TAALDREMPELS OP SCHOOL André Fruithof, Marijke Decavel, Martine Gillis, Paul Raes, Bellinda Staelens, Martine Van Overmeiren en Riet De Vos voor leraren zaak- en praktijkvakken, leraren talen, coördinatoren, technisch adviseurs, directieteams
Resultaten van het PISA-onderzoek PISA is een driejaarlijks onderzoek (2000 – 2003 – 2006 - 2009) naar de prestaties van leerlingen in een hele reeks landen (70 landen of grote regio’s). Er zijn drie testen afgenomen: leesvaardigheid, wiskunde en wetenschappen. In PISA 2009 stond de leesvaardigheid in de kijker. … Voor leesvaardigheid haalde Vlaanderen een score van 519 punten. Het gemiddelde van alle leerlingen die wereldwijd deelnamen was 500. Het gemiddelde van de leerlingen in de OESO-landen was 493. De Franse Gemeenschap haalde 489. Voor de toets wiskunde is het beeld zeer vergelijkbaar. De Vlaamse leerlingen doen het uitstekend. Finland is het enige westerse land dat hoger scoort dan Vlaanderen, maar dat verschil is zelfs niet meer statistisch significant. De andere landen die het beter doen dan Vlaanderen zijn: Shanghai-China, Singapore, Hongkong-China, Korea en Taipei-China. Voor wiskunde behaalde Vlaanderen een score van 537. Het gemiddelde van alle leerlingen is 500. Het gemiddelde van de leerlingen in de OESO-landen bedraagt 496. De Franse Gemeenschap haalde een score van 488, opnieuw onder het OESO-gemiddelde. Het beeld voor wetenschappelijke geletterdheid is vergelijkbaar met dan van leesvaardigheid en dat van wiskunde. Finland en Estland zijn de enige Europese landen die Vlaanderen vooraf gaan. Voor het overige doen de Aziatische landen het beter, Nieuw-Zeeland, Canada en Australië. De Vlaamse score voor wetenschappelijke geletterdheid bedraagt 526. Het gemiddelde van alle leerlingen bedraagt 500, het OESO-gemiddelde is 501. De score van de Franse Gemeenschap bedraagt 482. … De PISA-resultaten laten echter ook een aantal knipperlichtjes branden: Vlaamse leerlingen mogen dan heel goed scoren inzake leesvaardigheid, ze hebben gemiddeld zeer weinig plezier aan lezen en dat is bijzonder jammer. Het blijkt dat als jongeren lezen voor het plezier, hun score voor leesvaardigheid heel wat hoger is. Het volledige rapport vind je op http://www.ond.vlaanderen.be/nieuws/2010/bijlagen/20101207-PISA.pdf
DM
januari 2011
Taaldrempels op school www.vicog.be
pagina 1
Hoe is het taalbeleid op school? Een vragenlijst ter inspiratie. Op scholen gebeurt heel veel rond taalbeleid, soms meer dan men denkt. We kregen de voorbije maanden heel wat vragen over checklists. We verzamelden vragen uit bestaande lijsten en vulden die aan met vragen op basis van wat we ervaren hebben in scholen. We hopen dat deze lijst kan inspireren bij de uitbouw van een taalbeleid op school. Het is zeker niet de bedoeling de exhaustieve lijst aan collega’s te bezorgen om zicht te krijgen op wat gebeurt in de school. Een goede manier van werken lijkt ons dat de werkgroep taalbeleid de lijst doorneemt en dan een selectie maakt in functie van de eigen school. Welke vragen gaan naar het beleid? Welke gaan naar de leraren? Betrekken we ook leerlingen en ouders bij de bevraging?
Aandacht voor taal: een taak voor iedereen in onderwijs! Lees de stellingen. 1. Zet een kruisje in de (voor jou) passende kolom. 2. Duid de stellingen aan die voor de school * reeds voldoende uitgewerkt zijn (blauw) * belangrijk zijn om verder uit te werken (groen) * niet belangrijk zijn om verder uit te werken (rood)
Stelling
Onze school heeft een visie op taalbeleid. Onze school toont respect voor de thuistaal van de leerlingen. De school besteedt aandacht aan begrijpbare taal in de communicatie met ouders en leerlingen (reglementen, brieven, …). Onze school beschikt over een open leercentrum, een mediatheek, schoolbibliotheek. In onze school is een werkgroep taalbeleid. De visie van de school op taalbeleid en de werking van de WG wordt gecommuniceerd naar alle personeelsleden. In de werkgroep taalbeleid zitten ook collega’s uit de niet-taalvakken. Het nascholingsbeleid biedt kansen aan alle leerkrachten om zich te professionaliseren i.f.v. taal en taalbeleid. De school organiseert geregeld structureel overleg tussen leraren van taalvakken en andere vakken. Er is regelmatig uitwisseling van bruikbaar materiaal tussen leerkrachten taal en niet-taal. In onze school nemen we taalaanvangstoetsen af. We bespreken de resultaten van de taaltoetsen op de klassenraad. We maken op de klassenraad afspraken voor de verdere opvolging van de
DM
januari 2011
Taaldrempels op school www.vicog.be
pagina 2
taaltoetsen. Tijdens het inschrijvingsmoment noteren we gegevens over de thuistaal op ons inschrijvingsformulier. Tijdens de klassenraad besteedt het team aandacht aan het taalniveau van de leerling. In onze school werken wij met begeleidingsplannen voor taalgerelateerde leerstoornissen (dyslexie, dysorthografie,…). We evalueren en bespreken de effecten van remediëring tijdens de klassenraad. In onze school is er een gemeenschappelijke aanpak om leerlingen met taalachterstand op te vangen. Onze school neemt initiatieven die het taalonderwijs aanvullen en versterken (bv. toneel, vrij podium, gedichtendag,…). Ik weet op welke vaardigheden elke leerling uit mijn klas goed of slecht scoort. Ik houd rekening met de opmerkingen en aandachtspunten die zijn meegegeven tijdens de klassenraad. Leerlingen mogen van mij een woordje van waardering verwachten wanneer ze het goed doen. Leerlingen die het moeilijk hebben, mogen van mij ondersteuning en aanmoediging verwachten. Bij elke activiteit die in mijn les gebeurt, ben ik mij bewust van de mogelijkheden voor het verhogen van taalvaardigheid. Wanneer ik informatie gegeven heb, ga ik na of leerlingen de boodschap begrepen hebben. Ik koppel de informatie die ik geef aan handelingen die ik uitvoer, voorwerpen, foto’s of prenten die ik toon,… Ik besteed aandacht aan duidelijke vraagstelling. Bij een probleemstelling laat ik leerlingen graag zelf nadenken, de oplossing ontdekken en een mogelijk antwoord formuleren. Ik leer leerlingen actief luisteren naar medeleerlingen. In mijn les geef ik de leerlingen voldoende kans om afwisselend te luisteren, te spreken, te schrijven en te lezen. Mijn stijl van lesgeven is voldoende afwisselend. Teksten die ik in de klas gebruik, bereid ik thuis voor, gelezen door de ogen van de leerlingen in die klas. Ik laat leerlingen met een verschillend taalniveau samenwerken in duo’s of groepswerk. Ik heb aandacht voor specifieke schooltaal/vaktaal. De gebruikte vaktaal is voor de leerlingen zichtbaar aanwezig in het lokaal. Ik reik de leerlingen schrijfkaders aan om een geschreven opdracht tot een goed einde te brengen. Ik bied de leerlingen strategieën aan die hen helpen informatie gemakkelijker te begrijpen, te interpreteren en te verwerken. Ik zet leerlingen aan om bij het begin van de les/een nieuw thema te vertellen wat ze reeds weten. Ik spoor de leerlingen aan om vragen en antwoorden precies te formuleren. Ik geef mijn leerlingen de kans om mondeling te participeren aan de les via interactieve werkvormen. Ik geef mijn leerlingen geregeld de kans om deel te nemen aan discussies tijdens mijn les.
DM
januari 2011
Taaldrempels op school www.vicog.be
pagina 3
Ik geef taalzwakke leerlingen de kans om tijdens mijn les taalachterstand weg te werken. Taalsterke leerlingen daag ik uit om hun taalvaardigheid maximaal te ontplooien. Taken die ik geef, zijn voldoende gevarieerd. Taken die ik geef, hebben als doel het leereffect te verhogen. Taken die ik geef, hebben een grote motiverende kracht. Uitspraken die ik doe over het taalgebruik van de leerling baseer ik op gerichte observatie. De leerlingen zijn bereid verzorgde taal te hanteren. De leerlingen spreken respectvol over leerkrachten en medeleerlingen. De leerlingen hanteren de juiste vak- en schooltaal. De leerlingen brengen op begrijpelijke wijze mondeling verslag uit over een gemaakte taak. De leerlingen verwoorden op begrijpelijke wijze eigen mening, ervaringen en ideeën. De leerlingen schrijven begrijpelijke antwoorden op toetsvragen. De leerlingen tonen bereidheid om te luisteren naar kritische opmerkingen van leerkrachten en medeleerlingen. Bij het spreken in groep, voor een publiek gebruiken leerlingen de juiste lichaamstaal. Leerlingen participeren in het uitwerken van taalacties binnen de school. De ouders worden tijdens het oudercontact geïnformeerd over de evolutie van hun kind op taalvlak. De effecten van remediëring worden regelmatig geëvalueerd en meegedeeld in gesprek met de leerling en de ouders. De ouders krijgen de kans om mee te denken over taalontwikkeling binnen de school. Op de schoolraad komt het taalbeleid van de school ter sprake. De school gebruikt diverse kanalen (mondelinge en schriftelijke) om contacten met ouders te leggen. …
Besluitvorming Volgende stellingen scoren goed:
Volgende stellingen scoren slecht:
De school heeft deze stelling reeds voldoende uitgewerkt
DM
januari 2011
Taaldrempels op school www.vicog.be
pagina 4
Het team vindt het belangrijk dit verder uit te werken
Het team vindt deze stelling niet belangrijk genoeg om verder aan te werken
Gratis overhoorprogramma’s Een goede woordenschat is niet enkel belangrijk wanneer je een (vreemde) taal leert. Ook in andere vakken gebeurt kennisverwerving via taal en heb je dus woordenschat nodig. Zowel in taalvakken als in niet-taalvakken moeten woorden ingestudeerd worden. Sommige woorden onthoud je beter dan andere. Deze woorden moet je dan meer herhalen. Met een goed overhoorprogramma kunnen leerlingen dit zelfstandig doen. Het is wel belangrijk dat je als leraar het nut en het gebruik van een dergelijk programma toelicht. Het doel van overhoorprogramma’s is hulp bieden bij het instuderen van. woordenschat, grammatica, … . Het inoefenen van woordenschat mag echter niet beperkt blijven tot woordenlijsten zonder context. Je kunt als leraar ook zelf de leerstof ingeven die de leerlingen moeten kennen, zodat de leerlingen die dan onmiddellijk kunnen gebruiken. Een aantal overhoorprogramma’s kun je gratis op het internet vinden. http://www.teach2000.nl Je kunt de software gratis downloaden. Het programma biedt een groot aantal overhoormogelijkheden, niet enkel voor talen maar ook voor jaartallen, hoofdsteden, chemische symbolen, … . Op de website vind je een handleiding om de werking van het overhoorprogramma te illustreren en om het downloaden te ondersteunen.
DM
januari 2011
Taaldrempels op school www.vicog.be
pagina 5
http://www.wrts.nl Dit is een online overhoorprogramma. Je hoeft niets te installeren, toegang tot het internet is voldoende. Je moet je wel aanmelden, maar het gebruik van het programma is gratis. http://www.memorylifter.com Dit gratis overhoorprogramma is enkel in het Engels en in het Duits beschikbaar. Het programma maakt gebruik van audio- en videomateriaal. Je kunt ook de uitspraak van de ingegeven woorden beluisteren. http://www.efkasoft.com/overhoor/overhoor.html Allerlei zaken die uit het hoofd geleerd moeten worden, kun je met dit gratis programma leren en overhoren. Bijv. Engelse, Duitse of Franse woordjes leren, Latijn, Grieks, feiten, of wat je er ook maar mee wilt overhoren, want dat bepaal je zelf. Het programma werkt eenvoudig en efficiënt. Je typt een lijst van vragen en bijbehorende antwoorden in en vervolgens overhoort het programma jou in willekeurige volgorde.
DM
januari 2011
Taaldrempels op school www.vicog.be
pagina 6
