Herbestemming en nieuwbouw De Lichttoren, Eindhoven Renovatie 305 portiekwoningen Heseveld, Nijmegen
De architectonische uitstraling van een gebouw komt tot uiting in de details. Naast de eisen die een welstandscommissie of monumentenzorg stelt bij een renovatie, hebben vanzelfsprekend ook de gebruikers wensen en eisen op het gebied van gebruiksgemak en comfort. De architect zoekt voortdurend naar producten die zijn ontwerp de juiste uitstraling kunnen geven en aan alle gestelde voorwaardes kan voldoen. Leveranciers kunnen een belangrijke rol spelen bij die zoektocht als zij al in een vroeg stadium bij een project worden betrokken. Steeds vaker ontwikkelen leverancier en architect in nauwe samenspraak een product of producttoepassing specifiek voor een project. Aan de hand van twee projectbeschrijvingen bekijken we hoe een nauwe samenwerking van architect en leverancier resulteerde op maat gemaakte kozijnen.
Extra slank aluminium profiel handhaaft uitstraling stalen kozijnen awg architecten uit Antwerpen kreeg de opdracht om bij de herbestemming van de Lichttoren in Eindhoven uit te gaan van het originele ontwerp en de iconische uitstraling van de witte betonnen gevel. De bestaande puien van de voormalige Philipsfabriek moesten worden vervangen en voorzien van isolerend glas. De Rijksgebouwendienst wilde opnieuw stalen kozijnen om de oorspronkelijke uitstraling te behouden. Maar de nieuwe thermische beglazing is veel zwaarder dan de oude ruiten. Daardoor zouden de profielen veel zwaarder moeten worden uitgevoerd, wat het gevelbeeld toch sterk zou veranderen. Projectarchitect Jan Verrelst moest daarom op zoek naar een geschikt
alternatief. In de collectie van Reynaers ontdekte hij aluminium kozijnen CS 38-SL met een slank basisprofiel. Die slanke profielen sloten goed aan bij het oude gevelbeeld maar waren toch geschikt voor de voor isolerend glas. In samenwerking met de Commissie van Rijksmonumenten, de architect, de opdrachtgever en de gevelbouwer heeft Reynaers het CS 38-profiel nog slanker gemaakt om volledig aan te sluiten op het oude gevelbeeld. De eisen van de Commissie van De LICHTTOREN EINDHOVEN
Rijksmonumenten resulteerden onder meer in een maximale aanzichtbreedte van de stijlen van 52 millimeter bij een puihoogte van 3090 mm. Aan de buitenzijde is het karakteristieke neusje opgenomen in het aangepaste CS 38-SL-profiel. Daardoor moest de verstijvingskoker aan de binnenzijde komen. De stijlen zijn zo uitgevoerd, dat er een stolp-/ draaival raam gemaakt kan worden. Daarbij is gekozen voor verdekt liggend beslag. Daarnaast ontwikkelde Reynaers een speciale T-verbinder die het ‘kantelen’ van de regels voorkomt. Uiteindelijk zijn alle bestaande puien vervangen en voorzien van thermisch en waar nodig akoestisch isolerende beglazing. De oorspronkelijke raamindeling is in hoofdlijnen overgenomen. De gesloten borstweringen zijn doorbroken en uitgevoerd in eenzelfde tektoniek en vlakverdeling als de aangrenzende gevels. Het gebouw is zo toegankelijker en transparanter, zowel van binnen naar buiten als omgekeerd.
Renovatie 305 portiekwoningen Heseveld, Nijmegen
De Lichttoren, herbestemming en nieuwbouw Locatie Emmasingel, Eindhoven Opdrachtgever Trudo, Eindhoven Ontwikkeling DNC Vastgoedontwikkeling Ontwerp awg architecten, Antwerpen Projectarchitect Jan Verrelst Hoofdaannemer Stam + de Koning Bouw, Eindhoven Leverancier kozijnen Reynaers Nederland Toegepast profiel Reynaers CS 38-SL Oorspronkelijk bouwjaar 1911-1918 Nieuw ontwerp 1999-2005 Aanvang bouw januari 2005 Oplevering oktober 2009
R U B R I C E R I N G Kop
Getrapt profiel voor typische Bossche Schoolarchitectuur
Ruim 300 portiekwoningen in de Nijmeegse wijk Heseveld hebben een grondige renovatie ondergaan. Monumentenzorg wilde de Bossche School- architectuur aan de buitenkant zo veel mogelijk in oude stijl herstellen. Een typisch stijlelement vormen de diepliggende kozijnen met horizontale en verticale roedeverdeling in ramen en deuren. Door de witgeschilderde negge van het metselwerk wordt de diepteligging sterk benadrukt. “In het verleden zijn de massieve houten kozijnen vervangen door iele aluminium schuiframen zonder roedeverdeling, die slecht functioneerden”, zegt architect Ernst Hazelaar van Van Hontem Architecten. “Als we de kozijnen wilden vervangen dan moesten we vanwege het beschermde stadsgezicht, op basis van
het oorspronkelijke ontwerp terug naar de dikke houten stijlen. Die bepaalden sterk het gezicht van de gevel, maar ze namen ook veel licht weg.” Hazelaar zocht daarom een kozijn dat in stijl was met het oorspronkelijke gevelbeeld, en toch veel daglicht doorliet. In hout werd geen oplossing gevonden. In het assortiment van Reynaers vond hij aluminium kozijnen met ranke profielen. Hazelaar: “Vooral de trapsgewijze opbouw van het profiel, de dikte van het profiel en de mogelijkheden voor de horizontale en verticale roedes sloten
goed aan bij de bouwstijl van de portiekwoningen. Al in de VO-fase nam de architect contact op met Reynaers. Hazelaar: “We wilden advies of de smalle hoge ramen technisch wel haalbaar zouden zijn. Het komt voor dat een bouwaanvraag al is goedgekeurd, terwijl later blijkt dat het ontwerp technisch niet uitvoerbaar is. Dat kun je voorkomen door al in een vroeg stadium te overleggen met leveranciers. Die heeft al veel ervaring en kan je helpen met oplossingen waar je zelf wellicht niet opgekomen was.” Mark van HESEVELD, NIJMEGEN
De ramen zijn uitgevoerd als draai- kiepramen die naar binnen draaien. Gekozen is om de ventilatiestroken antraciet te maken zodat ze niet opvallen bij het glas.
Rosmalen adviseerde Hazelaar vanuit Reynaers over de haalbaarheid van de hoogte-breedte-verhouding. “Omdat wij de ramen niet zelf plaatsen, overleggen wij ook met kozijnaannemers als de aanvraag naar de grens van het haalbare gaat, zodat we zeker weten dat de kozijnen ook praktisch uitvoerbaar zijn.” Monumentenzorg van de gemeente en de bewoners moesten nog wel overtuigd worden dat de aluminium kozijnen het gevelbeeld zouden verbeteren. De bewoners wilden opnieuw houten kozijnen, maar ze waren inmiddels gewend aan de ruime lichtinval. In een proefopstelling hebben architect, aannemer en leverancier laten zien hoe de ramen eruit zouden komen te zien. “Met extra latten op de ramen hebben we ook het effect laten zien als we de oude kozijnen zouden
herplaatsen”, zegt Hazelaar. “We wilden iedereen een zo eerlijk mogelijk beeld geven.” En die aanpak werkte, iedereen was overtuigd. De nieuwe aluminium kozijnen zijn uiteindelijk in het oude stelkozijn geplaatst, zodat nog wel een deel van het hout zichtbaar is. Renovatie 305 portiekwoningen Heseveld, Nijmegen Opdrachtgever Huurdersvereniging Portaal, Nijmegen Oorspronkelijk ontwerp Evers en Sarlemijn Architecten, Amsterdam Oorspronkelijk bouwjaar 1954 Ontwerp renovatie Van Hontem Architecten, Nijmegen Projectarchitect ir. Ernst Hazelaar Leverancier kozijnen Reynaers Nederland Toegepast profiel CS 38-SL Hoofdaannemer Klokbouw, Nijmegen Start uitvoering augustus 2008 Oplevering juni 2009
