in het werkgeheugen

ontstane vrije stukken worden niet samengevoegd,

vastlegt. Liefst aansluitend, omdat er anders nog

want dat zijn tijdrovende processen. Dan kan het

meer boekhouding nodig is om de adressen bij

gebeuren dat het vrije geheugen bovenin op blijkt

te houden.

en er geen keuze meer is. Er moet onmiddellijk worden schoongemaakt om de lege stukken te

Als een blok geheugen weer vrij wordt gegeven,

verzamelen. Dat is de garbage collect waar we

komt er in die straat met geheugenadressen

wel wat van merken, dit is het moment dat het

opeens een stuk vrij voor ander gebruik. Maar

lijkt of de machine is vastgelopen. Deze reageert

het daaropvolgende blok is bijna altijd wel weer

niet, of heel traag. Dan moet je even wachten,

bezet. Als een nieuw aangevraagd blok kleiner is

tot de processor zijn geheugen weer op orde

dan zo’n vrij stuk, geen probleem, dan wordt het

heeft. Maar dat ligt niet in de menselijke natuur.

daarin geplaatst. Anders moet er ruimte worden

We gaan overal op klikken...Fout! Dat levert alleen

gezocht aan het einde van het momenteel

maar meer vertraging op, want al die opdrachten

gebruikte geheugen.

waar nu geen tijd voor is geven wel degelijk extra belasting. En deze komen straks, als de klus

TOCH GEEN PLEK

geklaard is, alsnog aan bod. Wie eenmaal ziet

Als dat maar lang genoeg doorgaat, het

dat het programma weer wakker wordt, kan dan

aanvragen en weer vrijgeven van blokken van

alsnog betreuren dat hij of zij in frustratie tijdens

allerlei lengtes, dan krijg je een moment dat

het wachten de opdracht had gegeven om af

er aan het einde van het gebruikte geheugen

te sluiten. Die komt dan, net als het weer werkt,

geen plek meer te vinden is voor een volgende

alsnog aan de beurt.

aanvrager. Er is wel vrij geheugen, maar dan versnipperd in kleine stukjes over het gehele

SLIM BEKEKEN

adresbereik. Dan helpt er maar één ding: die

Wie merkt dat de pc traag wordt, zou kunnen

losse stukjes weer aan elkaar plakken. In de

kijken of er niet teveel in het werkgeheugen

praktijk gaat dat overigens precies andersom.

is geladen. Windows vervuilt makkelijk met

De gebruikte stukken worden verplaatst, zodat

onnodige extraatjes. Als je daar het geduld of de

ze weer keurig aansluiten vanaf adres 0 en de

kennis niet voor hebt: extra werkgeheugen is ook

vrije ruimte als aaneengesloten blok achter het

een probaat en betaalbaar middel. Vooral iets

gebruikte geheugen beschikbaar komt.

oudere pc’s hebben er flink baat bij.

PC-ACTIVE 77

UPDATE_Werkgeheugen_2pag_V3.indd 77

31-01-14 16:22


De voordelen van

PLATTE TEKST

Word vs Kladblok

Voor het schrijven van teksten grijp je waarschijnlijk standaard naar Word of een ander Office-pakket. Maar het schrijven in platte tekst via het Kladblok biedt ook drie grote voordelen, die je veel meer vrijheid geven.

O

m te beginnen is platte tekst een must

nooit populair geworden, hoewel je hier met

voor mensen die vaak programmacode

CygWin [4] ook gebruik van kan maken.

of tekst voor web editors moeten

Het tweede voordeel van platte tekst, is dat het

schrijven, omdat je dit in alle programma’s kan

makkelijker is om met een extern programma

openen. Dit kan bijvoorbeeld niet met Word-

de tekst te doorzoeken. Schrijf je artikelen onder

en ODT-bestanden (van OpenOffice.org en

Linux, dan kun je dankzij het Linux-programma

LibreOffice). Vooral wie met Linux werkt met

‘grep’ heel eenvoudig je archief doorzoeken.

terminalprogramma’s, zoals het e-mailprogramma Mutt [1] en de editor Vim [2] of Emacs [3], zal dit

Een voorbeeld uit de praktijk: stel dat je wilt

zeker waarderen. Onder Windows is deze aanpak

weten in welke edities van PC-Active er over

78 EDITIE 273

PCA 274_UPDATE_plattetekst-V2.indd 78

31-01-14 16:02

UPDATE

Word vs kladblok

Turing geschreven is. Typ het commando

# Titel

grep -rl Turing ~/freelance/PC-Active in en

## Ondertitel

vervolgens verschijnen de bestandsnamen

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer

waarin die term voorkomt. Dat werkt bliksemsnel,

adipiscing elit. Aenean commodo ligula eget

omdat platte tekst sneller doorzoekbaar is

dolor. Aenean massa. Cum sociis natoque

dan een bestand met een complex formaat,

penatibus et magnis dis parturient montes,

zoals Microsoft Word. Op deze manier teksten

nascetur ridiculus mus. Donec quam felis,

doorzoeken werkt op ieder besturingssysteem,

ultricies nec, pellentesque eu, pretium quis, sem.

omdat er geen speciale bestandsformaten

Nulla massa quis enim. Donec pede justo.

ondersteund hoeven worden.

### Onderondertitel * puntje

Het laatste voordeel van platte tekst is dat je je

* nog een puntje

kunt focussen op de inhoud. Een tekstverwerker

* derde puntje

heeft allerlei knopjes en menu-items voor de opmaak van de tekst. Daardoor word je de hele

Met het programma Pandoc [6] kun je bestanden

tijd afgeleid van wat je feitelijk wilt schrijven. Een

in allerlei invoerformaten (onder andere

teksteditor, zoals Vim of het Kladblok, heeft dit

Markdown) naar allerlei uitvoerformaten (onder

alles niet. Zelfs voor wie uiteindelijk een tekst

andere docx van Microsoft Word en ODT van

met opmaak moet creëren, is het daarom aan te

OpenOffice/LibreOffice) omzetten. De eerste

raden om pas in de laatste fase zich iets aan te

stap om je platte tekst naar Word om te zetten

trekken van die opmaak.

is hiermee dus opgelost. Het is zo eenvoudig als het volgende commando uitvoeren: pandoc

VAN PLATTE TEKST NAAR WORD De redactie van PC-Active maakt gebruik van Word-stramienen: documenten waarin bepaalde opmaakprofielen zijn opgenomen. Dit houdt in dat het Word-document bijvoorbeeld al aangeeft

-o document.odt document.md. Hiermee is het

Met platte tekst focus je op de inhoud

welke tekst een artikelkop is en wat ‘vet’ gemaakt moet worden. Handig voor de vormgevers. Wie

Markdown-bestand naar ODT-formaat omgezet.

zijn werk echter in platte tekst doet, moet het

En dat kun je met het programma Unoconv

werk nu dus omzetten naar een stramien wat

[7} naar het doc-formaat van Microsoft Word

de redactie kan gebruiken. Kortom, er is een

omzetten.

programma nodig dat platte tekst automatisch omzet naar het Word-bestand in dat stramien.

VOLLEDIG AUTOMATISCH Het resultaat ziet er echter nog helemaal niet

De eerste stap in dit proces is het structureren

uit zoals je zou willen. De redactie gebruikt een

van de platte tekst. Hierbij moet je je houden

specifiek stramien en een specifieke opmaak

aan bepaalde afspraken van de bouwer van

die moeten worden gebruiken. Gelukkig ligt de

een stramien. Zodat een programma de tekst

oplossing niet ver. Elk ODT-bestand is een zip-

geautomatiseerd kan verwerken en bijvoorbeeld

bestand met daarin een bestand ‘content.xml’,

ziet wat een titel of een kader is. Gelukkig

dat de inhoud van het document bevat, en een

hoeft het wiel hierbij niet opnieuw te worden

bestand ‘styles.xml’ dat de opmaak definieert.

uitgevonden: er bestaan heel wat manieren om

Pak dus zowel het naar ODT omgezette Word-

platte tekst op een gestructureerde manier weer

stramien van de redactie uit als het ODT-bestand

te geven. Een populaire manier is Markdown [5],

dat Pandoc heeft aangemaakt en vervang het

dat ziet er als volgt uit:

bestand styles.xml van die laatste door 

PC-ACTIVE 79


31-01-14 16:02

UPDATE

Word vs Kladblok

De voordelen van

PLATTE

hetzelfde bestand van die eerste. Zip die bestanden opnieuw en zo zou een ODT-bestand

TEKST

verkregen moeten worden met de opmaak van het PC-Active stramien. Helaas is het niet zo eenvoudig als enkel dit bestand vervangen. Het bestand ‘content.xml’ verwijst immers nog naar stijlen met namen als: Heading_20_1, Heading_20_2, Text_20_body. Deze heten in het PC-Active-stramien: Titel_20_artikel, Titel_20__28_ onder_29__20_artikel, Tekst_20_artikel. (de _20_ staat voor een spatie en de _28_ en _29_ voor haakjes). Aangezien Pandoc in de programmeertaal Haskell geschreven is en dat lastig aan te passen is als je die taal niet kent, is een andere oplossing nodig. Een XSLT-stylesheet [8] die de namen van de gebruikte stijlen veranderd is noodzakelijk. Dat alles vereist een heleboel stappen, die beter geautomatiseerd kunnen worden. Dat gebeurt in de vorm van een Makefile. Zo’n bestand wordt

Platte tekst?

meestal door softwareontwikkelaars gebruikt

Wie met Microsoft Word als tekstverwerker

om te bepalen met welke stappen de broncode

en Windows als grafisch besturingssysteem

van hun software wordt gecompileerd, met als

is opgegroeid, kent de term ‘platte tekst’

eindresultaat het programma. Eigenlijk kun je

misschien niet meer. Iedereen is eraan

de stappen van het Markdown-bestand naar

gewend dat alle tekst opmaak heeft: kleuren,

het DOC-bestand als hetzelfde beschouwen: je

verschillende lettertypes en lettergroottes,

‘compileert’ het broncodebestand (Markdown) en

titels en ondertitels, vetgedrukte en cursieve

maakt er uiteindelijk een Word-bestand van.

letters enzovoort. Je spreekt van platte tekst als het om een tekstbestand gaat waarin al

De Makefile zet dus eerst het Markdown-bestand

die opties ontbreken. Een platte-tekstbestand

met Pandoc om naar ODT, pakt het ODT-bestand

heeft vaak de extensie ‘.txt’ en je kunt het in

(eigenlijk een zip-bestand) uit, transformeert

elke tekstverwerker of webbrowser openen. In

‘content.xml’ met de XSLT-stylesheet en vervangt

Windows wordt een ‘.txt-bestand’ standaard in

het bestand ‘styles.xml’ door die van het PC-

het programma Kladblok geopend.

Active-stramien. Vervolgens pakt het alles opnieuw in en wordt het resulterende odt-bestand met Unoconv omgezet naar een Word-bestand. Voor dat hele proces hoef je slechts één commando in te geven: make. n

Mac OS X

doen et helemaal zijn best De Apple-gebruiker mo ttepla n van platte tekst. Ee om gebruik te maken in iOS. ndaard opgenomen teksteditor is niet sta r Mac voo pulaire teksteditors Een van de meest po den is op de website is BBedit, welke te vin http://barebones.com

80 EDITIE 274


31-01-14 16:02

DOOR: PIETER-CORNELIS AVONTS

GRATIS AUDIOTOOLS Wavosaur Wavosaur is een open source audiobewerkingsprogramma. Het programma beslaat nauwelijks 3 MB en behoeft geen installatie. Een lichtgewicht dus, maar dat neemt niet weg dat Wavosaur behoorlijk geavanceerde functies aanbiedt. Je kan rechtstreeks audio opnemen en bewerken, er is mogelijkheid tot audioanalyse, batchconversie, resampling en er zijn allerlei effecten die zich in real time doorzetten. De tool ondersteunt bovendien ASIO- en VST-plug-ins en laat zich door externe midi-apparaten aansturen. Functies die vaak ontbreken bij andere audiobewerkers. Een minpuntje is wel dat Wavosaur met een beperkt aantal audioformaten overweg kan, waaronder mp3, wav en ogg. www.wavosaur.com

MusicBrainz Picard

Freemake Audio Converter

Heb je een imposante collectie mp3’s bij

audioformaten overweg. Conversie is dan vaak de enige uitweg. Met

elkaar gesprokkeld, maar is het overzicht

Freemake Audio Converter heb je daarvoor een uitstekende tool in handen.

zoek? Met MusicBrainz Picard schep je heel

Het programma laat zich uiterst makkelijk bedienen: selecteer een of meer

eenvoudig orde in je mp3-huishouding.

audiobestanden en een van de zeven knoppen voor het doelformaat: mp3,

Zelfs wanneer de muzieknummers niet

wma, wav, flac, aac, m4a of ogg. Bij elk van deze knoppen horen telkens

of nauwelijks getagd zijn. Eigenlijk is het

ook uitvoerparameters, waarbij al een aantal voorkeuzes beschikbaar zijn,

programma een mp3-tagger. Maar in

zoals Optimal quality. Tijdens de installatie van de tool moet je wel even de

tegenstelling tot de meeste andere tools,

aandacht erbij houden. Kies voor Aangepaste installatie om bijvoorbeeld te

haalt deze tool zijn gegevens niet uit

vermijden dat er ongewenste software van derden op je systeem belandt.

de online database freedb maar uit een

www.hcc.nl/freemake

Niet alle audiospelers en -apparaten kunnen met de verschillende

eigen database. In combinatie met een knap staaltje audiofingerprinting weet MusicBrainz Picard zelfs naamloze en ongetagde nummers te identificeren en alsnog te taggen. In een notendop kan dat als volgt: vul via Opties je account-ID in, blader naar een van je naamloze mp3’s en versleep het naar Niet-overeenkomende bestanden in het middenpaneel en klik op Scannen. Klik in het rechterpaneel het gedetecteerde nummer aan en bevestig met Opslaan als de tag inderdaad klopt. www.hcc.nl/musicbrainz

PC-ACTIVE 81

UPDATE_Tools-V2.indd 81

31-01-14 16:18

UPDATE

Tools

Free Music Downloader De naam Free Music Downloader (voorheen LastFM Downloader) geeft perfect aan waarvoor deze tool is bedoeld. Zonder veel moeite download je muziek en sla je deze op als mp3-bestanden. Een installatie is niet vereist. Alles in deze tool is erop gericht om zo snel mogelijk aan de slag te gaan. Voer een geschikte zoekterm in, zoals de naam van het nummer of de artiest, en vrij snel verschijnen dan de eerste resultaten. Vervolgens kun je de nummers selecteren en downloaden. Je kiest ook zelf uit welke (van de 26 beschikbare) bronnen het programma moet putten. Standaard komen alle nummers als mp3 in één map terecht, maar dit is aan te passen. www.hcc.nl/freemusic

Mixxx Wie geen zin heeft om in professionele dj-apparatuur te investeren maar toch wil mixen, vindt in Mixxx een leuk en overtuigend alternatief. Om

RarmaRadio

maar enkele krachtige functies te noemen: er is vinyl control en emulatie, ondersteuning voor multikanaal-geluidskaarten en voor midi-controllers en

RarmaRadio speelt internetradio af. Het

beats-per-minute detectie (en inschatting). Er zijn twee draaitafels en je kan

programma heeft een indrukwekkend

crossfaden tussen beide. Je mix laat zich als een wav-bestand opslaan,

aantal stations beschikbaar. Om je een

de playback-rate is aanpasbaar en het is mogelijk allerlei effecten, zoals

idee te geven: voor Nederland zijn er 398

scratching en looping, en kanaalfilters toe te passen.

zenders en je kan ook nog eigen zenders

www.mixxx.org

toevoegen. Er is een handige zoekfunctie en je kunt de zenders op diverse criteria sorteren: naam, genre, netwerk, land, audioformaat en bitrate. Met een muisklik voeg je de beste stations toe aan een lijst met favorieten. Handig ook dat het programma op instelbare tijdstippen automatisch afstemt op de door jou geselecteerde stations. Maar er is meer: RarmaRadio laat je tevens toe stations op te nemen, waarbij je zelf bepaalt of dat in afzonderlijke mp3-bestanden moet gebeuren. www.raimersoft.com/rarmaradio.aspx

82 EDITIE 274

UPDATE_Tools-V2.indd 82

31-01-14 16:18

Het

LAB

PAPIEREN HARDDISK Een papieren harddisk is misschien omslachtig, maar de informatie zal heel wat langer meegaan dan op een gewone harddisk. Om het nog betrouwbaarder te maken, voegen we extra herstelinformatie toe. Met de gevonden code kan iedereen zelf met het idee experimenteren.

I

n het vorige nummer stelden we de

een overlappend deel beschadigd raakt. Met

onsterfelijke datadrager voor. Ik moest meteen

complexe berekeningen is een veel effectievere

denken aan mijn experimenten met een

kopie te maken. En die kopie hoeft niet exact de

papieren harddisk, bijna twee jaar gelden. Ok,

helft te zijn, maar een vrij te kiezen percentage.

niet zo ambitieus als een miljoen of zelfs miljard

Deze truc zit bijvoorbeeld verstopt in de QR-code

jaar, maar papier gaat heel wat langer mee dan

die aan het eind van dit artikel staat. Voor

de huidige media als harddisks, flash-geheugen

QR-codes zijn een viertal percentages

of cd’s. In mijn boekenkast staat een exemplaar

vastgelegd [1]. De variant waarin 25% van de

uit de jaren dertig die nog prima leesbaar is,

informatie verloren kan gaan, klinkt goed.

terwijl ik al de nodige diskettes en cd-roms als onleesbaar in de vuilnisbak heb afgevoerd.

Maar om dit percentage te bereiken moet nog steeds de helft van het totaal gebruikt worden

QR-CODE

voor het opslaan van de herstelinformatie. De

Om informatie betrouwbaar op te slaan is een

reden is dat ook bits in de herstellende data

zogenaamde foutherstellende code nodig.

verloren kunnen gaan. Als we even verder

De meest simpele vorm is natuurlijk een kopie.

denken, is tevens duidelijk dat ons voorbeeld

Daarmee gaat de helft van de opslag verloren

met de helft verlies en deze variant van de

en het helpt niet als van beide exemplaren

berekening niet mogelijk is. 

PC-ACTIVE 83

TECH_Het Lab_3pag-V3.indd 83

31-01-14 16:03

1

In plaats van drie datablokken en één herstelblok moeten we het geheel veel verder opdelen. De wiskunde is bekend [4, 5], maar voert te ver voor dit artikel. Waar het op neerkomt is dat we n harddisks, of in mijn gevallen delen van het papier nemen, waarvan er minimaal k beschikbaar blijven. RAID5 is dus te noteren als n=4 en k=3 of ook wel (4, 3). De grootte die we voor n en k kunnen kiezen hangt af van de woordlengte (w) in bits:

0 < k < n < 2w + 1 Het maximale aantal harddisks bij 8 bits (1 byte) Onherstelbare schade

is 256. Daarmee kunnen we een A4-vel opdelen in 256 stukjes ter grootte van A10, ofwel 2,6 bij 3,7 cm [6]. En als we kiezen voor (256, 192) kan Vanwege de verdubbeling van het percentage is

theoretisch een kwart verbranden. Theoretisch,

alle opslagruimte nodig en blijft er niets over voor

omdat we net als het in oorspronkelijke

de echte data.

experiment nog steeds ongelukkig kleine stukjes van aangrenzende blokken kunnen raken.

RAID

En zo meer uitschakelen dan er over moeten

Gelukkig kan het efficiënter als we weten welk

blijven. De kans op deze uitzonderlijke situatie

deel is beschadigd. Bij harddisks is dat simpel:

is echter veel kleiner dan met vier delen. In

deze start niet meer op. Bij papier kunnen we

genoemd voorbeeld pakt de berekening 192

aan elk blok een checksum toevoegen. Dat was

bytes van de invoer en voegt daaraan 64 bytes

de basis van mijn papieren harddisk [2, 3]. Ik

herstelinformatie toe. Deze 256 bytes worden

deelde het papier op in vier stukken en gebruikte

over even zoveel blokken verdeeld. Idem voor de

één daarvan voor de herstelinformatie. RAID5

volgende 192 bytes.

noemen we dat, het wordt bijvoorbeeld gebruikt in de wat luxere NAS-apparaten met drie of

CHECKSUMS

meer harddisks. Mijn papieren versie kon dus

Nadat de complete invoer is verwerkt, hebben

een kwart van de pagina verliezen door brand,

we 192 blokken met elk een evenredig deel. Als

vlekken of andere rampen. Helaas ging mijn

we bytes te kort komen, vullen we het einde aan

eerste experiment, waarin ik een kwart van het

met bijvoorbeeld nullen. Uiteraard moeten we

papier virtueel verbrandde, al mis (zie afbeelding

ergens de originele lengte bewaren. De overige

1). De reden is simpel. Een kwart kan over twee

64 blokken bevatten in feite een bijzondere

blokken verdeeld zijn. Nu had ik nog een truc

kopie. Zoals gezegd voegen we aan elk blok een

ingebouwd om uit twee beschadigde delen een

checksum toe om te bepalen of deze “harddisk”

volledige versie te maken, maar ook dat gaat niet

nog operationeel is. Bijvoorbeeld een CRC16 [7].

helpen als hetzelfde stuk van de kopie verloren

Dat voegt twee bytes per blok toe. Er is een kleine

is. Denk maar aan een kopie waarin we in beide

kans dat de data zodanig beschadigd raakt dat

hetzelfde stuk afscheuren. Op dat punt staakte ik

de checksum, die ook beschadigd kan raken, toch

mijn experimenten.

weer klopt. Omdat dan de hele hersteloperatie onvoorspelbaar wordt, zou het beter zijn om

MEERDERE BLOKKEN

de 256 checksums meerdere keren over het

Nu ik door het artikel van vorige maand weer

velpapier te verdelen. Hoe vaak? De kans dat

ging nadenken, blijkt de oplossing heel simpel.

twee checksums op dezelfde manier beschadigd

84 EDITIE 274


31-01-14 16:04

TECH

Het Lab

2 raken is klein. Maar welke checksum is dan de juiste? Met drie of meer kunnen we de meeste gelijke waardes tellen.

PRAKTIJK De volgende stap is natuurlijk bovenstaande in een programma verwerken. Maar de berekeningen zijn vrij complex. Onlangs ontdekte ik, na ruim twee jaar zoeken, een duidelijke uitleg van het laatste stukje wiskunde. Daarmee moet ik in staat zijn om het zelf te programmeren. Nodig is dat niet, iemand heeft al het werk voor ons

De gebruikte Python-code

gedaan [8]. De eerste stap is Python versie 2.x [9] installeren. De gevonden code werkt namelijk niet onder 3.x zonder de nodige aanpassingen. En

test.pdf in de aangemaakte directory, en het

alhoewel ik steeds meer met Python probeer te

algemene deel van de naam die de afzonderlijke

doen, ontbreekt mij de kennis om de gevonden

blokken krijgen. Ik heb gekozen voor dezelfde

code up-to-date te brengen. Op het moment van

naam. In de zevende regel gaat het coderen

schrijven was 2.7.6 de meest recente 2.x versie

van start met (16, 8) als waardes voor n en k.

en deze is te downloaden voor Windows, Mac en

Afhankelijk van de grootte van de invoer hebben

Linux. Na het installeren maken we in onze home

we enige tijd later een zestiental bestanden,

directory een map waarin we alle bestanden

waarvan er minimaal acht nodig zijn om de

zetten. Als eerste natuurlijk de source [8] van

schade te kunnen herstellen. Uiteraard willen

de gevonden code. De .tar.gz is een typische

we controleren of het systeem ook echt werkt.

Linux-archivering, maar met bijvoorbeeld 7-Zip

In de negende regel geven we aan welke acht

[10] kan ook Windows het uitpakken. We krijgen

blokken nog beschikbaar zijn. Het systeem telt

dan een zogenaamd tar-bestand en dat staat

vanaf nul. Meer dan acht blokken opgeven is

voor Tape ARchive. Ook deze kan door 7-Zip

geen probleem: het systeem bepaalt zelf wat er

verder uitgepakt worden, waarna we een zestal

gedaan met worden. In de tiende regel geven we

bestanden krijgen. Als laatste maken we een

de bestandsnaam op en gaat het werk van start.

kopie van een bijvoorbeeld een foto, pdf of ander

In de laatste drie regels controleren we tot slot of

bestand om mee te experimenteren.

beide bestanden gelijk zijn. Het antwoord luidt ja (true).

PYTHON De geïnstalleerde Python-omgeving is op twee

TOT SLOT

manieren te gebruiken: via een bestand met

De rest van onze papieren harddisk laten we aan

code of interactief. Voor wat experimenteren

de lezer over. De belangrijkste stap is het maken

is de laatste wel zo gemakkelijk. Start Python

van de blokken. De informatie hierin moeten

en even later zien we >>> en een knipperende

we omzetten naar pixels in een plaatje welke

cursor. De code die we met een paar wijzigingen

afgedrukt kan worden. n

gaan intikken, is te zien in afbeelding 2. De eerste vier regels zorgen ervoor dat de bibliotheken in de gedownloade code beschikbaar komen. Uiteraard moet de locatie in de path-variabele worden aangepast naar de eigen situatie.

INFOLINK 274-85

In de vijfde en zesde regel leggen we het


invoerbestand, in mijn geval dus een kopie van

PC-ACTIVE 85


31-01-14 16:04

t s e T

SPORTEN MET SMARTPHONE Hoewel spelen met de smartphone doorgaans een zittende activiteit is, kun je er ook mee sporten. Er zijn veel handige apps beschikbaar voor de sportieveling. In dit artikel de beste sport-apps voor fitness, fietsen en hardlopen op een rij.

EDITIE 274

TEST_Sportapps_4pag-V3.indd 86

31-01-14 16:06

TEST

DOOR: GERARD SOMBROEK

Sport-apps

Hardlopen Hardlopen is voor veel mensen de eerste keus wanneer zij besluiten aan lichaamsbeweging te gaan doen. Het is goedkoop en valt makkelijk in te passen in het dagelijkse leven. Veel mensen vergeten echter dat goed schoeisel en juiste begeleiding onontbeerlijk is als je blessures wil voorkomen. Ervan uitgaande dat je weet hoe je verantwoord hard kan lopen, is de app van RunKeeper een handige tool om je prestaties en looproutes online bij te houden. RunKeeper slaat met behulp van gps de gelopen routes op in Google Maps, zodat je deze later online weer kan bekijken. Daarnaast logt de app de snelheid en maakt deze een inschatting van het aantal calorieën dat je verbrand hebt. Net als bij de andere sport-apps, kun je je prestaties vergelijken met die van vrienden en activiteiten delen via social media. Tijdens het hardlopen vertelt een Engelstalige damesstem om de vijf minuten hoe snel je momenteel loopt en hoeveel kilometer je al gelopen hebt. Daarnaast kun je tijdens de workout muziek afspelen die op je smartphone staat. RunKeeper biedt diverse trainingsschema’s. Zo kun je leren hardlopen, trainen voor een halve of hele marathon, of gaan voor gewichtsverlies. Helaas zijn maar een handjevol schema’s gratis. Voor de meeste moet je betalen, en de prijzen hiervoor zijn pittig. Denk aan € 13,- tot € 26,- per schema. Bekijk dus of je voldoende gebruikmaakt van de app en voldoende rent om dit geld eruit te halen. Daarnaast is er ook nog een Elite-abonnement voor € 20,- per jaar. Hiervoor ontvang je uitgebreidere prestatiestatistieken en kun je jezelf live laten volgen via internet.

ALTERNATIEF De makers van Fietstijden.nl hebben ook de app Looptijden.nl gemaakt. Dit is een hardloopversie van Fietstijden.nl met ongeveer dezelfde mogelijkheden, maar dan gericht op de hardloper. Deze app is overigens ook beschikbaar voor Windows Phone.

RunKeeper Prijs:

Gratis en betaald (via aankopen binnen de app)

Besturingssysteem: iOS, Android Website:

www.runkeeper.com

PC-ACTIVE 87


31-01-14 16:07

FITNESS Eén van de meest uitgebreide en mooiste fitness-apps die er is, is ook nog eens gratis: Nike Training Club. Nike heeft duidelijk veel geld gestoken in deze app. De app is vooral gericht op dames, maar dat houdt een echte man natuurlijk niet tegen. De oefeningen zijn zowel geschikt voor dames als heren en in verschillende niveaus: van beginner tot ervaren sportfanaat. Deze app zit tjokvol met allerlei verschillende oefeningen. Soms heb je hierbij gewichten of een trainingsbal nodig, maar over het algemeen vallen de meeste oefeningen in de categorie ‘bodyweight training’. Oftewel, trainen met je eigen lichaamsgewicht. Via slideshows en video’s worden de oefeningen duidelijk voorgedaan. Daarnaast zijn er allerlei workoutprogramma’s die je kunt volgen, variërend van 30 minuten tot drie kwartier. Workouts worden bijgehouden en je kan zelfs achievements (beloningen) verdienen! Om het geheel wat leuker te maken, kun je tijdens de workout muziek afspelen en op elk moment pauzeren zodat je de uitlegfilmpjes nog eens kunt bekijken. Heb je aan alle oefeningen nog niet genoeg, het zijn er veel, dan kun je zelfs extra workouts downloaden van beroemde internationale atleten. Om gebruik te maken van de app, moet je je registreren. Dit kan ook via Facebook. Uiteraard word je niet zo goed begeleid als door een personal trainer, maar met deze app kom je een heel eind.

ALTERNATIEF Wil je precies weten welke spieren je traint met welke oefening, dan kun je kiezen voor JeFit. JeFit bevat een flinke catalogus van fitnessoefeningen, al dan niet met materiaal, die ingedeeld zijn per spiergroep. Er is een gratis versie en een betaalde pro-versie verkrijgbaar voor iOS en Android. Voor Windows Phone is de gratis app Gym PocketGuide verkrijgbaar die ongeveer hetzelfde doe

Nike Training Club Prijs:

Gratis

Besturingssysteem: iOS, Android Website:

www.nike.com

88 EDITIE 274


31-01-14 16:07

TEST

Sport-apps

FIETSEN Als wielerliefhebber heb je maar één fiets-app nodig: Fietstijden.nl! Deze gratis app is voor zowel de wielrenner als de mountainbiker. Met fietstijden.nl maak je een profiel aan en via de app meet je al je fietsprestaties die vervolgens online worden opgeslagen. De gefietste routes worden, dankzij de navigatiefunctionaliteit van de smartphone, opgeslagen in Google Maps. Fietstijden.nl beschikt over diverse algemene trainingsschema’s waarmee je direct aan de slag kunt. Er zijn in totaal 16 trainingsschema’s onderverdeeld in beginners, gemiddeld, gevorderd en klimmers. Mocht je een persoonlijk trainingsschema willen, dan is dat ook mogelijk. Voor € 29,50 kun je een trainingsschema kopen dat helemaal is afgesteld op jouw wensen. Op je online profiel worden resultaten opgeslagen en deze kun je vergelijken met vrienden of wielergenoten die hun gegevens ook online hebben staan. Uiteraard kun je via diverse sociale media opscheppen over je prestaties. Om deze app te gebruiken is registratie verplicht, dit kan ook via Facebook. Behalve een gratis variant kent fietstijden.nl ook een betaalde plusvariant. Deze abonnementsvorm kost € 4,95 per maand. Je kunt tevens een abonnement nemen voor een half jaar of jaar, dat vermindert de kosten aanzienlijk (respectievelijk € 24,95 en € 39,95). Extra’s die in het plusabonnement zitten zijn onder andere Nederlandstalige audio-coaching, extra trainingsschema’s, live trackingmogelijkheden en printfunctionaliteit.

ALTERNATIEF Als je het vooral interessant vindt om vast te leggen welke routes je allemaal hebt gereden, dan is de gratis app Map My Tracks voor iPhone en Android ook een optie. Deze app verandert je

Fietstijden.nl

smartphone in een gps-computer die al je routes

Prijs:

bijhoudt. Behalve de afgelegde route registreert Map My Tracks ook snelheidsprestaties die je online kunt delen.

Gratis en betaald (pluspakket)

Besturingssysteem: iOS, Android, Windows Phone Website:

www.fietstijden.nl

PC-ACTIVE 89


31-01-14 16:07

COLOFON

PC-Active 274

Colofon PC-Active is een uitgave van HCC Hoofdredactie: Jeroen Geelhoed

Distributie

Bladmanagement: Larissa van Putten

Nederland: Betapress B.V., Gilze

Bladadvies: Joris Hoogland

België: Imapress N.V., Turnhout

Eindredactie: Femke Kroes (KROESCOMMUNICATIE)

ISSN 0925-5745

Technische redactie: Henk van de Kamer Fotografie: Bastiaan van Musscher (BM fotografie)

Contact

& Walter Wijnhoven

HCC-ledenadministratie: www.hcc.nl/contact

Medewerkers: Sander Almekinders, Pieter-

of 0900-5626333

Cornelis Avonts, Femke Bergvelt, Herbert

Redactie PC-Active: [email protected]

Blankesteijn, Koen Crijns, Bert van Dijk,

Persberichten: [email protected]

Maikel Dijkhuizen, Jeroen Horlings, Dirkjan van Ittersum. Ronald Smit, Gerard Sombroek, Koen

www.hcc.nl/pc-active

Vervloesem, Veronique van der Waal,

www.twitter.com/HCCconnect

Walter Wijnhoven & Brenno de Winter.

www.facebook.com/HCCconnect

Marketing en sales: Bert Janssen

PC-Active verschijnt zes keer per jaar en is

Directie: Arda Gerkens

onderdeel van het HCC-lidmaatschap. Voor het

Management consultant: Wammes Witkop

HCC-lidmaatschap betaal je € 37,50 per jaar, inclusief PC-Active. Het lidmaatschap wordt

Advertentie exploitatie

automatisch verlengd voor de periode van een

BVDO Media Exploitatie, Aart van der Giezen,

jaar, tenzij je twee maanden voor afloop van je

[email protected], +31(0)6-41363965

lidmaatschap per brief of e-mail opzegt bij de HCC-ledenadministratie.

Drukwerk Senefelder Misset B.V., Doetinchem

© 2014

PEFC gecertificeerd Dit hout komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen PEFC/30-31-151

www.pefcnederland.nl

Uiterste zorg wordt besteed aan het vervaardigen van PC-Active. Desondanks zijn fouten niet uit te sluiten. HCC kan derhalve niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele fouten in artikelen, programma’s of advertenties. Overname van artikelen of andere redactionele bijdragen is slechts toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van HCC. Tenzij uitdrukkelijk anders is overeengekomen, heeft de redactie het recht om vrijelijk te beschikken over alle haar toegezondenmateriaal.

90 EDITIE 274

Colofon-2.indd 90

31-01-14 15:50

PC-Active Kensington feb 2014 - v2 - outlines.indd 1

24-1-2014 11:54:55

Untitled-2 1

30-7-2013 12:49:23

TABLETS TEST. EINDE WINDOWS XP Wat nu? 40. Welke kies je en waarom? 46. Het antwoord op al je digitale vragen 8 TABLETS GETEST 46

Recommend Documents