TaalPlusKlas 2013-2014 observaties van een initiatiefnemer Vooraf Sinds eind 2010 ben ik - Jeroen van der Zijde - vrijwillig mentor van Nazir Hosseini, die in 2009 op 12 jarige leeftijd en zonder familie uit Afghanistan naar Nederland vluchtte. Nazir heeft, ondanks school en mijn extra ondersteuning, een moeilijk te overbruggen taalachterstand. Dat komt, omdat hij, toen hij hier kwam, nog nooit onderwijs had genoten. Op zijn school, het Grotius College in Delft, is hij niet de enige die daar mee te maken heeft. Medio 2013 stelde ik de rector, Andrew van den Bosch, daarom voor om voor deze leerlingen op zaterdag een TaalPlusKlas te creëren en hen zo een flinke extra impuls te geven in hun taalontwikkeling. De rector omarmde dat idee enthousiast. Inmiddels heeft die TaalPlusKlas een cursusjaar gedraaid. Op 28 juni 2014 was er een feestelijke afsluiting. Bestuur en directie van het Grotius College hebben de ambitie om in het schooljaar 2014-2015 opnieuw een TaalPlusKlas te creëren en dit zaterdagse aanbod stap voor stap te verbreden tot een ‘Grotius Project voor talenten taalontwikkeling’. Daarom geeft ik in deze notitie mijn observaties over de voortgang en resultaten van de TaalPlusKlas 2013-2014 weer. Die voortgang heb ik gemonitord via voortgangsverslagen van de docenten, via het organiseren van voortgangsbesprekingen met betrokkenen, via het bijwonen van lessen en via de mentoring van Nazir, die één van de leerlingen was. Feiten over de TaalPlusKlas De belangrijkste feiten over de TaalPlusKlas 2013-2014 zijn: •
gestart op 9 november 2013 en afgesloten op 28 juni 2014;
•
25 lessen, steeds op zaterdag van 10 tot 14 uur;
•
bij de start waren er 8 en na 15 maart 2014 10 leerlingen, vluchtelingen van Afghaanse en Somalische achtergrond in de leeftijd van 15 tot en met 18 jaar (bijlage 1);
•
2 docenten: Gerrit Versteeg voor taalontwikkeling en Hannah Veldkamp voor creatieve en sociale vaardigheden;
•
het Grotius College Delft zorgde voor accommodatie en stond garant voor de kwaliteit van het onderwijs;
•
Fonds 1818, de Stichting Hulp aan Delftse Jongeren (‘Meisjeshuis’) en de Zomerschool doneerden gezamenlijk € 13.375,-; de uitgaven zijn binnen dit bedrag gebleven;
1
•
een wethouder van de gemeente Delft, Stephan Brandligt, onder meer belast met integratie, was tweemaal aanwezig om de start en de afsluiting te vieren;
•
op 21 januari 2014 verscheen in het Algemeen Dagblad een artikel over de TaalPlusKlas (bijlage 2).
Draagvlak Wat mij opviel is dat niet alleen de rector van het Grotius College het idee voor de TaalPlusKlas enthousiast omarmde, maar dat er in korte tijd van alle kanten steun kwam om de TaalPlusKlas te starten en draaiende te houden. Ik noem: •
het bestuur van het Grotius College, in het bijzonder Mehmet Aközbek;
•
Laurens Koeleman, administrateur, die zorgde voor de contracten en dat de financiën op orde bleven;
•
Ron Wijsman, coördinator van de Internationale Schakelklas van het Grotius College, die niet alleen onderstreepte dat het reguliere onderwijs tekortschiet voor analfabete jongeren, maar ook ‘zijn’ (ex)-leerlingen onvermoeibaar aanmoedigde om deel te nemen en te blijven deel nemen;
•
Esther van Laak, docente van de Praktijkschool en coördinator van de TaalPlusKlas, die onmisbaar was om de prille ideeën voor de TaalPlusKlas uit te werken en ook ‘haar’ leerlingen bleef aanmoedigen om deel te nemen;
•
Reina Boekhoudt, directiesecretaresse die als ‘spin in het web’ hielp om de subsidieaanvragen te completeren, de externe contacten met de fondsen, de gemeente Delft en de pers onderhield en als er iets mis dreigde te gaan altijd snel iets wist te organiseren
•
Ron de Rijk, de conciërge, altijd op zijn post en klaar om met iets te helpen;
•
Gerrit Versteeg en Hannah Veldkamp, de docenten die de uitdaging aangingen en niet alleen professioneel, maar ook vanuit hun hart de leerlingen met hun taal vooruit hielpen;
•
Fonds 1818, de Stichting Hulp aan Delftse Jongeren en de Zomerschool die ruimhartig en snel doneerden;
•
Stephan Brandligt, wethouder van de gemeente Delft, die tweemaal met de leerlingen in gesprek ging over hun motivatie voor de TaalPlusKlas en over hun toekomstplannen
•
de leerlingen, die hoe lastig soms ook, hun vrije tijd inzetten om die complexe Nederlandse taal nog beter eigen te maken; hun ouders die ook vaak meehielpen om hun kinderen gemotiveerd te houden.
Inhoud lessen Basis voor de lessen vormde het boek en de methode ‘Verder Lezen’. Daarnaast werd in de loop van de tijd de site ‘Nieuwslezer’ geïntroduceerd. Deze biedt actuele
2
nieuwsberichten aan op het niveau van de leerling en laat hem of haar daar vragen over beantwoorden. Afhankelijk daarvan gaat het niveau van de artikelen omhoog. Daarnaast is gewerkt aan de sociale vaardigheden om de taal te hanteren, fouten te durven maken etc. via groepsgesprekken, rollenspellen en presentaties. Ook hebben de leerlingen gedichten gemaakt, in een dagboek geschreven e.d. In de slotbijeenkomst is een film vertoond waarin een aantal leerlingen uit hun eigen dagboek voorlazen. Aan- en afwezigheid leerlingen Een belangrijke worsteling was om de leerlingen gemotiveerd te houden om te blijven deelnemen. Tot mijn frustratie bleek de aanwezigheid soms tot 4 leerlingen te dalen. Ook de leerling, die ik als mentor begeleidde, bleek regelmatig afwezig. Er is veel energie gestoken om met de leerlingen hierover in gesprek te gaan, ze te bewegen deel te nemen, er achter te komen wat er aan de hand was en het aangeboden programma aantrekkelijker te maken. Dit is gedaan door de docenten, de coördinator van de Internationale Schakelklas, de coördinator van de TaalPlusKlas en mijzelf. Ook de ouders, voorzover hier in Nederland, werden daar bij betrokken. Er bleken een aantal tegenwerkende factoren te zijn: •
turbulente thuissituaties die te maken hebben met hun vluchtelingenstatus; één leerling is daardoor bijvoorbeeld vrijwel niet aanwezig geweest, omdat zij in het gezin nodig was;
•
overbelasting door de combinatie van school, stages, werk en zelf het huishouden moeten runnen;
•
concurrerende vrijetijdsactiviteiten, zoals voetbal;
•
vrienden en vriendinnen die soms riepen “ Je bent gek als je op zaterdag naar school gaat.”
In dit licht was het een hele prestatie dat er zelfs in de slotfase toch soms 9 leerlingen aanwezig waren. Vooruitgang Bij de start van de TaalPlusKlas had ik een hoge ambitie: de leerlingen met een flinke impuls te helpen op een taalniveau te komen dat bij hun leeftijd past. Ron Wijsman van de Internationale Schakelklas hield mij vanaf het begin voor dat die ambitie met een extra inspanning van een jaar veel te hoog was. Ik wilde hem liever niet geloven. Hij heeft me in de loop van dat jaar geleerd blij te zijn met kleine stapjes, die overigens voor de leerlingen zelf heel groot zijn. Toen de leerlingen in januari 2014 voor de eerste keer met de wethouder in gesprek gingen vond ik het
3
moeizaam gaan, maar hij hield me voor dat dat een gigantische stap vooruit was, omdat ze bij binnenkomst in de Internationale Schakelklas met geen mogelijkheid te bewegen waren iets in de groep te zeggen. Zo was ik heel blij toen de wethouder me na afloop van de slotbijeenkomst eind juni 2014 zei dat hij duidelijke vooruitgang merkte, dat zijn gesprek met de leerlingen veel soepeler liep. Ron Wijsman wees me er ook nog op dat de leerlingen die voor de slotbijeenkomst gefilmd waren bijna achteloos af en toe even in hun dagboek keken toe ze hun verhaal vertelden. Het was nog niet zo lang geleden dat ze niet eens konden lezen De docenten meldden meer specifiek dat de leerlingen die actief hebben meegedaan duidelijk zijn vooruitgegaan in: •
hun woordenschat
•
technisch lezen, snel de essentie uit een tekst halen e.d.
•
woorden opzoeken via Internet
•
actief meedoen in gesprekken
•
sociale vaardigheden om in gesprek te gaan als het lastig is, in plaats van ‘er op te meppen’ of ‘dicht te slaan’.
Er is vooraf en achteraf bij de leerlingen van de TaalPlusKlas en bij een controlegroep een TOA-test voor het Nederlands lezen afgenomen. Die test lijkt te grof om de resultaten goed te kunnen interpreteren. Het enige dat er uit lijkt af te lezen is dat motivatie en inzet een cruciale factor is om vooruitgang te boeken. Wat heb ik geleerd Ook ik heb veel geleerd van de TaalPlusKlas: 1. Blij te zijn de met kleine stappen van vooruitgang in de taalontwikkeling van deze groep, wat niet wegneemt dat ik blijf zoeken naar mogelijkheden om die vooruitgang te versnellen; 2. Dat het algemene verhaal ‘taalontwikkeling is goed voor je toekomst hier in Nederland’ onvoldoende motiverend werkt. De lesstof moet nog directer aansluiten bij hun belevingswereld. Het zou goed zijn als de leerlingen projecten definiëren, bijvoorbeeld het halen van een rijbewijs, waardoor zij gerichte vragen krijgen op het gebied van hun taalontwikkeling. 3. Dat sociale vaardigheden, zoals duidelijk praten, vragen stellen als je iets niet begrijpt, fouten durven maken, je in lastige situaties kunnen bewegen van groot belang zijn om niet alleen op school steeds beter Nederlands te leren, maar ook in iedere situatie buiten school. Dit aspect behoeft een nog een zwaarder accent, bijvoorbeeld met behulp van theatrale taalmethoden. 4. Dat er voor deze groep een enorme versnelling in hun taalontwikkeling zou worden bereikt als ook thuis geprobeerd werd in het Nederlands te
4
communiceren. Daarom valt te denken aan een parallelle TaalPlusKlas voor ouders. Delft, 17 juli 2014 Jeroen van der Zijde www.vanderzijde.net
5
Bijlage 1 Leerlingen van de TaalPlusKlas 2013-2014 Voornaam Esman Mohamed Sahera Deqa Halima Hamdi Khadra Nazir Beela Khalid
Achternaam Mohamed Gaal Mohamed Farahan Hashemi Mohamed Ali Abdurahman Mohamed Farahan Ali Ahmed Hosseini Ali Abdulrahman Mohamed Abdulle
Geboren 25.12.1995 01.07.1997 01.01.2000 26.09.1999 01.07.1998 01.04.1998 08.09.1999 01.07.1996 01.07.1999 01.07.1996
Klas ISK ISK ISK 2e klas PRO 3e klas PRO 3e klas PRO 2e klas PRO 5e klas PRO 2e klas PRO ISK
ISK = Internationale Schakelklas van het Grotius College Delft PRO = Praktijkschool van het Grotius College Delft
Afkomstig uit Somalië Somalië Afghanistan Somalië Somalië Somalië Somalië Afghanistan Somalië Somalië
In Nederland sinds 13.05.2013 11.11.2010 06.06.2013 24.09.2010 11.07.2010 25.10.2010 16.03.2011 20.01.2009 15.02.2013 15.02.2013
6
Bijlage 2 Artikel over de TaalPlusKlas in het Algemeen Dagblad van 21 januari 2014
7
