T fstf INSTALLATIEADVIES FORT VREESWIJK KNHM - KONINKLIJKE NEDERLANDSE HEIDEMAATSCHAPPIJ. 1 mei :A C

T fSTf 20 15 - 0 9 6

INSTALLATIEADVIES FORT VREESWIJK KNHM - KONINKLIJKE NEDERLANDSE HEIDEMAATSCHAPPIJ

1 mei 2014 077693031:A C00021.002014.017

fö ARCADIS

Inslallalieadvies Fort Vreeswijk

Inhoud 1

Inleiding

5

2

Uitgangspunten 2.1 Inventarisatie van gegevens 2.2 Normen Bouwkundige gegevens 2.3 Huidig Energieverbruik 2.4 Tarieven,

7 7 7 7 8 8

3

Scan duurzame maatregelen 3.1 Uitvoering van de scan 3.1.1 Aanpak 3.2 Resultaten van de scan 3.2.1 Verbetering van de gebouwschil 3.2.2 Specifieke maatregelen

9 9 10 11 11 11

4

Werktuigkundige installatie 4.1 PVE (Programma van eisen) 4.2 Verwarmingsinstallatie 4.3 Koelinstallatie 4.4 Ventilatie installatie 4.5 Tapwaterinstallatie 4.6 Warmtapwaterinstallatie 4.7 Riolering 4.8 Regeltechniek

14 14 14 17 17 19 19 19 19

5

Elektrotechnische installatie 5.1 Algemeen 5.1.1 Demontage 5.2 Elektrotechnisch- en regeltechnisch leidingwerk 5.2.1 Opbouw / inbouw r 5.2.2 pe kabels en buizen 5.3 Centrale elektrotechnische voorzieningen 5.3.1 laagsspanningshoofdverdeling 5.3.2 Distributie 230V/400V en KWH-METING 5.3.3 Noodstroom 5.3.4 Aarding en bliksembeveiliging 5.3.4.1 Aarding en potentiaalvereffening 5.3.4.2 Bliksembeveiliging 5.3.5 Gemeenschappelijke kabelwegen 5.4 Krachtinstallatie 5.4.1 Voedingen 5.4.2 Algemene Contactdozen 230V

21 21 21 21 21 21 22 22 22 22 22 22 22 23 23 23 23

5.5

23

077693031 :A

Verlichting

ARCADIS

nsra'talieadvles Fort Vreeswijk

5.6

5.7

5.5.1

Algemene verlichting

23

5.5.2 5.5.3

Noodverlichting Terreinverlichting / buitenverlichting

24 25

Communicatie 5.6 Data en telefoon 5.6.2 Storingssignaleringen 5.6.3 Intercom 5.6.4 voorzieningen lokale geluidinstallaties Beveiliging 5.7.1 Brandmelding en ontruiming 5.7.1 Toegangscontrole 5.7.3 CCTV

25 25 25 25 25 25 25 26 26

Bijlage 1

Haalbaarheid PV-panelen

27

Bijlage 2

Duurzame maatregelenlij st

28

Colofon

„

30


Inleiding Opdracht ARCADIS heeft in opdracht de KNHM (Koninklijke Nederlandse H eidemaatschappij een installatieadvies uitgevoerd voor Fort Vreeswijk. H et advies is uitgevoerd in het kader van het MVO programma van ARCADIS waarbij aansluiting wordt gezocht bij bewonersinitiatieven. Het elektrotechnisch advies is een afzonderlijke opdracht van architec iureau Sluijmer en van Leeuwen buiten het KNHM proje welke in deze rap mortage is geïntegreerd. Doel van het onderzoek is de mogelijke ties ten aanzien van de installaties te verkennen. Het gaat hierbij dus niet om het maken van een (voor)oi >it dient in een vervolgfa =e te gebeuren. Gebouwen Fort Vreeswijk is een multifunctioneel centru: i dat bestaat uit 4 gebouwen: ■ Gebouw Dorpshuis (G) ■ Fortwachterswoning (W) (leeg) ■ Scouting gebouw (F) ■ Munitiebergplaats (D)

Het onderzoek beperkt zich tot het dorpshuis en de munitiebergplaats. De munitiebergplaats zal via een verbindingsgang met het dorpshuis worden verbonden. Het fortwachters woning, het scouting gebouw en de munitiebergplaats zijn monumenten.

Installatieadvies Fort Vreeswijk

Van het dorpshuis is het oudste bouwdeel waarin de huisartsenpraktijk is gevestigd een monument. De andere 2 bouwdelen zijn uit de jaren 70 en zijn geen monument. De gebouwen zijn eigendom van de gemeente. Een beheergroep zal het gebouw gaan exploiteren. Scenario Voor de renovatie zijn door architectenbureau Sluijmer en van Leeuwen 3 scenario's gemaakt. Voor dit onderzoek is scenario 3 als uitgangspunt genomen. ohk en ting elders pet en psZ delen ruimte hsv gedeelde ruimte huisarts praktijk + + fotograaf (oid) blikvanger groot verhuurbaar oppervlak

i irnl

III

flfC

;rste Verdieping

SCENARIO II] Uitgangspunten ■ Flexibel gebouw ■ ■ ■ ■ ■

Multifunctioneel Ambitie: realistische verduurzaming Eenvoudig te bedienen installaties Robuustheid Bemetering per bouwdeel via tussenmeters is gewenst. Energiekosten van wisselende gebruikers per gebouw kun 1 via de verhuurpijs worden verrekend.

Leeswijzer Deze rapportage is als volgt opgebouwd: ■ hoofdstuk '.: beschrijving van de uitgangspunten ■ hoofdstuk 3: Scan duurzame maatregelen ■ hoofdstuk 4: Werktuigkundige installaties ■ hoofdstuk 5: Elektrotechnische installatie ■ In de bijlagen is een duurzame maatregelenlijst een haalbaarheidsanalyse PV-panelen opgenomen.

077693031A

nsla atieadv es Fort Vreeswijk

Uitgangspunten 2.1

INVENTARISATIE VAN GEGEVENS

De volgende informatie is gebruikt. ■ een opname op locatie d.d. 18-04-2014; ■ gas- en elektriciteitsgegevens uit jaarafrekeningen 2013; ■ schetstekening bestaande toestand ■ schetstekeningen nieuwe toestand scenario 3 ■ foto's architect

2.2

NORMEN

De installaties dienen te worden uitgevoerd conform de in Nederland geldende wettelijke bepalingen, normen, enz. zoals die op dit moment gelden. De belangrijkste normen m.b.t. de installatie zijn: NEN 1087 Ventilatie NEN 1006 Drinkwater Elektrische installatie NEN1010 31iksem NEN 62305/NPR1014 Verlichting NEN-EN 12464-1 Brandmelding NEN 2535 Ontruiming NEN 2575 Vuilwaterriool NPR 3215 Hemelwaterafvoe NPR 3215 Brandslanghaspels NEN-EN 671-1 BOUWKUNDIGE GEGEVENS Vloeroppervlak Functie Verhuurbaar

447 m2

NVO

Fotograaf

48 m2

Peuterspeelzaal

16 m2

Huisartsenpraktijk

143 m2

Algemene ruimten

179 m2

Verkeersruimten

90 m2

Totaal gebouw G

951 m2

BVO

1129 m2

Installalieadvtes Fort Vreeswijk

PCB

57 m2

Totaal gebouw D

57 m2

2.3

73 m2

HUIDIG ENERGIEVERBRUIK

Gasverbruik Het gasverbruik bedraagt 27.065 m3. Dit komt neer op 28,5 m3/m2 NVO. Ter vergelijking een kantoor verbruikt gemiddeld ca. 13 m3/m2.jaar (bron: Senter Novem 2007) Elektriciteitsverbruik Het elektriciteitsverbruik van Fort Vreeswijk is weergegeven in onderstaande tabel. wordt uitgegaan van de waarden die zijn weergegeven in de volgende tabel. Uit de verbruiksgegevens volgt dat het totale verbruik tijdens daltarief ca. 38% is. „Verbruik normaal tarief [kWhe/jaar].

Verbruikdaltarief-

Verbruik totaal

[kWhe/jaar]

[kWhe/jaar]

20.956

12.532

33.488

Dit komt neer op 35,2 kWhe/m2 NVO.

2.4

TARIEVEN

Berekening van energiebesparingen is gebaseerd op de volgende tarieven : ■ Gas: 0,50 €/m3 (incl. energiebelasting en opslag duurzame energie, excl. BTW) ■ Elektriciteit: - plateau: 0,15856 €/kWhe (incl. energiebelasting, incl. BTW) (0,131 €/kWhe excl. BTW) - dal: 0,14( ) €/kWhe (incl. energiebelasting, incl. BTW) (0,116 €/kWhe excl. BTW) Deze tarie ;n zijn afgele id uit

: ontvan ïn energieoverzicht van de gemeente (prijspeil 2013).

Inslallaüeadvies Fort Vreeswijk

Scan duurzame maatregelen 3.1

UITVOERING VAN DE SCAN

r is een scan uitgevoerd om te inventariseren welke duurzame maatregelen mogelijk interessant kunnen zijn. Duurzaamheidsthema's Duurzaamheid omvat veel verschillende onderwerpen. Volgens de BREEAM methodiek kunnen negen thema's ten aanzien van duurzaamheid worden onderscheiden. Management

Geland held

Tianijwrt

Water

AMI

indgebrüft A Ecology

Mal trio Inn

Vervulling

[po] [■±] EiO Afbeelding 1: Thema's volgens de BREEAM-systematiek. (Bron: Dutch Green Building Council)

In de uitgevoerde scan is gekeken zijn de thema's energie en water verkend. Het thema energie is opgesplitst in de volgende subcategorieën: ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

Verbetering van de gebouwschil; Beglazing; Verwarming; Koeling; Warm tapwater; Ventilatie; Verlichting; Energieopwekking.

Installalieadvies Fort Vreeswijk

3.1.1

AANPAK

In onze aanpak onderscheiden we de volgende stappen: 1. Voorselectie van maatregelen. 2. Evaluatie. 3. Nader onderzoek (optioneel) 4. Beslissen. Ad 1) Voorselectie Op basis voor een door Arcadis opgestelde duurzaamheidslijst welke alle mogelijke maatregelen wordt een duurzame maatregellijst samengesteld met relevante duurzame maatregelen welke toepasbaar en mogelijk interessant zijn voor dit specifieke gebouw. Niet alle maatregelen in de lijst kunnen voor dit project worden toegepast. Sommige maatregelen zijn niet wenselijk, niet overeenkomstig de uitgangspunten, de bestaande toestand, eerder gemaakte keuzes of andere prioriteiten in het ontwerp. Op basis van een voorselectie is in eerste instantie een inventarisatie gemaakt van maatregelen die voor dit project interessant kunnen zijn vanuit technisch en praktisch oogpunt. Deze maatregelen zijn samengevat in de maatregelenlijst welke als bijlage 2 bij deze rapportage is gevoegd. Ad 2) Evaluatie Per maatregel een l e advies gegeven betreffende de toepassing in dit project. Dit advies is gebaseerd op de technische en praktische inpasbaarheid van de maatregel als ook op de financiële en duurzaamheidsaspecten. Niet direct geadviseerde maatregelen kunnen toch kansrijk zijn. Kansrijke maatregelen kunnen in overweging worden genomen bij de verdere uitwerking van het ontwerp. Mogelijk is hiervoor meer specifiek onderzoek nodig. Voor elke maatregel worden in de duurzaamheidslijst de volgende aspecten globaal geëvalueerd: ■ Terugverdientijd: de terugverdientijd omvat alle investeringen en operationele kosten als energieverbruik en onderhoud; ■ Duurzaamheid: de mate waarin een maatregel bijdraagt aan duurzaamheid; ■ Corp te identiy: ie mate wai een duurzaam imago van het bedrijf of de organisatie. De terugverdientijden zijn ingeschat op basis van expert judgement en niet berekend op basis van onderliggende aantallen, cat ten, inv ;en etc. Indien de terugverdientijd: ■ korter dan 5 jaar bedraagt, dan wordt de maatregel aanbevolen; ■ tussen 5 en 15 jaar bedraagt, dan kan de maatregel als kansrijk/toekomstig worden aangemerkt. ■ langer dan 15 jaar is, dan is de maatregel in financieel opzicht minder intei Een maatregel die financieel niet interessant lijkt kan om de volgende redenen toch interessant zijn: ■ positieve uitstraling door een duurzaam imago (corporate identity); ■ lange levensduur van de maatregel. Bijvoorbeeld bij isolatie is de terugverdientijd absoluut gezien lang, maar is de terugverdientijd relatief kort t.a.v. de levensduur; ■ relatief grote duurzaamheid; ■ comfortverbetering. In de duurzaamheidslijst is per maatregel en per aspect in kleur aangegeven in welke categorie de maatregel valt.

10

ARCADIS


Ad 3. Aanvullend haalbaarheidsonderzoek (optioneel) Indien gewenst kan een verdere analyse worden uitgevoerd. Ad 4. Beslissen Door de opdrachtgever zal in overleg met de adviseur en eventueel de architect worden beslist welke maatregelen uitgevoerd zullen worden.

3.2

RESULTATEN VAN DE SCAN

De resultaten van de scan zijn kunnen hebben betrekking op maatregelen ten aanzien van het beheer en maatregelen ten aanzien van de verschillende disciplines bouwkunde, werktuigkundige installaties en elektrotechnische installaties. De resultaten m.b.t. de installaties zijn meegenomen in de betreffende hoofdstukken. Maatregelen voor het verbeteren van de gebouwschil en overige maatregelen zijn hieronder weergegeven.

3.2.1

VERBETERING VAN DE GEBOUWSCHIL

De werkwijze is volgens de trias energetica. Hierbij wordt eerst de energievraag beperkt Daarna wordt indien mogelijk duurzame energie ingezet. Alleen voor het resterende deel worden fossiele bi toffen gebruikt.

indien nodig, gebruik fossiele bfiildstolfM zo effklent en schoon mogell]li «Al

Trias Energetica De volgende mogelijkheden zijn beschikbaar voor het verbeteren van de gebouwschil: ■ Verbetering van de isolatie. Hierbij kan eventueel ook worden gedacht aan innovatieve dunne isolatie; ■ Verbetering van de luchtdichtheid; ■ Jeglazing vervangen door HR++ glas ; ■ Buitenzonwering aanbrengen; ■ Om de kwaliteit van de gebouwschil te controleren kan een thermografische scan en/of doorblowtest worden uitgevoerd.

3.2.2 S PECIFIEKE MAATREGELEN Toepassing daglichtsysteem Een daglichtsysteem vangt het buitenlicht op met een koepel en transporteert het daglicht via een zeer reflecterende daglichtbuis. Het systeem heeft een hoge isolatiewaarde. Toepassing kan in het dak van de verkeersruimte en eventueel in het schuine dak van de gebouwdelen die geen monument zijn.

077693031 :A

11


Foto 1 Solatube daglichtsysteem

PV- panelen Dp het ( ak van het de nieuwere gebouwdelen van het dorpshuis gebouw J is kunnen mogelijk PVpanelen worden geplaatst.

PV-panelen Toelichting

Doelstelling Onderzocht is de financiële haarbaarheid van het aanbrengen van zonnepanelen (pv-panelen) op het dak waarmee elektriciteit kan worden opgewekt

Specifieke situatie

Foto 2 Zuidaanzicht Fort Vreeswijk Aandachtspunten Bij het ramen van de investeringskosten is geen rekening houden met eventuele constructieve aanpassingen. Mogelijk zijn constructieve aanpassingen nodig in verband met extra dakl elastin; )lge van windbelasting anelen. Dit zal in een nader onderzoek verder moeten worden onderzocht. Indien het dak verr iwd

Aantal

12

In deze haalbaarheidsanalyse is uitgegaan van een netto paneeloppervlak van 30 m2


hetgeen overeenkomt met een geïnstalleerd piekvermogen van 4,5 kWpiek De panelen worden onder de volgende oriëntatie geïnstalleerd: West, onder een hellingshoek van ongeveer 40°.

TVT

Uitgangspunten: • Jaarlijkse energieprijsstijging van 3%. • Het onderhoud aan de panelen zelf is verwaarloosbaar. Wel dienen de omvormers na ongeveer 12 jaar te worden vervangen. Hiervoor is jaarlijks 1% aan onderhoudskosten gerekend. •

Energietarief van 0,131 €/kWh (plateau) en 0,116 €/kWh (dal)

De investering is binnen 20 jaar terugverdiend. Voor de haalbaarheidsanalyse zie bijlage 1. De haalbaarheidsanalyse is gebaseerd op kengetallen en aanzien van investeringen, exploitatiekosten etc. De terugverdientijd is derhalve indicatief. Voor een nauwkeuriger berekening is het aan te bevelen om een offerte bij de leverancier of aannemer op te vragen.

077693031:A

ARCADIS

13

Inslaltalieadvies Fort Vreeswijk

Werktuigkundige installatie 4.1

PVE (PROGRAMMA VAN EISEN)

Gebruiksfuncties en gebruikstijden De volgende onderverdeling in gebruiksfuncties kan worden gemaakt: ■ Gebouwdeel 1 - Huisartsenpraktijk - Fotograaf - Exporuimten ■ Gebouwdeel 2 - Grote zaal en overige ruimten ■ Gebouwdeel 3 - Peuterspeelzaal - Uitvaartcentrum - Gemeensc jke ruimte peuterspeelzaal - Huiskamer / keuken / multiruimte / vereniging ■ Verbindingsgang gebouwdelen De verschillende gebruiksfuncties hebben elk verschillende gebruikstijden. Gewenst comfort Koeling is geen absolute eis. Oververhitting bij met name de huisartsenpraktijk en de l e verdieping moet zoveel mogelijk worden voorkomen. Energieambitie Uitgangspunt is een realistische ambitie.

4.2

VERWARMINGSINSTALLATIE

Opbouw Er is een bemetering per gebouw gewenst. V rdere betering lijkt niet zinvol. De verdeling zal dan verder via de huurprijs moeten gebeuren aan de hand van m2 verhuurd oppervlak of gebruikstijd. Omdat een installatie per gebouwdeel drie afzonderlijke installaties vereist voor een relatief klein gebouw heeft een centrale installatie de voorkeur. Er wordt centraal CV-water voor de verwarming gemaakt. Per gebouwdeel kan de energie d.m.v. warmtemeters worden gemeten.

14

ARCADIS


Warmte afgifte Traditionele verwarmingssystemen hebben meestal een aanvoerwatertemperatuur van 90°C en een retourtemperatuur van 70CC. Hoge temperaturen zorgen echter voor grote verliezen. Een alternatief is lage temperatuur verwarming (LTV). Er wordt van lage temperatuur verwarming (LTV) gesproken als de aanvoerwatertemperatuur 55°C of lager is. Als de aanvoerwatertemperatuur lager is dan 35°C dan wordt dit zeer lage temperatuur verwarming (ZLTV) genoemd. LTV is bij voorkeur te combineren met (grote oppervlakten) vloer-, plafond- en/of wandverwarming. Er zijn dan geen (grote) radiatoren nodig.

Foto 3 Vloerverwarming De voordelen van LTV zijn: ■ Hoog rendement; ■ Gelijkmatige binnentemperatuur, waardoor sprake is van een hoog comfort; ■ Moge jkheid om een te koude ruimte op te warmen met warmte uit een warmere ruimte; ■ Goed te combineren met hoge temperatuur koeling. Bij HTK wordt gekoeld water van circa 18°C gebruikt. Koude uit de bodem is hiervoor goed bruikbaar; ■ K leine ventilatiekanalen, want deze transporteren alleen nog 'leeflucht' en geen warmte voor ruimteverwarming; ■ Geen radiatoren (bij keuze voor vloer- plafond- en/of wandverwarming). LTV heeft ook nadelen, namelijk: ■ LTV werkt traag, aangezien warmte wordt afgegeven door een materiaal dat veel massa heeft. Bij plotselinge grote hoeveelheden extra warmte (door zoninstraling) zal het systeem warmte blijven afgeven, en zal de ruimte snel te warm worden. Het is noodzakelijk dat goede zonwering aanwezig is om dit te voorkomen. "

In de constructieve delen zitten watervoerende leidingen, waardoor met boorwerkzaamheden moet worden opgepast.

■ Bij toepassing van plafondverwarming (of -koeling) mag het plafond - niet volledig - door een systeemplafond worden afgedekt. Het nadeel van trage werking kan worden opgelost door LTV uit te rusten met een radiator met boostfunctie. Deze meet temperatuur van de ruimte en van het water in de radiator en reageert snel op temperatuurschommelingen en warmt snel op. Dit vergroot het comfortgevoel. Klimaatmatten Een andere mogelijkheid voor het realiseren van ZLTV (welke voldoende snel reageert) is het gebruik van klimaatmatten. Voor het verwarmen stroomt er warm water met een temperatuur van ongeveer 28 - 32 C door het systeem. Een mogelijk fabricaat is BioClina. Zelfs wanneer de maximale warmte-afgifte van 100 W/m2 wordt gebruikt, ligt de absoluut gelijkmatige )ppervlaktemperatuur altijd onder de max. toegestane bovengrens van 29°C.

077693031*

R A CADIS

15

Inslallatieadvies Fort Vreeswijk

Als het systeem in de zomer ook gebruikt wordt voor koeling dient het bij voorkeur in de wanden en het plafond te worden geïnstalleerd. Bij het koelen bedraagt de oppervlaktetemperatuur van het plafond 17 19°C terwijl de temperatuur van het toegevoerde medium 16°C bedraagt. Afhankelijk van de wijze waarop het systeem is geïnstalleerd kan de koelprestatie volgens DIN tot wel 85 W/m2 oplopen. Wandverwarming heeft echter restricties. Er mag niet worden gespijkerd in de muren. De klimaatmatten zijn niet zuurstofdicht en moet daarom hydraulisch worden gescheiden van de rest van de installaties.

w Foto 4 Klimaatmatten De keuze voor het warmteafgifte systeem dient met de architect te worden af§

tid.

Warmteopwekking Deze maatregel is van toepassing op alle gebouwen waar men grootschalig gaat renoveren of bij nieuwbouw. Goede isolatie is een voorwaarde voor toepassing van LTV, zodat warmte zo lang mogelijk vastgehouden wordt. He toepassen van LTV kan in combinatie met één van de volgende 'warmtebronnen': ■ H R-ketel Door een lage watertemperatuur heeft de HR-ketel een hoog rendement. Voor het condenseren van de rookgassen mag de retourtemperatuur maximaal ca. 55°C zijn. ■ Warmtepomp Hiermee kan een rendement tot wel 250% behaald worden, waarbij het ook mogelijk is om te koelen. Een warmtepomp kan worden uitgevoerd als lucht/lucht warmtepomp of bodem/water warmtepomp. In hartje winter is een lucht/water warmtepomp minder effectief. H et is dan aan te bevelen om deze te combineren met een cv-ketel. Een bodem/water warmtepomp haalt de energie uit de bodem via een gesloten warmtewisselaar. Dit vergt een extra investering. \fhankelijk van de uitvoering van het ventilatiesysteem zou ook de energie uit de afzuiglucht via een warmtepomp teruggewonnen kunnen worden. ■ Zonneboiler Met een opslagtank voor de opslag van warmte (genoeg voor enkele dagen) kan een deel V£ n de warmtebehoefte door de zon worden opgewekt. In combinatie met LTV heeft de zonneboiler een hoger rendement dan bij gebruik van de warmte voor bijvoorbeeld tapwater. H et geschikte dakoppervlak is hier te beperkt als PV-panelen geplaatst worden en het warmtapwaterverbruik is relatief klein. Deze ie is hier derhalve niet interessant. Een houtgestookte installatie is ook mogelijk. Dit een hoog temperatuur installatie. De houttoevoer gebeurt hierbij automatisch. Een houtgestookte installatie kan financieel interessant zijn als er houtsnippers via de gemeente leverbaar zijn. Het hout moet echter wel gedroogd zijn. Er kunnen ook houtpellets worden verstookt. De aanvoer en opslag van hout is bij een houtgestookte installatie een aandachtspunt en moet wel worden ingepast.

16

ARCADIS


4.3

KOELINSTALLATIE

Oververhitting kan voor een belangrijk deel worden voorkomen door isolatie en zonwering. Daarnaast is voldo inde bereikbare bouwmassa van belang om de opwarming te kunnen opvangen. Ook nachtkoeling via het ventilatiesysteem is een goede optie. ■ lokale koeling kunnen splitunits worden toegevoegd. Indien een warmtepomp voor verwarming wordt toegepast kan er ten behoeve van de koeling worden gekozen voor een omkeerbare warmtepomp (lucht/water) of koeling met behulp van de bodemwisselaars. Het afgifte systeemmoet dan voor zowel verwarming als koeling geschikt zijn.

4.4

VENTILATIE INSTALLATIE

Ontwerp opties Het gebouw wordt verder geïsoleerd en de luchtdichtheid zal worden vergroot. De ventilatie zal hierdoor gecontroleerd moeten worden toegevoerd. Het ventilatieprincipe is afhankelijk van gebouwen gebruikerskarakteristieken. H iervoor zijn in principe de volgende opties: 1. Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer 2. Gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning Ad 1) Hierbij wordt de lucht toegevoerd via zelfregelende roosters in de gevel. De centrale afzuigbox wordt vraag gestuurd op basis van een CO2 sensor. Dit systeem is toepasbaar indien de bezettingsgraad relatief laag is. Hierbij kunnen de volgende aanbevelingen worden gedaan: ■ De roosters moeten zo hoog mogelijk (minstens 1,8 m) geplaatst worden om hinderlijke tochtverschijnselen te voorkomen. ■ Raamroosters te voorzien van een zelfregelende klep die ervoor zorgt dat het ventilatiedebiet nagenoeg constant blijft bij toenemend drukverschil. De luchthoeveelheid dient handmatig regelbaar te zijn op de klep en de luchtstroom is bij voorkeur opwaarts gericht i.v.m. optimaal comfort. ■ Toepassen van een iets groter drukverschil over de ventilatieroosters. (10 Pa i.p.v. 1 Pa) Hierbij is slechts 1/3 opening nodig voor hetzelfde debiet. Dit betekent minder geluid en hogere luchtsnelheid door het rooster, waardoor de lucht meer luchtmenging ontstaat hetgeen weer leidt tot een lagere luchtsnelheid in de ruimte en minder tocht. Bovendien wordt dwarsventilatie voorkomen. Bij een grotere afzuigsysteem kan de CO2 sensor ingebouwd worden in de regelkleppen en vormt op die manier een autonoom functionerend regelelement. De CO2 concentratie in het afvoerkanaal benadert immers goed de gemiddelde CO2 concentratie in de ruimte. De kleppositie kan worden aangepast op basis van het ingestelde setpoint op de regelklep. De afzuig kan gebeuren met een (toerengeregelde) centrale constant druk ventilator. Optioneel kan de toevoerlucht worden voorverwarmd met een lucht/water convector gemonteerd bij de toevoeropening. Hierdoor kan de inblaastemperatuur worden geregeld op 15°C tot 18°C . Dit laatste is echter kostenverhogend.

17


- > OagvcnliUhe ■*

ti.nüL.Lti'

- > ! tirfiL>tvoi>r

Foto 5 Eenvoudig systeem met natuurlijke toevoer

Ad 2) Bij gebalanceerde ventilatie worden de luchttoevoer en luchtafvoer beide mechanisch uitgevoerd via een unit. Het grote voordeel van gebalanceerde ventilatie is de mogelijkheid van warmteterugwinning (tot 95%). Daarnaast kunnen de units voorzien in automatische nachtventilatie, waarbij koele buitenlucht via een bypassklep buiten de warmtewisselaar naar het gebouw in wordt geleid.

Foto 6 Gebalanceerde ventilatie unit fabricaat Itho

Keuze ventilatie De definitieve keuze is afhankelijk van diverse factoren: ■ de toepasbaarheid van ventilatieroosters in het gevelaanzicht; ■ de beschikbare ruimte voor opstelling apparatuur en kanalen; ■ benodigde ventilatiehoeveelheid welke afhankelijk is van de functie en het aantal persom ■ de onderverdeling van de van het systeem o.b.v. de gebruiksfuncties en de gebruikstijden; mogelijkheden voor nachrventilatie. Het gewenste ventilatiedebic t benod ;d voor nachtventilatie i een factor 10 hoger dan de basisventilatie. Te overwegen is om hiervoor een voorziening te maken, bijvoorbeeld een inbraakvrij, water en insectend icht lamellenrooster dat voor een te openen raam te plaatsen is. WTW is gewenst daar waar grotere ventilatiehoeveelheden gevraagd worden, omdat de energie uit te afblaaslucht teruggewonnen wordt. Hieronder is een voorlopige keuze voor de ventilatie per gebouwdeel en per gebruiker gemaakt. In overleg met de architect zal een definitieve keuze gemaakt kunnen worden. Vanwege verschillende gebruikstijden en ruimtegebrek kan voor specifieke ruimten gedacht worden aan een decentrale ventilatieoplossing.

18


Ventilatie per gebouwdeel ■ Gebouwdeel 1 - H uisartsenpraktijk: gebalanceerde ventilatie - Fotograaf: natuurlijke ventilatie en mechanische afvoer. - Exporuimten: natuurlijke ventilatie en mechanische afvoer «

Gebouwdeel 2 - Grote zaal en overige ruimten: gebalanceerde ventilatie

■ Gebouwdeel 1 Peuterspeelzaal: gebalanceerde ventilatie (decentraal

Foto 7 Decentrale oplossing met comfoschool systeem van Zehnder-Storkair - Uitvaartcentrum: natuurlijke ventilatie en mechanische afvoer - Gemeenschappelijke ruimte peuterspeelzaal: gebalanceerde ventilatie (decentraal) - H uiskamer / keuken / multiruimte / vereniging (natuurlijke ventilatie en mechanische afvoer Verbindingsgang gebouwdelen: natuurlijke ventilatie en mechanische afvoer

4.5

TAPWATERINSTALLATIE

De waterverbruiken van de diverse gebruikers zijn waarschijnlijk niet zeer hoog. Een aparte tussenmeter is daarom wellicht niet zinvol m.u.v. eventueel de huisartsenpraktijk. H et waterverbruik moet dan worden verrekend in de huurprijs. Om water te besparen kunnen waterbesparende kranen worden toegepast.

4.6

WARMTAPWATERINSTALLATIE

Het warmtapwaterverbruik is naar verwachting vrij laag. Een centraal tapwatersysteem is daarom niet voor de hand liggend. De afzonderlijke warmtapwaterpunten kunnen worden gevoed via close-in boilers.

4.7

RIOLERING

De closets kunnen het beste worden uitgevoerd als inbouw hangcloset i.v.m. de schoonmaakbaarheid.

4.8

REGELTECHNIEK

Slimme meter De slimme meter toont net als een conventionele meter alleen de actuele meterstanden. Het 'slimme' van de slimme meter is dat die verbruiks egevens digitaal kan verzenden: ■ aan de netbeheerder, die daardoor makkelijker (maar alleen op wettelijk bepaalde momenten) de verbruikscijfers kan nagaan;

ARCADIS

19


■ aan energieverbruiksmanagers in de vorm van een schermpje thuis (dat de informatie daar ophaalt) of een internetwebsite waar na inloggen het eigen energieverbruik in te zien is. De persoonlijke webpagina toont het totale energieverbruik (gas- en elektriciteitsverbruik) en het verloop ervan in de tijd. Daarnaast is zichtbaar of het energiegebruik boven of onder het geschatte energieverbruik zit (waarop het maandbedrag is gebaseerd). Warmtemeters Ten behoeve van de 3 gebouwdelen worden warmtemeters geïnstalleerd. Overwerktimers De ventilatie installatie kan worden aangestuurd via klokprogramma's. De gebruikstijd kan voor bepaalde gebruikers verlengd worden via overwerktimers.

20

ARCADIS


Elektrotechnische installatie 5.1

ALGEMEEN

5.1.1

DEMONTAGE

Gezien de omvang van de bouwkundige renovatie werkzaamheden en de herindelingen die gaan plaatsvinden zullen de bestaande installaties gedemonteerd moeten worden. Of bepaalde installatiedelen nog in aanmerking komen voor hergebruik c.q. gehandhaafd kunnen blijven, zal moeten blijken uit een plaatselijke inspectie van de daarvoor in aanmerking komende onderdelen. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan de bestaande hoofdverdeelkast.

5.2

ELEKTROTECHNISCH- EN REGELTECHNISCH LEIDINGWERK

5.2.1

OPBOUW / INBOUW

Alle leidingwerk dient zoveel mogelijk "uit zicht" te worden gemonteerd d.m.v.: ■ K abels in kabelgoten boven verlaagde plafonds c.q. leidingwerk boven plafonds ■ Leidingwerk in muren en vloeren indien deze daarvoor in aanmerking komen Gezien het monumentale karakter van een deel van het pand zullen mogelijk diverse wanden en plafonds one. :schonden moeten blijven. Het leidingwerktracé t.b.v. noodzakelijke onderdelen op deze wanden en plafonds, zal in nauw overleg met de architect bepaald moeten worden.

5.2.2

TYPE KABELS EN BUIZEN

Uit oogpunt van duurzaamheid wordt geadviseerd alle elektrotechnische- en regeltechnische bekabeling en buizen van het type moeilijk brandbaar en zonder halogenen (mbzh) toe te passen.

077693031 :A

R A CADIS

21


5.3

CENTRALE ELEKTROTECHNISCHE VOORZ IENINGEN

5.3.1

S LAAG S PANNING S HOOFDVERDELING

Geadviseerd wordt om in een separate ruimte de laagspannings hoofdverdeelkast te plaatsen. Het aansluit vermogen wordt op dit moment door ons ingeschat op ca. 70 kVA (100A). Nadat het definitieve aansluitvermogen bekend is zal gekeken moeten worden of dit vermogen beschikbaar is en z( ig een verzwaring van de aansluiting bij het energiebedrijf aangevraagd moeten worden. Geadviseerd wordt de hoofdverdeelkast te voorzien van overspanningsbeveiliging en voldoende reservegroepen op te nemen.

5.3.2

S DI TRIBUTIE 230V/400V EN KWH-METING

Geadviseerd wordt per bouwdeel een onderverdeelkast op te nemen met een kWh meter. Mogelijke onderverdeelkasten zijn dan: ■ Bouwdeel huisartsenpraktijk, fotograaf, exporuimten ■ Bouwdeel grote zaal, gang, toiletgroep, garderobe, berging, vergaderen, techniek ■ Bouwdeel huiskamer, keuken peuterspeelzaal, PCB, multifunctionele ruimte, vereniging Het is raadzaam om de verschillende huurders, die op een gezamenlijke verdeelkast zijn aangesloten, op eparate groepen aan te sluiten. Elk van bovengenoemde onderverdeelkast bevat een eigen kWh-meter. Op basis van een verdeelsleutel kan eventueel het verbruik per huurder, die op de betreffende verdeelkast zijn aangesloten, bepaald worden. Indien gewenst is om het elektriciteitsverbruik per huurder te meten zullen in de afgaande groepen tbv de kleinere huurders kWh meters geplaatst moeten worden. De diverse kWh-meters kunnen eventueel gekoppeld worden aan een PC zodat de meterstanden op afstand of lokaal op een PC uitgelezen kunnen wo den.

5.3.3

NOOD S TROOM

ïn noodstroomaggregaat wordt niet i odzakelijk geacl :. Wettelijke vei jlichte oodverlichting wordt geadviseerd deze uit voeren met decentrale accu's

5.3.4

AARDING EN BLIKSEMBEVEILIGING

5.3.4.1

AARDING EN POTENTIAALVEREFFENING

De veiligheidsaardingsinstallatie en potentiaalvereffening dient te voldoen aan NEN1010.

5.3.4.2

BLIKSEMBEVEILIGING

Een bliksembeveiligingsinstallatie is op dit moment niet aanwezig. Door het aanbrengen van een bliksembeveiligingsinstallatie worden de risico's van directe blikseminslag, en de daaruit volgende mogelijke schade aan het gebouw, beperkt.

22


Mede gezien het monumentale karakter van een deel van het gebouw zal de verzekeraar/overheidsinstantie/monumentenzorg moeten aangeven of dit wenselijk is.

5.3.5

GEMEEN S CHAPPELIJKE KABELWEGEN

Voor de distributie van de kabels wordt geadviseerd de benodigde kabelgoten boven demontabele verlaagde plafonds te voorzien. In ruimten waar relatief veel aansluitingen gewenst zijn c.q. in de toekomst gewenst kunnen worden, is het raadzaam om wandgoten en/of energiezuilen aan te brengen en deze boven het verlaagde plafond te koppelen met de kabelgoten. In de wandgoten en/of energiezuilen kunnen vervolgens, op basis van de huidige huurdersbehoefte, de gewenste contactdozen gemonteerd worden. Bij huurderswisselingen kunnen relatief gemakkelijk ïventuele extra aansluitingen bijgemaakt worden. De kabel, wandgoten en/of energiezuilen te voorzien van 2 scheidingsschotten zodat 3 compartimenten ontstaan t.b.v. ■ Sterkstroom ■ Data ■ Zwakstroom Ter plaatse van doorvoeringen door brandscheidende wanden dienen brandwerende doorvoeringen voorzien te worden.

5.4

KRACHTINSTALLATIE

5.4.1

VOEDINGEN

Geadviseerd wordt om krachtvoedingen t.b.v. gemeenschappelijke installaties (zoals werktuigbouwkundige installaties) en keukenapparatuur rechtstreeks op de hoofdverdeelkast aan te sluiten. Specifieke voedingen ten behoeve van bepaalde huurdersapparatuur aan te sluiten op de betreffende onderverdeelkast.

5.4.2

ALGEMENE CONTACTDOZEN 230V

Ten behoeve van algemene doeleinden adviseren wij voldoende 230V contactdozen in alle ruimten te voorzien met uitzondering van toiletten. In kantoorachtige ruimten wordt geadviseerd te voorzien in een 3-voudig 230V per werkplek. Verder val te denken aan voedingen tbv eventuele audiovisuele installaties in grote zaal, multifunctionele ruimte en vergaderruimten.

5.5

VERLICHTING

5.5.1

ALGEMENE VERLICHTING

In onderstaande tabel is een advies c.q. voorstel aangegeven m.b.t. verlichtingssterkten, toe te passen armaturen en schakeling. Hierbij is uitgegaan van de meest energiezuinige variant uitgaande van het aangegeven soort armatuur,

23


Voor de schakeling is uitgegaan van aanwezigheidsdetectie i.c.m met een drukknop of bewegingsdetectie zodat geen centrale bediening nodig is. In ruimten waar voldoende gebruik gemaakt kan worden van daglicht, wordt geadviseerd de armaturen te voorzien van daglichtregeling e.e.a ter beperking van het energiegebruik. Het aantal armaturen per ruimte zal bepaald moeten worden aan de hand van verlichtingssterkteberekeningen.

-Ruimte / gebied

Minimale verlichtingsster kte taakaebied

Schakeling

gangen

150 lux

Bewegingsmelder

Led downlighter

Kantoorruimten

500 lux

Aan/uit via pulsdrukker/afwezigheids melder

Hoogfrequent TL5 armaturen geschikt voor beeldscherm werkzaamheden

Spreekkamers/onderzoekruimten

500 lux

Aanwezigheidsmelder i.c.m. dimmer

Led downlighter

Ruimte fotograaf

500 lux


Led downlighter

Trappenhuis

100 lux

Bewegingsmelder

Led armaturen

! 200 lux

Bewegingsmelder

Led downlighter


Led downlighter

Bewegingsmelder

Hoogfrequent TL5 armaturen met gesloten kap

Toiletten en toiletvooruimten Peuterspeelzaal

300 lux

Keuken

' 500 lux

—Soort armatuur

Huiskamer

300 lux


Led downlighter

Bergingen/opslag

200 lux

Bewegingsmelder

Hoogfrequent TL5 armatuur

Grote zaal

300 lux


Led downlighter

Exporuimten

300 lux


Led downlighter als basisverlichtingen Tevens aanvullende richtspots

Vergaderruimten

500 lux

Aanwezigheidsmelder icm dimmer

Hoogfrequent TL5 armaturen geschikt voor beeldschermwerkzaamheden

Multifunctionele ruimten

500 lux


Led downlighter

Technische ruimten

200 lux

Bewegingsmelder

Hoogfrequent TL5 armaturen met gesloten kap

Taakgebied is de gehele ruimte minus een randzone van 0,6 meter.: Taakgebiedhoogte is vloerniveau met uitzondering van ruimten met bureau-opstellinger Hier is de taakgebiedhoogte 0,75m + vloer.

5.5.2

NOODVERLICHTING

De noodverlichting dient te voldoen aan bouwbesluit en NEN1838 en dient daartoe c tweger

hoeve i in algemene noo<

r plaatse van de

ichting worden aangebracht. Te1

vluchtwegaanduidingsarmaturen (met pictogrammen) te voorzien welke eenduidig moeten leiden naar de nooduitgangen.

24

ARCADIS

Installatieadvies Fort Vreeswijk J

Geadviseerd wordt het noodverlichtingssysteem uit te voeren als decentraal systeem met separate lednoodverlichtingsarmaturen die ingebouwde accu's hebben.

5.5.3

TERREINVERLICHTING / BUITENVERLICHTING

In kader van energiebesparing wordt geadviseerd de huidige gevelarmaturen te vervangen door ledarmaturen.

5.6

COMMUNICATIE

5.6.1

DATA EN TELEFOON

De wensen n.b.t. data en telefonie zijn sterk afhankelijk van de huurder. Geadviseerd wordt in ieder geval ledige buis voorzieningen op te nemen voor eventuele data- en telefoonsaansluitingen. Eventueel kan de installatie zelf door de betreffende huurder als "gebruikersinstallatie" aangebracht worden. Aandachtpunt is wel om in een centrale techniekruimte (bijvoorbeeld de hoofdverdelerrruimte) de externe aansluitingen binnen te voeren zoals telefoon, eventuele glasvezel en cai.

5.6.2

STORINGSSIGNALERINGEN

Storingen aan elektrische- en werktuigkundige installaties kunnen worden gemeld op een lokaal storingsmeldpaneel en tevens doorgemeld worden naar de betreffende onderhoudsfirma.

5.6.3 \fhanki is.

5.6.4

INTERCOM jk van het toegangsregime zal de beheerdersgroep moeten aangeven of een intercom wenselijk

VOORZIENINGEN LOKALE GELUIDINSTALLATIES

Ten behoeve van de grote zaal en multifunctionele ruimte wordt geadviseerd in ieder geval ledige buis voorzieningen op te nemen voor een lokale geluidinstallatie c.q. audiovisuele installaties. Eventueel kan de installatie zelf door de betreffende huurder als "gebruikersinstallatie" aangebracht worden.

5.7

BEVEILIGING

5.7.1

BRANDMELDING EN ONTRUIMING

Gezien de de vele gebouwfuncties en flexibiliteit in de functies alsmede het feit dat een deel van het gebouw monumentaal is, zal de omvang van de brandmeldinstallatie en/of ontruimingsinstallatie in overleg met bevoegd gezag, monumentenzorg, eigenaar en verzekeraar bepaald moeten worden.

077693031A

ARCADIS

25


5.7.2

TOEGANGSCONTROLE

Afhankelijk van het toegangsregime zal de beheerdersgroep moeten aangeven of toegangscontrole in de vorm van kaartlezers gewenst is.

5.7.3

CCTV

Afhankelijk van het toegangsregime zal de beheerdersgroep moeten aangeven of camerabewaking gewenst is.

26

Fort Vreeswijk

Bijlage 1



Fort Vreeswijk

Omschrijving Algemeen

eenheden

Dakoppervfakle VgfhöudÈng oppervlakte PV- paneel/dakoppervlakte OppafvfsklB PV-paneler

100%

PV-panelen Lengte paneel Hoogle paneel ■'.'. ■■■■ .■■:■'.:■ ■ per paneel Viripurcenlagc (bijvoorbeeld bij glas) Asnlfll panelen vermogen per m2 Vermogen per paneel Aantal m2 per kWp Vormogen totaal

toelichting

i

plat dak ca 40%

%

BjjgjftJB Witfm2

Vih bti m i d . 1 M Wp per m2

Wp_ 6.7

irif.V.Vi.-

VUïlr»wH. 6,7 m2 per kWp

kWp

Opbrengsten Rekenwaarde Opbrengst/Vermogen t intatie - hel/ingshoek Percentage zoninstraling van de optimale waarde Instrab'ngsfactar (maximaal 100%) Rekenwaarde Opbrengst/Vermogen bij optimale plaatsing Aantal kWh/m2 Opbrengst Opgqwakte elektriciteit hoog tarief periode Opgewqkta elektriciteit laag tarief periode Opgewekte elektriciteit hoog tarief periode Optiew■■■■'- elektriciteit laag tarief periode Eigen benutting en saldering hoog tarief periode Eigen benutting en saldering laag tarief periode ■: <_■.'.-. benutting en saldering hoog tarief periode Eigen benutting en saldering laag tarief periode EteWnciteJIaprijs, excl. BTW hoog tarief Eloktrictttf teprtjs, excl. BTW laag tarief Opïwcngst Qtgan benutting en saldering tot eigen <

650 kWhe/kWp

W

B50 kWhe per KWp n^Stfp4wfflJit^WiHit

OjmiTiiui Is 36 graden ■■'! \an oriëntatie en hellingshoek (zie zonfnstraJIngstiiagram) d t i . \an beschaduwing

646 kWhB/kWn 97 kWhe/m2 jg07|kWhe/jaar 90%

€ f €

10% 2.616 291 100% 100% 2.616 291 0.1310 0.1160 376

.

Teruggsteverte elektriciteit boven sakteringgrens hoog tarief Tnruggobverde elektriciteit boven sakJeringgrens laag tarief TeruglertrvargoGrtng hoog tarief TüRigFüvervGröüGtino, laag brief Opbrang&l lafugJovering bo\ren salderjnggrens

€

Subsidie per opgewekte kWh Opbf angsJ subsidie opwekking

€

f .■'.,■■:■ opbrengst elektriciteit

■..■-■

OfllHn^kZltf

Vut&lng<j:i20>.Wh<> p e r m 2 (W] opllmale plaalsing)

% % kWhe kW he

% %

kW he kW he «/kWhe « k W he

kW he SkWhG €/kWhe

€/kWhs

[E Figuu n Zonl ns Lra I ingsd iag ram

Investering per W p Investering per m2 '.• :■-■!:-.■ investering Energielnvesteringsaftrek (E IA) VennuolschajïSbeïasfcrig Betesüngvoordeel E IA r.ii.ï... initiële kosten, excl. BTW

€ € €

41.5% 25,0%

I i ■ ■■■ .:■! sysleemprijs. excl BTW,

Woningen lussen 601 en 3500 Wp

0

B.100

cumulatieve kasstroom [€] 25 3.0% 0%

1_€

laar

B.1001

J[i,irJijKs(? opbrengsten (kosten zijn negatief) EiiDvgia Ornferhqud i../.■>■■ jaarlijkse opbrengsten FrnaneHHs levensvatbaarheid G6R (gorncfojeldg boekhoudkundige rentabiliteit) IRV (interne rentevoet} ËTVT E envoudige terugverdienüjd TVTTerugvordiflntijdnTËlinllatrQenronlo:

077693031 :A

Vs wnl E IA; '0"= geen E IA

€

€

Flnanclölo \ .-.■■.■I.I ■'.-■:? Projectduur (maximaal 30) Inflatie (prijsstijging energie en onderhoud) Schuldratio Rentevoet lening Initiële kosten Totale initiële kosten

1.BO €/pW 270 €/m2 6,100

GraGek: Cumiialrew kasstroom

ROI (return on Investment) = gem jaarlijkse w i n s t / g e m geïnvesteerd verm,

2.3% 27.4 19.9 jaar

: IRR (internal rate of return)

jaar

! ETVT = Totale Initiële kosten / Totale Jaarlijkse opbrengsten Utaorafafc

ARCADIS

27


Duurzame maatregelenlijst

Bijlage 2

LEGENDA

&ARCADIS

laar

Fort Vreeswijk Duurzame maatregelen lijst^ Selectie

Duurzame maatregelen

3

3

2-5

2

2

5-15

n.v.1. n.v.i. n.v.l.

Value

LEGENDA

^

X

V

o X

Geadviseerd / gekozen Kaïwijti / toekomstig NSel geadviseerd / niet gekozen

Management

IJ

®

o 10 11 12 13

• • •

17

• • • •

21 22 23 24 25

• • • • •

14 15 16

28 ARCADIS

Pas individuele/decentrale registratie van het energiegebruik toe Een energiezorgcoördinator / energieverantwoordelijke aanstellen Energie Verbetering van de gebouwschil Gebruik innovatieve dunne isolatie Na-isoleren van de bestaande begane grondvloer Na-isqleren van bestaande gesloten geveldelen Na-isoleren van het bestaand dak Pas verbeterde naad- en kierdichting toe. Gebruik PE-rolband of EPDMrubber; gebruik als kierdichting bij raam en deuraansluitingen; gebruik achter aftimmerlatten: PE-band Voer een thermografische scan uit Voer een doorblowtest uit Beglazing en zonwering Pas buitenzonwering toe Gebruik HR++-glas met U <= 1,2 W/m2.K Dubbelalas of voorzetramen aanbrenaen bii bestaande ramen Verwarming Pas een L V lage-temperatuurverwarmingssysteem toe (vloerverwarming / lage temperatuur radiatoren) Pas een ZLTV zeer-lage-temperatuur verwarmingssysteem toe vloerverwarming / klimaatmatten / speciale lage temperatuur radiatoren) Isoleer cv- en distributieleidingen Energiezuinige pompen toepassen (besparing pompen met permanente magneet is 20% t.o.v. conventionele pompen) Maak gebruik van een weersafhankelijke regeling op ketelwater en/of

Pas energiezuinige gelijkstroom ventilatoren toe Pas zelfregelende ventilatieroosters toe Pas warmteterugwinning toe bij mechanische ventilatie Pas nachtventilatie toe Ventilatie regelen op kwaliteit binnenluchi (CQ2)

É


&ARCADIS

Fort Vreeswijk Duurzame maatregelenlijst Selectie

Value

Duurzame maatregelen

LEGENDA

-f

o X 26 27 28 29

30 31 32 '34 34

9 Q Q

37 38

-f

Geadviseerd I gekozen

(j

Kansrijk / toekomstig

n

I I

Niet geadviseerd / niet gekozen

Verlichting Pas energiezuinige verlichting toe - gebruik LED verlichting Noodarmaturen uitvoeren met LED Gebruik verlichtingsregeling op basis van bezetting (bewegingsmelder) Gebruik verlichtingsregeling op basis van verlichtingsniveau (daglichtregeling) Pas pulsdrukker toe in combinatie met afwezigheidsdetectie in ruimten met daglichttoetreding (bewust inschakelen; automatisch uitschakelen) Gebruik daglichtsysteem Lagere basisverlichting door vaste werkplek opstellingen met werkplekverlichting terreinverlichting met daglicht/bewegingsde toren Pas terreinverlichtinqsmasten met zonnepanelen toe Energieproductie - elektriciteit (/verwarming) PV (Fotovoltaïsche) panelen aanbrengen BIPV (Fotovoltaïsche) panelen aanbrenaen (Buildina Intearated PV) Energie produktie - Verwarming & Koeling Gebruik een houtgestookte ketel Pas een elektrische warmtepomp toe (lucht/water) in combinatie met CVketel Pas een elektrische warmtepomp toe (bodem/water) in combinatie met energieopslag in de bodem d.m.v. grondwarmtewisselaar (gesloten syteem)

40 41

43 | *f |

S. Water Water hesparings apparatuur drinkwater |Water besparende kranen toepassen

I

I L

ARCADIS

29


Colofon INSTALLATIEADVIES FORT VREESWIJK OPDRACHTGEVER: KNHM - Koninklijke Nederlandse Heidemaatschappij

STATUS:

AUTEUR: Paul Brouns

GECONTROLEERD DOOR: Luc Cartigny

VRIJGEGEVEN DOOR: Paul Brouns

1 mei 2014 077693031:A

ARCADIS NEDERLAND BV tationsplein 18d Postbus 1632 6201 BP Maastricht Tel 043 3523 311 Fax 043 3639 961 www.arcadis.nl Handelsregister 09036504 ©ARCADIS. Alle rechten voorbehouden. Behoudens uilzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbenden niets uit dit document worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale reproductie of anderszins.

30

ARCADIS

077693031A

T fstf INSTALLATIEADVIES FORT VREESWIJK KNHM - KONINKLIJKE NEDERLANDSE HEIDEMAATSCHAPPIJ. 1 mei :A C

Recommend Documents