T6 project TM profiel. Renovatie en herbestemming Verrijzeniskapel

T6 project TM profiel

Renovatie en herbestemming Verrijzeniskapel

Betrokken capaciteitsgroepen: Structural Design Building Technology Building Physics and Systems Construction Technology Faculteit ABP Technische Universiteit Eindhoven

Techniek en Management – Herbestemming en renovatie

Verrijzeniskapel

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE

2

1. 2. 3.1 3.2 3.3

3 3 3 5 6

INLEIDING WERKWIJZE OPGAVE PVE PLANNING

BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3

FOTO’S TEKENINGEN REFERENTIE PROJECTEN

8 8 8

2


1.

Verrijzeniskapel

INLEIDING

Het renoveren (en herbestemmen) van een gebouw is geen eenvoudige opgave. In de regel is het gebouw verouderd en voldoet het niet meer aan de bouwkundige eisen die vandaag de dag gelden: muren zijn niet geïsoleerd; technische voorzieningen (zoals een cv-installatie) ontbreken of zijn verouderd; raam en kozijn sluiten ‘koud’ op elkaar; er is slechts enkel glas toegepast. Ook de kwaliteit — en kwantiteit — van de ‘architectonische’ ruimte kan te kort schieten en om een passende oplossing vragen. De mate waarin een bestaande gebouw mag worden aangetast/uitgebreid/gesloopt hangt af van vele factoren. Argumenten voor of tegen hebben te maken met de architectuur, de stedebouwkundige setting, cultuurhistorische motieven en financiële haalbaarheid. Een gedegen studie/analyse naar de omstandigheden waarin een gebouw zich bevindt geeft de mogelijkheden aan een concept te ontwikkelen voor een ingreep/ontwerp. Wanneer de beschikbare ruimte ontoereikend is om de toekomstige functie te vervullen is aanvullende nieuwbouw noodzakelijk. Herbestemmingsprojecten zijn vaak een mix van nieuwbouw en verbetering van het bestaande. Bestaande gebouwen voldoen vaak niet meer aan de eisen die gesteld worden.(bijv. in het Bouwbesluit).

2.

WERKWIJZE

De complexiteit van gebouwen is zozeer toegenomen, dat het bouwproces bijna niet meer door één persoon gecontroleerd kan worden. Er wordt in teams gewerkt waarin de betrokken disciplines zijn vertegenwoordigd. Samenwerking en elkaars “taal” spreken en begrijpen is noodzakelijk om een project tot een goed einde te brengen. Het kunnen samenwerken is een belangrijk onderdeel in dit project. Er wordt gewerkt in groepjes van 3, zowel in de analysefase als in het verdere verloop van het project. Op basis van kennis en affiniteit kunnen de rollen verdeeld worden. De groep blijft in zijn geheel verantwoordelijk voor wat uiteindelijk wordt ingeleverd. In verband met een mogelijk individuele beoordeling dient daarbij uiteindelijk het precieze aandeel (inhoudelijk en omvang) van de afzonderlijke studenten bij alle onderdelen (analyse, concept, functionele, constructieve, bouwtechnische, uitvoeringstechnische en bouwfysische uitwerking in tekeningen, maquettes en rapporten in tabelvorm te zijn aangegeven. Alhoewel architectuur niet als zwaartepunt kan worden gezien in het TM profiel is het belangrijk inzicht te krijgen hoe hiermee om te gaan. Wat de architect wil zal technisch ook uitvoerbaar moeten zijn. Inzicht in elkaars vakgebieden is een goede basis om te komen tot de gewenste oplossing. De technisch georiënteerde ontwerper zal de taal moeten spreken van de architect en omgekeerd. Het TM profiel is breed van opzet. Ook TM-ers moeten in staat zijn op basis van een PvE en analyses een concept te bedenken en een ontwerp te realiseren dat functioneel voldoet en dat een bepaalde kwaliteit bezit. Het ontwerp zal op de technisch aspecten (Construction Technology, Building Technology, Structural Design, Building Physics and Systems) moeten worden uitgewerkt. De bouwfysische aspecten zullen in dit project veel aandacht vragen. 3.1

OPGAVE

De opgave is gekoppeld aan een bestaand gebouw; techniek speelt hier een belangrijke rol. Met behulp van een gedegen technische/ architectonische analyse op verschillende schaalniveaus — en daaraan gerelateerde vakgebieden — krijg je inzicht in de opgave en kun je je ontwerp ‘funderen’ In dit project wordt de herbestemming van de “Verrijzeniskapel” uitgewerkt. De kapel maakt deel uit van het voormalige augustijner klooster het Mariënburg. Het gebouw stamt uit 1924 en is gebouwd door de architect Dom Paul Bellot.

3


Verrijzeniskapel

Figuur 1 : Bron: http://noordbrabantchurches.tripod.com/eindhovenverrijz.html

De kapel wordt gebruikt door de ‘Eindhovense Studenten Kerk’ ESK, en de ontmoetingruimte onder de kapel wordt door diverse verenigingen en stichtingen gebruikt waaronder de ‘Stichting Tango Nederland’. Het gebouw heeft monumentale waarde en staat ook op de monumentenlijst van Eindhoven. Dit houdt in dat m.b.t. het gebruik en conditionering terdege rekening gehouden moet worden met de gevolgen voor het gebouw. Voor het monumentaal behoud is o.a. belangrijk dat het gebouw aan de Dommel ligt en dat bij hoge waterstanden wateroverlast (optrekkend vocht) kan ontstaan in het gebouw. Adres: Kanaalstraat 5 Eindhoven

Namens de TU/e zal Jan Diepens (Hoofd FAGO Lab) contactpersoon zijn voor bezoek en onderzoek van het gebouw.

4


Verrijzeniskapel

3.2 PVE Vleugel D :

begane grond: Bruto: 454 m2 Netto: 290 m2 e 1 verdieping Bruto: 412 m2 Netto: 275 m2 De functie die de kapel gaat krijgen na de renovatie is nog niet vastgelegd. Laat je inspireren door de referentieprojecten en bedenk een nieuwe bestemming. Stel een programma van eisen op dat hoort bij deze nieuwe functie. De totale nieuwe vloeroppervlakte bedraagt minimaal 750m2.

5


3.3

Verrijzeniskapel

PLANNING

Week 1 Inleiding en groepsindeling. Bestudeer de tekeningen en probeer te ontdekken hoe het gebouw “in elkaar steekt”. (structuur, materiaalgebruik, constructie, architectuur) In een separate reader wordt omschreven hoe je een bestaand gebouw op verschillende aspecten analyseert. Reader: Herbestemming en Renovatie voor profiel AT en TM geeft inzicht hierin met een aantal voorbeeldprojecten. Maak daarnaast gebruik van de reader BPS. Onderzoek het gebouw op bouwfysische kwaliteiten en gebreken en analyseer deze. Let goed op de bestaande constructie met betrekking tot licht, warmte, vocht en geluid. Maak foto’s zodat je naderhand nog eens terug kunt kijken op constructieopbouw, maar ook sfeer/indeling e.d. van de ruimte. Het geheel wordt neergelegd in een analyserapport waarin duidelijk uiteengezet wordt wat de kwaliteiten en mogelijkheden zijn van het gebouw en wat de manco’s zijn. Er wordt per groep één rapport geproduceerd waarin de analyse wordt uiteengezet. Dat betekent dus taken verdelen. Aan de hand van het analyserapport kan er nu een nieuwe bestemming voor de kapel worden vastgesteld. Zet een programma van eisen op dat overeenkomt met het gebruik van de nieuwe functie. Week 2 Voorlopige presentatie van de bevindingen van de eerste week. Inmiddels zijn er een aantal ideeën ontstaan op welke wijze de toekomstige functies in het gebouw ingepast worden en welke eisen daaraan, specifiek bouwfysisch, gesteld worden. Ga nog niet direct tekenen, maar schets/teken de nieuwe functies in het bestaande gebouw (tekeningen 1:200) Ga na voor de verschillende plannen wat de ingreep betekent voor de verschillende disciplines. (uitvoering, constructie, bouwfysisch-, bouwtechnische-, en architectonische aspecten) Per groep wordt één ontwerp gemaakt gebruik makend van het materiaal van de gemeenschappelijke analyse. Wanneer er consensus is binnen de groep over het plan kan dit verder uitgewerkt worden voor de verschillende disciplines. Week 3 Presentatie per groep van het concept en haalbaarheid ervan. Er is een voorlopig beeld van wat er gesloopt moet worden, hoe het constructief wordt opgelost, hoe het ontwerp gematerialiseerd en gerealiseerd kan worden en hoe men denkt de bouwfysische problemen op te lossen. In kleine maquettes of 3-D tekeningen kan de hoofdopzet van het concept duidelijk gemaakt worden. Week 4 Er wordt een maquette gemaakt om een goed beeld en inzicht te krijgen in de 3D ingreep. Plattegronden waarin functies, verkeersgebieden en vluchtroutes zijn opgenomen. Er is een duidelijk beeld hoe de verkeersstromen zich in het gebouw bewegen. In deze fase zouden er meerdere concepten of varianten moeten zijn om een keuze te kunnen maken. Week 5 Tussenevaluatie met • Presentatie gekozen concept en voorlopig ontwerp - plattegronden, doorsneden en aanzichten 1:200 • Verantwoording van constructieve ingreep (maquette) • Bouwfysische verbeteringsconcept (schematisch) • Uitvoeringstechnisch plan van de ingreep - schema van de bouwvolgorde Week 6 Verwerken van de kritiek van de tussenevaluatie. Materialiseren en detailleren van de afbouw; dimensioneren van de afbouwpakketten. De schaal 1:20 is een ideale schaal om bouwdelen te ordenen en te plaatsen. Materialiseren en detailleren van de constructie; dimensioneren van de constructie. Het opstellen van een werkplan voor uitvoering; Materiaal en pakketopbouw ivm met bouwfysische aspecten.

6


Verrijzeniskapel

Construction Technology: Uitvoeringstechnisch is de volgorde van de werkzaamheden weer van groot belang en ligt in dit project verder het accent op het leren ontwikkelen en beschrijven van het montageproces van de grootste of van niet vanzelfsprekende elementen. In welke volgorde en hoe wordt er gesloopt en gebouwd? Studenten dienen de eerder in TM4 en TM5 gehanteerde visualisatietechnieken te gebruiken voor het samenstellen van de belangrijkste elementen: (fundering, vloeren, daken, balken, kolommen, dragende wanden, gevels de belangrijkste afbouwelementen en installaties). Daarbij dient te worden aangegeven in hoeverre werkzaamheden tegelijkertijd (parallel) plaats kunnen vinden en welke werkzaamheden van elkaar afhankelijk zijn (serieel) en uiteindelijk bepalend zijn voor de tijdsduur van het project (kritieke pad). Daarnaast dient het montageproces van een groot of moeilijk element te worden weergegeven met vermelding van: de wijze van transport naar en op de bouwplaats, opslag op de bouwplaats; de plaats en capaciteit van de kraan; de maatvoering in x-, y- en z-richting (aanslagen, markeringen); de volgorde van het positioneren in x-, y- en z-richting en de stabiliteit tijdens het positioneren (aan de hand van vrijheidsgraden). In de dictaten Uitvoeringstechniek 1 en 2 zijn deze onderdelen verder uitgewerkt. Building Physics and Systems: Indicatieve berekeningen zullen in deze fase de bedachte concepten en ideeën moeten onderbouwen. Analyseer, op basis van het ruimtelijk programma, waar problemen kunnen optreden in de bouwfysische kwaliteiten van de constructie en de ruimte. Formuleer aan de hand hiervan het bouwfysisch programma van eisen op voor een leefbaar (bouwfysisch) klimaat in de verschillende ruimten. Dit dient bij voorkeur te geschieden met gebruikmaking van het nieuwe bouwbesluit. Bepaal dus zelf welke bouwfysische aspecten je gaat uitwerken en beargumenteer je keuze in het verslag. Het is belangrijk te weten waarop deze eisen gebaseerd zijn. Probeer dus te achterhalen waarop het kwaliteitsniveau van de kapel gebaseerd moet worden. Ga voor de verschillende disciplines na wat de relevante aandachtspunten zijn (zie reader BPS). Building Technology: Inzicht in de bouwtechniek is met name terug te vinden in een structurele en systematische ordening van de bouwdelen, bouwsystemen en aansluitingen die leiden naar maakbare oplossingen en details. Structural Design: Onderbouwing van het constructieve concept en dimensionering middels berekeningen. Met het programma Matrix kunnen ontwerpberekeningen worden gemaakt. Week 7, 8, 9

Maken van de eindpresentatie. Uitwerking in plattegronden (schaal 1:100), doorsneden (schaal 1:20), details (schaal 1:5), 3D tekening van de opbouw van de draagstructuur van de uitbreiding met daarnaast een reeks waaruit de uitvoeringsvolgorde van de belangrijkste onderdelen blijkt, een opengewerkt 3D-detail van een hoek (alle onderdelen en verbindingsmiddelen) met daarnaast een reeks met de uitvoeringsvolgorde van dit detail maquettes (schaal 1:100 en/ of schaal 1:50) en verslag ontwerpuitgangspunten, constructieve, bouwfysische, bouwtechnische verantwoording en een montageplan van het moeilijkste onderdeel.

Week 10 Eindevaluatie

7


BIJLAGE 1

FOTO’S

BIJLAGE 2

TEKENINGEN (los toegevoegd)

Verrijzeniskapel

8


BIJLAGE 3

Verrijzeniskapel

REFERENTIE PROJECTEN

Transformatie Museum Buurkerk Zoals al enige tijd geleden aangekondigd en inmiddels in diverse media aan de orde gekomen: de grootste ingreep in het Nationaal Museum "Van Speelklok Tot Pierement" in de Buurkerk te Utrecht, sinds architect Van Hoogevest er begin jaren '70 van de vorige eeuw reeds een grootscheepse verbouwing voltooide. Het Nationaal Museum "Van Speelklok Tot Pierement" is op 11 mei succesvol geopend. Naast een glazen auditorium en een imposante foyer heeft het museum een nieuwe entree aan de Steenweg gekregen. Jaarlijks zullen vele passanten in de historische winkelstraat in het voorbijgaan een moment stilstaan bij de plek waar zij voorheen gewoon voorbij zouden zijn gelopen...

9


Verrijzeniskapel

Museum Kempenland Eindhoven

Gebouw In 1984 vindt Museum Kempenland onderdak in de voormalige Sint-Antonius-van-Paduakerk, die in de volksmond bekend staat als Steentjeskerk. Het kerkgebouw is in 1917-1919 als basilica gebouwd naar ontwerp van de Maastrichtse architect Hubert van Groenendael (1868-1942). Door het teruglopend kerkbezoek wordt de kerk als een van de eerste in 1971 voor de eredienst gesloten en raakt snel in verval. Dankzij plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst in 1977 blijft het gebouw voor sloop behoed en na algeheel hersteld en aangepast te zijn krijgt het in 1983 de herbestemming als museum. Het italianiserend exterieur en het gebruik van Limburgse natuursteen (Kunraderbreukkalksteen) is karakteristiek genoeg om het complex in 2001 tot rijksmonument aan te wijzen. De deels nog aanwezige glas-in-loodramen uit het Roermondse glazeniersatelier van Max Weiss zijn voor de sfeer van het interieur bepalend.

Geschiedenis Al vanaf 1920 bij de annexatie van de vijf omliggende dorpen tot Groot-Eindhoven bestaan er plannen om een historisch museum in Eindhoven op te richten. Eerst op 1 juni 1932 kan Museum Kempenland werkelijk gesticht worden, wanneer het voormalig stadhuis aan de Rechtestraat daarvoor beschikbaar komt. Tastbare herinneringen aan het verleden worden verzameld en geëxposeerd. In de Tweede Wereldoorlog is het museum bescheiden aanwezig in een zaal van het nieuw geopende Stedelijk Van Abbemuseum en zijn veel museumobjecten verspreid over de stad opgeslagen. In 1954 vindt het museum eindelijk onderdak in het Waaggebouw aan de Paradijslaan en in 1971 wordt het ruimer gehuisvest op de bovenverdiepingen van het voormalig kantongerecht aan het Stratumseind tot 1983. Inmiddels is een directeur-conservator fulltime aangetrokken en Museum Kempenland verwerft zich meer en meer een plaats in stad en regio.

10


Verrijzeniskapel

Elias Huis - Duinker, van der Torre Opdrachtgever Woningbouwvereniging Het Oosten

aannemer

Amstelland Stadsherstel, Maarn

Programma 23 individuele units met gemeenschappelijke ruimte leefgroep met 12 kamers' kantoorruimte' voorzieningen voor groeps- en kinderwerk. oplevering februari locatie

1994 Amsterdam

Het kerkgebouw van de Rooms-katholieke parochie van Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten is in 1953 gebouwd naar ontwerp van architect H.P.J. de Vries. Het is een fraai gedetailleerd bakstenen gebouw met iroko spanten en dakbeschot. Het complex bestaat uit een kerkzaal met middenschip en zijschepen, een pastoriegebouw van drie verdiepingen en een negentien meter hoge klokkentoren. Het complex is verbouwd tot opvanghuis voor vrouwen en kinderen. Doordat er een nieuwe en passende bestemming voor gevonden is kon dit markante gebouw voor de stad behouden blijven. In het ontwerp is ernaar gestreefd de nieuwe bestemming op een bescheiden manier in te passen in het bestaande gebouw. Een deel van de glas-in-loodramen is vervangen door slanke aluminium schuifpuien. Door de bakstenen absis te vervangen door een groot raam met horizontale lamellen is de zeer introverte kerkruimte naar buiten toe geopend en laat zo de veranderde bestemming zien. Het middenschip is ruimtelijk intact gebleven; de oorspronkelijke iroko dakconstructie en het fraaie metselwerk zijn zichtbaar gebleven. De stalen loopbruggen en de trappen naar de woonunits zijn de nieuwe elementen in deze ruimte. In het dak zijn vier grote dakramen toegevoegd. Door de glas-in-loodramen en het rozetraam valt gekleurd licht als kleuraccent naar binnen. Het middenschip geeft toegang tot de woonunits en wordt gebruikt als gemeenschappelijke ruimte en als speelruimte voor de kinderen. In de zijschepen zijn drieëntwintig zelfstandige woonunits in twee verdiepingen gemaakt. De units op de begane grond liggen direct aan de tuin of de patio. De units op de verdieping hebben een insteekvloer onder het schuine dak die als slaapkamer gebruikt kan worden. http://www.dvdt.com/ De voormalige pastorie is geschikt gemaakt voor bewoning door de leefgroep. In de verbindende ruimtes en in het souterrain zijn ruimtes voor groeps- en kinderwerk, kantoren en diverse voorzieningen opgenomen.


Verrijzeniskapel

12


Verrijzeniskapel

Voorheen de Kerk, Arnhem Projectteam Opdrachtgever: Architect: Bouwbedrijf: Arnhem

Portaal Ontwikkeling, Elst K3 architectuur en planning BV BNA, Arnhem Kuiper Bouwgroep,

Doelstelling van het project Door het project van de inbouw van woningen kan het karakteristieke kerkgebouw voor de wijk behouden blijven. De kerk vormt een oriëntatiepunt in de wijk en heeft een belangrijke cultuurhistorische betekenis. De nieuwe woningen vergroten de variatie van woningen in de wijk. Prijzenswaardigheden Het project is een geslaagde combinatie van een hoogwaardige restauratie, een ruimtelijk zeer aantrekkelijke invulling van 32 woningen en een gezonde financiële opzet. Met name de ruimtelijke kwaliteit van de centrale gang met de binnenpleinen, die van de voorzijde tot aan de achterzijde van het gebouw loopt, is bijzonder. Rol van de gebruikers Ten tijde van de planontwikkeling waren de toekomstige huurders nog niet bekend. Innovatie en bijzondere kenmerken De inpassing heeft zowel aantrekkelijke woningen opgeleverd, als de kerk in zijn waarde gelaten. Bij de bouw zijn alleen lichte bouwelementen, zoals stalen vloerbekistingselementen, metalstudwanden e.d. gebruikt, waarmee goed kon worden gewerkt in een beperkte ruimte. De inbouw is constructief geheel losgekoppeld van het bestaande casco. De inbouw is een op zichzelf staande constructie, waardoor zettingsproblemen konden worden voorkomen. Tijdens de bouw is aan de achterzijde van het gebouw een grote los- en laadpoort gemaakt, die het mogelijk maakte dat zwaar materiaal tijdens de bouw in de kerk kon rijden. De routing van de inbouw liep daardoor vanaf de voorzijde van het gebouw naar de achterzijde. Door de status van gemeentelijk monument kon gebruik worden gemaakt van de mogelijkheid voor ontheffing van B&W van onredelijk knellende eisen van het Bouwbesluit.

http://www.nationalerenovatieprijs.nl/archief/nrp2003 /inzendingen/voorheendekerk.html

13


Verrijzeniskapel

Verder zijn er natuurlijk nog veel meer kerken opnieuw in gebruik genomen met verschillende nieuwe bestemmingen zoals: discotheek, bibliotheek, tentoonstellingsruimte en ook als supermarkt. Hiermee is niet gezegd dat al deze bestemmingen ook de beste keuzes zijn! Op www.reliplan.nl is een overzicht weergegeven van religieuze panden die in de loop der tijd een andere bestemming hebben gekregen en al dan niet hierop zijn aangepast.

Posthoornkerk Haarlemmerstraat Amsterdam Nu in het gebruik als conert- en tentoonstellingsruimte. Nieuwe kerk Amsterdam Nu in het gebruik als tentoonstellingsruimte, café en als congresruimte voor symposia, vergaderingen, recepties ed, www.nieuwekerk.nl Grote Kerk Veere Nu in het gebruik als tentoonstellingsruimte en Galerie www.nieuwe-muziek.nl/ Bernadettekerk Azalealaan Helmond Nu in het gebruik als supermarkt Paradiso Amsterdam Nu in het gebruik als popzaal Augustijnenkerk Maastricht Nu in het gebruik als discotheek Bonnefantenkerk Maastricht Nu in het gebruik als universiteitsbibliotheek

BIJLAGE 4 BIJLAGE 5 BIJLAGE 6

Reader BPS Reader BTO Reader herbestemming en renovatietechniek

14

T6 project TM profiel. Renovatie en herbestemming Verrijzeniskapel

Recommend Documents