Taaljournaal Spelling-special

1

Taaljournaal Spelling-special

In deze spelling-special: • Goede instructie is belangrijk • Nieuw: handige print-cd • Taaljournaal spelling en de Cito-toetsen

509802_TJ_Bulletin_4.indd B1

13-05-2008 12:25:39

2

Effectief spellingonderwijs met Taaljournaal

Uitvoerige instructie is belangrijk door Maartje Greevenbosch, auteur Taaljournaal Spelling is voor veel kinderen heel lastig. Een goede, uitvoerige instructie is dan ook een voorwaarde voor goede resultaten. De meeste leerlingen zullen niet zelf de spellingregels ontdekken, u moet ze daarbij behulpzaam zijn. Bij elke nieuwe spellingcategorie is een duidelijke instructie en begeleide inoefening noodzakelijk. Eerst hardop voordoen, dan nadoen door de leerlingen en zo nodig corrigeren: het zijn de ingrediënten van een effectieve spellingles. In dit artikel leest u hoe u met Taaljournaal effectieve spellinginstructie kunt geven. Eerst instructie, dan samen inoefenen In Taaljournaal heeft elk spellingblok een vaste structuur. In week 1, 2 en 3 is er nieuwe lesstof, week 4 is bestemd voor remediëring. In week 1 tot en met 3 zijn er steeds drie spellinglessen. Hoe verlopen die lessen?

Les 1: oriëntatie op de nieuwe spellingcategorie 1 Instructie op het bord U schrijft het woordpakket op het bord en onderstreept het net-als-woord. U bespreekt kort de belangrijkste kenmerken van de nieuwe categorie. Bijv. bij ‘aai, ooi, oei’ wijst u op de ‘i’ die je aan het eind schrijft, maar die je uitspreekt als /j/. U noemt dan enkele categoriewoorden in een betekenisvolle zin. In groep 4 en 5 leest u nu het verhaal voor; daarin staan woorden uit de categorie en het net-als-woord. U leest de tekst eerst helemaal voor, de kinderen luisteren. Dan leest u het opnieuw en schrijven de kinderen de categoriewoorden die ze herkennen op (in het voorbeeld bijv. ‘nooit, roeit, kraait’). Dan inventariseert u welke woorden ze hebben opgeschreven, enkele kinderen schrijven ze op het bord. Het woordpakket is nu niet zichtbaar. U bespreekt de juiste schrijfwijze en de voorkeursweg (voorkeurstrategie), in het voorbeeld de luisterweg met een extra tip. Daarna laat u het woordpakket weer zien. U bespreekt enkele woorden met behulp van het stappenplan voor de luisterweg. In de handleiding wordt bij de voorkeurstrategie altijd een woord uit de betreffende categorie

Tip Woordspin in de groep, Hang een groot vel op het net-als-woord. schrijf in het midden wordt de woordspin Gedurende de week nden woorden bij gevuld met zelf gevo die categorie.


13-05-2008 12:25:40

3

genoemd. Bijvoorbeeld in week 17 van groep 6 wordt ‘uniform’ behandeld als voorbeeldwoord voor de categorie /ie/ = i. U biedt de categoriewoorden in een betekenisvolle context aan. 2 Instructie met het werkboek Pas na de uitvoerige instructie gaat u naar het werkboek. De kinderen kleuren boven aan de linkerbladzijde het symbool van de voorkeursweg in. U wijst nog eens op het net-alswoord. Dan maakt u samen de startopdracht. Vervolgens legt u de bedoeling van opdracht 1 uit; de kinderen maken die zelfstandig. Les 2: oefenen met de nieuwe spellingcategorie Les 2 begint met een korte instructie: u activeert de voorkennis, vraagt welke woordpakketwoorden de kinderen nog weten (het woordpakket is daarbij niet zichtbaar) en laat woorden herhalen die nog niet genoemd zijn (dan is het woordpakket wel zichtbaar).

les 1 15 min instructie 5 min oefenen les 2 5 min instructie 15 min oefenen

les 3 20 min oefenen

HL, WB, stappenplan WB

HL, WB WB, AB, keuzeopdrachten (KB) extra: stappenplan, sterkaarten, opzoekboek, print-cd

WB, AB, keuzeopdrachten (KB) extra: stappenplan, sterkaarten, opzoekboek, print-cd

Het verloop van de spellinglessen en het materiaal dat u erbij nodig heeft.


U bespreekt de tip boven aan de rechterbladzijde. Dan kunnen de kinderen zelfstandig aan het werk met opdracht 2 en 3 in het werkboek. Wie klaar is, kan zijn werk zelf met het antwoordenboekje nakijken en gaat dan verder met een of meer keuzeopdrachten op de kopieerbladen.

Les 3: nog meer oefenen In les 3 wordt opnieuw geoefend met de spellingcategorie: de kinderen maken de opdrachten in het werkboek af en gaan dan verder met de keuzeopdrachten of met een sterkaart. Alle even nummers van de sterkaarten uit de kaartenbak zijn spellingkaarten. Veel oefenen is nodig Niet alleen uitvoerige instructie is belangrijk, ook veel oefenen is nodig om een spellingcategorie onder de knie te krijgen. Alleen oefenen met de opdrachten in het werkboek is beslist onvoldoende, vooral voor de zwakke leerlingen. Laat de kinderen daarom naast het werkboek ook elke week ten minste een keuzeopdracht maken. Die opdrachten zorgen voor herhaling, maar ook voor generalisatie van de spellingcategorie: er komen ook andere woorden dan die uit het woordpakket in voor,

13-05-2008 12:25:43

4

bijvoorbeeld samenstellingen, eerder geleerde woorden en andere woorden met dezelfde moeilijkheidsgraad. De toets en remediëring Eind week 3 maken de kinderen de mixtoets. U kunt ook differentiëren in het tijdstip waarop u de toets laat maken: de betere leerlingen maken die bijvoorbeeld al in les 2, de zwakke aan het eind van les 3. U kunt hierbij handig gebruikmaken van de mixtoets in het computerprogramma: elk kind maakt de toets op het moment dat hij eraan toe is. De mixtoets in het computerprogramma is precies hetzelfde als die in de kopieermap. Aan het resultaat van de mixtoets ziet u wie in week 4 moet remediëren en om welke categorieën het dan gaat. Voor de kinderen die remediëren is instructie weer essentieel. Deze extra instructie is uitgebreid beschreven in de handleiding. De extra oefenstof vindt u in de

kopieermap. Het computerprogramma geeft voor elk kind remediëring op maat. Het computerprogramma Spelling Naast de papieren materialen voor spelling is er een apart computerprogramma waarmee u de toets kunt afnemen en zo nodig kunt laten remediëren. Het programma registreert automatisch welke categorieën een kind nog niet beheerst. Voor die categorieën worden dan extra instructie en extra remediërende oefeningen aangeboden. Het programma houdt de resultaten van de kinderen bij, zodat u direct kunt zien hoe een kind de mixtoets heeft gemaakt en of het de stof na de remediëring wel beheerst. Dit jaar is er een verbeterde versie van het computerprogramma uitgebracht: het programma kan nu sneller worden doorlopen en is verrijkt met werkwoordspelling. U vindt een demo van dit programma op www.taaljournaal.nl.

Taaljournaal heeft veel extra oefenmateriaal: • De kopieermap bevat oefenmateriaal (keuzeactiviteiten) bij elke lesweek. Voor herhaling en generalisatie. • Op de print-cd vindt u een geheugenkaart voor elke categorie, met de juiste strategie en enkele oefenzinnen. • Voor week 37 t/m 40 zijn er extra opdrachten in de kopieermap, die betrekking hebben op de verschillende ‘wegen’. Ze zijn geschikt voor herhaling of voor generalisatie. • In groep 4 en 5 kunt u de woordopbouw handig visualiseren met behulp van de gekleurde woordstroken. • Met het computerprogramma kan de mixtoets worden afgenomen en geanalyseerd. Ook biedt dit programma remediëring op maat voor elk kind.


13-05-2008 12:25:45

5

Tip

Hulpmiddelen in Taaljournaal

Hoe spel ik dat woord?

Buiten de spellingles er geen spellingles Ga op de dagen dat tegorie van de is op zoek naar de ca een lesje uit de week, bijvoorbeeld in orden hebben weektaak. Hoeveel wo ? de kinderen gevonden

door Maartje Greevenbosch Taaljournaal Spelling besteedt veel aandacht aan het aanleren van ‘probleemoplossend gedrag’. Daarmee leren de kinderen hoe ze de spelling van een onbekend woord kunnen achterhalen. Ze vragen zich steeds af: ‘welke spellingmoeilijkheid zit er in dit woord en welke strategie moet ik gebruiken om te weten hoe ik het moet spellen?’

nen van de vijf voorkeurswegen, het zogenoemde wegenplan. Ook dat is een belangrijk hulpmiddel bij het automatiseren van het oplossend gedrag. Geef alle kinderen een kopie van de stappenplannen, zodat ze die steeds kunnen raadplegen, of hang ze uitvergroot op een centrale plaats in de klas.

Welke hulpmiddelen? Het aanleren van de strategieën wordt gemakkelijker met behulp van het stappenplan, dat in de kopieermap zit. Ten eerste is er het algemene stappenplan, waarbij het kind steeds de volgende vragen stelt: 1 Uit hoeveel stukjes bestaat het woord? 2 Hoe pak ik die stukjes aan? 3 Ik schrijf het woord. 4 Ik lees het woord. 5 Ik onderstreep de stukjes waar ik niet zeker van ben. 6 Als ik denk dat een stukje fout is, schrijf ik het opnieuw. 7 Ik controleer het woord, bijvoorbeeld met het Opzoekboekje.

Let-op-kaartjes Daarnaast zijn er de ‘let-op-kaartjes’, eveneens in de kopieermap. Ook die zijn een handig hulpmiddel om de kinderen probleembewust te maken. Elk kind kan op het kaartje noteren waar het nog moeite mee heeft of wat het graag wil onthouden. De ‘let-op-kaartjes’ kunnen gekoppeld worden aan de mixtoets. Bij elk lesblok kunnen de kinderen een nieuw kaartje maken. Ze kunnen dit kaartje dan ook gebruiken in andere lessen dan de spellingles.

Het is belangrijk dat kinderen de stappen bijna automatisch leren doorlopen. Want uit onderzoek blijkt dat kinderen die expliciet oefenen met het nakijken van hun teksten op spellingfouten, al na drie keer oefenen beter op hun spelling gaan letten. In de kopieermap vindt u ook de stappenplan-


Stappenplan tijdens toets? Tijdens de instructielessen zijn de stappenplannen van wezenlijk belang. Maar ook bij het inoefenen, dus bij de opdrachten in het werkboek, bij de keuzeopdrachten en bij de oefenzinnen van de print-cd, is het zinvol als de kinderen hun stappenplannen mogen raadplegen. Als er voldoende is geoefend, zal het schrijven van de woorden min of meer geautomatiseerd verlopen. De stappenplannen of geheugenkaarten zijn voor de meeste kinderen dan niet meer nodig. Soms kunt u het gebruik van de stappenplannen en kaarten toestaan bij de toetsafname (de Taaljournaal-toetsen, niet bij de Cito-toets). Maar dit kan het beste beperkt blijven tot de kinderen bij wie het spellen nog niet geautomatiseerd is en/of die er nog veel fouten mee maken.

13-05-2008 12:25:47

6

Handige print-cd voor spelling Tip woorden Oefenen met de weetbij ieder woord De kinderen bedenken . een betekenisvolle zin

Op verzoek van veel scholen is een handige print-cd gemaakt bij Taaljournaal spelling. Deze cd is er voor iedere jaargroep. Op de print-cd vindt u: - Per week een categoriekaart (ofwel ‘geheugenkaart’), met daarop: de categorie van die week, de bijbehorende strategie, de stappen van die strategie en het net-als-woord. Deze categoriekaarten zijn in te zetten naar keuze: u kunt ze in de klas ophangen of u kunt elke leerling een printje geven, enzovoort. - Bij elke categoriekaart zijn er vier bijbehorende oefenzinnen. Deze kunnen naar wens worden ingezet: ter controle van de instructie (is het goed begrepen, wordt het niet verkeerd ingeoefend?), achteraf als dictee, om klassikaal te oefenen, als begeleide inoefening voor de zwakke spellers, enzovoort. - Voor groep 6, 7 en 8 (veranderlijke én onveranderlijke woorden) zijn er steeds 8 oefenzinnen per week. Ook bij de blokken met onveranderlijke woorden vindt u extra oefenzinnen om de werkwoordspelling tijdens die weken toch te oefenen. Er zijn dan steeds 4 oefenzinnen voor de onveranderlijke woorden van die week en 4 extra oefenzinnen voor de werkwoordspelling uit het vorige lesblok. U kunt de print-cd nu bestellen! Vul het bestelkaartje in. U vindt het in het midden van dit bulletin.


Tip Woorden zo eken Bij luisteren regelwoorden : zet de categ week op het orie van de bord en laat elk kind 5 of zoeken die b 10 woorden ij die categori e horen. Ze o bewust de ca efenen zo hee tegorie en de l strategie. Variaties 1 Gebruik daa rbij de conte xt van het th thema over b ema. Gaat het eroepen, dan verzinnen ze die bij de cate 5 beroepen gorie passen . 2 Geef ‘huisw erk’ mee, bijv oorbeeld: ‘Zo den uit die ca ek 10 woortegorie op je slaapkamer, ken, op het sc in de keuhoolplein’, et c. 3 Laat woord en zoeken bij 2 categorieë elkaar lijken n die veel op of die met el ka ar te maken bijv. ezel/kikke hebben, r, ei/ij, f/v, en z.

13-05-2008 12:25:51

7

Taaljournaal spelling en de nieuwe Cito-toetsen door Maartje Greevenbosch Spellingtoetsen van het Cito Veel scholen nemen twee keer per jaar de Cito-toetsen af om een beeld te krijgen van de vorderingen van de leerlingen bij spelling. Dan blijkt soms dat in de Cito-toets andere categorieën getoetst worden dan in de methode tot die tijd zijn behandeld. Dat kan ertoe leiden dat leerkrachten zich afvragen of de kinderen wel voldoen aan de gestelde eisen. De Cito-groep geeft zelf al aan dat het onvermijdelijk is dat er verschillen zijn tussen hun toetsen en het categorieënaanbod in de diverse methoden en dat dat ook niet erg is (zie ook kader op blz. 8). Elke methode heeft immers zijn eigen opbouw. Bovendien zijn de methodeonafhankelijke Cito-toetsen en de spellingmethoden niet gelijktijdig ontwikkeld. Op dit moment worden de SVS-toetsen vernieuwd en geleidelijk vervangen door de nieuwe toetsen Spelling.* Cito-toetsen en Taaljournaal spelling Doordat in de nieuwe Cito-toetsen Spelling het aantal categorieën van de SVS uitgebreid is van 40 naar 48 is een grote mate van overeenstemming bereikt tussen de categorie-indeling van het Cito en die van Taaljournaal spelling. (Zie voor een volledig overzicht pagina 10 en 11 van dit bulletin.) Maar het categorieënaanbod in Taaljournaal wijkt op enkele punten af van de Cito-toetsen. Sommige categorieën worden in Taaljournaal wat later aangeboden dan het Cito ze toetst, terwijl soms ook het omgekeerde het geval is. Zo worden de categorieën eind -b/-p en hoofd-

letters eerder aangeboden in Taaljournaal dan het Cito ze toetst, terwijl de categorieën ‘afkortingen’ en het ‘afbreken van woorden’ (uitbreidingsstof groep 8), wel in Taaljournaal voorkomen, maar niet door het Cito getoetst worden. In de meeste gevallen hebben de leerlingen de leerstof in Taaljournaal gehad voordat die in de Cito-toetsen Spelling wordt getoetst. Er is geen reden om ongerust te zijn als leerlingen in de Cito-toetsen onvoldoende scoren op categorieen die nog niet behandeld zijn. Die categorieën worden immers op een ander moment in de methode aangeboden én getoetst. In de handleiding kunt u dat in één oogopslag zien. Keuzes bij de spellinglijn van Taaljournaal In Taaljournaal is ervoor gekozen om de spelling vanaf het begin grondig op te bouwen, zodat er een stevige basiskennis wordt opgebouwd en de kinderen goed voorbereid worden op de overige spellingstof. Daarom wordt in groep 4 de eerste 8 weken stof aangeboden die ook in sommige aanvankelijk-leesmethoden (gr 3) al is behandeld en die door het Cito in groep 3 wordt getoetst. Voor sommigen zal dit dus een herhaling zijn, voor anderen een goede voorbereiding op de stof in groep 4. Dit betekent dat enkele andere categorieën naar groep 5 verschuiven, zoals de woorden met een lange klank aan het eind (-a, -o of -u) of eind -d/-t. Dit geldt ook voor woorden met een eerste open of gesloten lettergreep, stof die voor kinderen in groep 4 moeilijk is en die daarom in Taaljournaal in groep 5 wordt aangeboden (en getoetst).

* De nieuwe toetsen Spelling voor gr 3, 4 en 5 zijn beschikbaar in schooljaar 2007/2008, die van groep 6 in 2008/2009, die van groep 7 in 2009/2010 en die van groep 8 in 2010/2011.


13-05-2008 12:50:25

Tip

8

nplan enplan. Het stappe n het stapp te e rg e v n re Veel kinde gen om de ige oefenin d u o v n e e wordt Bedenk efenen. Zo o te in d e stappen go nplan het stappe n a v ik ru b het ge seerd. geautomati

Sommige categorieën biedt Taaljournaal aan in grotere verbanden, met als gevolg dat ze in Taaljournaal net iets later aan de orde komen dan dat het Cito ze toetst. Zo worden de verkleinwoorden met -je/-tje (‘zusje’, ‘broertje’) door het Cito getoetst in groep 4. In Taajournaal komen die uitgangen in groep 5 aan de orde, tegelijk met een moeilijker uitgang als -pje (‘geheimpje’). Ook de categorieën

tweelettergrepige woorden met een eerste open of gesloten lettergreep worden in samenhang met behulp van hetzelfde algoritme (de Wegwijzer) aangeboden.

Het schema op blz. 10 en 11 laat de verschillen tussen Taaljournaal spelling en de Cito-toetsen zien.

“Veelgestelde vraag: De Cito-toetsen voor spelling sluiten niet aan bij een leerlijn spelling uit de methode. Hoe kan ik dan de vooruitgang van leerlingen bepalen? De opbouw van spelling in de diverse methoden verschilt. Sommige spellingmethoden zijn sneller met het aanleren van categorieën dan andere. Op zich is het geen probleem om de vaardigheid en de vooruitgang van een leerling te bepalen als nog niet alle categorieën aan bod zijn geweest. De toetsen zijn niet gebaseerd op het feit dat bij alle leerlingen alle categorieën aan bod zijn geweest. Wel kan er een vertekend beeld ontstaan indien een taak van een toets wordt voorgelegd waar meer dan 3 van de categorieën nog niet in de spellingmethode behandeld zijn. In dat geval is het raadzaam om de gemakkelijke taak (de A-versie bij de SVS/vervolg 1 bij de nieuwe toetsen Spelling) dan wel de taak van een half jaar eerder voor te leggen.” Bron: website Citogroep (november 2007).

Tip 5-Minutenspelle tjes Ik zie, ik zie wat jij niet ziet en he t is … - een ezel-woord (ramen, namenlij st, enz.) - een ijs-woord (krijtje, gordijn, aa nw ijsstok, enz.) - een ei-woord (meisje, dweil, et c. ) Net-als-woord-b al: - Gooi een bal na ar een kind en no em het net-alswoord (bijv. ‘kik ker’). Het kind go oi t de bal nu naar een ander kind en roept een woo rd uit die catego (bijv. sokken). Zo rie verder totdat ee n kind geen woord meer weet. Onzin-race - Maak kleine gr oepjes. Elk groe pje bedenkt zove mogelijk onzinw el oorden bij de ca tegorie van de week. Het groe pje met de mee ste woorden (of leukste woord) het heeft gewonne n (en mag als ee naar buiten). rste


13-05-2008 12:25:56

9

Overzicht van de verschillen tussen spelling en de Cito-toets Cito-toetsen en Taaljournaal spelling Hieronder ziet u welke categorieën door het Cito eerder worden getoetst dan ze in Taaljournaal behandeld worden.

Categorie tweelettergrepige woorden met open eerste lettergreep Het Cito toetst aan het eind van groep 4 enkele woorden met de uitgang –en, bijv. ‘straten’. In Taaljournaal komt deze categorie voor het

Groep 4 Categorie verkleinwoorden Het Cito toetst de verkleinwoorden met -je/tje (behalve als het grondwoord op t of d eindigt) in groep 4 ( bijv. ‘zusje, broertje’). In Taaljournaal komen die uitgangen in groep 5 aan de orde. Maar dan worden tegelijk ook verkleinwoorden van grondwoorden met -t of -d op het eind (bijvoorbeeld ‘eindje’) en met de uitgang -pje, (bijvoorbeeld ‘geheimpje’) aangeboden.

eerst in groep 5 aan de orde, maar dan samen met andere uitgangen, bijvoorbeeld ‘muziek, later, ezel, hoge’.

Categorie tweelettergrepige woorden met ge-, be-, ver-, -el, -er, -en Het Cito toetst deze woorden in groep 4. Taaljournaal behandelt de voorvoegsels ge-, be- en ver- wel in groep 4, maar de achtervoegsels -el, -en, -er als groep samen met -e en -em in het begin van groep 5. Een woord als ‘begin’ is in Taaljournaal in groep 4 dus wel behandeld, maar ‘spiegel’ nog niet.

e d

Categorie tweelettergrepige woorden met gesloten eerste lettergreep Het Cito toetst in de nieuwe spellingtoetsen (niet in de SVS) aan het eind van groep 4 ook enkele woorden uit deze categorie, bijv. ‘bruggen’. In Taaljournaal komt deze categorie voor het eerst in groep 5 aan de orde, maar dan wel met veel meer verschillende uitgangen, bijvoorbeeld ‘herrie, middag, trommel, wanneer’.

Categorie lange klank aan het eind van een woord (-a, -o, -u) Het Cito toetst deze woorden aan het eind van groep 4 (bijv. ‘zo’ en ‘nu’). In Taaljournaal komt deze categorie halverwege groep 5 aan bod in samenhang met de categorie ‘lange klank aan het eind van een klankgroep’ en dan ook in gecompliceerder woorden (bijv. ‘opa’) en met de uitgang -ee (bijv. twee).


13-05-2008 12:26:05

Tip

10

as De kaart in de kl k zich kaart van de wee rie Hang de catego met cd tpakket). (De prin (i.p.v. het woord makkel ). Zo kunt u er ge ni ju in t ijn ch rs ve g. Als u e ssen dan spellin ook bij andere le ld bij ge omt, bijvoorbee categorie tegenk van de c t net-als-woord een link naar he

Groep 5 Categorie twee- of meerlettergrepige woorden met –em, -elen, -enen of -eren In Taaljournaal wordt de onbetoonde uitgang -em wel in groep 5 aangeboden, maar de drie laatstgenoemde uitgangen in groep 6. Groep 6 Categorie woorden met –teit of -heid In Taaljournaal wordt de uitgang –heid wel in groep 6 aangeboden, maar de uitgang –teit in groep 7. Groep 7 Categorie moeilijke meervouden van woorden op onbeklemtoonde -es, -ik, -et Deze behandelt Taaljournaal in de uitbreidingsstof van groep 8. Categorie woorden waarin /ks/ geschreven wordt als x In Taaljournaal is deze categorie opgenomen in groep 8. De toetsing door het Cito van de y en de behandeling van deze letter in Taaljournaal lopen wel parallel (groep 8).

Cat.nr. Cito 1 2 2 4 3 6 8 8 5 7 11 12 17 14

Cat.nr. TJ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

19

15


categorie mk, km, mkm mm vooraan mm achteraan moeilijke duo’s mmkmm sch-/schrf/v s/z meer medeklinkers ng/nk ei/ij aai/ooi/oei -ch/-cht eer/oor/eur eren/oren/euren uw/eeuw/ieuw

Categorie Franse leenwoorden Taaljournaal heeft deze in groep 8 geplaatst. Categorie Engelse leenwoorden Ook deze woorden worden in Taaljournaal in groep 8 behandeld.

Extra oefeningen voor groep 4 Omdat de afwijkingen het grootst zijn voor groep 4 is bij Taaljournaal extra oefenstof in speelse vorm ontwikkeld. Zo krijgen scholen de gelegenheid om in groep 4 vast te oefenen met enkele categorieën die in Taaljournaal pas in groep 5 aan de orde komen, maar die door het Cito al in groep 4 getoetst worden. U vindt deze lessuggesties op www.taaljournaal.nl.

De nieuwe Cito-toetsen spelling verschijnen tussen 2007 en 2011. Op dit moment is nog niet bekend welke woorden het Cito in de toetsen van groep 5 t/m 8 opneemt. Daardoor kunnen in de loop van de tijd kleine bijstellingen nodig zijn.

getoetst door Cito in week** M3,E3 M3,E3,M4 M3,E3,M4 E3,M4 E3,M4 E3,M4,E4, M5,E5 M4,E4,M5 M4,E4,M5 E3,M4 E3,M4,E4, M5,E5,M6 M4,E4,M5,M6,E6,M7,E7 M4,M5 E4,M5,E5,M6,E7

aanbod in TJ in week gr 4 gr 5 gr 6 1 2 3 5,15 6 7,19 9,31 10,31 11,23 13,14 1,26 7 17,18,27 2,7 3,6,34 21 3,23 22 31 2

M4,E4,M5 E4,M5,E5

25,35 26

gr 7

gr 8

7

8,17

2,25 2,35

13-05-2008 12:26:10

11

Tip

in de klas ek zichtbaar op kaarten cd met categorie verwijzen, makkelijk naar uit die Als u een woord is, leg dan d bij geschieden . an de categorie

Woorden schatwoo rden Verdeel d e woorde n schatwoo week in c rden van ategorieë de n (behalve de catego d ie waarva rie nog n n ooit is aa Hiermee ngebode kunt u oo n ). k ‘oude’ c eens herh ategorieë alen. n nog

Cat.nr. Cito 16 13 10 18

Cat.nr. TJ 16 17 18 19

10,23 -

20 21

20,47

22

15

23

21,47

24

9,46 24 22 33 25 26 27 37 29 23 29 31 30 28 41 40 31 36 46

25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

38 -34 -43,48 35 45

44 45 46 47 48 49 50

34 32,44 39 42 38 --

51 52 53 54 55 56

categorie au/ou samenstellingen be-/ge-/vereind -d/-t -e/-el/-em/-en/-er marmot- en kuikenwoorden (medeklinker of tweetekenklank aan het eind van een klankgroep) ezel-woorden (lange klank aan het eind v.e. klankgroep lange klank aan het eind v.e. woord kikker-woorden (korte klank aan het eind van een klankgroep) verkleinwoorden -ig/-lijk -f/-v; -s/-z eind -b/-p /ie/ = i c = /s/ c = /k/ hoofdletters weglatings-teken ’ -elen/-enen/-eren meervoud op ‘s -heid -tie /zj/ = g -isch(e) /t/ = th -teit trema verkleinwoorden: klinkerverdubbeling /sj/ = ch afkortingen tussen-e(n) accenten moeilijke meervouden verbindingsstreepje stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden tussen-s /ks/ = x; y/q Engelse leenwoorden iaal/ieel/ueel/eaal Franse leenwoorden afbreekstreepje

getoetst door Cito in week** E4,E5,M6,E6,M7 M4,M5,E5,M6,E6 M4,E4,M5 M4,E4,M5,E5, M6 M4,E4,M5,E5,M6

aanbod in TJ in week gr 4 gr 5 gr 6 29,30 3,19 35 33 1,15 34 11 5,6,27, 34 9,10

gr 7 11

gr 8 8

3

6

13,14

1

E4,M5,E5,M6, E6,M7,E7,M8

17,22

1,11,27

1,19

5

E4,M5

18

1,11,27

1,19 26 18 2

5

6,34 2,25 2,25 34

7,11 35 35 1u* 27

E4,E5,M6,E6, M7,E7, M8 M4,E5, M6,M7,E7 M5,E5,M6,M7 E5,M6 M7,E7 M6,E6,M7,E7 M6,E6,M7,E7,M8 M6,E6,M7,E7,M8 M7 E6,M8 E5,M6 E6,M7,E7,M8 E6,M7,E7 E6,E7,M8 E6,M7,M8 M7,E7 M7,E7,M8 E6,M7,E7 E7,M8 M7,E7 E7,M8 M8 M7,E7,M8 M8 M8 M8 E7,M8 E7,M8 M8 E7,M8

21 29 30 33 34

3 2 5,17 9 10 18 18 19 25 26 33 34

35 5 9 10 17 27 33

27 26 34 9 26 26 5u

9 7u 2u,4u 6u 6u 5u 8u 3u,4u 18 19 25 33 10

Schema categorieën in nieuwe Cito-toetsen Spelling en Taaljournaal ** M = ‘midden’, E = ‘eind’ van de aangegeven groep. * u = uitbreidingsstof


13-05-2008 12:26:16

12

De categoriespelletjes spelen op elk gewenst moment! Het computerprogramma begint standaard met de mixtoets; het is immers gebouwd als remediëringsprogramma ná de toets. Maar de kinderen kunnen ook vóór de toets al met de categoriespelletjes uit het programma spelen. Met een eenvoudige handmatige instelling kiest u zelf de categoriespelletjes die u ze wilt laten doen. Zo wordt het oefenen nog leuker! Hoe werkt het: Stap 1 Ga naar het leerkrachtgedeelte van het programma (via het Startmenu of na Ctrl-l in het leerlingenscherm). Stap 2 Kies onder ‘Selecteer groep’ de gewenste groep. Stap 3 Ga naar ‘Toegang’ en selecteer de leerlingen voor wie u dezelfde spelletjes wilt klaarzetten. Of kies: ‘Alles selecteren.’

Stap 4 Vink onder ‘Inhoudsstructuur’ ➞ ‘Spellingcategorieën’ de gewenste oefeningen aan (of kies een hele week). Als een leerling zich hierna aanmeldt bij het programma, worden de gekozen oefeningen of spelletjes onmiddellijk aangeboden, vóór de mixtoetskeuze. Als het kind het spel heeft uitgevoerd, wordt in het programma het vinkje bij deze oefening vanzelf weer uitgezet. Als alle oefeningen zijn gedaan, verschijnt het mixtoetskeuzescherm weer (tenzij u het vinkje bij Weken hebt weggehaald). Spelen maar!!


28-2-11 13:47:25

13

Variaties op het aanbieden van de woordpakketten Onderwerp In de voorbereiding van de spellingles schrijft u, als u de handleiding volgt, het woordpakket op het bord. De kinderen kunnen hiervan tijdens de spellinglessen gebruikmaken. Maar gebeurt dat ook? Doel Met deze suggesties bieden we enkele variaties aan op het aanbieden van het woordpakket waardoor dit woordpakket meer ‘tot leven’ komt en de woorden op het bord meer betekenis krijgen. Het woordpakket, maar dan anders 1 Afwisseling Routines zijn prima, maar het aanleren van de nieuwe woorden in een woordpakket vraagt om verwondering, om aandacht. Varieer dus in de aanbieding van het woordpakket. Zet het de ene week op het bord om het de andere week op een strookje papier op de tafel van de kinderen te plakken. Of schrijf elk woord afzonderlijk met dikke viltstift op een strook papier. Hang de stroken aan een waslijn voor het raam. 2 Speelse opdrachten bij de woordpakketten Een woordpakket dat alleen op het bord staat, aan een waslijn hangt of op de bank geplakt wordt, nodigt de meeste kinderen niet uit daar echt aandacht aan te geven. Als u er een aantal keer in de week een korte oefening mee doet, gebeurt dat wel. Een aantal voorbeelden: • De woorden hangen op stroken met een knijper voor het raam. Draai voorafgaand aan de spellingles drie of vier stroken om. Vraag: Welk woord stond er op dit strookje? Kun je


het op het bord schrijven? Geef eventueel de eerste letter van het woord als ze het niet weten. • De kinderen hebben het woordpakket op papier. Laat hen de woorden die ze echt moeilijk vinden rood kleuren. De woorden die ze echt makkelijk vinden kleuren ze groen. De woorden waarover ze twijfelen kleuren ze oranje. Laat ze in duo’s elkaar een dictee geven van 3 rode woorden of juist 3 groene of oranje woorden. • Laat ze de woorden van een rijtje opschrijven in volgorde van het aantal letters. Het woord met het minste aantal letters komt bovenaan. Nauwkeurig waarnemen is hierbij van belang. • Laat de kinderen elkaar een kolom (verticaal) of een rij (horizontaal) woorden voorlezen. Laat ze het moeilijkste woord uit die rij herhalen en uit hun hoofd opschrijven. Let op: Bij de voorgaande en enkele volgende tips gaan we ervan uit dat het woordpakket in vier rijtjes van vijf woorden opgeschreven staat.

3 Spelletjes In tweetallen kunt u de kinderen een van de volgende spelletjes laten doen. Het ene spelletje neemt iets meer tijd dan het ander. • Dobbelsteen Een tweetal gooit om beurten met de dobbelsteen. Bij elk cijfer op de dobbelsteen hoort een opdracht:

13-05-2008 12:26:25

14

1 = lees de woorden uit kolom 1 tweemaal aan de ander voor. 2 = lees de woorden uit rij 2 tweemaal aan de ander voor. 3 = geef de ander een dictee van het derde woord in elke rij 4 = kies vier woorden; dicteer die aan de ander 5 = sla een beurt over 6 = kies een woord; de ander spelt het woord hardop • Raad een woord De een kiest een woord uit het woordpakket en geeft steeds een beetje informatie prijs om welk woord het gaat. De ander heeft het woordpakket voor zich. Bijvoorbeeld: het woord heeft vijf letters…; het woord eindigt op een /o/…; het woord rijmt op foto…. Of: De een kiest een woord uit het woordpakket en de ander moet door middel van het stellen van vragen erachter komen om welk woord het gaat. Het eerste kind mag alleen met ‘ja’ en ‘nee’ antwoorden. Of: De kinderen kiezen elk een woord en vertellen de ander niet welk woord dat is. Ze tekenen vervolgens elk een rebus van hun woord.


Raad de ander jouw woord? • Galgje Laat de kinderen ‘galgje’ spelen met een woord dat een van hen kiest uit het woordpakket. • Nieuwe woorden maken De kinderen kiezen om beurten een woord uit het woordpakket. Elk probeert nu van de letters van het woord zoveel mogelijk andere woorden te maken. Wie de meeste woorden heeft, wint het spel. Moeite

Moeite

ei

te

moe

Een andere mogelijkheid is dat ze beiden een ander woord kiezen of de ander een woord uit het woordpakket geven. In het laatste geval moeten beide woorden evenveel letters hebben. • Hoeveel woorden Geef de kinderen een honderdveld. Laat hen zoveel mogelijk woorden in het honderdveld opnemen, maar elk woord moet steeds – net als bij het spel scrabble - met tenminste een ander woord verbonden zijn.

13-05-2008 12:26:26

15

Extra oefenstof voor groep 4 Het Cito toetst enkele categorieën al in groep 4 terwijl deze door Taaljournaal in groep 5 worden behandeld. Om de kinderen in groep 4 alvast kennis te laten maken met deze categorieën zijn er nieuwe lessuggesties beschikbaar. Ga naar www.taaljournaal.nl en download de gratis lessuggesties. Taaljournaal | Lessuggestie | groep 4 | cat. eind -d/-t

Mijn Malmberg

Van alles één!

Taaljournaal | Lessuggestie | groep 4 | cat. verkleinwoorden op -je, -tje en -pje

kopieerblad 1a

Opdracht 1

Taaljournaal | Lessuggestie | groep 4 | cat. duffe /u/: el, em, er

Mijn Malmberg

Jouw zusje? Nee, mijn broertje!

Mijn Malmberg

Uuuhm!

kopieerblad 1

kopieerblad 1a

Opdracht 1

Opdracht 1

Welk woord hoort in de zin?

Lees de tekst onder elk plaatje.

CZZ!YVi^hb^_c

Hoor je een -t of een -d in het lange woord?

>hYVi_Zojh_Z4

Vul dan de goede letter in.

Op welk plaatje zie je dat woord?

WgdZgi_Z

Zet het nummer van dat plaatje voor de zin.

ÈAZj`L^_ilZZ]dcYZcÉ

Vul in de zin het woord in.

ÈL^_ZZc]dciZcZZc`VYÉ

ÈL^_]ZWWZc ilZZ`ViiZc#É

Lees elke spreekwolk. Zet een streep onder het woord met -je of -tje. Kleur het woord zonder -je of -tje.

LViZZca^Z[WgdZgi_Z

:ZcàZ^cij^ci_Z#

>`bVV`ZZc\gVe_Z# =^_]ZZ[iZZcWZZgi_Z

LViZZcàZ^c]j^h_Z#

>òîde

>`lVcYZaZZchij`_Z#

:ZcgddYhidZai_Z#

:ZcàZ^cl^Zai_Z#

LVioîZg^c

YVibjjgi_Z

YViYddh_Z4 =^_bdZio^_cÓZh_Z#

>`lâZZcojh_Z

LVX]iW^_YVi

9Vi^h]VVg_Vh_Z#

De

eVVai_Z# Een kis

.

Een broo

.

Een boo

.

klom uit zijn kooi.

Je hoorde de donder en je zag de

Opdracht 2

.

Kies een woord met -je of -tje. De

Schrijf het woord in het goede vak.

maakte een mooi portret van de koningin.

Zet het woord zonder -je of -tje erachter. Zij kocht een leuke -je

in de kledingwinkel.

-tje Op de bloem zat een prachtige

bakje

bak

broertje

.

broer Mijn

stond heel hoog in de lucht.

Volgens mij ben jij goed ziek, zei de Een paar

.

Ik wil deze kwas

.

Die een

Doe jij de

gaat weg.

© Malmberg, ‘s-Hertogenbosch



categorie eind -d/-t

. even op de pan, vroeg mamma.

categorie verkleinwoorden op -je, -tje,

categorie duffe /u/: -el, -em, -er

en -pje Taaljournaal | Lessuggestie | groep 4 | cat. lange klank aan eind v/e woord

Ha, ho, hu!

Mijn Malmberg

kopieerblad 1a

Kwartetten met klinkers

Opdracht 1

Opdracht 1

Knip de kaartjes langs de stippellijnen uit.

Knip de kaartjes los. Leg ze omgekeerd op tafel.

Leg ze omgekeerd op tafel.

Hussel ze door elkaar en maak er een stapel van.

Speel het spel memory.

Geef ieder 5 kaartjes en leg de rest in het midden.

Wie wint de meeste kaartjes?

Speel nu het kwartetspel.

Mijn Malmberg

kopieerblad 1

]V

=V

'

cj

\V eV

9î^h b^_ceV#

hiV

higd @dbcj

haV


categorie lange klank aan eind v/e woord


Taaljournaal | Lessuggestie | groep 4 | cat. ezel- en kikker-woorden

LANGE KLANK /ee/

LANGE KLANK /ee/

LANGE KLANK /ee/

LANGE KLANK /ee/

WZZ`

higZ`Zc

`gZZ`

lZ`Zc

• streken

• kreek

• weken

• beek

• kreek

• weken

• beek

• streken

• weken

• beek

• streken

LANGE KLANK /aa/

LANGE KLANK /aa/

hX]VVa

higViZc

• kreek

LANGE KLANK /aa/

LANGE KLANK /aa/

iVVa

YgVYZc

• straten

• schaal

• schaal

• taal

• taal

• straten

• draden

• draden

• draden

• schaal • taal • straten

LANGE KLANK /oo/

LANGE KLANK /oo/

hX]dda

Wd\Zc

• bogen

• school

• bogen

• bogen

• poot

• poot

• school

• poot

• bomen

• bomen

• bomen

LANGE KLANK /uu/

hijjg

LANGE KLANK /uu/

WjgZc

LANGE KLANK /oo/

LANGE KLANK /oo/

eddi

WdbZc • school

LANGE KLANK /uu/

LANGE KLANK /uu/

jjg

hX]jgZc

• buren

• uur

• schuren

• stuur

• uur

• schuren

• stuur

• buren

• schuren

• stuur

• buren

• uur


categorie ezel- en kikkerwoorden

13-05-2008 12:26:27

16


13-05-2008 12:26:30

Taaljournaal Spelling-special

Recommend Documents