SYLLABUS ANIMATOREN BASISCURSUS VOOR. Een uitgave van Jeugddienst Don Bosco vzw

SYLLABUS  

 

BASISCURSUS VOOR

ANIMATOREN              

Een uitgave van Jeugddienst Don Bosco vzw. 

               

De tijd gaat snel gebruik haar wel maar besef dat na deze dagen men thuis zal vragen: "Hoe was het ?" - en dan ....    

 

  2 

Inhoudstafel Inhoudstafel ................................................................................................................... 3  Woord vooraf ................................................................................................................. 5  Visie Jeugddienst Don Bosco ..................................................................................... 6  Hoofdstuk 1: Spel & Spelen ........................................................................................... 8  1. 

Spelen kennen en kunnen spelen ...................................................................... 9 

2. 

De maafte ........................................................................................................... 9 

3. 

Spelen opzoeken, maken en impulsen ............................................................ 11 

4. 

Spelopbouw ..................................................................................................... 15 

5. 

Dag‐ en weekprogramma ................................................................................ 18 

6. 

Concrete voorbeelden naar kinderen toe ....................................................... 20 

7. 

Samenvatting ................................................................................................... 24 

Hoofdstuk 2: De Leefwerelden .................................................................................... 25  1. 

Inleiding ............................................................................................................ 26 

2. 

De leefwerelden ............................................................................................... 27 

3. 

Samengevat ..................................................................................................... 36 

Hoofdstuk 3: Expressie en Animatie ............................................................................ 37  1. 

Inleiding ............................................................................................................ 38 

2. 

Wat verstaan we onder expressie? ................................................................. 38 

3. 

Verschillende expressievormen ....................................................................... 39 

4. 

Animatie ........................................................................................................... 45 

5. 

SAMENVATTING ............................................................................................... 49 

Hoofdstuk 4: De Ander en Ik ........................................................................................ 50  1. 

inleiding ............................................................................................................ 51 

2. 

Ik als (bege)leider van kinderen en jongeren .................................................. 51 

3.  ik naar anderen toe .......................................................................................... 57  4.  Samengevat ..................................................................................................... 59  Hoofdstuk 5: Verantwoordelijkheid ............................................................................ 60  1. 

Verantwoordelijkheid als animator ................................................................. 61 

5. 

Preventie .......................................................................................................... 61 

6. 

EHBO ................................................................................................................ 63 

7. 

Enkele verzorgingen ......................................................................................... 66 

8. 

Wat steek je in de EHBO koffer? ...................................................................... 76 

9. 

Samengevat ..................................................................................................... 77 

  3 

Hoofdstuk 6: Waarden ................................................................................................. 78  1. 

Waarden .......................................................................................................... 79 

2. 

Waarden vanuit de visie van Don Bosco ......................................................... 81 

3. 

Waarden op cursus .......................................................................................... 83 

4. 

Waarden en motivatie ..................................................................................... 84 

Hoofdstuk 7: Broekzaksyllabus .............................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.   

 

  4 

Woord vooraf Als je deze syllabus openslaat dan ben je op een cursus van Jeugddienst Don Bosco  aanwezig of heb je hem net achter de rug.  De  syllabus  is  bedoeld  als  een  leidraad  naast  wat  je  aangeboden  kreeg  en  geleerd  hebt op cursus. Je kan er spelen in terugvinden, die je eventueel later kan gebruiken  op  een  speelplein  of  in  de  jeugdbeweging.  Als  je  zelf  nog  ideeën  of  opmerkingen  hebt die wij kunnen gebruiken, kan je ze ons steeds doorgeven.  Elk hoofdstuk start met een nieuwe pagina waarop je de inhoud kan terug vinden.  De hoofdstukken die we behandelen zijn:    Hoofdstuk 1: SPEL EN SPELEN  Hoofdstuk 2: LEEFWERELDEN  Hoofdstuk 3: EXPRESSIE EN ANIMATIE  Hoofdstuk 4: DE ANDER EN IK   Hoofdstuk 5: VERANTWOORDELIJKHEID  Hoofdstuk 6: WAARDEN  Hoofdstuk 7: BROEKZAKSYLLABUS    Veel plezier met deze syllabus!  Deze syllabus voor toekomstige animatoren is een uitgave van:  Jeugddienst Don Bosco vzw  Naamsesteenweg 37  3001 HEVERLEE  tel.: 016/24.16.20  E‐mail:[email protected]                ‐ ‐

Niets uit deze uitgave mag worden verorberd, verscheurd, verbrand of versnipperd.   Wil je iets uit deze uitgave overnemen dan kan dit pas na toestemming van  de uitgever.  

  5 

V ISIE J EUGDDIENST D ON B OSCO   1. Gegroeid  vanuit  de  nood  aan  speelpleinwerk(st)er(s)  ontplooit  Jeugddienst  Don  Bosco  vormingsinitiatieven  ter  ondersteuning  van  het  speelpleinwerk,  maar  ook  van  andere  vrijetijdsinitiatieven zoals avondwerkingen, kampen, internationale ontmoetingen e.a.  2. Centraal  in  de  doelstellingen  van  de  Jeugddienst  staat  de  integrale  ontplooiing  van  jongeren in de vrije tijd en dit in al zijn facetten.  De klemtoon ligt op de combinatie van  beide  componenten:    namelijk  de  persoonlijke  ontplooiing  van  de  jongere  doorheen  de  uitbouw van de vrije tijd.  3. Om  dit  te  realiseren  biedt  de  Jeugddienst  vorming  en  begeleiding  aan  op  verschillende  niveaus (basisvorming, specialisaties, verdere vorming, ...) en rond verschillende thema's.   Daarom  wordt  er  ook  gewerkt  aan  visieontwikkeling  (speelpleinvisie,  spelvisie,  vrije  tijd  enz.) en wordt er werk gemaakt van een goed uitgebouwde dienstverlening.  4. In deze vorming houden we rekening met volgende punten:  4.1. De jongere (jij dus) staat centraal.  Als  instructeur  zijn  we  er  in  de  eerste  plaats  voor  jou.    De  verschillende  cursussen  willen een vorming aanbieden dat aan jouw persoon ten goede komt en via jou aan  de  kinderen.    Dat  het  bij  de  realisatie  hiervan  best  gezellig  mag  en  kan  zijn  is  vanzelfsprekend, maar het mag geen doel op zich vormen.  4.2. Ervaringsgericht werken.  Als Jeugddienst vinden we spelend leren en lerend spelen enorm belangrijk. Vandaar  ook dat spel en spelen (en dit ook aan den lijve mogen ervaren) een centrale plaats  inneemt in deze cursus. Tevens pogen we steeds te vertrekken vanuit jouw ervaring  en  deze  verder  te  verrijken.  Deze  elementen  moeten  tijdens  onze  cursussen  voel‐ baar  zijn.    Bovendien  trachten  we  jou  te  motiveren  om  deze  denkpiste  door  te  trekken naar de kinderen toe. Je bent dan niet enkel iemand die spelletjes aanbiedt,  maar ook iemand die iets bijbrengt en die hun ervaringswereld centraal stelt.      4.3. Creativiteit.  Op  de  cursus  moet  er  ruimte  zijn  om  te  experimenteren,  met  materiaal,  met  terreinen,  ...    Dit  willen  we  zeker  meegeven  zodat  jij  dit  ook  aan  de  kinderen  kan  doorgeven.  4.4. Een eigen mening vormen.  Je mag zeker geen jaknikker zijn en we wensen dat je dit ook niet van de kinderen  verwacht.  We willen je laten opkomen voor je eigen mening, maar de mening van  iemand anders respecteren hoort hier ook bij.  4.5. Gedeelde verantwoordelijkheid.  Een cursus bij Jeugddienst Don Bosco staat of valt met jou, de andere cursisten en  de instructorenploeg.  Samen maken we er iets van.  Je zal snel genoeg merken dat  dit ook op een vakantiewerking of jeugdbeweging zo is.       

6 

4.6. Waarden vanuit Don Bosco.  De voorgaande punten willen we realiseren in de stijl van Don Bosco.  Jeugddienst  Don Bosco is meer dan een naam:  er zit een bepaalde levensstijl in. In hoofdstuk 7  kan  je  meer  vinden  over  deze  waarden.    We  verwijzen  hier  even  naar  enkele  typische termen zoals:  Optimisme en vreugde  Assistentie (bij de jongeren zijn)  Redelijkheid  Geloof  Liefde  Verantwoordelijkheid  Familiegeest  Oratorium               

 

 

7 

 

Hoofdstuk 1

 

Spel & Spelen

  Wat vind je zoal in dit hoofdstuk:  1. Spelen kennen en kunnen spelen  2. De maafte  3. Spelen opzoeken, maken en impulsen  4. Spelopbouw  5. Dag‐ en weekprogramma  6. Concrete voorbeelden naar kinderen toe  7. Samenvatting 

 

8 

1. S PELEN

KENNEN EN KUNNEN SPELEN

Wanneer  je  als  animator  op  een  speelplein  of  in  een  jeugdbeweging  terechtkomt,  is  het  logisch dat één van je hoofdactiviteiten het spelen is. En daar komt heel wat bij kijken.  Je  zal  bijvoorbeeld  het  spel  moeten  kennen,  weten  welke  spelregels  er  zijn  en  eveneens  eventuele moeilijkheden voorzien.    De  beste  voorbereiding  hierop  is  de  eigen  ervaring.  Wie  het  spel  reeds  zelf  eens  heeft  gespeeld,  zal  weten  waarmee  rekening  moet  gehouden  worden  en  zal  de  mogelijkheid  hebben om snel in te spelen op onverwachte situaties tijdens het spelen. 

2. D E

MAAFTE

Om  een  spel  vlot  te  laten  verlopen,  zal  je,  zowel  op  voorhand  als  tijdens  het  spelen  zelf,  rekening  moeten  houden  met  heel  wat  punten.  Het  letterwoord  “DE  MAAFTE”  wil  hierin  ongetwijfeld een geheugensteuntje voor je zijn.   

2.1 DE MAAFTE Het  letterwoord  DEMAAFTE  helpt  je  om  de  essentiële  bouwstenen  van  een  spel  en  een  speluitleg voor jezelf duidelijk te maken. Wanneer je je spelmoment voorbereidt, overloop je  dus best even alle letters en toets je of je spel(uitleg) er aan voldoet.   D     E        M     A    A     F    T    E   

Duidelijke speluitleg  Eén spelleider  Materiaal  Aangepast aan de leeftijd  Animatie  Fair‐play  Terreinafbakening  Eind‐ en beginsignaal 

Dui delijke speluitleg

De speluitleg moet zowel voor jou als voor je kinderen duidelijk zijn. Zorg ervoor dat je de  spelregels  zelf  goed  kent  en  met  je  medemoni’s  besproken  hebt.  Zorg  er  ook  voor  dat  de  speluitleg  systematisch  is  opgebouwd;  eventueel  met  een  onderverdeling  in  verschillende  delen en met voorbeelden. Je kan de speluitleg ook altijd visualiseren op flappen en hiermee  enkele belangrijke regels blijvend zichtbaar maken gedurende het hele spel.   Tot slot is het belangrijk dat je je taalgebruik aanpast naargelang de leeftijd van de kinderen.  Gebruik eenvoudige woorden!    

 

9 

Eén spellei der

Elk  spel  wordt  slechts  door  één  spelleider  geleid.  Deze  zorgt  voor  een  duidelijke  uitleg  en  voor het aanzwengelen van het spel. De spelleider legt het spel stapsgewijs uit en staat op  een centrale plaats om zo voldoende overzicht te hebben op het spel en de kinderen.   De andere animatoren hebben de taak om mee te animeren en/of bepaalde andere rollen te  spelen die nodig zijn in het thema. Ook zitten zij tussen de kinderen om daar in te grijpen  indien nodig. Medemoni’s richten zich vooral op individuen, terwijl de spelleider zich bezig  houdt met de groep.   Materi aal

Voorzie  het nodige  materiaal  en kijk  op  voorhand  na  of  het  allemaal aanwezig  is. Zet  alles  ook tijdig klaar. Tijdens het spel zorg je ervoor dat er niet met het materiaal geknoeid wordt  en dat de kinderen er niet mee bezig zijn als dat nog niet mag.   Hou er ook rekening mee dat je tijdig je activiteit en het bijhorende materiaal opruimt. Doe  dit liefst samen met de kinderen, bv. verwerkt in het spel. Dat bespaart je heel wat tijd en  moeite achteraf.  Aangepast aan de leefti jd

Het is van belang om je spel en je uitleg aan te passen naargelang de leeftijd kinderen die je  voor je hebt. Het spreekt voor zich dat echte puberspelen niet geschikt zijn voor kleuters en  omgekeerd. Denk bij het uitwerken van een spel dus steeds goed na over de leeftijd van de  kinderen en de bijhorende interesses, mogelijkheden en beperktheden. Hetzelfde geldt voor  je  uitleg:  de  manier  waarop  je  een  spel  voor  kleuters  uitlegt,  werkt  waarschijnlijk  niet  bij  pubers (en andersom). Let er dus best op hoe je het aanpakt.  Ani matie

Het al dan niet aanslaan van een spel kan afhangen van de inkleding ervan. Zorg voor een  leuke inkleding en een origineel thema van het spel dat de kinderen aanspreekt. Verder is  het  ook  belangrijk  om  je  kinderen  voortdurend  te  enthousiasmeren  voor  het  spel.  Een  slechte activiteit met een goede animatie kan heel goed slapen (en vice versa…).   Hier komen we later in de syllabus nog uitgebreid op terug.   Fai r-play

Duidelijke regels waar de kinderen zich aan moeten houden zijn belangrijk! Dit moet altijd  met gezond verstand bekeken worden: dikwijls is het veel leuker als de kinderen een beetje  kunnen vals spelen. Zolang je activiteit er niet onder lijkt, hoeft dat geen probleem te zijn.  Let erop dat niet steeds dezelfde verliest en benadruk – op het einde van het spel – ook de  verdiensten van de verliezers.   Zorg er wel steeds voor dat elke animator een juiste inschatting heeft van de spelregels. Het  is belangrijk om op dezelfde golflengte te zitten.          

10 

Terrei nafbakening

Kies  voor  je  activiteit  een  aangepast  en  veilig  terrein.  Zorg  er  voor  dat  je  terrein  goed  en  duidelijk  afgebakend  is  met  bv.  touw,  kegeltjes,  vlaggetjes  of  krijtstrepen.  Leg  aan  de  kinderen uit tot waar het terrein loopt.   Ei nd- en beginsi gnaal

Spreek  op  voorhand  een  begin‐  en  eindsignaal  af.  Zeker  het  eindsignaal  is  belangrijk  voor  een  spel,  te  meer  als  het  spel  zich  over  een  groter  terrein  afspeelt.  Het  moet  voor  de  kinderen duidelijk zijn wanneer een spel start en stopt en ze terug naar de centrale plaats  moeten komen.   Beëindig  het  spel  op  een  duidelijke  manier.  Maak  bekend  wie  de  winnaar  is,  maar  beklemtoon zeker ook de verdiensten van de verliezer.   Tip: Wanneer je bovenstaande punten hebt doorgenomen en ze je eigen hebt gemaakt, zal  het noodzakelijk zijn dat je het werkwoord DURVEN vervoegt in de ik‐vorm. Wil je een spel  gaan spelen, zal je moeten DURVEN naar voren treden. Je moet immers de aandacht vragen  alvorens je het spel kan uitleggen.  

3. S PELEN

OPZOEKEN , MAKEN EN IMPULSEN

3.1 Spelen opzoeken Ben  je  op  zoek  naar  een  aantal  leuke  spelen,  dan  kan  je  steeds  een  beroep  doen  op  een  gamma  uitgaven  van  spel  en  spelenboeken  (mapjes,  fiches  ...).  Je  vindt  er  een  lijstje  van  achteraan de syllabus. Tegenwoordig biedt het wereldwijde web ook heel wat kant‐en‐klaar  materiaal  of  je  kan  beroep  doen  op  de  spelfiches  die  je  bij  Jeugddienst  Don  Bosco  kan  krijgen. Die zitten boordevol ideeën!  Als tip geven we mee dat je best op voorhand, voordat je  gaat zitten bladeren en zoeken,  afbakent wat je precies zoekt:  -

Welk soort spel (actief, bos of pleinspel, rustige spelen, fantasiespelen...)  Voor wie (leeftijd + grootte van de groep)  Voor waar (terrein), voor hoe lang 

Heb je dit, dan kan je meer doelgericht gaan zoeken. 

3.2 Spelen maken Spelen  hoef  je  niet  altijd  op  te  zoeken  of  over  te  nemen  van  anderen.  Je  kan  ze  ook  zelf  brouwen, maken, uitproberen, variëren en ontdekken.  Wil je komen tot de realisatie van nieuwe spelen dan staat één ding centraal:    

11 

Gebruik je creativiteit, fantasie en durf,   gecombineerd met een vleugje gezond verstand  Hieronder  vind  je  vier  korte  methodieken  die  je  op  weg  kunnen  helpen  om  varianten  of  nieuwe spelen te bedenken.   De methode van de roos

Op een grote flap teken je een taartdiagram (zie figuur). In elk vakje schrijf je een bepaald  spel, zonder rekening te houden of dit een rustig, hevig, bos‐ of pleinspel is. Eenmaal je alle  vakjes van het taartdiagram ingevuld hebt, zoek je zelf naar toffe combinaties.   Twee  vakjes  worden  dan  met  elkaar  verbonden  waardoor  je  zo  tot  een  nieuw  spel  komt.  Uiteraard moet je zelf nog even nadenken hoe je deze twee spelen kan herwerken tot één  spel,  maar  een  combinatie  van  twee  bestaande  spelen,  zorgt  sowieso  voor  een  leuke,  nieuwe variant!  Bijvoorbeeld:    

         

Analyse van de spelelementen

Je kiest één bepaald spel (bv. voetbal). Eerst overloop je alle bestaande spelelementen die in  dit spel bevat zitten. Schrijf deze op. Nadien vervang je een aantal spelelementen of laat je  zelfs enkele spelregels weg. Op die wijze ontstaat er weer een geheel ander spel.   Bijvoorbeeld: voetbal  

 

 

 

Variant 

‐ 1 bal      ‐ 11 spelers    ‐ 2 ploegen    ‐ Terreinafbakening  ‐ 2 doelen      ‐ gele kaart    ‐ rode kaart    ‐ scheidsrechter    ‐ 1 doelman per ploeg  ‐ aanval      ‐ verdediging    ‐ speelduur: 2 x 45 min   

                       

                       

                       

‐ 2 ballen  ‐ 5 spelers  ‐ 4 ploegen  ‐ Terreinafbakening  ‐ 4 doelen  ‐ oranje kaart  ‐ groene kaart  ‐ 2 scheidsrechters  ‐ 3 doelmannen per ploeg  ‐ aanval  ‐ verdediging  ‐ speelduur: 3 x 15 min 

   

12 

Aangereikte spelelementen

Neem als vertrekpunt één onderdeel (of meerdere) van de spelstructuur.   Wil  je  weten  wat  de  spelstructuur  omvat,  stel  jezelf  dan  eens  de  vraag:  “  Wat  heb  je  zoal  nodig om tot een spel te komen?” Je krijgt dan volgend antwoord:   -

Deelnemers  Terrein  Materiaal  Spelregels  Tijd 

De  zo  bekomen  elementen  zijn  eigenlijk  variabelen,  dingen  die  je  kan  veranderen,  combineren... om zo tot nieuwe spelen te komen.  -

Veranderen van de groepssamenstelling (vb.: voetbal met vier ploegen).  Veranderen van het terrein (vb.: voetbal in het bos).  Veranderen van het materiaal (vb.: voetbal met een ballon, zakdoek leggen met een  autoband).  Veranderen van de spelregels (vb.: verstoppertje ‐ één verstopt zich en de rest zoekt  hem. Vind je hem, dan ga je er stilletjes bij zitten totdat iedereen bij hem is). 

Een andere mogelijkheid is dat je dingen gaat combineren en van daaruit je spel opbouwt  -

Combinatie van materialen (vb.: wc‐rolletje en een bal: laat je fantasie maar los).  Combinatie van terrein en materiaal (vb.: voetbalveld en matras = matrasbee ‐ wie de  matras aan zijn kant krijgt, is gewonnen).  Combinatie van bestaande spelen (vb.: kegelen en voetballen = kegelvoetbal). 

Vertrekken vanuit een bestaand concept

Voor  het  bedenken  van  nieuwe  spelen,  kan  je  altijd  vertrekken  vanuit  iets  bestaand.  De  meest voorkomende concepten zijn tv‐programma’s en gezelschapsspelen. Probeer deze te  vervormen  tot  een  levend  spel  dat  je  met  je  kinderen  kan  spelen  et  voilà…  alweer  een  origineel spel uit de mouwen geschud.   Bv.  Expeditie  Robinson,  Tomtesterom,  levende  Jungle  Speed,  levende  Wie  is  het,  levende  Tetris…  

3.3 Impulsen Kort samengevat kan men zeggen dat met impulsen bedoeld wordt:    “Het centrum van je aandacht verleggen van jezelf naar de/het andere en dit andere als  vertrekpunt nemen.”    Door in te gaan op de/het andere heb je oog voor datgene wat daar gebeurt, gezegd, gedaan  wordt.  Vanuit het voorgaande deeltje rond spelen maken kreeg je 5 basiselementen aangereikt in  verband met de structuur van een spel.  Elk van deze elementen is de moeite waard om er  even bij stil te staan en zo op het spoor te komen van mogelijke impulsen.     

13 

Deze 5 elementen waren:  -

 

Deelnemers  Terrein  Materiaal  Spelregels  Tijd 

3.3.1 Impulsen vanuit kinderen

Iedere animator heeft een eigen bagage mee, met daarin eigen ideeën, creativiteit, kunnen,  aanvoelen,  inzichten...  Van  daaruit  bouwt  hij  spelen  uit,  stelt  hij  een  weekprogramma  op,  animeert hij... en gaat hij dus met een  “volle valies” naar de kinderen.  Willen we weten wat “impulsen vanuit kinderen” wil zeggen, dan moeten we eigenlijk onze  valies  leegmaken,  dan  moeten  we  de  tijd  nemen  om  echt  naar  de  kinderen  te  stappen  en  even stil te staan bij datgene waarmee ze bezig zijn. Gaan (in)zien wat er dus “elders” leeft  aan  ideeën,  creativiteit,  kunnen,  aanvoelen  en  inzichten,  en  daarop  inspelen.  Op  het  ogenblik dat je zoiets doet, stel je de kinderen centraal en laat je datgene wat er bij hen leeft  naar boven komen en verder groeien. Jouw rol als animator is dan om datgene wat er leeft  (deze  impulsen  die  vanuit  de  kinderen  komen)  te  versterken  ‐  zonder  evenwel  alles  zelf in  handen te nemen. Stap mee in hun verhaal, fantasie, zonder je eigen verhaal, fantasie op te  dringen.  Bijvoorbeeld:  een  lagere  schoolkind  dat  een  kasteel  aan  het  bouwen  is.  Stap  mee  in  het  ridderverhaal, zoek kostuums, bouw paarden, sjor wapens of een katapult…   Een kleutertje dat in de struiken op zoek is naar kaboutertjes. Zoek mee, vertel dat je er al  eentje gezien hebt, hoe deze eruit zag, wat kaboutertjes op een dag doen…   3.3.2 Impulsen vanuit het materiaal

Ook hier is de omgekeerde beweging nodig. Laat het materiaal tot jou “spreken”, stel eens  de vraag “wat kan ik er allemaal mee doen?”  Je  kan  ook  gewoon  met  het  materiaal  gaan  spelen,  zonder  spelregels  die  op  voorhand  vastliggen.  Bijvoorbeeld:  wc‐rolletje  als  verrekijker,  toeter,  eenhoorn,  boomstammetje,  smokkelwaar,  periscoop…  3.3.3 Impulsen vanuit terrein

Je kan al verkennend over het terrein gaan waar je voorziet dat je gaat spelen, en aandachtig  kijken  naar  mogelijke  elementen  (oneffenheden,  een  put/heuvel  midden  in  het  bos,  een  grote omgevallen boom...) waarvan spelimpulsen kunnen uitgaan. De kunst is dan om hierop  in te spelen door je spel aan deze elementen van het terrein aan te passen.  Bijvoorbeeld: gebruik de omgevallen boom als loopbrug in je legerspel, gebruik de put/heuvel  in het bos als het maanlandschap, gebruik een bosje struiken als een iglo…      

 

14 

3.3.4 Impulsen vanuit de tijd

Met tijd wordt niet alleen verwezen naar uur of minuten (tijdsduur van een spel), maar ook  naar ‘de tijd van het jaar’. Winter of zomer geven aanleiding tot heel verschillende impulsen  (waterspelen  doe  je  best  in  de  zomer).  Ook  dit  element  bevat  dus,  weliswaar  beperkt,  spelimpulsen.  Denk  maar  aan  één‐tegen‐allen,  waar  de  tijd  een  grote  rol  speelt.  Of  sportactiviteiten zoals lopen, fietswedstrijd...  Bijvoorbeeld: maak gebruik van tijdslimieten, freeze het spel, versnel het spel, slowmotion…  3.3.5 Impulsen vanuit de spelregels

Opgelet! Niet elk spel heeft regels. Spelen kan ook, misschien zelfs het sterkst en boeiendst,  zonder regels van buiten af.    Zijn er toch regels, dan kan het verloop van een spel plots een nieuwe impuls krijgen door  een  van  deze  regels  (tijdens  het  spelen)  aan  te  passen.    Zorg  er  dan  wel  voor  dat  je  aan  iedereen  op  hetzelfde  ogenblik  deze  verandering  doorgeeft,  anders  loopt  het  spel  in  het  honderd (wat niet   altijd negatief bekeken moet worden:  in bepaalde spelsituaties kan het een zalige ervaring  zijn als de boel eens in het honderd loopt ‐ chaos is soms ook leuk voor kinderen. Maar hij  mag  niet  te  lang  duren  of  ten  koste  gaan  van  anderen  en  je  moet  als  animator  steeds  de  situatie in de hand kunnen houden).   Bijvoorbeeld:  Tijdens  een  kampenspel  de  regel  dat  slechts  3  kinderen  het  vijandige  kamp  mogen  aanvallen,  veranderen  in:  “Iedereen  mag  het  kamp  aanvallen!!  Attack!”  zorgt  voor  strijdlustige en leuke chaos.   Bij  Vlaggenstok  nieuwe  elementen  toevoegen:  in  plaats  van  enkel  rond  de  cirkel  te  lopen,  moet  je  nu  ook  twee  maal  rond  je  vinger  draaien,  moet  je  nu  ook  eerst  een  liedje  zingen,  moet je nu ook eerst een raadsel oplossen… alvorens je mag doorlopen naar de vlag.  

4. S PELOPBOUW Een spel spelen? Overloop eerst dit stappenplan!  4.1 Preventief denken Binnen het opvoedingsproject van Don Bosco,  is preventie een belangrijk begrip. Wanneer  we met een groep gaan spelen, zullen we hieraan uiteraard de nodige aandacht schenken.  Hieronder vind je enkele tips die je hierbij kunnen helpen.  Terrein:  Alvorens  een  spel  te  starten  heb  je  je  terrein  verkend.  Zo  weet  je  waar  de  gevaarlijke  plaatsen zijn, je weet waar je de kinderen extra in de gaten moet houden. Je weet waarvoor  je de anderen moet waarschuwen.  De keuze van het terrein wordt bepaald door het spel dat je wil spelen, maar denk eraan dat  de veiligheid op de eerste plaats komt.   

15 

Lokalen:  Voor binnenactiviteiten of bij regenweer, ben je aangewezen op een lokaal. Zorg ervoor dat  het  regelmatig  verlucht  wordt.  Denk  er  ook  aan  dat  je  best  geen  sterk  geurende  stoffen  gebruikt binnen je lokaal.  Maaltijden:  Let  er  op  dat  de  kinderen  voldoende  eten  en  dat  ze  de  kans  krijgen  om  dat  eten  te  laten  verteren.  Spel:  Een  spel  kan  heel  plezant  lijken,  maar  wanneer  er  een  ongeluk  gebeurt,  is  de  pret  snel  voorbij. Kijk op voorhand wat er mis kan lopen en pas het spel desnoods aan of voer het af.  Zorg dat je daar bent waar tijdens het spel iets mis kan lopen. 

4.2 Spelvoorbereiding Of een spel al dan niet zal slagen, hangt in belangrijke mate af van de voorbereiding.  Wanneer je ervoor zorgt dat het spel goed in mekaar zit, is de kans dat het toch fout loopt al  heel wat kleiner. Hieronder vind je alweer een paar tips om het je wat makkelijker te maken.  Doelgroep:  Hou steeds voor ogen voor wie je het spel maakt. Probeer je in te leven in hun leefwereld.  Maak iets op hun maat.  Anderen:  Wanneer het niet zo vlot gaat, kan je beroep doen op je hoofdanimator. Soms is een ideetje  van  hem  of  haar  al  voldoende  om  je  op  weg  te  helpen.  En  er  zijn  natuurlijk  nog  je  medemoni’s. Samen moet het wel lukken.  Andere spelen:  Je  kan  inspiratie  vinden  in  een  ander  reeds  gespeeld  of  gekend  spel.  Je  zoekt  er  dan  een  variant op, je zorgt voor een aangename inkleding, je verandert de spelregels, je speelt met  een ander materiaal, of ...  Boekjes:  Deze  cursusmap  bevat  een  aantal  voorbeeldspelen.  Je  kan  er  altijd  gebruik  van  maken  wanneer je nergens anders ideeën vindt. In je jeugdwerking hebben ze misschien nog enkele  spelenboekjes waar je nog meer voorbeelden kan vinden.  En tegenwoordig is het internet nooit ver weg…   Materiaal:  Kijk eens over welk materiaal je beschikt. Misschien kan het materiaal je inspireren om een  spel te bedenken.         

16 

Terrein:  Misschien heeft het terrein dat je mag gebruiken meer mogelijkheden dan je denkt. Op een  basketbalveld kan je meer dan alleen basketbal spelen. Kijk eens goed rond, misschien krijg  je een geniale inval. 

4.3 Start Eindelijk is het zover, je hebt voldoende oog gehad voor preventie en je hebt een geweldig  spel  bedacht.  Er  is  maar  één  probleem  meer,  jij  bent  de  enige  die  weet  wat  er  gaat  gebeuren.  Ga ook na waar je het spel best kan uitleggen. Je kan de uitleg in het lokaal geven, je kan het  ter plaatse doen, je kan gebruik maken van een plannetje om het terrein te situeren of af te  bakenen.  Spreek  goed  af  met  je  medemoni’s  wie  wat  zal  doen  en  zorg  dat  al  het  nodige  materiaal klaar staat voor het spel begint.  Met  de  speluitleg  moet  je  de  kinderen  boeien  voor  wat  komen  gaat.  Als  de  speluitleg  tegenvalt,  zullen  de  kinderen  minder  geneigd  zijn  om  goed  mee  te  spelen.  Een  leuke  inkleding en fantasierijke animatie kan hier al een goede start betekenen.  

4.4 Verloop Je spel is opgestart. De kinderen zijn goed aan het spelen. Toch is jouw taak niet gedaan ... Je  moedigt  de  spelers  immers  aan,  geeft  wat  goede  raad,  supportert...    Ja,  je  gaat  op  in  het  spel, maar ook nu vergeet je de veiligheid niet; zorg ervoor dat je ondanks je enthousiasme  het overzicht niet verliest. Je moedigt aan, maar je blijft het wakende oog. Je staat ook klaar  om het spel bij te sturen als het dreigt verkeerd af te lopen. Misschien was je uitleg toch niet  zo duidelijk en is het nodig om het spel even stil te leggen. 

4.5 Slot Een  spel  kan  op  verschillende  manieren  eindigen.  Je  kan  het  spel  laten  doodbloeden  of  je  kan  het  spel  stoppen  wanneer  iedereen  het  nog  tof  vindt.  In  het  tweede  geval  zullen  de  kinderen  er langere  en betere  herinneringen aan  hebben.  Durf  stoppen  wanneer alles  nog  vlot gaat!  Vergeet niet de winnaars te feliciteren en ook de verdiensten van de verliezers te vermelden.

4.6 Overgang Na  dit  ene  spel  zal  er  waarschijnlijk  een  ander  volgen.  Zorg  ervoor  dat  je  je  kinderen  niet  verliest! Onmiddellijk na het stoppen van het eerste spel moet je hen weer boeien voor het  volgende. Je kan binnen hetzelfde thema blijven vertellen of een tussendoortje inlassen.  Het  komt  er  op  aan  dat  je  groep  samenblijft  en  dat  het  ook  tussen  twee  spelen  in  voor  iedereen boeiend blijft. 

 

17 

5. D AG -

EN WEEKPROGRAMMA

Om een goed dag‐ of weekprogramma te maken moet je met enkele punten rekening hou‐ den zoals:  • • • • • • • • •

Voldoende afwisseling  Welk spel speel ik wanneer  Weer  Terrein  Kinderen  Grootte van de groep  Tijdsduur  Thema   Overgangen 

Je kan het programma best in twee delen opsplitsen. Enerzijds een dagprogramma, waar je  het verloop van een dag uitwerkt en anderzijds een weekprogramma, waar je per dag kijkt  wat je wil gaan doen en groeit naar een toppunt op het einde van de week. Het voordeel van  een weekprogramma is dat je in het begin van de week al een duidelijk overzicht hebt van  wat je gaat doen en welk materiaal je nodig hebt of nog moet maken. Je krijgt voldoende tijd  om er iets van te maken!  Met voldoende afwisseling en “welk spel speel ik wanneer” zorg je ervoor dat je niet in één  stramien denkt. Wissel enkele actieve spelen af met enkele rustige om zo tot rust te komen.  Als je dit niet doet kan het zijn dat je ofwel moe wordt ofwel het spelen beu wordt.  Weer:  Regen: Wat als er dan toch eens regen valt in de vakantie? Meestal weet je op voorhand  dat  het  zal  regenen  (leve  het  weerbericht).  Dan  kan  je  best  voor  een  aangepast  programma zorgen. Knutselen, toneel, binnenspelen, quizzen... zijn allerlei dingen die je  kan  doen.  Hou  ook  hier  voldoende  rekening  met  afwisseling  en  blijf  niet  de  hele  tijd  binnen, even in de regen spelen moet ook kunnen.   Tip: maak in het begin van de week ook een programma voor een regendag, zodat je  daarop kan terugvallen bij regenweer.  Zon: Bij veel zon is het belangrijk om zoveel mogelijk in de schaduw te spelen. Vermijd  zonnesteken: smeer de kinderen regelmatig in, laat ze een petje of hoedje dragen en laat  ze voldoende water drinken.   Terrein:   Ook  het  gebruik  van  verschillende  terreinen  is  een  welgekomen  afwisseling.  Speel  niet  steeds binnen of op de stenen, maar speel ook eens in het gras, het bos of misschien wel  in de stad. Blijf wel steeds oog hebben voor veiligheid: niet alle spelen zijn geschikt om  op stenen terreinen te spelen.        

18 

Kinderen:   Het  spreekt  voor  zich  om  voldoende  rekening  te  houden  met  de  kinderen.  Niet  alleen  qua  leeftijd  en  mogelijkheden  (beperking?),  maar  zeker  ook  qua  ideeën.  Ga  in  op           impulsen  van  de  kinderen.  Durf  je  voorbereiding  los  te  laten  en  de  spelideeën  van  de          kinderen te realiseren.   Grootte van de groep:   Voor sommige activiteiten (bv. koken of go‐carten) is het belangrijk om de grootte van  de  groep  te  kennen.  Je  kan  dit  eventueel  op  voorhand  bij  je  hoofdmoni  bevragen.  Sommige spelen zal je moeten aanpassen naargelang de groepsgrootte, bv. voetbal met  maar 3 kinderen per ploeg zal misschien een aanpassing van de spelregels vragen.    Tijdsduur:   Hoe lang moet je activiteit duren? Zorg ervoor dat je deze gehele tijd kan opvullen zodat  er  geen  dode  momentjes  zijn  of  je  activiteit  te  vroeg  gedaan  is.  Hou  er,  vooral  bij  knutselactiviteiten, rekening mee dat de opruim ook moet gebeuren.       Thema:  Ook  een  thema  komt  zeker  van  pas  in  een  programma.  Je  hebt  verschillende  mogelijkheden om een thema te verwerken.  -

Als inkleding van een spel, om het zo levendiger te maken.  Als inkleding van een ganse dag: je werkt rond een verhaal, figuur, een project...  Ook  in  een  week‐  of  een  maandprogramma  kan  dit.    Zo  komen  elke  dag  dezelfde  figuren opdraven, met een nieuw verhaal of plot in het verhaal. 

Enkele  thema’s  die  je  kan  gebruiken:  strips,  cowboys  en  indianen,  zeerovers,  geesten,  sprookjes,  de  trein,  de  brandweer,  robots,  kabouters,  Merlijn  de  tovenaar,  ridders...  Brainstorm er maar op los en durf ook gekke thema’s met elkaar te combineren!!   Bijvoorbeeld: holbewoners en raketten of garnalen en Antarctica.   Overgangen:   Als  je  meerdere  spelen  na  elkaar  speelt  of  als  je  van  de  ene  locatie  naar  de  andere moet, is het belangrijk om voldoende oog te hebben voor de overgangen.  Zorg ervoor dat meerdere spelen vlot op elkaar volgen, dat er geen te lange stiltes zijn en  dat de animatie goed blijft zitten. Kortom, zorg voor een vloeiende rode draad tussen je  spelen.   Verander je tijdens of na het spel van locatie, zorg er dan voor dat “de weg naar…” ook  wordt  geanimeerd.  Stap  er  niet  zomaar  heen,  maar  enthousiasmeer  de  kinderen  en  wakker hun speellust aan. Belangrijk hierbij is om je thema en inkleding te betrekken.   Bijvoorbeeld: Kleuters en het thema Cars: ga als brommer of auto naar de nieuwe locatie  -

 

Kleuters en het thema jungle: ga als leeuw, aap, slang naar de nieuwe locatie  Lagere school en het thema boeven: ga als spion, al sluipend  Lagere school en het thema ridders: ga te paard of verzin al stappend strijdkreten  voor de vijand  Pubers  en  het  thema  Temptation  Island:  praat  op  de  weg  naar…  met  hen  over  vrijgezellen, feestjes, liefjes…   

19 

6. C ONCRETE VOORBEELDEN NAAR KINDEREN TOE  

Rustige spelen 

 

IK ZIT IN HET GROEN 

Rustige spelen 

 

Materiaal: / 

RITME KLAAR 

 

In  een  kring  (op  stoelen),  zit  de  gehele  groep.  Doch  één  stoel  is  vrij  en  één  speler  staat  in  het  midden.  De  speler  naast de lege stoel zet zich op die stoel  en zegt: ‘ik zit’. Zijn buur gaat naast hem  zitten  (hij  sluit  gewoon  aan)  en  zegt  ‘in  het groen’. De derde volgt op zijn beurt  en  zegt:  ‘en  ik  hou  van…’.  Op  die  puntjes vult hij een naam in van een der  spelers.  Die  moet  dan  op  de  lege  stoel  komen  zitten  zodat  zijn  plaats  de  nieuwe  vrije  plaats  wordt.  De  speler  in  het  midden  probeert  hierop  te  gaan  zitten voor de speler naast de lege stoel  op  die  stoel  is  gaan  zitten,  al  zeggende  ‘ik  zit’.  Het  spel  gaat  dan  door  zoals  voorheen. 

Materiaal: / 

                                       

De  spelers  zitten  in  een  kring  en  krijgen  elk  een  nummer. Diegene die op nummer 1 zit begint. Heel de  groep  zegt:  ‘Ritme  klaar’  en klopt  daarbij  eerst  op  de  knieën en daarna in de handen. Hierna moet nummer  1  eerst  zijn  eigen  nummer  zeggen  (1  dus)  en  een  ander nummer vb. 7. Dit moet zonder aarzelen en op  hetzelfde  ritme  gebeuren.  Opnieuw  zegt  de  groep  ‘Ritme klaar’ en nu moet nummer 7 antwoorden met  twee cijfers, waarvan 7 het eerste moet zijn. Wie een  fout  maakt  of  te  lang  aarzelt,  moet  achteraan  gaan  zitten  en  krijgt  het  hoogste  nummer.  Alle  andere  nummers  (vanaf  degene die  moest  opschuiven)  in  de  kring schuiven dus 1 op. Het doel is om op 1 te komen  en er zolang mogelijk blijven.  Variant: met namen, gebaren, enz. 

Rustige spelen 

Rustige spelen 

ADAM EN EVA 

KRINGBAL 

Materiaal: krantenrol, blinddoek 

Materiaal: bal 

Iemand is Adam en wordt geblinddoekt.  Hij  moet  Eva,  die  vrij  rondloopt  in  het  lokaal  proberen  te  tikken  met  de  krantenrol.   Daartoe roept Adam voortdurend “Eva 
De  spelers  van  ploeg  A  moeten  een  speler  van  ploeg  B  rechtstreeks  met  de  bal  raken.  Lukt  dit,  dan  moet  de  aangeraakte  speler  uit  de  kring  komen  en  is  uitgeschakeld.  De  spelers  A  mogen  niet in de kring komen om te gooien en de spelers  B mogen niet afweren. Wanneer alle spelers B zijn  uitgeschakeld draaien de rollen om. 

Variant  :  Adam  en  Eva  zijn  beiden  geblinddoekt, maar Adam moet doorlopend  op  een  fluitje  blazen  of  roepen,  zodat  Eva    hem kan ontwijken.  

Variant:  de  spelers  B  mogen  afweren  met  de  vuisten. 

Rustige spelen  BOM  Materiaal: een tiental voorwerpen  Alle voorwerpen liggen in het midden van de kring. Iemand gaat weg en met de overblijvenden  wordt afgesproken welk van de voorwerpen de bom zal zijn. De persoon komt terug en neemt  één voor één de voorwerpen. Wanneer hij de bom neemt roept heel de groep ‘Boem’. Bedoeling  is om zoveel mogelijk voorwerpen te kunnen nemen voordat men de bom vastneemt. 

 

20 

 

Rustige spelen 

 

CITROEN…CITROEN 

 

Materiaal: / 

Rustige spelen 

Iedereen  zit  in  een  kring  en  per  twee  neemt  men  de  naam  van  een  fruitsoort.  Iemand  staat  in  het  midden  en  noemt  de  naam  van  een  van  de  fruitsoorten.  De  twee  personen  die  deze  naam  hebben,  moeten  van  plaats  veranderen.  De  persoon  in  het  midden  moet  proberen  één  van  die  plaatsen  te  bemachtigen.  De  speler  die  geen stoel kon bemachtigen moet op zijn beurt  in het midden gaan staan. Wanneer de speler in  het  midden  ‘citroen  –  citroen’  roept  moet  iedereen van plaats verwisselen. 

RIPPEL STIPPEL 

               

Rustige spelen 

 

NETBAL 

 

Materiaal: bal, net of touw dat gespannen  kan worden. 

           

De  spelers  worden  verdeeld  in  twee  ploegen  en staan aan weerszijden van het net. Hun taak  is de bal op de grond te krijgen in het vak van  de  tegenstander.  Hiertoe  mag  de  bal  worden  gevangen, gepasseerd of gegooid.  Variant: bij al wat ouderen kan overgeschakeld  worden  naar  volleybal;  de  bal  niet  meer  vangen of gooien maar toetsen en smashen. 

 

Rustige spelen 

 

ALSJEBLIEF… DANKJEWEL… 

 

Materiaal: kaars, vuur, blinddoek 

 

Men zit in een kring, iemand zit geknield in het  midden met een blinddoek om. Een brandende  kaars  wordt  in  de  kring  rondgegeven  (de  kaars  mag  zowel  door‐  als  teruggegeven  worden).  Er  wordt telkens ‘alsjeblief’ en ‘dankjewel’ gezegd,  zodat  de  persoon  met  de  blinddoek  ongeveer  weet  waar  de  kaars  is,  deze  moet  immers  proberen de kaars uit te blazen. Diegene bij wie  de kaars wordt uitgeblazen wordt geblinddoekt. 

           

Variant:  ‐ vereenvoudig het zinnetje 

Rustige spelen  IK GA OP REIS EN NEEM MEE…  Materiaal:/  Men zit in een kring en iemand begint ‘ik ga op reis en  neem  mee…’  en  zegt  een  voorwerp.  De  volgende  herhaalt het zinnetje en zijn voorwerp en een andere  voorwerp enz. Wie een fout maakt krijgt een opdracht  of valt af. 

‐

 

 

Iemand begint met het zinnetje: ‘ik ben (naam)  Rippel  met/zonder  (naargelang  het  geval),  vraag  aan  (naam)  Rippel  met/zonder  stippel  (naargelang het geval): hoeveel stippels heb jij.’  Deze  antwoordt  dan  met  dezelfde  zinsconstructie.  Wie  een  fout  maakt  krijgt  een  stippel  op  het aangezicht  door  middel  van een  zwartverbrande kurk. 

Varianten:   

 

 

Materiaal: kurk, kaars, vuur. 

Variant:  een kurk of een suikerklontje aan een  touw  doorgeven.  De  geblinddoekte  moet  proberen om het in zijn mond te nemen. 

‐

de voorwerpen moeten steeds beginnen met  dezelfde letter.  zelfde principe maar met zinnetjes ‘mijn tante  heeft  een  tic  nerveux’,  en  er  worden  steeds  een of meerdere tic nerveux aan toegevoegd. 

Rustige spelen  OMGEKEERD VERSTOPPERTJE  Materiaal: /  Een speler krijgt de tijd om zich te verstoppen. De  anderen moeten hem zo snel mogelijk proberen te  vinden.  Wie  hem  vindt,  zet  zich  stilletjes  bij  hem  neer. Wie is de laatste die hem vindt?  Variatie:  Wie  zich  verstopt  heeft  een  fluitje  bij  en  fluit  éénmaal  langdurig.  Wie  hem  het  eerst  vindt  krijgt  het  fluitje  en  gaat  zich  ergens  anders  verstoppen. Nu moeten de anderen hem vinden. 

   

21 

 

Rustige spelen 

 

DIRIGENTJE 

 

Materiaal: / 

 

Iemand gaat buiten en de andere spelers gaan in een kring zitten. Onder hen wordt de dirigent gekozen die aan  zijn  orkest  de  beweging  van  het  spelen  van  een  muziekinstrument  voordoet  en  af  en  toe  verandert  van  beweging.  Het  orkest  begint  te  spelen.  De  persoon  die  buitenstond  komt  terug  binnen  in  de  kring  en  moet  proberen te ontdekken wie de dirigent is. 

     

Variant: De dirigent kan nu ook worden afgelost, namelijk wanneer hij knipoogt naar iemand in de kring, die dan  in zijn plaats dirigent wordt. Om diegene in het midden te helpen mag dit maar drie keer per spel gebeuren. 

     

Animerende spelen 

 

TREFBAL 

 

Materiaal: bal, krijt of afbakeningslint 

                   

Het terrein wordt duidelijk afgebakend en in  het  midden  wordt  een  eiland  gemaakt.  De  spelers worden in twee groepen verdeeld (A  en  B).  De  A  spelers  proberen  de  B  spelers  eraan te gooien. De getroffen B spelers gaan  in het eilandje staan. Zij kunnen enkel verlost  worden  wanneer  een  B  speler  de  bal  rechtstreeks  kan  vangen  (dan  is  hij  er  niet  aan).  Wanneer  de  ‘eilandbewoner’  de  bal  terug bij  een ploegmaat  kan  krijgen,  mag de  speler pas van het eiland komen. 

Een speler is tikker en staat in de hoek  van  het  veld.  De  overige  spelers  staan  per twee verspreid opgesteld en geven  elkaar een hand. Er is tenslotte nog een  loper  die  moet  vermijden  getikt  te  worden.  Daartoe  kan  hij  zich  veilig  stellen  door  een  tweetal  een  hand  te  geven.  De  derde  man  (geteld  vanaf  de  loper) wordt nu de nieuwe loper. Wordt  de loper getikt, dan wisselen de rollen. 

Materiaal: bal, twee doelen 

     

Animerende spelen 

 

DIKKE BERTHA MET TOUW 

 

Materiaal: touw 

 

Alle  spelers  houden  samen  een  touw  vast  en  lopen  samen  het  terrein  over.  Een  van  de  spelers  is  Dikke  Bertha  en  probeert  ze  van  het  touw  los  te  trekken.  De  kinderen  die  het  touw  loslaten helpen Dikke Bertha. 

 

Materiaal: / 

EDDY VOETBAL 

mag hij lopen. Maakt iemand een fout, dan moet hij    kruipen  (hij  mag  dan  ook  met  de  handen  spelen).  Maakt iemand die loopt een doel, dan moet die terug    wandelen.  Men  kan  ook  een  doelpunt  afstaan  om  een kruiper te laten wandelen. 

 

DE DERDE IS TEVEEL 

Animerende spelen 

  De  spelers  zijn  verdeeld  in  twee  ploegen.  Men    voetbalt al wandelend. Maakt iemand een doel, dan 

 

Animerende spelen 

Animerende spelen  TWEELINGTIKKERS  Materiaal: /  Twee  spelers  hebben  elkaar  bij  de  handen  vast  en  staan  in  een  hoek  van  het  speelveld.  De  overigen  staan  verspreid.  Op  het  teken  van  de  moni  begint  het  tweetal  te  lopen  en  probeert een speler te tikken. Lukt dit,  dan wisselt de geraakte speler met een  van  de  spelers  van  het  tweetal.  Wie  van  de  spelers  komt  nooit  als  tikker  aan de beurt?  Variant:  de  getikte  speler  sluit  aan  en  nu lopen ze met drie. Wanneer er nog  een  vierde  bijkomt,  mogen  ze  splitsen  in twee tweetallen. 

22 

Animerende spelen 

   

Animerende spelen 

WEVEN 

 

TIENBAL 

Materiaal: / 

 

Materiaal: bal of frisbee of strandring 

De spelers van een ploeg proberen de bal tienmaal    te  passeren.  De  tegenpartij  probeert  dit  te  verhinderen  door  de  bal  te  onderscheppen  en  zo    zelf  tienmaal  proberen  te  passeren.  Men  mag  de    bal niet uit de handen slaan. Men mag de bal niet  langer dan 10 sec. in de handen houden. Men mag    niet  lopen  met  de  bal  en  ook  niet  terugpasseren  naar de speler van wie men de bal ontving.   

 

De spelers liggen op een lange rij, allemaal  naast elkaar op de grond. Afwisselend ligt  iemand met zijn buik plat op de grond en  iemand op handen en knieën. De achterste  speler kruipt tussen de ketting door onder de  bruggen en over de liggende. Als de moni fluit  wisselen de spelers dadelijk van houding (brug  gaat liggen en omgekeerd). Wanneer de  eerste speler weer vooraan ligt, is het spel  afgelopen 

   

6.1 Bibliografie • • • • • • • • • • • •

Spelfichen (doos met 130 spelfiches en 140 opdrachten) – Jeugddienst Don Bosco vzw.  Speel‐in‐sfeer I – Gezelschapsspelen – Jeugddienst Don Bosco vzw (p. 64)  Speel‐in‐sfeer 2 – Fop‐en inzichtspelen – Jeugddienst Don Bosco vzw (p. 64)  Intercultureel spelenboek – Centrum voor informatieve spelen (p. 88)  20 groepsspelletjes voor kinderen van 3‐8 jaar – Uitgeverij Westland (p. 96)  Ik kan toveren – knutselen met kokers, rollen en doosjes – Uitgeverij Westland (p. 56)  110 groepsspelletjes voor alle kinderen – Uitgeverij westland (p. 120)  Spelletjes met spulletjes – spelen aan de hand van materialen – Uitgeverij Westland (p.  96)  Spel in zich(t) – activiteitenboek – Centrum voor informatieve Spelen (p. 192)  Het tochtenboek – Handleiding voor tochten – Uitgeverij Lannoo  Bakplezier met kinderen – Uitgeverij Cantecleer  Spelenbundels:  o Buiten spelen in één ploeg  o Buiten spelen in twee ploegen  o Buiten spelen in ploegjes  o Binnen spelen, hevig  o Binnen spelen, rustig  Uitgave van Chirojeugd Vlaanderen 

•

Even luisteren – een bundel verhaaltjes – Jeugddienst Don Bosco vzw (p. 111) 

     

 

23 

7. S AMENVATTING Op een rijtje nog eens de belangrijkste stelregels uit het hoofdstuk “Spel en spelen”: 

•

Overloop bij het bedenken en uitvoeren van spelen steeds DE MAAFTE! Dit zal je  helpen om je spel zo goed mogelijk voor te bereiden zodat er tijdens het spelen  zo min mogelijk fout kan lopen:  D   E    M   A  A   F  T  E 

•

•

• •

•

               

Duidelijke speluitleg  Eén spelleider  Materiaal  Aangepast aan de leeftijd  Animatie  Fair‐play  Terreinafbakening  Eind‐ en beginsignaal 

Zorg voor voldoende spelbagage: ga spelen opzoeken in boekjes of op internet.  Zorg dat je dode momentjes kan opvullen door makkelijk van het ene spel naar  het  andere over  te  schakelen. Zorg  dat  je enkele  spelen  als  parate  kennis  in  je  hoofd hebt zitten.   Ga  de  uitdaging  aan  om  zelf  spelen  te  bedenken  of  te  herwerken!  Er  zijn  voldoende methodieken die je hierbij kunnen helpen.   o De roos  o Analyse van spelelementen  o Aangereikte spelelementen  o Vertrekken van een bestaand concept  o …  Denk  breed  en  durf  ingaan  op  impulsen  van  buitenaf,  van  de  kinderen,  het  terrein, de tijd, materialen, spelregels… Gebruik die impulsen om je spel beter te  maken. Redeneer out of the box!   Draag zorg voor een degelijke spelopbouw:  o Preventief denken  o Spelvoorbereiding  o Start  o Verloop  o Slot  o Overgangen   Zorg  voor  een  rode  draad  in  je  dag‐  of  weekprogramma,  heb  voldoende  oog  voor afwisseling in de activiteiten en zorg voor vloeiende overgangen tussen de  spelen enerzijds en tussen de locaties anderzijds. 

Het lijkt allemaal wat veel om te onthouden als je het zo uitgetypt ziet, maar je zal zien dat je  snel  de  routine  beet  hebt  van  spelen  maken,  voorbereiden  en  spelen.  Wacht  maar  af,  op  termijn loopt dat als een trein!   

24 

Hoofdstuk 2 De Leefwerelden  

                                            Wat vind je zoal in dit hoofdstuk:  1. Inleiding  2. De leefwerelden  3. Samenvatting       

25 

1. I NLEIDING 1.1 Algemeen Dit hoofdstuk gaat over de leefwereld en jouw houding als begeleider naar deze leefwereld.    Onder  leefwereld  verstaan  wij  de  verschillende  leeftijden  die  je  op  een  vakantiewerking  of  jeugdbeweging  ontmoet  en  de  kenmerken  die  je  daar  bij  kan  terugvinden.  De  meeste  jeugdwerkingen maken hun eigen onderscheidingen in deze verschillende leeftijdsgroepen.  Wij  delen  de  kinderen  en  jongeren  op  in  drie  grote  leefwerelden:    kleuters,  lagere  schoolkinderen en tieners.     Bij elk van deze leefwerelden proberen we een aantal belangrijke kenmerken op te lijsten,  die  je  kunnen  helpen  om  als  begeleider  voor  de  groep  te  staan.  We  proberen  dan  ook  telkens  voorbeelden  en  tips  mee  te  geven  over  het  begeleiden  van  de  verschillende  leefwerelden. Je zal namelijk geregeld moni zijn voor kinderen van verschillende leeftijden.  Belangrijk  om  in  het  achterhoofd  te  houden  is  dat  de  zaken  die  we  hier  vermelden,  algemene kenmerken zijn die je bij veel kinderen van die leeftijd kan terugvinden. MAAR alle  kinderen  zijn  uniek  en  niet  elk  kind  zal  precies  aan  deze  kenmerken  voldoen.  Vanuit  ervaringen op verschillende speelpleinen, door verschillende animatoren, kunnen we enkele  tips, bedenkingen, aandachtspunten, ... op een rijtje zetten.  Dit is echter de Bijbel niet!  In  de praktijk zal je zeker nog op andere aandachtspunten stuiten. 

1.2 Inleiding rond de verschillende leefwerelden. Kinderen vragen ons dat we hen en hun eigen aard ernstig zouden nemen.  Elk kind heeft  eigen mogelijkheden, eigen kwaliteiten en elk kind ontplooit die (of ontplooit die niet) vanuit  eigen milieu en opvoeding.  Een kind groeit en verandert op verschillende vlakken. Elk kind  reageert anders op wat er rondom hem/haar gebeurt.  Geen twee kinderen lopen, spelen of  denken hetzelfde.  "Het" kind bestaat niet, er bestaan alleen maar heel veel kinderen.  Elk kind zal ook zijn eigen weg moeten zoeken om zijn eigenheid te ontplooien.  Als  we  naar  kinderen  en  hun  wereld  luisteren  en  kijken,  merken  we  ook  al  gauw  dat  kinderen een groei of een ontwikkeling doormaken, zoals ook wij steeds verder "groeien" en  "mens worden".  Naargelang van hun leeftijd (het moment in de ontwikkeling) zijn kinderen  anders, hebben andere verwachtingen en vragen zij ook dat er op een andere manier met  hen wordt omgegaan.  Net zoals ook altijd hun situatie en milieu meespelen in hun verwach‐ tingen, hun spelen, hun leren.  Die ontwikkeling is één doorlopende lijn, maar dan wel een  kronkellijn  via  verschillende  fasen  die  allemaal  een  eigen  betekenis  hebben  in  het  gehele  leven.  In de delen die hierop volgen, willen wij enkele grote lijnen schetsen en je wat achtergrond  bieden om de kinderen en de jongeren uit de verschillende leeftijden beter te begrijpen, om  beter in hun leefmilieu in te komen en er rekening mee te houden.       

26 

2. D E

LEEFWERELDEN

2.1 De kleuter (kinderen van 2,5 tot 6 jaar)                 Kleuters zijn de Ukjes die rondlopen op het speelplein.  Het zijn de jongsten, de allerkleinsten  zegt men soms.  Toch betekent het niet dat je ze dan ook klein moet gaan behandelen.  Ze  hebben recht op een even grote plaats als de aller oudsten op het plein.  2.1.1 Li chamelijk

2,5 – 3 jaar 

4 jaar 

5 jaar 

< groeien 

< groeien 

< 

Een  3  jarige  is  al  echt  een  Een  vierjarige  is  een  echte  Een  vijfjarige  is  een  echte  klein  mensje  en  is  geen  grapjas  en  ook  wel  eens  een  hongerlijder  in  eten  en  in  baby meer.  dondersteentje  vragen.  Een kleuter:  -

 

is voortdurend in beweging en kan geen moment stilzitten.  wil heel veel ervaring opdoen, met de ogen ‐ de oren ‐ de handen;  het hele lichaam.  heeft  momenten  dat  hij  in  één  klap  een  groeischeut  krijgt  en  soms  wel  eens  boven  enkele kindervriendjes kan uitschieten.  een  3‐jarige  heeft  nog  een  grove  motoriek,  maar  door  te  experimenteren  groeit hij  uit  tot een 5‐jarige die een fijne motoriek al goed onder de knie heeft. 

Grove motoriek:    klimmen  ‐  klauteren  ‐  lopen  ‐  springen  ‐  balspelen  ‐  fietsen  –  zand  scheppen  ‐  scheuren schilderen  Fijne motoriek:    tekenen ‐ knippen ‐ inkleuren van prenten ‐ kralen rijgen ‐ werken met de vinger.      

 

27 

2.1.2 Psychi sch

-

Ook hier gaat een kleuter veel experimenteren en zijn grenzen verleggen.  Alles wordt  uitgetest.  Hij is heel spontaan en nieuwsgierig en levenslustig.  Van  een  sterk  fantaserende  kleuter  groeit  hij/zij  uit  tot  een  al  fantastisch‐realistisch  kind.  Het concentratievermogen wordt ook sterker naarmate de kleuter ouder wordt.  Hij/zij  spreekt  een  vlotte  taal.    Het  gaat  van  kleine  korte  zinnetjes  tot  een  echte  spraakvaardige kleuter.  Ze hebben een heel goed geheugen en nemen alles vrij snel op.  Iets dat je twee dagen  voorheen zo deed moet je nu niet anders uitleggen, want ze wijzen je erop.  Kleuters worden wel echte vraagstaarten en willen voor alles een uitleg hebben.  De kleuter wordt zeer zelfstandig. 

2.1.3 Soci aal

-

Een kleuter heeft nood aan veiligheid, geborgenheid en vraagt aandacht.  Een kleuter vraagt dus veel contact, maar dit neemt af naarmate ze ouder worden.  De kleuter ontdekt zichzelf meer en meer.  Hij/zij bouwt zijn/haar zelfredzaamheid op.  Hij/zij  heeft  een  eigen  willetje,  is  als  3‐jarige  enorm  ik‐gericht  (egocentrisch),  maar  naarmate hij/zij ouder wordt krijg hij/zij ook meer sociaal contact en vaste vriendjes.  Die  vriendschappen  zijn  eerder  oppervlakkig  en  niet  duurzaam,  maar  kunnen  op  het  moment zelf wel heel belangrijk zijn.   Leren delen is vaak nog een probleem, verliezen ook.  De  manier  waarop  een  kleuter  met  anderen  omgaat,  leert  hij  door  de  omgang  die  hij  heeft met gehechtheidfiguren (zoals mama, papa en ook de moni).  

2.1.4 Morele ontwikkeling (goed/fout)

-

-

-

Spiegelgeweten:  In  de  meeste  gevallen  begrijpt  de  kleuter  ook  nog  niet  waarom  iets  ‘fout’  is  of  niet  mag:  ‘Mijne  papa  zegt  dat  dat  mag’.  Het  is  maar  doordat  een  gezagsfiguur zegt dat iets niet mag, dat de kleuter het bestempelt als ‘fout gedrag’.  Gerichtheid op strafvermijding: “Dat mag niet, want dan ga ik straf krijgen.”  Kleuters  maken  geen  onderscheid  tussen  een  goede/slechte  bedoeling  en  een  goede/slechte daad. Het resultaat is hetgeen dat telt voor een kleuter    o Tom  is  stouter  dan  John,  want  hij  brak  vijf  tasjes,  weliswaar bij  het  helpen  afwassen. John brak er maar ééntje, weliswaar bij het stelen van een koekje  uit de kast.  De kleuter ontdekt dat er verschillende rollen zijn, bijvoorbeeld: Je mama zegt dat dat  mag, maar ik zeg je dat dat niet mag.  Het  is  maar  door  als  begeleider  duidelijk  te  zijn  in  wat  goed  en  fout  gedrag  is,  dat  de  kleuter langzamerhand leert welk gedrag hij wel en niet kan stellen.   

2.1.5 Spelen

-

 

Vrij spelen is enorm belangrijk.  De kleuter gaat sterk in op impulsen rondom zich. Eerst  vanuit materiaal, later vanuit wat anderen inbrengen. 

28 

-

-

Als 3‐jarige speelt hij/zij veel alleen, maar nadien bouwt hij/zij een vriendenkringetje op  (dat kan wisselen) om dan mee samen te spelen.  Fantasie, vertellen, inleven staan bij de kleuters aan de top.  Ze experimenteren met van alles en nog wat.  Een jonge kleuter vlindert (afwisselend) nog veel van hier naar ginder;  maar hoe ouder,  hoe vaster.  Soorten spelen  o ‘Doen‐alsof’ spel (bijvoorbeeld koken; sprookje naspelen)  o Fantasiespelen waarin alles mogelijk wordt.  o Bewegingsspelen    o Regelspel begint te ontwikkelen    ƒ 123piano  ƒ zakdoekleggen, …    Spelen is leren!    o worden sociale vaardigheden geoefend    ƒ je beurt afwachten    ƒ tegen je verlies kunnen  ƒ afspraken nakomen  o de taal wordt geoefend    o de fantasie en het denken worden uitgedaagd    o de motoriek krijgt ontplooiingskansen 

  Hoe ga je daar nu mee om als begeleider?  " Een kleuter groeit;  dus je begeleiderhouding groeit mee naar gelang de leeftijd. "  Zoals je reeds vernomen hebt is een kleuter heel nieuwsgierig en moet zelf nog veel leren  en ontdekken.  Experimenteren is de boodschap.  Verder moet je als animator van de kleuters ervoor zorgen dat je ook aan volgende dingen  denkt:   -

Schenk veel aandacht en niet aan één kleuter, maar aan de hele groep.  Schenk veel genegenheid en geborgenheid aan de kleuters.  Stel duidelijk wat mag en niet mag. Afspraken en regels zijn enorm belangrijk, hoe  banaal die soms ook mogen zijn.  Rem  hun  fantasie  niet  af.  Leef  met  hen  mee,  ga  ook  op  in  hun  fantasie  (jouw  fantasie) dat vinden ze fijn;  boei hen.  Laat ze veel vrij experimenteren in een veilige omgeving.  Biedt hen een vertrouwde en aangename omgeving   

         

 

29 

2.2 Het lagere schoolkind (kinderen van 6 tot 12 jaar)

  2.2.1 Li chamelijk

-

De kinderen leren bewegen door spel.  Ze kennen hun eigen lichaam niet zo goed (groeiperiode) maar ze leren in deze periode  heel veel bij.  o 6 jaar: evenwicht lukt beter en beter. De oog‐handcoördinatie verbetert sterk  en gymnastische bewegingen worden mogelijk.  o 10  jaar:  ze  beheersen  hun  lichaam  al  goed.  Om  aanvaard  te  worden  door  leeftijdsgenootjes is deze beheersing trouwens behoorlijk belangrijk.  

2.2.2 Psychi sch

-

Nood aan eigen hobby's, eigen bezit, eigen kamp, ....  Strijd om erkenning van eigen identiteit.  Sterke ondernemingslust, prestatievermogen.  Zijn leergierig  Enorm belangrijk zijn:  afspraken en regels.  Ze kijken enorm op naar hun idolen, popgroepen, voetballers, zangers, ... 

2.2.3 Soci aal

-

-

 

Ze spelen samen met iedereen.  Lagere  schoolkinderen  houden  zich  liever  bezig  met  leeftijdsgenoten  dan  met  volwassenen    Goede  contacten  met  leeftijdsgenootjes  zijn  cruciaal  voor  het  zelfbeeld  en  het  zelfvertrouwen,  maar  ook  voor  ontwikkeling  van  sociale  vaardigheden  (bv.  groepsnormen)   o Goede relaties met leeftijdsgenoten kunnen zelfs een compensatie betekenen  voor andere problemen  Vriendschappen  o 6‐8 jaar: een vriend is iemand die hetzelfde leuk vindt of iemand waarmee je  vaak samen speelt, je bewondert je vriend  o 10  jaar:  vrienden  hebben  elkaar  nodig,  troosten  elkaar,  geven  elkaar  raad,  vertellen/delen geheimen 

30 

-

-

-

o geen vriendjes hebben is niet normaal voor deze leeftijd en is pijnlijk    ƒ vaak kinderen met een lage zelfwaardering    Groepsvorming:    o open bij de jongens;  diegene die het meest durft en erg sportief is is meestal  de leider.  o gesloten  bij  de  meisjes;    kliekvorming  en  echte  vriendinnen  ‐  fenomeen  van  de 'flauwe' meisjes (beginnende puberteit).  Jongens en meisjes spelen minder samen.  Ze willen wel samen zijn, maar echt samen  spelen gaat moeilijk.  o 6‐8 jaar:    ƒ Verliefdheden  en  ‘schuine  moppen’/vieze  woorden/rijmpjes’  zijn  typisch  o 8‐10 jaar:  ƒ Verliefdheden  ƒ Erg seksestereotiep gedrag: ‘jongens blinken, meisjes stinken’  ƒ Meisjes met meisjesvriendinnen, jongens met jongensvrienden  ƒ Jongensgroepjes zijn over het algemeen groter dan meisjesgroepen  o 10‐12 jaar:  ƒ Uiterlijk wordt de puberteit ingezet  ƒ Hevige emoties bij verliefdheden  ƒ Scheiding tussen jongens en meisjes wordt wat doorbroken, vaak in de  vorm van plagen en uitdagen.  o 12 jaar:  ƒ Jongens en meisjes gaan samen spelen en elkaar helpen  ƒ Flirterig plagen, omwille van het contact met het andere geslacht  Pestgedrag komt ook vaker voor! 

2.2.4 Morele ontwikkeling (goed/fout)

-

-

Vanaf  deze  leeftijd  komt  er  een  plezieraspect  bij  kijken:  wat  kinderen  leuk  vinden,  ervaren ze als goed, wat niet leuk is als slecht  Wetten, afspraken en regels bepalen wat een kind ‘moreel goed of slecht’ vindt (denk  aan voetbal). Zeker bij de jongere leeftijden.  In  tegenstelling  tot  kleuters,  is  het  niet  meer  louter  ‘omdat  de  moni  het  zegt’,  maar  eerder ‘omdat het niet volgens de regels is’.  Lagere  schoolkinderen  hebben  wel  nog  steeds  veel  ontzag  voor  gezagshebbers.  Als  de  moni zegt dat dat zo is, dan is dat zo.  Een  lagere  schoolkind  kan  meevoelen  en  meeleven  met  anderen.  Zo  kunnen  ze  het  effect van hun eigen gedrag op anderen, inschatten    Vanaf 8‐9 jaar hebben kinderen ook oog voor de intenties van de dader (borden breken  tijdens afwassen of het stelen van een koekje?)   Vanaf  deze  leeftijd,  beginnen  kinderen  bewust  de  regels  af  te  tasten.  Door  duidelijke  regels af te spreken, leren ze wat kan en niet kan.  

2.2.5 Spelen

 

Ze zijn heel energiek, vlug moe, maar recupereren enorm snel.  Ze hechten veel belang aan competitieve spelen (opletten dat niemand uit de boot valt).  Ze meten in het spel hun eigen lichaam uit, experimenteren zeer sterk. 

31 

-

-

Spelen vaak in kliekjes.  Ze vragen naar spel, houden van uitdagingen.  Sterk onderscheid in spel tussen jongens en meisjes.  o Jongens:  onderlinge  relaties  bij  spel  sterk  gericht  op  competitie,  leiderschap  en onderhandelingen  o Meisjes: eerder kleinere groepjes (touwspringen, hinkelen, …)  Ze  hebben  steeds  meer  voorkeur  voor  het  echte  ten  opzichte  van  het  ‘gefantaseerde’  (bv. verhalen met realistische elementen  ) 

  Hoe ga je daar nu mee om als begeleider?  "  Een  lagere  schoolkind  groeit  ook,  dus  je  begeleiderhouding  groeit  mee  naargelang  de  leeftijd. "  Aandachtspunten:  -

Wees consequent; dit begint bij jezelf.  Gun hen inspraak in heel het gebeuren rondom hen.  Geef elk kind de aandacht die het nodig heeft.  Probeer zo snel mogelijk hun vertrouwen te winnen.   Zorg voor gezonde competitie.  Let erop dat niemand uit de boot valt.  Ga in op hun impulsen.  Maak samen regels en afspraken en  leef ze dan ook na.  Leer ze rekening houden met elkaar.  Wees een leider/ster voor hen.  Let op de hygiëne en leer hen dit ook.  Zorg voor voldoende afwisseling.   

   

 

32 

2.3 De tiener (kinderen van 12 tot 16 jaar)

2.3.1 Li chamelijk

-

kracht  en  uithoudingsvermogen  komen  bovenop  de  perfecte  beheersing  van  het  lichaam  Naarmate ze ouder worden, neemt de behoefte en het plezier van bewegen af 

2.3.2 Psychi sch

-

-

-

De tiener ervaart heel wat conflicten, zowel intern als extern    o Ligt (vaak/soms) met zichzelf in de knoop  o Conflicten tussen tieners kunnen ook langer aanslepen  o Het  is  belangrijk  dat  een  onderling  conflict  beperkt  blijft  tot  het  onderwerp  van  de  discussie  én  dat  er  sprake  is  van  fair  play  (ook  belangrijk  bij  straffen/belonen)  Lichamelijke kenmerken spelen een belangrijke rol bij het oordeel over zichzelf  Vrienden zijn belangrijk voor zelfwaarde: zoeken naar bevestiging (ook over uiterlijk).    De tiener heeft vaak het gevoel dat hij in het middelpunt van de belangstelling staat. Hij  hecht dan ook veel belang aan wat anderen van hem/haar denken. De manier waarop  hij naar zichzelf kijkt, bepaalt hoe hij denkt dat anderen hem zien.  De tiener gaat vaak individueel met problemen om en voelt zich dan uniek, eenzaam en  onbegrepen. Dit kan soms roekeloos gedrag tot gevolg hebben.   o Dit  gevoel  wordt  opgelost  door  contacten  met  leeftijdsgenoten  (zij  zijn  ook  met  zichzelf  bezig  en  niet  zozeer  met  mij)  en  door  vriendschappen  (hebben  dezelfde gevoelens als mij) 

2.3.3 Soci aal

-

 

Tieners  gaan  steeds  meer  uitgroeien  tot  een  persoonlijkheid  en  vragen  hier  ook  aandacht voor.  o met toenemende zelfstandigheid    o zelf beslissingen nemen    o zelf meningen en opvattingen vormen  o Dit heeft invloed op het kijken naar ouders en andere ‘gezagsfiguren’.  ƒ Deze hebben ook hun fouten 

33 

-

-

-

ƒ feilbare mensen    ƒ krijgen op minder vlakken invloed  o toenemende invloed van leeftijdsgenoten    tieners willen veel tijd doorbrengen met leeftijdsgenoten.  Het contact met de andere sekse neemt toe. Ook verliefdheid begint zich voor te doen.   Dit is normaal.  Probeer er dus 'gezond' op te reageren.  Er vormen zich grotere groepen met bepaalde ‘stijl’ = subcultuur  o vrienden hebben dezelfde smaken en voorkeuren  o in hun contacten vaak op zoek naar positieve reacties op hun gedrag, uiterlijk  en opvattingen  o kliekgevoel:  wij  versus  de  anderen,  wij  versus  kinderen,  wij  versus  volwassenen  Tieners hebben boezemvrienden    o wederzijds vertrouwen    o steun en zorg    o eindeloze gesprekken over alledaagse en intieme zaken    o bij jongens: elkaar vaak zien en vaak samen dingen doen  o bij meisje: vertrouwenspersoon, persoonlijke relaties  Dit alles is zeer belangrijk, want gevoelens van eenzaamheid kunnen in de adolescentie  optreden 

2.3.4 Morele ontwikkeling (goed/fout)

-

-

Jongeren zijn zich bewust van universele menselijke waarden waaraan je sociale regels  kan toetsen (zaken zoals respect, eerlijkheid, het goede doen, …).   Voor de tiener stelt straffen iemand medeverantwoordelijk voor zijn daden  o Straffen heeft als doel ongewenst gedrag af te leren en fouten te herstellen.    Tieners begrijpen dat iets ‘fout’ doen uit onwetendheid, niet meteen ongewenst gedrag  is.    Het is dan ook belangrijk om duidelijk te maken waarom het bestrafte gedrag ongepast  is. Argumenteren is noodzakelijk bij tieners. Respecteer hun drang naar volwassenheid  en geef hen redenen waarom bepaald gedrag ongepast is.   o Let  er  wel  op  dat  je  niet  eindeloos  gaat  discussiëren.  Hak  dus  op  tijd  een  knoop door. Uiteindelijk heb jij het laatste woord.   Tieners zullen hun nieuwe moni's graag eens uittesten.  Wees jezelf en geef je ook de  tijd om je te bewijzen. Je kan niet altijd je plaats vanaf de eerste dag verworven hebben. 

2.3.5 Spelen

-

-

-

 

het samen ‘optrekken’ wordt belangrijker dan het samen spelen  Dit wil niet zeggen dat je met tieners geen spelen kan spelen. Het is gewoon belangrijk  dat  je  het  spel  probeert  af  te  stemmen  op  de  interesses  van  je  jongeren:  probeer  het  spel voldoende in te kleden en uitdagend te maken.   Kliekjesvorming  doet  zich  regelmatig  voor.  Sleur  deze  kliekjes  echter  niet  zomaar  uit  elkaar.  Doe  dit  tactvol  en  enkel  wanneer  de  kliekjes  het  goed  draaien  van  de  groep  beginnen te storen. Besteed bijvoorbeeld extra aandacht aan een originele manier van  ploegindeling of speel eens spelen waar geen ploegen voor nodig zijn.  Let op haantjes‐de‐voorste.  Zij overdonderen de anderen en dit gaat na een tijdje voor  conflicten zorgen. 

34 

-

Denk  eraan  dat  je  niet  te  doen  hebt  met  volwassenen  die  alles  kunnen  overzien,  plannen, ... Jij moet steeds alles kunnen volgen en begeleiden. 

  Hoe ga je daar nu mee om als begeleider?  " Een tiener groeit, dus je begeleiderhouding groeit mee naargelang de leeftijd. "  Aandachtspunten:  Maak  met  hen  duidelijke  afspraken  over  wat  kan  en  wat  niet  kan.    Motiveer  elke  afspraak zodat iedereen er achter kan staan.  Let  erop  dat  je  niet  te  fel  tussen  hen  wil  staan,  dat  je  niet  de  'populaire'  gaat  uithangen die na een tijdje niets meer te zeggen heeft.  Jij bent de verantwoordelijke voor de groep.  Jij blijft dan ook de baas, zonder echter  "de bazige" te spelen.  Kom als animator uit voor je gevoelens, gemaakte fouten, ...  Zorg ervoor dat je openstaat voor hen, dat ze bij je terecht kunnen.  Problemen  en  ruzies  (conflicten)  moeten  zeer  tactvol  aangepakt  worden.    Door  te  zeggen "ik ben de leider en zo is het"  los je niets op.  Voor  je  hen  te  grote  verantwoordelijkheden  gaat  geven  zoek  je  best  uit  in  welke  mate ze die kunnen dragen.  Rond het programma/de dagindeling:  Je  kan  het  programma  met  hen  opstellen,  maar  jij  bent  verantwoordelijk  voor  de  (aard van de) activiteit. Je hebt dus ook het recht én de plicht om activiteiten af te  keuren mits je je goed motiveert.  Je  kan  ook  hen  bepaalde  activiteiten  laten  uitwerken  onder  jouw  begeleiding.    Jij  geeft dan tips, zorgt voor materiaal, stelt eventuele alternatieven voor, zoekt mee,  ...  Als  je  met  een  gemengde  groep  zit,  durf  gerust  eens  te  splitsen.    Ze  hebben  daar  behoefte aan.  Eens 'niks doen', gewoon eens praten, ... daar vragen ze ook naar.  Speel  alleen  spelen  waar  je  je  goed  bij  voelt;    anders  kan  je  je  enthousiasme  niet  overbrengen.           

 

35 

3. S AMENGEVAT In dit deel willen we de grote hoeveelheid informatie van hierboven nog eens even kort en  duidelijk samenvatten. Daarbij laten we veel belangrijke details weg, om het kort te houden.  Dit deeltje dient dan ook als een geheugensteuntje voor de inhoud die hierboven staat.  

Kleuters:  -

Zijn actief en experimenteren voortdurend.  Ze zijn volop op zoek: naar hoe hun lichaam werkt, hoe de wereld werkt, … en  stellen veel vragen.  Hebben veel aandacht en zorg nodig.  Hebben veel duidelijkheid en regels nodig, hierdoor leren ze wat goed en fout  gedrag is. ‘dat mag niet want de moni zegt dat’  Hebben veel fantasie en gaan snel op impulsen in. 

Lagere school kinderen  -

Leren hun lichaam steeds beter gebruiken.  Zijn actief, soms snel moe maar recupereren snel.  Hebben de drang om zichzelf te bewijzen, houden van uitdagingen.  Hebben nood aan eigen hobby’s, eigen bezittingen, …  Vriendschappen worden belangrijk. Kliekjes ontstaan.  Jongens en meisjes groeien uit elkaar en houden van andere dingen.  Hebben regels en afspraken nodig. ‘Dat mag niet want dat is valsspelen.’ 

Tieners   -

-

Hun  lichaam  is  volop  in  de  groei  en  ze  zijn  zich  hier  heel  bewust  van  (zeker  meisjes).  Groeien  uit  tot  een  echte  persoonlijkheid  en  vragen  hier  ruimte  en  respect  voor.  Vrienden worden nog belangrijker:   o boezemvrienden ontstaan.  o Het  belang  van  spelen  neemt  af  ten  voordele  van  samen  zijn  met  vrienden.  o Kliekjes nemen nog meer toe.  Verliefdheden en koppeltjes zijn normaal.  Vragen  om  argumenten  en  hechten  veel  belang  aan  universele  waarden  om  gedrag aan te toetsen (vb. respect, goed willen doen, …).  Groeien uit tot volwassene: behandel ze dan ook als jongvolwassene. Inspraak  geven en mee laten beslissen kan, maar jij bent nog steeds de begeleider. 

  Vergeet  niet  dat  elke  kind  en  elke  jongere  uniek  is.  De  dingen  die  wij  hier  opsommen  zijn  zaken die we heel regelmatig zien voorkomen, maar niets wijst er op dat dat bij iedereen zo  is.  Geen  twee  kinderen  lopen,  spelen  of  denken  hetzelfde.    "Het"  kind  bestaat  niet,  er  be‐ staan alleen maar heel veel kinderen.   

36 

Hoofdstuk 3 Expressie en Animatie                                     Wat vind je zoal in dit hoofdstuk:  1. 2. 3. 4. 5.

 

Inleiding   Wat verstaan wij onder expressie?  Verschillende expressievormen  Animatie  Samenvatting 

37 

1. I NLEIDING In het hoofdstuk rond spel en spelen werd al enkele keren aangehaald hoe belangrijk het is  om  voldoende  lang  stil  te  staan  bij  de  inkleding  van  een  spel.  Zorg  voor  leuke  toneeltjes,  gekke  typetjes,  grappige  verkleedkleren  en  levendige  acteerprestaties.  Door  een  leuke  inkleding hou je je spel boeiend en garandeer je dat de kinderen 100% aandachtiger naar je  zullen luisteren en kijken en 150% enthousiaster zijn om je spel te spelen!   In dit hoofdstuk staan we stil bij expressie en animatie, twee belangrijke vaardigheden van  een  animator.  We  gaan  kijken  welke  soorten  expressie  er  zijn  en  hoe  de  term  animatie  precies opgevat kan worden.  

2. W AT

VERSTAAN WE ONDER EXPRESSIE ?

Expressie:   Expressie  kan  je  gelijk  stellen  met  jezelf  uitdrukken.  Door  te  letten  op  je  eigen  uitdrukking  en  werk  te  maken  van  expressie,  kan  je  veel  overbrengen  en  de  ander  al  behoorlijk enthousiasmeren.   Beeld  je  eens  een  toneel  in  waarbij  de  hoofdrolspelers  zacht  praten,  kleine  bewegingen maken en amper emoties uitdrukken. Als je dan achter in de zaal zit,  ga je er waarschijnlijk niets van begrepen hebben.  Op cursus hebben we tijdens de sessie rond expressie vooral gewerkt rond jezelf uiten  door  gebruik  te  maken  van  je  lichaam,  mimiek  (gezichtsuitdrukking)  en  stem.  Al  deze  spelletjes en oefeningen hadden als doel er voor te zorgen dat je wat opgewarmd werd  en  dat  je  ging  beseffen  dat  je  met  stem  en  lichaam  veel  verschillende  kanten  uit  kan.  Zeker wanneer je kinderen animeert, zijn dit je basishulpmiddelen.  Hier onder bespreken we verschillende vormen van expressie en geven we je wat tips. Maar  voor we daar aan beginnen, is het belangrijk dat je volgende basisregels in het achterhoofd  houdt:  1. Wees enthousiast, durf je volledig in te leven!  2. Doe enkel waar je jezelf goed bij voelt: wanneer je jezelf in bochten gaat wringen en  niet op je gemak voelt, gaat je animatie en expressie ook niet aanslaan.  3. Weet waar je naar toe wilt: zorg dat je een rode draad hebt waar je rond werkt.  4. Probeer  iedereen  te  betrekken  maar  laat  ze  op  hun  eigen  manier  en  ritme  de  weg  vinden.  5. Breng voldoende variatie in wat je doet.         

 

38 

3. V ERSCHILLENDE

EXPRESSIEVORMEN

Wanneer  we  hier  spreken  over  expressie  dan  maken  we  een  onderscheid  tussen  verbale,  non‐verbale,  muzikale  en  manuele  expressie.  Op  de  cursus  willen  we  jou  inleiden  in  de  wereld van expressies.  De  scheiding  tussen  verbale,  non‐verbale  en  manuele  expressie  is  in  de  speelrealiteit  vaak  kunstmatig.  Wanneer  je  een  masker  maakt,  is  het  logisch  dat  je  ook  iets  met  dat  masker  doet, toneelspelen bijvoorbeeld. Daarbij gebruik je niet alleen je stem (verbaal), maar ook je  lichaam  (non‐verbaal).  We  zien  ze  hier  apart,  zodat  we  goed  kunnen  focussen,  maar  in  realiteit gebruik je vaak alles door mekaar. 

3.1 Verbale expressie Zoals het woord laat vermoeden heeft dit alles met je stem te maken.   Wanneer je je stem gebruikt zijn er allerlei dingen die je kan uitproberen, doen, verwerken in  je animatie. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden. Door je stem goed te gebruiken, kan je  mensen  aandachtig  houden,  je  gevoelens  uiten,  mensen  aan  het  lachen  brengen,  …  Het  is  een kwestie van te letten op een aantal zaken:  Tips   - Zorg dat iedereen je kan horen en iedereen verstaat wat je zegt.  - Gebruik  intonatie,  leg  het  er  misschien  zelfs  wat  dik  op.  Op  die  manier  hou  je  de  aandacht bij jou.  - Zorg voor voldoende afwisseling in je stemtoon: dan eens een hoog piepstemmetje, op  een ander moment een superlage bas.  - Wissel af in volume: dan eens superluid, een andere keer fluisterend.  - …  - Bedenk zelf nog wat dingen die je met je stem kan doen.  Je  stem  heeft  ontzettend  veel  mogelijkheden  en  je  gebruikt  ze  op  veel  verschillende  momenten. Gebruik dan ook de rijkdom die er in zit en besef dat je stem en je lichaam één  geheel vormen in je communicatie / animatie. Door op beiden in te zetten, kan je animeren  als de beste.  Wanneer gebruik je je stem?  -

Zingen  Toneel spelen  Voordracht  Speluitleg  Werken met klanken  … 

   

 

39 

3.2 Non-verbale expressie Ook met je lichaam kan je je uiten, zelfs zonder gebruik te maken van je stem.  Deze vorm van expressie biedt mogelijkheden om: zelfverzekerd voor een groep te staan, je  te uiten voor een groep, je in te leven in een ander figuur, een typetje geloofwaardig neer te  zetten, emoties extra over te brengen, …  Tips:  - Smijt jezelf! Durven is het sleutelwoord. De kinderen zullen het zeker appreciëren.  - Je kan je bewegingen best overdrijven, zo kunnen zelfs de kinderen achteraan zien wat  je doet.   - Let er op dat je lichaam uitdrukt welk gevoel je wil overbrengen. 

Wanneer gebruik je je lichaam zoal?  -

 

 

dans  mime  uitbeelden  ... 

3.3 Manuele expressie Je kan je – naast het gebruiken van je lichaam en je stem ‐ ook uiten door het gebruik van  materialen.  Manuele  expressie  heeft  niet  meteen  als  hoofddoel  tot  een  afgewerkt  knutselwerkje  te  komen.  Het  doel  is  eerder  om  de  kinderen  de  kans  te  geven  zich  te  uiten  via  bepaalde  materialen.   Tips:  - Let er op dat het niet steeds louter na‐apen is. Creëer vrije ruimte voor de kinderen om  hun eigen ding te doen.  - Durf materialen anders te gebruiken dan waar het normaal voor dient. 

Wanneer vindt er manuele expressie plaats? Æ vrij werken met klei, verf, hout, papier, …  Voorbeelden van pure manuele expressie:   •

•

 

Experimenteren  met  verftechnieken:  werken  met  verfborstels,  rietjes,  draadjes,  action  painting… Het doel hier is om de verschillende technieken voor te stellen zonder echt toe  te werken naar een specifiek eindresultaat.   Experimenteren  met  klei:  niet  enkel  één  knutselwerkje  maken,  maar  verschillende  technieken  uitproberen:  iemand  begint  met  iets  te  kleien,  na  zoveel  seconden  moet  iedereen  het  werkje  aan  zijn  rechterbuur  doorgeven,  deze  kleit  dan  verder,  geeft  het  opnieuw door… Een verrassend eindresultaat! 

40 

En wat is knutselen dan?

Manuele  expressie  en  knutselen  leunen  nauw  bij  elkaar  aan,  maar  zijn  niet  hetzelfde.  Knutselen op zich plaatsen we niet onder deze vorm van expressie.   Knutselen  heeft  meer  te  maken  met  een  bepaalde  techniek  die  men  onder de  knie  pro‐ beert te krijgen, waar duidelijke regels en afspraken rond zijn. Bij knutselen spreken we  echt over een activiteit die geleid wordt, waarbij de animator een bepaalde techniek wil  aanleren.   Kinderen  knutselen  graag,  dolgraag:  het  is  voor  hen  een  mooie  kans  om  zich  te  uiten,  te    groeien  in  zelfvertrouwen,  doorheen  experimenteren  te  ontdekken  wat  ze  zoal  kunnen,  te  bewonderen, te waarderen en te genieten. Knutselen kan banaal lijken voor zij die het nooit  graag  zelf  gedaan  hebben,  maar  voor  anderen  kan  het  een  vorm  zijn  om  zichzelf  uit  te  drukken, te vertellen waarmee men bezig is…  Aandachtspunten voor tijdens het knutselen:   •

De  beste  begeleiding  voor  een  knutselactiviteit  groeit  vanuit  de  eigen  ervaring.  Wil  je  een  bepaalde  techniek  of  de  eigenschappen  en  mogelijkheden  van  een  bepaald  soort  materiaal  aanbrengen,  dan  werk  je  best  met  een  voorbeeld.  Doordat  je  zelf  iets  hebt  moeten maken, leer je rap ontdekken waar de mogelijkheden en ook de moeilijkheden  liggen  van  het  materiaal  of  het  ontwerp.  Op  die  manier  kan  je  beter  inschatten  waar  kinderen meer hulp moeten krijgen.   Werken  met  een  voorbeeld  geeft  de  mogelijkheid  om  de  dingen  stapsgewijs  aan  te  leren.  Tevens kan je op het gepaste ogenblik de kinderen helpen om de drempel van 'ik  kan  dit  niet'  of  'dit  is  veel  te  moeilijk'  te  overwinnen  en  zo  hun  eigen  grenzen  te  verleggen. 

•

Onthoud dat een knutselactiviteit tot doel heeft de kinderen te laten knutselen. Wat jij  als begeleider reeds allemaal kan, is eigenlijk bijzaak. Jouw taak is op de eerste plaats de  kinderen centraal te stellen en aan hen kansen en mogelijkheden te bieden tot creatieve  ontplooiing  van  hun  eigen  talenten  en  daaraan  enorm  veel  plezier  te  beleven.  Zorg  ervoor  dat  je  oog  hebt  voor  ieder  kind  in  jouw  groep.    Positieve  bemoediging  en  het  waarderen van hun inspanningen zijn hierbij bijzondere aandachtspunten. 

•

Houd rekening met de leeftijd van de kinderen. Je laat kleuters best geen breekmessen  hanteren  of  karton  knippen  met  een  schaar.  Je  eigen  gezond  verstand  en  verantwoordelijkheidszin speelt hier een voorname rol. 

•

Houd ook rekening met het materiaal waarmee je wil werken. Velpon gebruik je niet op  isomo,  tenzij  je  er  gaatjes  in  wil  krijgen,  grote  vlakken  schilder  je  met  brede  verfborstels...  Denk  er  ook  aan  dat  de  meeste  speelpleinen  of  jeugdwerkingen  niet  beschikken  over  massa's  duur  knutselmateriaal.  De  overgrote  meerderheid  van  het  materiaal bestaat uit eenvoudige dingen zoals verf, karton, klei, allerhande lege potjes en  doosjes... Als je dus begint te dromen over één of andere grootse knutselactiviteit, poog  dan in te schatten welk materiaal je nodig hebt én ga na welk materiaal er voor handen  is.  

•

Als je gaat knutselen, is het belangrijk om er voor te zorgen dat er voldoende materiaal  voorradig  is.  Beter  teveel  dan  te  weinig  zodanig  dat  kinderen  die  geknoeid  hebben  en  graag opnieuw willen beginnen, ook deze mogelijkheid hebben.  

 

41 

•

Als je gaat verven of lijmen is het van het grootse belang om je tafels goed af te dekken  met  plastiek  of  krantenpapier.  Op  die  manier  kunnen  de  kinderen  naar  hartenlust  morsen  zonder  dat  jij  achteraf  met  een  immense  opkuis  zit.  Bij  kleuters  kun  je  er  zelfs  voor kiezen om ook bij het kleuren met stiften of wasco’s de tafels te bedekken.   Opruimen,  opkuisen,  handen  wassen…  dien  je  allemaal  te  verwerken  in  je  activiteit.  Wanneer je dus nog maar 10 minuten hebt tot het vrij spel of de middagpauze, rond je je  activiteit  best  af  en  zorg  je  er  voor  dat  je  samen  met  de  kinderen  het  lokaal  netjes  achterlaat.  

•

Als je gaat verven met kinderen, zorg er dan voor dat je verf gebruikt die uit de kleren  kan of dat al je kinderen een schildersvestje aanhebben. Ook de mouwen opstropen kan  een handige tip zijn.  

•

Kinderen die iets gerealiseerd hebben tonen dit ook graag. Voor hen is het dan ook tof  dat je hun werkjes een plaatsje geeft in het lokaal of dat ze het mogen meenemen naar  huis. Je kan ook de verschillende tekeningen verwerken in één groot 'schilderij' of in een  kadertje  steken  of  een  tentoonstelling  opzetten  waar  de  andere  kinderen  kunnen naar  komen  kijken  (met  een  vernissage  erbij  en  een  toespraakje  en  ...).    Laat  je  fantasie  en  deze van de kinderen maar werken.  

Voorbeelden van knutselen:  Maskers  maken,  zoutkleuren,  snippertekening,  papier‐maché,  aquarium  bouwen,  een   kartonnen stad bouwen, dieren knutselen, magische tekening…  

3.4 Muzikale expressie Onder de noemer “Muzikale expressie” zit alles wat te maken heeft met zelf muziek maken,  ritmisch bewegen, dans en zang.   Je kan hier veel kanten mee op. Van samen met de kinderen een simpel liedje zingen tot een  heuse muzikale, ritmische activiteit met tromgeroffel op olievaten.   Wat kan je allemaal doen?  •

 

Ritmisch werken  -

Ritmestokjes  (verschillende  woorden/ritmes/op  voorwerpen  in  het  lokaal  slaan).  Er  worden  verschillende  ritmes  aangeleerd  met  behulp  van  stokjes.  Eerst  worden  een  aantal ritmes samen geoefend, daarna wordt de groep bv. opgesplitst en doet ieder  zijn eigen ritme. De zinnen die leiden tot een ritme zijn:  kip met ap‐pel‐moes,   to‐ma‐ten‐soep met bal‐le‐tjes,   cho‐co‐la‐de‐taart,  coooooo‐laaaaa. 

-

Improviseren met eigen gevonden materiaal in de ruimte. Iemand start een ritme en  de anderen vallen systematisch in.  

-

Iedereen begint met het maken van allerlei geluiden, maar niet met de stem. Alles in  de ruimte mag gebruikt worden om geluid te maken. Na een tijdje komen we weer in  een  kring  staan  en  gaan  we  enkel  nog  geluid  maken  met  ons  lichaam  (handen, 

42 

voeten,  tong…  ‐  nog  steeds  zonder  stem).  Dit  geluid  gaan  we  weer  de  cirkel  rond  geven en vergroten of verkleinen. Na een tijdje gaan we bepaalde klanken doorgeven 

•

-

Per twee bepaalde bewegingen ritmisch op bepaalde muziek doen 

-

Geblinddoekt  dansen  op  verschillende  muziekstijlen:  Dansen  is  je  uitleven  op  de  muziek  die  je  hoort,  is  je  lichaam  laten  bewegen  op  het  ritme,  je  emoties  uiten.  Iedereen  wordt  geblinddoekt  en  krijgt  een  plaatsje  ergens  in  het  lokaal.  Er  worden  verschillende  soorten  muziek  opgezet,  telkens  met  een  ander  ritme  (wals,  hiphop,  hakken, metal, klassiek…). Laat iedereen zich hier meer vrijuit in uitleven.  

Zang  -

Liedjes zingen op verschillende toonhoogtes en met verschillende klanken (bv. Oma  tchétché, I said a boom‐chica‐boom, everywhere we go, moe ma mi mee…). Je kan  van heel stil, zelfs fluisterend, naar heel luid en roepend gaan. Of je kan je stem altijd  maar opnieuw een ander accent geven (bv. met een heel lage stem zingen zoals een  macho, met een heel hoge stem zingen zoals een sissy, als een Chinees zingen en alle  r’s vervangen door l’s, heel snel zingen, in slowmotion zingen…  

-

Liedjes  zingen  met  gebaren,  bv.  En  de  krokodil.  Nadien  de  naam  van  het  dier  weglaten en enkel het bijhorend gebaar doen. Bv. En de ****** (maar wel nog een  grote krokodillenbek met je armen maken), en de oeran‐oetang… Nadien wordt dit:  En de ****** (maar wel nog een grote krokodillenbek met je armen maken), en de  ******** (maar wel nog met je armen op je borstkas kloppen), enzoverder.  

-

Liedjes zingen tegen elkaar op. Twee kampen maken (bv. jongens versus de meisjes)  en  zo  luid  mogelijk  tegen  elkaar  op  zingen.  Veel  gebruikte  liedjes  hiervoor  zijn:  Voorzetten Janssens – Lapt ‘em Peeters en Romeo en Julia.  

-

Op interactieve wijze liedjes zingen. Bv. bij Moe ma mi mee of Rode stippen op een  ei. De kinderen mogen dan één voor één een nieuwe letter of kleur kiezen.  

-

Bepaalde liedjes/dansjes via een toneeltje aanleren aan de kinderen:   o Wij zijn bij de brandweer:   Iemand is Samson en iemand is Gertje: Samson zegt tegen Gertje dat hij  iets  raars  ruikt,  dat  hij  iets  bevrands  ruikt.  Gertje  verbetert  hem  en  ineens… ruikt hij ook brand!!! Na dit toneeltje wordt meteen het liedje ‘Bij  de brandweer opgezet’ en kan het dansen beginnen.   o Kris de beer  Iemand  is  de  verteller  en  iemand  is  Kris  de  beer.  De  verteller  vraagt  aan  Kris  de  beer  wie  hij  is  en  wat  hij  net  heeft  meegemaakt.  De  beer  kan  natuurlijk niet spreken en beeldt het uit. De verteller vertaalt en vertelt op  die manier de tekst van het liedje.   o De kikkertjes  Kikkers  op  het  podium.  Zij  zingen  het  liedje  en  leren  het  op    die  manier  aan.     

 

43 

o  Tarzan and Jane   Een  jungledecor  waarin  verschillende  dieren  passeren.  In  de  verte  horen  we de Tarzankreet en even later vliegt Tarzan aan een liaan over de scène.  Zodra Tarzan verschijnt, start het liedje/dansje. Eventueel wordt het liedje  in  stukjes  gekapt  om  zo  de  danspassen  stapsgewijs  aan  te  leren.  Blijven  dansen tot iedereen mee is.  o 10 kleine negers   Er  loopt  een  negertje  op  het  podium.  Deze  maakt  kennis  met  een  verteller. Het negertje begint te vertellen over het feit dat hij/zij nu alleen  is  en  vroeger  met  10.  De  verteller  vraagt  hoe  dat  gebeurd  is  en  het  negertje begint te zingen.   o Op dezelfde manier kan ook het liedje ‘Zevenling bij de poes van tante Loes’  aangeleerd worden.   •

 Dans  -

Samen met kinderen dansen kan op verschillende manieren:  o Je  kan  de  kinderen  de  verschillende  speelpleindansjes  van  op  de  cd  ‘Danskriebel’  aanleren  (bv.  ’t  Smidje,  Blijf  aan  de  schoolpoort  staan,  Mooi  weer vandaag, Gimme gimme, Plopdans…).  o Je  kan  ervoor  kiezen  om  samen  met  de  kinderen  een  gloednieuwe  dans  in  elkaar  te  steken.  Een  belangrijke  tip  hierbij:  hou  het  gemakkelijk!  Zorg  voor  een  eenvoudige  dans  die  iedereen  kan  volgen.  Leg  alles  ook  duidelijk  en  stapsgewijs uit en doe het zelf even voor. Kies voor bekende handelingen en  benoem deze ook zo. Bv. mixer, de was ophangen, het gras afrijden, roeien,  paaltjes inkloppen, ruiten wassen, skiën, tennissen, appels plukken… Verzin er  maar op los!  o Je  kan  je,  bij  het  verzinnen  van  een  nieuwe  dans,  ook  baseren  op  een  verhaallijn en deze uitbeelden. Bv. 2 vrienden maken ruzie, leggen alles bij en  spelen uiteindelijk samen een spel.   o Uiteraard kan je, bij het verzinnen van een nieuwe dans, ook gewoon naar de  tekst  luisteren  en  deze  omzetten  in  beeld.  Wij  zijn  bij  de  brandweer  van  Samson en Gert is hier een heel goed voorbeeld van.   o Je kan dansen als dieren in een dierentuin: iedereen neemt een bepaald dier  in  zijn/haar  achterhoofd  en  bedenkt  hoe  dat  dier  zich  voortbeweegt.  Deze  manier  van  voortbewegen  wordt  nadien  geuit  door  op  verschillende  stijlen  van muziek te dansen zoals dat dier het zou doen.   o Je  hebt  ook  al  bestaande  liedjes  waarop  je  samen  met  de  kinderen  een  ‘dansje’  kan  doen.  Denk  maar  aan:  ‘Ik  zing  een  vrolijk  lied  –  hoetchacha  hoetchacha’, Oma tchétché, En de krokodil…  

Denk ook hierbij altijd aan een leuke inkleding! Moeilijk hoeft dat niet te zijn. Iets voor de  hand  liggend  zijn  de  fitnessinstructeurs  die  eerst  met  een  stretching  beginnen  en  dan  verschillende dansjes doen en aanleren.  

 

44 

4. A NIMATIE Wil  een  spel  echt  succes  kennen  dan  is  animatie  enorm  belangrijk.  Samenvatten  wat  animatie  allemaal  kan  zijn  en  hoe  je  dit  het  best  aanpakt  is  niet  zo  eenvoudig.  Of  toch?  Eigenlijk  wil  het  zeggen  dat  je  zelf  zo  enthousiast  bent  dat  het  aanstekelijk  werkt  bij  de  kinderen. Zo aanstekelijk dat ze volledig in het spel op gaan. En als dit gebeurt, hou ze dan  maar goed in de gaten. Als je hun enthousiasme in goede banen weet te leiden, dan krijg je  een super geslaagd spel!     Wat  animatie  precies  allemaal  kan  inhouden,  willen  we  je  in  dit  deeltje  duidelijk  maken,  want  natuurlijk  bestaat  animatie  voor  een  heel  groot  stuk  uit  verkleden  en  toneel  spelen,  maar het is veel ruimer dan dat!  

4.1 Hoe animeren? Animatie is een nogal breed begrip. Het gaat van shminken en verkleden, over aanmoedigen  en plagen, naar toneel spelen en thematisch inkleden, … Het is moeilijk om dat in één zin uit  te drukken. Daarom proberen we zo veel mogelijk mee te geven in dit hoofdstuk.  4.1.1 Inkledi ng

Voor de speluitleg en de voortgang van het spel, kan het inderdaad uiterst belangrijk zijn om  voldoende ‘schwung’ in het spel te brengen. Dit kan je door je spel in een thema te steken   Bijvoorbeeld:  de  klassieker  ‘zakdoek  leggen’  kleden  we  in  als  ‘ridders’  waardoor  zakdoek  leggen plots katapultje leggen wordt   of  waardoor  voetbal  plots  veel  moeilijker  wordt  door  de  harnassen  die  de  kinderridders  moeten dragen.  Simpelweg door alledaagse elementen van het spel in te kleden als iets anders in thema, zet  je  de  fantasie  van  de  kinderen  in  werking.  Denk  zelf  even  terug  aan  je  cursus:  op  dag  één  speelden we allerlei spelletjes die in een nieuw jasje gestoken werden. Hierdoor herkende je  de klassieker niet meer en leek het een nieuw spel.  Een vaststaand feit hierbij is: durf je fantasie en creativiteit te gebruiken! Niets is fout!!   Enkele kleine, maar zeer waardevolle tips:   • verzin  een  nieuwe  naam  voor  jezelf  en  laat  de  kinderen  jou  ook  met  je  nieuwe  naam  aanspreken.  • link alles wat kinderen zeggen naar je gekozen thema (bv. ridders).  • geef de voorwerpen die je gebruikt een specifieke eigenschap, passend in je thema (bv.  bij de ridders: een bal wordt een kanonskogel, een hockeystick wordt een zwaard…).  • Zorg er ook voor dat je van in het begin tot op het eind van het spel in je thema blijft en  val zo min mogelijk uit je rol.  • Als  je  met  meerdere  moni’s  bent,  zorg  er  dan  voor  dat  iedereen  een  welomschreven  personage en functie in het verhaal heeft.  

 

45 

Kortom, sta op voorhand goed stil bij de inkleding van je spel en trek deze tot op de laatste  minuut  van  je  spel  door!  Wat  kan  je  er  allemaal  bij  betrekken?  En  hoe  kan  je  het  dagdagelijkse omvormen tot leuke spelelementen in jouw gekozen thema? Zorg ervoor dat  de  kinderen  echt  het  gevoel  hebben  volledig  weg  te  glijden  in  het  door  jouw  uitgewerkte  thema. Dit vraagt veel inlevingsvermogen, maar het resultaat zal des te knallender zijn!   4.1.2 Typetjes

Om dit mee te doen slagen, is het belangrijk om op voorhand voldoende stil te staan bij het  uitwerken  van  je eigen personage: wie  ben  ik?  Wat  doe  ik?  Vanwaar kom  ik?  Hoe  leef  ik?  Hoe  zie  ik  eruit?  Wat  draag  ik?  Heb  ik  bepaalde  tic‐nerveux  en  hoe  ga  ik  die  tot  uiting  brengen? Hoe praat ik? Gewoon? Of met een bepaald accent? Of praat ik helemaal niet?  Een  personage  bedenken  is  dus  veel  meer  dan  gewoon  een  naam  verzinnen!  Het  is  noodzakelijk  om  hier  daadwerkelijk  goed  over  na  te  denken  zodat  je  typetje  levensecht  wordt! Passende schmink en verkleedkleren kunnen je hier zeker bij helpen!  Tips:  • Denk  na  over  een  personage  dat  in  de  inkleding  van  je  spel  past:  bv.  ridders  Æ  ridder  Lancelot, of de nar, of de koning, of de prinses, of …   • Bouw je personage op aan de hand van vragen: wie ben ik, waarom ben ik hier, wat doe  ik, wat vind ik leuk / afschuwelijk, hoe zie ik er uit, wat draag ik, …  • Denk aan passende expressie: hoe spreek ik? Hoe beweeg ik?   • Haal er verkleedkleren en schmink bij.  

4.1.3 Toneeltje

Het is dan vooral van belang om van in het begin volledig mee in het verhaal/het thema te  stappen. Start je spel door middel van een toneeltje waarin duidelijk wordt dat je niet langer  jezelf bent, maar een ridder, koning of schildknaap en vertel vanuit dit personage wat je van  de kinderen verwacht (= verdoken speluitleg).   Een bijpassend toneel bedenken kan je doen door:  • •

•

enig  opzoekwerk  te  verrichten  naar  bv.  –  in  dit  geval  ‐  een  mythisch  verhaal  uit  de  Middeleeuwen. Dit verhaal kan je dan omvormen tot een toneelspel.   te starten vanuit de verschillende personage die meespelen. Als je met meerdere moni’s  bent,  kan  je  eens  stilstaan  bij  volgende  vragen:  “Welke  personages  hebben  we  nu  allemaal?  Hoe  komen  al  deze  personages  samen  in  het  verhaal?  Hoe  leren  ze  elkaar  kennen?  Wat  hebben  ze  gemeen?  Wat  is  hun  relatie  ten  aanzien  van  elkaar?”  Dit  kan  soms tot grappige en originele combinaties leiden (bv. een ridder die een ruimtewezen  ontmoet  omdat  hij  speciaal  drankje  gedronken  heeft…  et  voilà..  de  basis  van  je  verhaallijn is gelegd).  … 

Indien realiseerbaar kan een decor ook een duidelijke meerwaarde zijn voor je thematoneel.  Dit hoeft immers niet altijd groots te zijn (bv. je hoeft echt geen heus kasteel te bouwen als  decor bij de ridders). Door middel van kleine voorwerpen of een affiche kan je kinderen al  snel duidelijk maken in welke wereld ze terecht gekomen zijn. Heb hier ook oog voor!    

46 

En denk bij het toneelspelen natuurlijk aan je verbale en non‐verbale expressie: gebruik je  stem op een leuke, originele manier, praat duidelijk en luid genoeg, zorg ervoor dat iedereen  je kan zien, gebruik je lichaam om je woorden kracht bij te zetten….   

Een zeer handige manier om toneeltjes te bedenken is de dia‐methode. Deze helpt je om  in 5 simpele stappen een toneeltje uit te denken. Als je de 5 aparte dia’s uitwerkt en dan  na elkaar laat afspelen, krijg je een vlot en duidelijk toneel.   De dia’s:  • DIA 1: Duidelijk maken van de setting (waar zijn ze?)  Bijvoorbeeld: mensen staan in een rij te wachten; iemand staat achter het loket en is  duidelijk  geld  aan  het  uitdelen,  iemand  neemt  de  portefeuille  vast,  …  (zo  maak  je  duidelijk dat we in de bank zijn).  • DIA 2: inleiding tot het conflict  Er verschijnt een overvaller met een pistool in de deuropening.  • DIA 3: escalatie van het conflict  Iedereen  ligt  op  de  grond.  De  overvaller  houdt  het  pistool  tegen  het  hoofd  van  de  bediende.   • DIA 4: oplossing van het conflict  De politie komt binnen / een held staat op en velt de overvaller / de overvaller schiet  de bediende neer/ …  • DIA 5: afloop  iedereen is opgelucht / lijk wordt buitengebracht iedereen huilt,.. 

De beste tip die we je kunnen geven, blijft deze:  Een  goed  uitgedacht  thema  en  personage  zorgen  voor  een  levendig  spel  met  heel  wat  schwung!  Hoe  enthousiaster  jij  jezelf  inleeft,  hoe  zotter  de  kinderen  zullen  worden  van  jouw spel!! Durf je dus eens goed te laten gaan! 

4.2 Verschillende vormen van animatie Animatie  is veel  meer  dan  verkleden  en  toneel  spelen  en hoeft  niet  noodzakelijk  met  veel  gebaren  en  roepen  te  zijn.  Je  kan  het  ook  op  een  rustige  manier  doen.  Tussen  de  groep  zitten en met de kinderen praten over het spel en eraan deelnemen zijn ook mogelijkheden  om te  animeren.   In totaal delen we animatie op in vier verschillende vormen – wat niet wil zeggen dat ze in  het echt zo strikt van elkaar zijn gescheiden. Ook hier gebruik je vaak verschillende vormen  door mekaar.  4.2.1 Trekkende animatie

De spelleider is meestal diegene die de trekkende animatie op zich neemt. Deze motiveert  en enthousiasmeert de kinderen en leidt het geheel, meestal voor de hele groep. Vaak is dit  de spelleider in je moniteam. De focus ligt op de grote groep en het goede en geanimeerde  verloop van het geheel van het spel.    

47 

4.2.2 Storende animatie

Storende  animatie  omschrijven  we  als  ‘plezant  ambetant’.  Het  is  de  moni  die  ervoor  zorgt  dat het spel wat moeilijker gemaakt wordt, bv. dieven, rovers, boemannen …   Hij zorgt een stuk voor het vertragen – het ‘storen’ – van het spel, maar dan op een leuke  manier.  4.2.3 Stille animatie

Stille animatie gebeurt wat op de achtergrond. Het is de moni die enthousiast meedoet, die  voorbeelden en tips geeft aan de kinderen, die aanmoedigt, waar nodig extra ondersteuning  biedt en meer individueel werkt (bv. kinderen met een beperking bij de hand nemen om de  opdracht/het  spel  tot  een  goed  einde  te  brengen.  Of  tussen  de  kinderen  zitten  en  vragen  stellen).   Stille animatie vindt inderdaad op een stille manier plaats, maar is zeker even belangrijk als  andere animatie!   4.2.4 Geen animatie

Als  je  je  handen  niet  gebruikt,  geen  oogcontact  maakt,  niet  hoort  waar  de  kinderen  mee  bezig  zijn…  dan  kan  je  niet  animeren.  Aan  een  patattenzak  hebben  de  kinderen  niet  veel  plezier.   Animatie kan verbaal (aanmoedigen, vragen stellen, interesse tonen) en non‐verbaal (duim  opsteken, toelachen, juichen…). Geen animatie moet je dus GEEN plaats geven in je spel!    

 

48 

5. SAMENVATTING Op een rijtje nog eens de belangrijkste stelregels uit het hoofdstuk “Expressie en animatie”: 

Expressie:  • •

Is  belangrijke  wanneer  je  voor  de  groep  staat,  je  speluitleg  doet,  toneelspeelt,  animeert, …  We delen op in 4 soorten expressie, maar je gebruikt ze vaak samen:  o Verbale expressie: met je stem.  o Non verbale expressie: met je lichaam en gelaat.  o Manuele  expressie:  creatieve  vrijheid,  uitdrukken  via  materiaal  niet  per  sé  om een eindresultaat te behalen (= eerder knutselen).  o Muzikale expressie: zang, dans en zelf muziek/ritmes maken. 

Animatie:   • •

•

 

 

is belangrijk om je spel een extra dimensie te geven, om je spel van schwung te  voorzien en om je kinderen blijvend te motiveren en enthousiasmeren  Belangrijk hierbij:   o Een origineel en toegankelijk thema waarin je je gehele spel kan verwerken.  o Een vloeiende rode draad.  o Oog hebben voor detail (verwerk je materiaal, de ruimte ook in je gekozen  thema).  o Een  volledig  uitgewerkt  personage  (geschiedenis,  hobby’s,  stem,  verkleedkledij, schmink…).  o Een volledige uitgewerkte verhaallijn (toneel)  o Een bijpassend decor   o Heel veel inlevingsvermogen van in het begin tot op het eind  We delen op in vier soorten animatie:  o Trekkende  animatie:  de  spelleider  die  motiveert  en  enthousiasmeert,  groepsgericht.  o Storende  animatie:  dit  maakt  het  spel  plezant  ambetant,  een  storende,  vertragende factor in het spelverloop  o Stille animatie: aanmoedigen, tips geven, ondersteunen, individueel gericht  o Geen animatie: liever geen optie! 

 

49 

Hoofdstuk 4 De Ander en Ik                                             Wat vind je zoal in dit hoofdstuk:  1. inleiding  2. ik als begeleider van kinderen en jongeren  3. ik naar anderen toe     

 

50 

1.

INLEIDING

In  dit  hoofdstuk  nemen  we  jou  als  begeleider  even  onder  de  loep.  We  kijken  naar  verschillende  mogelijke  houdingen  die  je  kan  aannemen  naar  kinderen  toe  en  in  welke  situaties je die specifieke houdingen best aanneemt.  

2. I K

ALS ( BEGE ) LEIDER VAN KINDEREN EN JONGEREN

Doorheen  heel  deze  syllabus  en  ook  doorheen  je  cursus  leerde  je  hoe  je  animator  in  het  jeugdwerk  moet  zijn.  Animator  zijn  draait  om  heel  wat  dingen:  je  kan  spelen  uitleggen,  spelen, animeren, georganiseerd zijn, … In dit deel willen we even stilstaan bij je houding als  leider voor de groep, hoe je groepen kan begeleiden en wat je kan doen wanneer kinderen  gewenst of ongewenst gedrag vertonen. 

2.1 Begeleidershouding Als  begeleider  heb  je  de  functie  om  groepen  te  leiden.  Maar  groepen  kunnen  nog  al  eens  verschillen,  en  de  situatie  waarin  je  de  groep  moet  leiden  is  ook  bijna  nooit  hetzelfde.  Daarom hebben we geprobeerd om de veelheid aan verschillende houdingen in drie types te  gieten. Je zal merken dat je – door te doen – deze houdingen haast automatisch aanneemt.  Neem  ze  dus  mee  als  geheugensteuntje  of  lees  ze  nog  eens  goed  door  wanneer  je  (naderhand) twijfelt over wat je best zou doen in een bepaalde situatie.   Het is onmogelijk om hier een volledig overzicht te geven van alle mogelijk situaties zie zich  voordoen  wanneer  je  een  activiteit  doet…  we  doen  ons  best  echter  om  overal  een  voorbeeldje te geven.   2.1.1 De dri e types:

1. De toffe peer: speels, humoristisch, dynamisch, het kind snel terug laten spelen,…  De toffe peer staat speels voor de groep. Als begeleider is hij een vrolijke animator die  veel humor gebruikt en al lachend en spelend de groep leidt. Wanneer er kinderen iets  aan  de  hand  hebben  bijvoorbeeld,  zal  de  toffe  peer  het  goedlachs  met  een  knipoog  proberen op te lossen.   Voorbeelden:  - Als een kindje zich pijn heeft gedaan, kan de toffe peer het terug zin doen krijgen om  mee te spelen.   - Je kan als toffe peer meespelen in het vrij spel.  - Je kan gedemotiveerde tieners aanspreken als toffe peer en al lacherig ze mee in het  spel trekken.  - …  - (bedenk zelf nog wat voorbeelden).   

 

51 

2. De harde noot: streng, controleren, rechtvaardig, consequent, duidelijk, …  De harde noot zorgt voor duidelijkheid. Hij heeft duidelijk grenzen en bewaakt deze ook  naar de groep toe. De harde noot is in die zin wel streng, maar steeds rechtvaardig.   Belangrijk! De harde noot is niet negatief bedoeld. Sommige situaties vereisen een harde  noot  die  heel  duidelijk  kan  zeggen  wat  de  bedoeling  is,  die  voor  veiligheid  instaat,  die  leiding geeft op de momenten waarop het nodig is.   Voorbeelden:    - Kleuters moeten naar het toilet via de trap.  - Lagere school kind pest onophoudelijk een ander kind tijdens het vrij spel. Als harde  noot leg je uit dat dit niet kan. Je hoeft daarom niet kwaad te worden en te roepen. Je  geeft enkel heel duidelijk aan wat kan en wat niet kan.  - De tieners ruimen hun lokaal nooit op. De afspraak was nochtans dat dit elke week  zou  gebeuren.  Na  twee  weken  plein  stink  het  er  ondertussen  als  de  pest.  Als  harde  noot  maak  je  duidelijk  dat  de  afspraak  in  begin was  dat  er elke  week minstens  één  opruimmoment  zou  plaatsvinden.  Als  de  tieners  zich  niet  kunnen  houden  aan  hun  regels, dan kan er zo niet meer samengekomen worden.   - …  - (bedenk zelf nog wat voorbeelden).    3. De zoete aardappel: luisteren, aandacht geven, zorgend, lief, …  De zoete aardappel schenkt veel zorgende aandacht aan de groep en de individuen in de  groep.  De  zoete  aardappel  probeert  te  helpen  waar  het  kan,  hij  heeft  oog  voor  alle  kinderen en gaat zorgzaam met hen om.  Voorbeelden:   - Een kleutertje kan echt niet met de verf overweg. Als zoete aardappel ga je het kindje  helpen.   - Een  lagere  schoolkind  is  gevallen  en  moet  wenen.  Als  zoete  aardappel  neem  je  de  tranen serieus, vraag je waar het pijn doen en stel je je zorgzaam op.   - Een tiener zit alleen tijdens het spel te wenen. Als zoete aardappel ga je vragen wat er  scheelt en of je kan helpen  - …  - (bedenk zelf nog wat voorbeelden).  2.1.2 De dri e typi sche houdingen vullen elkaar aan!

Je merkte misschien al op dat de drie types nogal eenzijdig zijn. De ideale animator beheerst  alle drie de houdingen (of probeert ze toch alle drie te ontwikkelen). Verschillende situaties  vragen  immers  verschillende  houdingen  en  veel  situaties  vragen  dan  ook  nog  eens  een  mengvorm of een opeenvolging van verschillende stijlen:  Voorbeelden  - Vrij spel voor alle groepen samen: Voor het vrij spel kan men als een harde noot de regels  uitleggen,  tijdens  het  vrijspel  kan  de  animator  als  een  toffe  peer  meespelen  met  de  kinderen en als een zoete aardappel letten op de eenzame kindjes.   - Je moet de kleutertjes naar de zaal boven brengen, maar eerst een stop aan de wc maken:  de monitoren zorgen als een harde noot dat alle kleutertjes samen richting toiletten gaan 

 

52 

en dat ze daarna ook buiten wachten op elkaar. Ze zijn wel een zoete aardappel als ze de  kindjes helpen op de toiletten.   - Tienerplanning voor de komende week beslissen/bekend maken: Als een toffe peer geven  ze de tieners inspraak in de week en zijn ze bereid om hun activiteiten aan te passen naar  de wensen van de tieners. Wanneer er niets nuttig uit de tieners komt of het naar vettige  praat neigt, mag de moni al eens de harde noot uithangen.  - De middengroep gaat op uitstap en moet binnen vijf minuutjes klaar staan om de bus te  nemen. Zorg dat iedereen er op tijd is en zijn spullen meeheeft: de harde noot zorgt ervoor  dat  er  niemand  te  laat  aan  de  bus  komt.    Toch  helpt  de  zoete  aardappel  even  mee  als  iemand zijn spullen aan het zoeken is.   - Een meisje van 7 wil niet eten. Ze is al de hele tijd aan het babbelen en ze zit te prullen met  haar eten. Ze lust het niet: in het begin luistert de zoete aardappel naar wat het probleem  precies is, maar na een tijdje beslist de harde noot dat ze toch haar boterhammetjes gaat  moeten opeten.  2.1.3 Wanneer pas je nu welke stijl toe?

Er zijn heel wat dingen die bepalen welke houding je kan aannemen. Hou rekening met:  -

-

-

-

Kenmerken van de groep die je moet begeleiden:  o De leeftijd van de kinderen  o Het aantal kinderen  o De  eigenheid  van  de  groep,  elke  groep  vereist een eigen  aanpak  (wat bij  de  ene groep 'werkt' doet het daarom nog niet bij een andere groep)  De context   o De soort werking: hebben de kinderen vrij spel, is er een vast aanbod, …  o Het materiaal dat beschikbaar is: wordt er met breekmesjes gewerkt of enkel  kleuterscharen, …  o Het terrein waar je bent: loop je langs een drukke steenweg of spelen jullie op  een afgebakend terrein, …  o …  Leiderschapsstijl  van  de  mede‐  animator(en):  je  kan  afstemmen  op  elkaar.  Als  de  toffe  peer  de  kinderen  aanspoort,  kan  de  zoete  aardappel  inspringen  bij  de  kindjes  die de toffe peer niet meekrijgt.   Het  aantal  (hoofd)animatoren:  met  hoe  meer  je  bent,  hoe  meer  je  de  rollen  kan  verdelen en hoe beter je de groep kan beheersen.  Taakverdeling hoofdanimator – animator : wie is waar voor verantwoordelijk? 

 

 

53 

2.2 Belonen en straffen Soms ga je er als moni echt volle bak voor: je bereidt je spel goed voor, alles staat in orde, je  inkleding is fantasierijk en tip top ingestudeerd, … en toch valt het spel op zijn gat omdat er  eentje slecht gezind is en de boel in het honderd stuurt. Vreselijk!  In  dit  deel  proberen  we  je  wat  wegwijs  te  maken  in  de  preventie  van  zulke  situaties.  We  proberen  je  inzichten  bij  te  brengen  over  hoe  je  kinderen  en  jongeren  kan  stimuleren  om  gewenst gedrag te vertonen en kan afraden om ongewenst gedrag te vertonen.   Belonen

Wat? Belonen is het reageren op positief gedrag van een kind. Door te belonen ga je in de  verf  zetten  dat  wat  het  kind  deed,  goed  is.  Omdat  dit  gedrag  gekoppeld  wordt  aan  een  positieve ervaring (een beloning), zal het kind geneigd zijn om vaker goed gedrag te stellen.  Omdat belonen een positievere impact heeft op het kind, zullen we trachten dit vaker toe te  passen dan straffen.  Soorten beloningen.  Grofweg genomen kan je de soorten beloningen opdelen in drie grote categorieën:  • Materiële  beloningen:  tastbare  dingen.  Een  snoepschat  op  het  einde  van  een  spel,  een  ‘naamkaartje’ op het einde van de week,…  • Activiteitsbeloningen: iemand die zelf een spel mag kiezen, een spel langer spelen,…. ze  zorgen voor een leuke sfeer, goed contact,…  • Sociale beloningen: schouderklop, ‘goed gedaan’, ‘waaw, dat kan je goed!’, knuffel, op de  schoot mogen gaan zitten,… de BELANGRIJKSTE soort van beloningen!  Een  beloning  moet  niet  altijd  iets  groots  zijn  (zoals  een  weekendje  Disney).  Het  is  belangrijker vaak te belonen dan groots te belonen.  Straffen

Wat? Een straf is het reageren op negatief gedrag, met als hoop dat het gedrag zich in de  toekomst niet meer voordoet. Soorten straffen  Net als bij belonen, kunnen we drie grote categorieën van straffen aanduiden.  • Fysieke straffen: uitgesloten!  • Activiteitsstraffen: papiertjes rapen, de eetzaal vegen,…  • Sociale en psychologische straffen: negeren, verwijten, bespotten, bekritiseren, gesprek,  even  laten  afkoelen,  het  goed  laten  maken,…  Sommige  straffen  kunnen  zeer  adequaat  zijn  als  ze  op  het  juiste  moment  worden  toegepast  én  op  de  juiste  manier.  Andere  straffen (een kind bespotten,…) is vaak zelfs nog erger dan het fysieke straffen!  9 handige tips want PA WIST HET

Een situatieschets:  -

 

Een moni en kinderen maken samen tekeningen. Eerst bekrachtigt de moni hen (“jullie zijn flink  aan het kleuren, dat is goed! Amai jullie kunnen dat al goed!”) (=sociale beloning).  

54 

-

-

-

-

-

-

Plots smijt een kindje de kleurpotloden van het ander kind op de grond. De moni zegt: “Je mag de  spullen van andere kinderen niet op de grond gooien, als je dit nog eens doet dan ga je aan de  kant zitten”. Het kind wordt ook meteen gevraagd de potloden terug op te ruimen.  Nadien gooit het kindje opnieuw de potloden op de grond, waardoor het in de hoek moet gaan  staan. De moni zegt: “ik heb je gezegd dat je aan de kant zou gaan staan als je de spullen nog  eens op de grond smeet, en dat heb je net gedaan, dus nu ga je aan de kant zitten tot ik zeg dat je  weer mee mag doen”.   Terwijl  het  éne  kind  in  de  hoek  staat,  begeleidt  de  moni  de  activiteit  verder.  Ondertussen  knutselen  de  kinderen  lustig  verder.  De  moni  entertaint  door  te  helpen  en  door  raadseltjes  te  vragen. Ze vraagt een raadseltje aan een kindje “Het is groen en het glijdt van de berg?”, maar  het kindje weet het antwoord niet.  Dan  ruimen  de  moni  en  de  andere  kindjes  de  activiteit  op.  De  moni  is  vol  lof  en  deelt  sociale  beloningen uit bij de vleet: “Amai dat is fijn dat jullie zo goed helpen, dat kunnen jullie al goed he!  Helpen jullie thuis ook zo goed?...”. Eén kindje helpt dragen maar doordat het teveel vast heeft  laat het per  ongeluk iets  vallen. De moni zegt: “Amai je had  zoveel in je handjes dat  het er per  ongeluk uit is gevallen he, dat is niet erg ,dat kan gebeuren”. Samen ruimen ze de rommel op.  Enkele  minuten  later  volgt  een  klein  babbeltje  met  het  kind  dat  in  de  hoek  stond:“Weet  je  nog  waarom je in de hoek moest staan?”  “Ik was boos omdat je de andere kinderen plaagde, maar  na de straf is dat vergeten.”  De papa komt het ‘brave’ kindje ophalen. Het kindje vraagt het raadseltje aan de papa, die diep  nadenkt  en  dan  het  antwoord  zegt:  “een  skiwi”.  Het  kindje  roept  blij  “pa  wist  het!”  en  ze  gaan  samen naar huis.   

PA WIST HET  De  letters  van  “pa  wist  het”  vormen  een  handig  hulpmiddeltje  om  te  onthouden  wat  er  belangrijk is bij het belonen en straffen van kinderen.  Preventief  te  werk  gaan:  Beter  voorkomen,  dan  genezen.  Maak  op  voorhand  duidelijke  afspraken,  zorg  dat  je  goed    voorbereid  bent  en  eventuele  problemen/strubbelingen  kan  vermijden. Je kan preventief te werk gaan door de kinderen veel te belonen.  Î Belonen is heel belangrijk: het komt altijd op de eerste plaats (vòòr straffen). Door op  het positieve te letten en dit te bekrachtigen, zal een kind geen/minder stout gedrag  vertonen. Met belonen voorkom je dus ongewenst gedrag.   Afgestemd op het gedrag en de leefwereld:   -

-

Op het gedrag: pas de straf aan aan het ongewenste gedrag. Bijvoorbeeld: een kind smijt  expres potloden/chocomelk op de grond: laat het kind dit dan zelf oprapen/opkuisen.   Op de leefwereld:   ƒ Sommige beloningen/straffen passen beter bij een bepaalde leefwereld: je laat  een kleuter bijvoorbeeld geen 50 keer pompen. Een tiener straf je niet door  hem/haar 5 minuten in de hoek te zetten.  In de hoek: hoe lang zet je een kind in de hoek?   ƒ Een goede regel is om het kind even veel minuten in de hoek te zetten als het  aantal jaren dat het oud is (zo zal een kleuter van 5 best 5 minuten in de hoek  staan). 

 

 

55 

Waarschuwing  geven:  vooraleer  je  een  kind  straft,  moet  je  duidelijk  aan  het    kind  zeggen  welk gedrag moet stoppen. Dit doe je door het gedrag heel concreet te benoemen : zeg heel  duidelijk  wat  het  ongewenste  gedrag  is  en  welke  straf  er  zal  volgen  wanneer  dit  nog  eens  gebeurt.  -

dus niet gewoon  “stop daarmee” maar “Je mag geen andere kinderen duwen, als je  nog één keer  iemand duwt dan ga je aan de kant staan”. 

Intentie: als een kind per ongeluk iets fout doet en niet de intentie had om dit te doen, dient  er niet gestraft te worden (bv. Een kind probeert enthousiast de bal te vangen maar duwt  hierbij per ongeluk een ander kind of een kind helpt met dragen maar laat een glas vallen…).  Snel: zorg dat de straf zo snel mogelijk (liefst onmiddellijk) volgt op het ongewenste gedrag.  Dit doe je omdat het kind zo meteen beseft dat zijn/haar gedrag ongewenst is. Als je te lang  wacht, wordt het moeilijker de link te leggen tussen gedrag en straf. Doe dit dus bij voorkeur  niet een uur later,  ’s avonds of de dag erna, want dan is het voor het kind niet duidelijk welk  gedrag fout was.  Time‐out: een kind dat zichzelf verliest (bv. slaat kinderen, wordt woedend en kan niet direct  rustig  worden)  wordt  best  uit  de  groep  gehaald  en  even  in  een  rustige  omgeving  gezet  (=  time‐out).  In  zijn  woede  zal  het  kind  niet  in  staat  zijn  om  rustig  na  te  denken  over  welk  ongewenst gedrag hij gesteld heeft. Je laat het kind dus best even rustig worden voor je tot  gesprek en straf overgaat.  Haalbaar en consequent belonen/straffen: zorg dat je beloning/straf realiseerbaar is, want  eenmaal  je  de  beloning/straf  hebt  aangekondigd,  moet  je  hem  ook  effectief  uitvoeren!  Anders gelooft het kind je niet meer en verlies je je gezag.  Even stilstaan: als je een kind hebt gestraft, is het belangrijk dat er direct  na de straf even  getoetst  wordt  bij  het  kind  of  het  duidelijk  verstaan  heeft  waarom  het  gestraft  werd.  Zeg  hierbij dat als dit nog eens voorkomt dezelfde straf zal volgen.  -

“waarom stond je in de hoek?” + verduidelijken als het kind het fout verstaan heeft. 

Terug goed maken: Na het straffen is het belangrijk om even de tijd te nemen om het weer  “goed te maken” met elkaar. Je was boos omdat het kind / de jongere iets deed, maar na de  straf is dat vergeten. Je moet er dan ook niet meer op terugkomen. Het gaat immers altijd  om het gedrag dat een kind stelt te bestraffen en niet zijn persoon. Door het terug goed te  maken, is dit ook voor het kind duidelijk.  Î Bekijk nu terug het schuingedrukt voorbeeldje. Vind je alle letters van PAWISTHET  terug?  Î Som hier enkele beloningen en straffen op die je tijdens je stage kan gebruiken:  o Beloningen:      o Straffen  

 

56 

3 . IK NAAR ANDEREN TOE Op een speelplein of in de jeugdbeweging sta je nooit alleen. Je bent nooit de enige die de  werking  draaiende  houdt.  Daarom  moeten  we  rekening  houden  met  de  anderen:  de  kinderen, je mede‐animatoren, de pleinleiding, buitenstaanders. 

3.1 Naar de kinderen toe Het  kind  staat  centraal  op  een  speelplein.  We  bieden  het  allerlei  spelen  aan  en  willen  het  hierbij  ondersteunen.  Eigenlijk  kan  je  het  zo  stellen  dat  het  speelplein  van  hen  is.  Door  ze  spelen aan te bieden, geven we ze kansen om te groeien.  Waar staan wij dan als animator? Zijn wij een spilfiguur, een begeleider, een hulp? We zijn  van alles een beetje, het hangt vooral af van de situatie waar we ons in bevinden. Het kan  best zijn dat we op het ene ogenblik duidelijk naar voor moeten treden, terwijl we op andere  momenten minder uitdrukkelijk aanwezig moeten zijn, zonder verantwoordelijkheid uit het  oog te verliezen.  Wat als er dan toch iets misloopt in onze samenwerking?  Zoals  gezegd  is  straffen  niet  de  beste  oplossing.  We  laten  straffen  zelfs  zo  veel  mogelijk  achterwege en grijpen er enkel naar wanneer het nodig is.   Beter is het om meteen te gaan zoeken naar de problemen en waar die juist liggen. Begin bij  jezelf, dan kan je meteen de oplossing verzorgen of het mogelijke probleem uitsluiten: ben ik  per  toeval  niet  moe  of  ben  ik  het  beu  vandaag,  ...  Denk  er  aan  dat  jij  als  begeleider  de  langste adem moet hebben, en dat geduld hebben hierbij essentieel is.  Als het dan toch zo ver komt dat je moet ingrijpen, onthoud dan de letters van ‘pa wist het’  en behandel iedereen gelijk. Als je een afspraak maakt, dan geldt deze voor iedereen.   Een  handige  tip:  Een  gesprek  tijdens  een  vrij  moment  of  als  je  even  alleen  bent  met  hem/haar,  lost  dikwijls  veel  op.  Roepen,  tieren,  schelden  daarentegen  zal  het  kind  enkel  meer tegen je opzetten. Heb aandacht voor de inbreng van het kind en gun hem/haar een  gesprek.   Als ieder zo het respect kan opbrengen voor elkaar, zal er een goede relatie ontstaan tussen  animator en kinderen. Zo ontstaat er een samenwerking in de groep. 

3.2 Naar andere animatoren toe Als je op het speelplein staat, ben je niet alleen. Voor een groep kinderen sta je meestal met  enkele animatoren. Een goede samenwerking is essentieel om het voor de kinderen leuk te  maken.  Om  tot  een  goede  samenwerking  te  komen,  moet  er  rekening  gehouden  worden  met  de  inbreng  van  elke  animator  in  het  team.  de  ideeën  en  meningen  zullen  regelmatig  verschillen. Het is belangrijk dat elke mening en elk idee de kans krijgt om uitgesproken te  worden.  Ook  zal  er  soms  kritiek  geuit  worden.  Probeer  hier  constructief  mee  om  te  gaan.  Misschien zit er wel een grond van waarheid in, waarmee je aan de slag kan om jezelf en je  functioneren binnen de werking kan verbeteren. 

 

57 

Wat als er dan toch een conflict zou ontstaan tussen jouw en je mede‐animatoren?   Ga dit zeker niet uitvechten in het bijzijn van de kinderen, dit geeft nog meer conflicten en  de groep gaat eronder lijden! Als er iets zou zijn dat je stoort, dan kan je dat beter samen  uitpraten weg van de groep. Als jullie er samen echt niet uitgeraken, kan je de hulp inroepen  van hoofdmonitoren of pleinleiders.  Probeer open te staan voor kritiek en water bij de wijn te doen wanneer het nodig is. Soms  moet je compromissen sluiten om goed te kunnen samenwerken. Hier geldt ook de regel van  geven en nemen: iedereen geeft een beetje en krijgt een beetje. 

3.3 Naar de pleinleiding toe Op een plein ben je niet alleen met kinderen en animatoren. Elk plein heeft zijn pleinleiding  en hoofdanimatoren. Deze personen begeleiden je in je stage, zoeken mee naar spelen voor  je  programma,  evalueren  samen  met  jouw  de  voorbije  dag,  geven  tips  in  verband  met  de  werking, kennen de meeste kinderen op het plein. Je kan bij hen ook terecht voor vragen en  problemen.  Elk plein heeft zijn regels en afspraken. Ze bevorderen de samenwerking en groepsvorming,  hou  hier  rekening  mee.  De  afspraken  zijn  er  niet  zomaar, ze  hebben  telkens een bepaalde  reden. Hou er dus rekening mee. Wanneer je de reden van een regel niet begrijpt, kan je er  altijd achter vragen bij je pleinleiders.   Het kan zijn dat je tegenover pleinleiders of hoofdmonitoren verantwoording moet afleggen  in verband met een probleem. Je mag kritisch zijn en vragen stellen maar blijf steeds beleefd  en sta open voor hun opmerkingen.  Op die manier zal je inbreng gerespecteerd worden. 

3.4 Naar buitenstaanders toe Buitenstaanders  of  derden  zijn  een  veelheid  van  personen.  Het  kunnen  ouders,  voorbijgangers, andere kinderen, ... zijn.  Deze  buitenstaanders  zien  hoe  je  bezig  bent  met  de  kinderen  en    dit  geeft  een  zekere  uitstraling  en  imago  aan  het  speelplein.  Als  je  zelf  gelooft  in  de  waarde  van  het  werk  met  kinderen  en  jongeren,  kan  je  dit  ook  naar  buiten  toe  laten  uistralen.  Wees  daarom  steeds  beleefd tegenover anderen en geef dit ook door aan de kinderen. Als je naar buiten treedt  met je groep/plein is dit van groot belang. Buitenstaanders zullen in hun beoordeling van je  werking immers afgaan op de manier waarop jij als animator met hen en met de kinderen  omgaat.  Moest er dan toch een conflict zou ontstaan, blijf rustig en tracht dit uit te praten met de  persoon in kwestie.   

 

58 

4 . S AMENGEVAT Op  het  speelplein  /  in  de  jeugdbeweging  sta  je  als  animator  nooit  alleen.  Je  staat  er  in  contact met allerlei anderen, waarbij je verschillende houdingen kan en moet aannemen: 

Naar de kinderen toe:  •

•

Begeleidershouding:  o Toffe peer: speels en humoristisch  o Harde noot: heft in handen, duidelijk en consequent  o Zoete aardappel: zorgzaam en lieflijk  De drie vullen elkaar aan, afhankelijk van de context waar je in zit.  Belonen en straffen:  Belonen = belangrijker dan straffen. Handig hulpmiddel: pa wist het  ‐ Preventie  ‐ Aangepast aan leefwereld en gedrag  ‐ Waarschuwen  ‐ Intentie?  ‐ Snel na gedrag  ‐ Time out wanneer dat nodig is  ‐ Haalbaar en consequent  ‐ Even stilstaan  ‐ Terug goedmaken 

Naar andere animatoren toe:  Kritiek = goed. Probeer er voor open te staan en af en toe water bij de wijn te doen.  Samenwerken  vraagt  om  toegevingen  en  een  open  houding.  Open  communicatie  is  belangrijk.  Naar pleinleiding toe  Afspraken  zijn  er  om  een  reden.  Probeer  je  er  aan  te  houden  en  vraag  om  uitleg  wanneer  dat  nodig  is.  Kritiek  kan  je  uiten  op  een  beleefde,  constructieve  manier.  Jouw mening telt ook!  Naar buitenstaanders toe  Hou de uitstraling en het imago van je werking in het achterhoofd.        

 

 

59 

Hoofdstuk 5 Verantwoordelijkheid                                             Wat vind je zoal in dit hoofdstuk:  1. 2. 3. 4. 5.

Verantwoordelijkheid als animator  Preventie  EHBO  Enkele verzorgingen  Wat steekt er in een EHBO‐kit? 

   

60 

1. V ERANTWOORDELIJKHEID

ALS ANIMATOR

Wanneer  je  als  animator  op  een  speelplein  of  in  een  jeugdbeweging  terechtkomt,  krijg  je  een  aantal  verantwoordelijkheden.  Via  preventief  denken  en  je  dagprogramma  (weekprogramma)  ben  je  al  een  stuk  met  deze  verantwoordelijkheden  bezig.    Maar  er  is  meer dan alleen maar spelen en preventief denken ...  Als animator zijn er nog enkele aandachtspunten waarmee je moet rekening houden:   •

Je krijgt de verantwoordelijkheid over een groep kinderen, die elk een individu zijn.  Heb  oog  voor  de  groep,  maar  ook  voor  het  individu.  Besteed  tijd  aan  het  leren  kennen van je kinderen, zo ken je vlug hun mogelijkheden en beperkingen.   

•

Zorg voor voldoende veilige sfeer in de groep, maar ook in je lokaal, op het terrein,...   

•

Pas je spel aan de leeftijd van de kinderen aan. Het is te gek om een tocht met zware  rugzakken te organiseren voor kinderen van 6 jaar.          

•

Als  je  naar  buiten  treedt  met  een  groep  moet  je  op  voorhand  degelijke  afspraken  maken, en zelf reeds eens ter plaatse geweest zijn.   

•

Let op je eigen kracht; een kind is nog niet zo sterk als jezelf.   

•

Wees vriendelijk tegenover iedereen.   

•

Hou ermee rekening dat je ook kritiek kan krijgen. Heb respect voor deze meningen.  Praat er met deze mensen over.   

•

Zorg  dat  het  materiaal  dat  je  gebruikt  hebt  terug  opgeborgen  wordt  ‐  heb  ook  respect voor dit materiaal.   

•

Je hebt meestal een gedeelde verantwoordelijkheid; maar weet  dat je aansprakelijk  kunt gesteld worden. Normaal sta je bijna nooit alleen voor een groep kinderen. Als  dit  toch  gebeurt,  geef  je  enkele  verantwoordelijkheden  door  aan  de  kinderen,  vb.  materiaal dragen, groepsverantwoordelijke bij een spel, ...   

•

Wanneer je te maken krijgt met het afleggen van verklaringen raden we je aan om  zelf nooit een papier te ondertekenen.  Verwijs steeds naar de eindverantwoordelijke  (pleinleiding, hoofdleiding). 

5. P REVENTIE Preventie en EHBO zijn een belangrijke verantwoordelijkheid voor ieder die in het jeugdwerk  actief is. Zoals ons oma altijd zei: “voorkomen is beter dan genezen”. Als animator draag je  verantwoordelijkheid  voor  de  kinderen  van  je  werking.  Hun  plezier  en  veiligheid  zijn  jouw  verantwoordelijkheid en prioriteit!  Als moni trachten we zoveel mogelijk preventief te werk te gaan: door op kleine dingen te  letten,  kunnen  we  ongelukken  gemakkelijk  voorkomen.  Dat  noemen  we  preventief  optreden. Het kan op verschillende plaatsen: 

 

61 

Terrein:   Één van de basisregels in DEMAAFTE is je terreinafbakening. Bij je voorbereiding kan je best  al enkele stappen ondernemen:  Tracht op voorhand het terrein te verkennen;  zo weet je sneller waar de gevaarlijke  plaatsen zijn. Loop er eventueel eens over met de groepsleden opdat ook zij weten  waar het gevaarlijk kan zijn.  - Stel jezelf enkele vragen zoals:  Welke zijn de gevaarlijke plaatsen of voorwerpen op  dit  terrein?    Heb  je  een  goed  overzicht  over  het  terrein  (zo  niet,  waar  is  dan  de  centrale  plaats)?    Hoe  je  terrein  afbakenen?    Welke  zijn  de  toegangs‐  of  vluchtwegen?  Welke activiteiten zou je hier zeker niet spelen?  Afhankelijk  van  welk  spel  en  welke  leefwereld  je  voor  je  hebt,  zullen  je  vragen  op  een  bepaalde manier beantwoord worden. Niet elk terrein is immers even geschikt om bepaalde  spelen te spelen.   -

De kinderen: Om preventief te kunnen optreden, is het belangrijk dat je de groep kinderen kent:   - Op welke leeftijd zijn ze en wat houdt dat in qua kennen en kunnen?  - Welke karakters heb je in je groep?  - Met hoe veel zijn ze? Kan je het overzicht bewaren?  Deze  en  andere  vragen  helpen  je  om  risicofactoren  op  te  sporen  bij  de  activiteit  die  je  gepland hebt.   Stel bijvoorbeeld dat je wil knutselen met je kleuters, dan kan je tot de conclusie komen  dat kleuters niet weten dat white spirit giftig is èn dat ze de neiging hebben om dingen in  hun mond te steken. Of dat ze nog volop moeten leren in hun fijne motoriek. Breekmesjes  gebruiken kan dus ook gevaarlijk zijn. als je propere tafels wil houden, kan je deze best  ook afdekken vooraleer de kleuters je tafels tot kunst verheffen, …  Om maar aan te tonen dat even nadenken op voorhand al veel kan doen. 

Stel  jezelf  even  de  vraag  welke  terreinen  geschikt  zijn  voor  de  verschillende  leefwerelden  (kleuters, lagere school, tieners).  Welk terrein gebruik je best niet voor de volgende spelen:   ‐ ‐

Dikke Berta  Chinese voetbal 

  Een tweede belangrijk punt hier is het maken van goede afspraken met de kinderen. Niet  elke kind is een belhamel. Je kan er dus van uit gaan dat niet iedereen halsbrekende toeren  gaat  uithalen.  Voor  de  kinderen  die  hier  wel  toe  geneigd  zijn,  is  het  belangrijk  om  enkele  afspraken  klaar  en  duidelijk  te  maken.  Op  die  manier  verzeker  je  dat  de  kinderen  risico’s  zullen vermijden. Het helpt je ook om dit af te dwingen wanneer er toch enkelen de regel  overtreden (zie hoofdstuk 4.2 bij ‘belonen en straffen’). 

 

62 

Je  bent  er  niet  enkel  om  risico’s  te  vermijden,  maar  je  draagt  ook  zorg  voor  de  kinderen.  Enkele aandachtspunten:   -

Zorg ervoor dat ze voldoende kunnen drinken.  Zorg ervoor dat ze, bij warm weer, voldoende in de schaduw kunnen spelen.  Zorg ervoor dat je weet welke kinderen speciale medicatie moeten nemen.  Zorg ervoor dat ze hun handen wassen voor de maaltijden. 

Lokalen:   Zorg  dat  je  je  lokaal  kent.  Regelmatig  verluchten  maakt  een  leefbaar  lokaal.    Ook  tijdig  je  lokaal proper maken en ordenen kan handig zijn. Gebruik geen sterk geurende stoffen in een  gesloten ruimte. 

Programma: Een  voldoende  afwisselend  programma  is  reeds  een  goede  start.  Het  zorgt  er  voor  dat  de  kinderen  voldoende  om  handen  hebben  en  dat  ze  actief  kunnen  spelen  en  soms  ook  wat  rustig kunnen worden.

Tochten: Zorg dat je tocht goed voorbereid is. Zoek op een kaart rustige wegen en mijd vooral drukke  wegen.  Respecteer  de  wegcode  en  leg  deze  eventueel  nog  eens  uit  aan  de  kinderen.  Het  vorige punt (afspraken) is hier van groot belang.   Wat kan je best meenemen op een tocht ?    -

Water  wc‐papier  eventueel reservekleding  telefoonnummer van je speelplein of kamp (bij iedere deelnemer)  een EHBO‐kit  wat kleingeld en GSM om bij nood te bellen 

6. EHBO 6.1 Wat te doen bij een ongeval?1 Een ongeval kan altijd gebeuren en komt meestal onverwacht. Belangrijk is zo kalm mogelijk  te  blijven  en  je  verantwoordelijkheid  op  te  nemen.  Gebruik  je  gezond  verstand.  De  beste  manier om met ongevallen om te gaan is ze te vermijden. Wat als het toch gebeurt?                                                              1

 Heel dit deel werd overgenomen uit het handboek “Eerste hulp voor Jeugdleiders” van het Jeugd Rode Kruis  uit 2008. Medische verzorging verandert echter regelmatig. Om goed gewapend te zijn bij een ongeval, volg je  best een cursus eerste hulp bij het Rode Kruis.  

 

63 

1. Vei ligheid eerst

In eerste instantie dien je de veiligheid van de situatie in te schatten. Wanneer een ongeval  gebeurt  in  een  onveilige  omgeving,  kan  je  geen  eerste  hulp  toedienen.  Je  dient  dus  eerst  veiligheid te waarborgen.  Veiligheid van jezelf  Je  eigen  veiligheid  is  belangrijk  om  in  het  oog  te  houden.  Je  bent  immers  nog  steeds  verantwoordelijk  voor  anderen.  Wanneer  je  zelf  niet  in  veiligheid  bent,  kan  je  die  verantwoordelijkheid maar moeilijk opnemen.  Ga dus enkel dichter bij het ongeval, indien je dit kan doen zonder zelf gevaar te lopen. Leg  gevaarlijke voorwerpen weg, zodat niemand er zich aan kan verwonden  Veiligheid van het slachtoffer  •

Als  het  niet  nodig  is,  verplaats  je  het  slachtoffer  best  niet.  Het  zou  immers  kunnen  dat er gevaarlijke breuken zijn. Verplaats dus enkel wanneer er nog gevaar is.  

Veiligheid van omstaanders  •

Probeer omstaanders op een veilige afstand te houden (desnoods door medemoni’s  in te schakelen). 

2. Vaststellen van bewustzi jn en ademhaling

Hier  doe  je  een  eerste  onderzoek  van  het  slachtoffer.  Door  bewustzijn  en  ademhaling  te  controleren, kan je inschatten hoe erg het slachtoffer er aan toe is.   Controle van bewustzijn  • •

Schud zacht aan de schouders van het slachtoffer  Vraag luid: “is alles okee?” 

Er zijn twee mogelijkheden:  1. Het  slachtoffer  reageert  (bv.  door  te  antwoorden  of  de  ogen  te  openen).  Hij  is  bij  bewustzijn.  - Laat  het  slachtoffer  liggen  in  de  houding  waarin  je  het  gevonden  hebt.  Verplaats  hem/haar alleen als er gevaar dreigt.   - Probeer te weten te komen wat er mis is met het slachtoffer.  - Laat een medemoni de hoofdmoni verwittigen.  - Controleer de toestand van het slachtoffer regelmatig.  2. Het slachtoffer reageert niet. Het is bewusteloos.  - Roep luid om hulp! Doe dit om er niet alleen voor te staan. Op die manier kan één  van jullie het slachtoffer verzorgen terwijl de ander de hulpdiensten verwittigt.   - Draai het slachtoffer op zijn rug, open de luchtweg en controleer de ademhaling.   Hoe open ik de luchtweg?  •

 

Kantel het hoofd achterover.  o Ga naast het slachtoffer zitten.  o Leg een hand op het voorhoofd.  o Druk  met  je  hand  op  het  voorhoofd  en  kantel  het  hoofd  voorzichtig  naar  achter. 

64 

•

•

Pas de kinlift toe  o Plaats  je  vingertoppen  van  je  andere  hand  onder  punt  van  de  kin  van  het  slachtoffer.  o Til de kin omhoog om de luchtweg te openen. Druk niet in het zachte gedeelte  onder de kind, daardoor kan het slachtoffer moeilijker ademen.   Ga na of het slachtoffer normaal ademt:  Breng je oor dicht bij de mond en neus van het slachtoffer terwijl je naar de borstkas  kijkt/  houd  het  hoofd  van  het  slachtoffer  tijdens  deze  controle  naar  achteren  gekanteld.   o Kijk of de borstkas op en neer gaat.  o Luister aan de mond en neus van het slachtoffer.  o Voel met je wang of er ademhaling is.  Doe dit maximaal 10 seconden.  

3. Verwittig medi sche hulp

Als iemand ernstig gewond is, of de situatie levensbedreigend, dan moet je de hulpdiensten  bellen. Als er omstaanders of medemoni’s in de buurt zijn, vraag je hen dit te doen. Wanneer  je de 112 belt – op het nummer 112 duh! – dan is het belangrijk dat je deze info doorgeeft.   Wat?  -

Vertel wat er juist gebeurd is (verkeersongeval, voetbalaccident, …)  Zijn er nog gevaren waarvoor je gespecialiseerde hulp nodig hebt? (bv. het kampvuur is  niet onder controle, een slachtoffer zit nog gekneld, …) 

Waar?  -

Straat,  huisnummer  en  gemeente  (ook  het  postnummer  als  je  dat  kent).  Herkenningspunten in de buurt (kruispunt, kerk, winkel, …).  Laat  de  hulpdiensten  opwachten  door  iemand  die  hen  naar  de  plaats  van  het  ongeval  kan leiden. 

Wie?  -

Aantal slachtoffers en indien nodig extra info (kind, zwangere vrouw, …).  De toestand van de slachtoffers (bewustzijn, ademhaling, ernstige bloedingen, …) 

4. Verleen eerste hulp

Als je bewustzijn en ademhaling hebt gecontroleerd en de hulpdiensten hebt gealarmeerd,  onderzoek je het slachtoffer grondiger en verleen je eerste hulp.  -

-

 

Als het slachtoffer bewusteloos is, maar nog wel normaal ademt, leg je het slachtoffer in  een stabiele houding op zijn zij.  Als het slachtoffer bewusteloos is en niet meer normaal ademt, is er reanimatie nodig.  Dat leer je in een cursus EHBO bij het Rode Kruis.  Als het slachtoffer bij bewustzijn is, blijf er dan bij en praat ermee.  Als het slachtoffer nog een jong kind is, zorg dan dat er iemand bij het kind is dat het  vertrouwt.  Praat  in  begrijpbare  taal  en  op  ooghoogte.  Op  die  manier  kan  je  het  kind  geruststellen.  Leg  voorzichtig  uit  wat  er  gebeurd  is  en  wat  er  nog  gaat  gebeuren.  Luister  naar  je  slachtoffer en troost het. 

65 

Dat zulk een zwaar ongeval op je speelplein of jeugdbeweging zou gebeuren is uitzonderlijk.  Je  kan  meestal  met  enkele  eenvoudige  ingrepen  de  wonde  verzorgen.  Op  de  volgende  bladzijden vind je een opsomming van de meest voorkomende 'ongevallen' en hoe je deze  het best verzorgt. Aarzel niet om, indien je niet zeker bent, hulp van anderen in te roepen.  Zorg  ervoor  dat  je  de  plein‐  of  kampverantwoordelijke  bij  een  ongeval  ook  onmiddellijk  verwittigt.  Wanneer  er  een  verklaring  moet  ondertekend  worden,  teken  dan  nooit  zelf,  maar  laat  de  plein‐  of  kampverantwoordelijke  de  verklaring  ondertekenen.    Verklaar  nooit  dat  je  aansprakelijk  bent  voor  het  ongeval  (ook  niet  tegenover  politie,  ...).    Dit  kan  je  veel  moeilijkheden opleveren i.v.m. de verzekering.  

7. E NKELE

VERZORGINGEN

Zoals gezegd: de kans dat er zich een zwaar ongeval voordoet op je werking, is eerder klein.  Veelal  zal  je  te  maken  krijgen  met  kleine  kwaaltjes  die  zich  voor  kunnen  doen.  Hier  onder  hebben we een aantal verzorgingen opgesomd.   Opmerking: Voor kleine klachten is het veel belangrijker de oorzaak ervan op te sporen dan  enkel de symptomen te behandelen.  Een pilletje toedienen is geen kant en klare oplossing  voor  alles.    Dikwijls  is  de  oorzaak  van  de  fysische  klacht  te  zoeken  op  psychisch  of  sociaal  terrein.    Bijvoorbeeld:  Een 7‐jarige jongen klaagt over hoofd‐ en buikpijn, vooral bij het begin van de  dag.  Dit symptoom kan wijzen op heimwee of op het feit dat hij zich niet aanvaard voelt in  de groep.  Dit kind is dan beter geholpen met wat extra aandacht en met een poging om hem  te laten integreren in de groep, dan met een pijnstiller. 

7.1 Verstuiking • Wat stel je vast?  - Pijn aan hand, arm, voet, been, … door zich te kwetsen bij het spelen.  - Het gekwetste lichaamsdeel kan moeilijk bewogen worden / kan er niet op steunen.  - Zwelling of verkleuring.  • Wat doe je?  - Afkoelen  met  koud  water  of  ijs.  Nooit  ijs  rechtstreeks  op  verstuiking  leggen.  Neem  handdoek of washandje om de huid te beschermen    - Blijf niet te lang doorgaan met afkoelen. Koel iedere keer maximaal 20 minuten aan  een stuk af.  - Vermijd onnodige bewegingen. Wanneer het om voeten of benen gaat, zorg je dat je  gewonde er niet meteen terug op gaat lopen. Bij armen, kan je gewonde ze best stil  houden tegen de borst. Zo vermijd je pijn.  - Zorg  dat  je  slachtoffer  het  rustig  aan  doet.  Als  de  pijn  blijft  duren,  kan  je  best  een  dokter inschakelen.  • Wanneer je ziet dat het meer dan een verstuiking is of je twijfelt, ga dan naar een dokter  of een spoedgevallendienst. Ga tijdig om verwikkelingen te vermijden. Bij een lestel aan 

 

66 

de  armen  kan  je  zelf  naar  de  dokter  rijden.  Bij  de  benen  kan  je  best  medische  hulp  inschakelen. Zij zullen de gewonde op veilige wijze vervoeren.  • Wanneer je op tocht bent en iemand zijn voet verstuikt, laat je hem/haar de schoen beter  aanhouden (dit geeft steun en belet het zwellen). 

7.2 Splinter • Wat stel je vast?  Er steekt een klein vreemd voorwerp in de wonde (bv. een stukje hout).  • Wat doe je?  - Was de wonde en omgeving met water en zeep.  - Prik met een steriele of ontsmette naald onder het vrije uiteinde van de splinter, om  hem zo beter zichtbaar te maken.  - Trek de splinter uit met een pincet. Trek in het verlengde van de splinter.   - Dek de achtergebleven wonde af met een pleister.   • Wanneer ga je naar de dokter?  - Als het uiteinde niet zichtbaar is.  - Als de splinter afbreekt in de wonde.  - Bij een splinter van metaal.  - Bij glas wanneer je denkt dat er nog glas is achtergebleven.  - Bij elke grote splinter (door de splinter te verwijderen, kan je het erger maken).  - Bij een splinter in of rond het oog.  - Als de gewonde niet gevaccineerd is tegen tetanus.  - Als de wonde nadien infecteert (rood en gezwollen rond wonde, etter en rare geur,  koorts met rillen en zweten, …). 

1.1 Bloedingen Bij bloedingen heb je verschillende soorten.  1. Schaafwonde:

Een schaafwonde op knie, hand, arm, been is meestal niet zo ernstig.  Toch is het belangrijk  om dergelijke wonden goed te verzorgen.  • Wat stel je vast?  - bovenste huidlaag is beschadigd en rood  - pijnlijke wonde  - er kan vuil inzitten  • Wat doe je?  - Blijf rustig en stel de gewone gerust.  - Materiaal klaarzetten en goed je handen wassen.  - De wonde goed uitwassen met koud stromend water. Lat het water rechtstreeks op  de wonde stromen om het vuil weg te spoelen tot alles weg is. Wrijf niet in de wonde  om het vuil weg te halen.   - Droog na het spoelen rond de wonde maar niet er in.    

67 

-

Dek  de  wonde  na  het  reinigen  af  met  een  steriel  kompres.  Dit  plak  je  vast  met  kleefpleisters of een verband (dit is niet altijd nodig, afhankelijk van de ernst van de  wonde). 

• Wanneer moet ik naar de dokter?  In het geval dat …  - je de bloeding niet kan stoppen.   - je de wonde niet proper krijgt.  - de schaafwonde groter is dan de helft van de handpalm van de gewonde.  - er botten, spieren of andere onderhuidse weefsels zichtbaar zijn.  - het gezicht, ogen of geslachtsdelen gekwetst zijn.  2. Hevige bloedi ngen:

snijwonde en dergelijke.  • Wat stel je vast?  - meestal grotere open wonden of diepe wonden  - kunnen hevig bloeden  • Wat doe je?  - Blijf rustig en stel de gewone gerust.  - Als het een kleinere bloeding is volg je de verzorging zoals bij een schaafwonde.  - Probeer  rechtstreeks  contact  met  het  bloed  te  vermijden:  draag  wegwerphandschoenen of iets dergelijks.  - Probeer het bloeden te doen stoppen:  o oefen druk uit op de wonde. Liever nog, laat je de gewonde dit zelf doen.  o laat het slachtoffer voorzichtig gaan liggen.  o hou het lichaamsdeel van de wonde omhoog.  o leg eventueel een drukverband.  - Wanneer de wonde diep is, ga dan naar de dokter om ze te laten hechten.  - Als  er  een  vreemd  voorwerp  in  de wonde  zit, probeer  het  dan  niet  te  verwijderen!  Laat het voorwerp zitten en druk er niet op.  • Wanneer moet ik naar de dokter?  In het geval dat …  - je de bloeding niet kan stoppen.   - de situatie te ernstig lijkt.  - De  wonde  te  diep  is.  Er  zijn  botten,  spieren  of  andere  onderhuidse  weefsels  zichtbaar.  - je blijft druk uitoefenen om het bloed te stelpen totdat de hulpdiensten er zijn.  • bij  slagaderlijke  bloeding:  onmiddellijk  de  hulpdiensten  verwittigen,  leg  zelf  een  knelverband dat je wel regelmatig eventjes lost tot de hulpdiensten er zijn.  3. Neusbloedingen:

Een bloedneus krijg je wanneer er een bloedvaatje in je neus beschadigd is. dit gebeurt vaak  door  een  slag  of  stoot  op  de  neus,  maar  ook  door  hevig  niezen,  snuiten  of  in  de  neus  peuteren. Sommige mensen hebben er ook last van wanneer het erg warm is.     

68 

• Wat stel je vast?  - Er loopt bloed uit de neus.  • Wat doe je?  - Blijf rustig en stel de gewone gerust. Vraag wat er gebeurd is.  - Laat de gewonde zitten met het hoofdlichtjes voorovergebogen (leeshouding).  - Knijp 10 minuten lang de neus zicht door met je vingers net onder het harde stuk van  de neus te duwen. Je gewonde kan dit ook zelf doen.  - Als het na 10 minuten nog niet beter is, herhaal je de handeling.  - Niet doen:  o Het hoofd achterover houden: zo loopt het bloed in de keel.  o Watten, kompressen of andere dingen in de neus steken.  - Wanneer het bloeden gestopt is:  o Buitenkant van de neus en mond voorzichtig schoon maken met water.  o Vragen om het rustig aan te doen en de eerste uren de neus niet te snuiten.  - Nadien je handen wassen.  • Wanneer moet ik naar de dokter?  In het geval dat …  - De bloeding na 20 minuten nog steeds niet vermindert.  - De oorzaak een slag of stoot op de neus is (de dokter kan dan nagaan of er andere  letsels zoals bv. breuken zijn). 

7.3 Zonneslag/ hitteslag Je lichaam produceert doorlopend warmte. Normaal is die lekker stabiel rond de 37°C maar  in warme omstandigheden kan het gebeuren dat de afkoelmechanismes te kort schieten en  het evenwicht verstoord geraakt.  Een  zonneslag  is  de  ontregeling  van  dat  evenwicht  door  opwarming  van  het  hoofd  veroorzaakt door directe zonnestraling op het hoofd. Preventie: draag een petje.  Een hitteslag ontstaat door hevige inspanning in een warme, vochtige omgeving.   • Wat stel je vast?  - Hoofdpijn  - Duizeligheid  - Slachtoffer is woelig en verward  - Misselijkheid of braakneigingen  - Rode huid  - Spier‐ of buikkrampen  - Snelle hartslag  - Dorstig   - Bewustzijnsproblemen (suf, stuipen en bewusteloosheid)  - Vermindering van zweten en droge huid  • Wat doe je?  - Haal  het  slachtoffer  uit  de  zon  of  stop  de  grote  inspanningen  en  breng  het  in  een  koele, schaduwrijke omgeving. - Koel af maar voorkom dat de gewonde begint te rillen:  

69 

Verwijder overbodige kledij. Leg koude kompressen op het hoofd, lies en oksels. Besprenkel de huid met koud water. Richt een ventilator op de gewonde. o koude kompressen op voorhoofd leggen  o hou ademhaling, hartslag en bewustzijn in het oog  o verwittig eventueel een dokter. 

o o o

7.4 Brandwonden Aan brandwonden zul je niet ontsnappen wanneer je met je lichaam tegen een veel te warm  voorwerp loopt of een heet voorwerp aanraakt. Maar ook de zon kan ervoor tussen zitten.  Als je te lang in een hevige zon loopt,ligt, fietst,… loop je risico op verbranding.  • Wat stel je vast?  Er zijn verschillende soorten brandwonden die er ook elk anders uitzien:  - Eerstegraads: oppervlakkige verbranding met rode huid, pijn en lichte zwelling.   - Tweedegraads: hetzelfde als eerstegraads maar met pijnlijke blaren.  - Derdegraads:  de  huid  kan  er  zwart  en  perkamentachtig  of  wit  uitzien.  De  brandwonde zelf doet dan meestal geen pijn meer omdat ze zenuwen vernietigd zijn.  Rondom echter vind je vaak tweede en eerstegraads brandwonden die wel pijn doen.  • Wat doe je?  De gouden regel = eerst water, de rest komt later!  - Zorg voor veiligheid: controleer of het nog ergens brand en breng jezelf en gewonde  in veiligheid.  - Koel de brandwonde zo snel mogelijk af met koel of lauw water van de kraan. Als je  dit niet hebt, gebruik dan flessenwater. Doe dit gedurende 15 tot 20 minuten lang of  tot de pijn weg is.   - Blijf rustig en stel de gewone gerust. Laat hem/haar zitten.   - Verwijder kleding en juwelen als ze niet aan de huid kleven.   - Leg na het spoelen een nat verband aan op de wonde.   - Wat je niet doet:  o Blaren open prikken.  o Meteen zalf aanbrengen.  o Ijskoud water gebruiken: water gebruiken moet, maar als het te koud is, ga je  te heftig schommelen in temperaturen.  •

Wanneer moet ik naar de dokter?  Vanaf tweedegraadbrandwonden kan je best een arts raadplegen. 

7.5 Flauwte/bewusteloosheid Een  flauwte  is  een  kort  en  plots  verlies  van  bewustzijn,  als  gevolg  van  een  tijdelijk  zuurstoftekort  in  de  hersenen.  Mogelijke  oorzaken  hiervan  zijn  pijn,  angst,  het  zien  van  bloed, uitputting, … Het komt ook voor bij personen die lang rechtstaan of stilzitten, zeker in  een warme omgeving.    

 

70 

• Wat stel je vast?  De persoon voelt zich zwak, wordt bleek, begint te zweten, ziet zwarte vlekken voor de  ogen.  • Wat doe je?  - Help de persoon zitten of liggen, om te voorkomen dat hij/zij neervalt. Zo verbetert  de bloedtoevoer naar de hersenen.  - Zorg ervoor dat de persoon voldoende licht krijgt. Hou omstaanders op een afstand  en vraag iemand een raam open te zetten.   - Maak  kledij  los  die  de  ademhaling  hindert.  Leg  koude  kompressen  of  een  vochtig  washandje op het voorhoofd.  - Als de gewonde toch valt, zorg dan voor een gecontroleerde val. Nadien controleer je  bewustzijn, open de luchtweg en controleer de ademhaling.   - Controleer de ademhaling regelmatig.   - Als de persoon terug bij bewustzijn is en zich beter voelt, laat hem/haar dan na een  tijdje geleidelijk rechtop zitten. Voelt de persoon zich opnieuw onwel, dan mag hij/zij  terug gaan liggen.   • Wanneer moet ik naar de dokter?  Als de persoon langer dan 2 minuten bewusteloos blijft of niet normaal ademt. 

7.6 Insectenbeet Meestal  is  een  insectenbeet  onschuldig  en  zorgt  ze  voor  wat  ongemak.  Als  iemand  echter  meermaals wordt gestoken kan het gif wel een ernstige reactie uitlokken. Sommige mensen  zijn ook allergisch, waardoor een enkele steek al heftig kan aankomen.  • Wat stel je vast?  - Meestal plaatselijke zwelling, roodheid, jeuk en soms wat pijn.  - bij  een  ernstige  reactie  ernstige  zwelling,  roodheid,  jeuk  en  pijn  die  veel  meer  verspreid zijn.   - soms  ook  hoofdpijn,  duizeligheid,  misselijkheid  en  soms  ook  ademhalingsmoeilijkheden, slikproblemen en bewustzijnsverlies.   • Wat doe je?  - Stel het slachtoffer gerust  - Als de angel nog in de huid steekt, gebruik dan je vingernagel of de botte kant van  een  mes  om  de  angel  weg  te  schrapen.  Doe  door  van  onder  de  insteekplaats  naar  boven  te  drukken  en  te  glijden.  Gebruik  geen  pincet:  hierdoor  zou  je  het  gifblaasje  kunnen opendrukken.  - Koe de plaats van de insectensteek af met ijs om zwelling, jeuk en pijn te beperken.  Jeukwerende zalf of lotion kan ook helpen.   - bij een wespensteek in de mond leg je onmiddellijk een ijsblokje in de mond of geef  je een heel koud drankje en laat de dokter onmiddellijk komen (stikkingsgevaar). Ook  een halfzittende houding kan helpen bij ademen.   • Wanneer moet ik naar de dokter?  In het geval dat …  - Je de achtergebleven angel zelf niet kan verwijderen.  - De gestokene zich na de steek slechter steeds slechter begint te voelen.   

71 

-

Als gestokene onwel wordt door allergische reactie Æ hulpdiensten.  Als in mond‐ of keelholte gestoken werd Æ hulpdiensten.  

7.7 Tekenbeet Teken  zijn  kleine,  spinachtige  beestjes  die  de  ziekte  van  Lyme  kunnen  dragen.  Deze  ziekte  kan  ernstige  gevolgen  hebben  voor  het  zenuwstelsel.  Hoe  langer  de  teek  blijft  zitten,  hoe  hoger de kans op infectie. Het is belangrijk om regelmatig te controleren op teken, wanneer  het risico zich voordoet (bv. op kamp, na een bosspel, …). Verwijder de teek onmiddellijk!  • Wat stel je vast?  - Een tekenbeet doet geen pijn en wordt dus vaak niet opgemerkt. Na enkele uren kan  er jeuk optreden. De teek nestelt zich meestal in warme plekjes zoals het hoofd, de  nek, de oksels, de knieholten, de liesstreek en de enkels.   • Wat doe je?  - Verwijder  de  teek  zo  snel  mogelijk.  Daarvoor  gebruik  je  best  een  tekentang  of  een  fijn pincet.   o Je  neemt  de  teek  daarmee  vast  zo  kort  mogelijk  bij  de  huid  van  het  slachtoffer. Knijp niet op het lichaam van de teek.   o Gebruik  kleine  draaiende  bewegingen  zodat  de  taak  de  huid  moet  lossen.  Probeer  de  teek  in  zijn  geheel  te  verwijderen.  Deeltjes  die  blijven  zitten,  kunnen ontsteken.  - Noteer de plaats op het lichaam en de datum waarop de teek gebeten heeft. Dit laat  je aan de ouders weten, zodat zij de beet in de gaten kunnen houden.   - Je geeft best de raad om de beet in de gaten te houden. Moest er in de eerste weken  na  de  beet  een  abnormale  huidverandering  optreden,  dan  kunnen  ze  best  naar  de  dokter gaan.  • Wanneer moet ik naar de dokter?  In het geval dat …  - Bij optreden van abnormale huidverandering (kan best lang na de beet gebeuren)  - Bij aanwezigheid van andere ziektetekens (koorts, gewrichtspijn, …) 

7.8 Astma • Wat stel je vast?  - ademhaling die piept  - zwetend en klam  - opgetrokken schouders  • Wat doe je?  - zorg voor een stofvrije, goed verluchte, frisse ruimte  - tracht  ervoor  te  zorgen  dat  de  ademhaling  op  een  rustige  manier  kan  gebeuren.  Adem eventueel mee diep in en uit.  - laat hem/haar eventueel een puffer gebruiken indien men deze bij heeft. 

 

72 

7.9 Vergiftiging Als  je  wat  preventief  aan  de  slag  gaat,  zal  je  dit  niet  snel  meemaken.  Toch  geven  we  het  mee, je weet immers maar nooit wat er kan gebeuren.   • Wat stel je vast?  - Het  slachtoffer  heeft  een  giftige  stof  ingeslikt  of  een  overdosis  alcohol,  drugs  of  medicatie ingenomen.  - Volgende symptomen zijn mogelijk:  o Brandwonden  o Afwijkende huidskleur (bleek, rood of blauw).  o Klamme huid  o Braken of braakneiging  o Buikkrampen  o Stuipen  o Zeer grote of zeer kleine pupîllen.  o Bewustzijnstoornissen of bewusteloosheid  o Ademhalingsmoeilijkheden of –stilstand.  o Shock.  o Problemen met hartritme of bloeddruk.  o Hartstilstand.  - De  symptomen  zijn  afhankelijk  ban  product  en  hoe  het  contact  verliep  (drinken,  aanraken, …)  • Wat doe je?   - Alarmeer  112  bij  ernstige  gevallen  (bewusteloos,  ademhalingsmoeilijkheid,  ernstige  brandwonden).  - Bel  het  antigifcentrum:  070  245  245.  Wacht  niet  to  er  symptomen  verschijnen,  gewoon bellen. Je geeft volgende informatie door:  o Wat is de leeftijd en gewicht van de persoon (kind/volwassen).  o De naam van het product dat vergiftiging veroorzaakte.  o Welke hoeveelheid is ingenomen? (slokken, pillen, …).  o Hoe  gebeurde  de  vergiftiging?  (per  ongeluk  gedronken,  spatten  in  de  ogen,  bewust, …)  o Hoe  is  de  toestand  van  het  slachtoffer?  (bewusteloos,  brandwonden,  ademhalingsproblemen, …).  - Volg stipt advies van het antigifcentrum op.   - Laat slachtoffer niet braken en geef ook geen water, melk, of andere middelen, tenzij  je die instructie krijgt van een professionele hulpverlener.  

7.10 Epilepsie Meestal verwittigen ouders op voorhand dat hun kind epileptisch is en wat je moet doen bij  een aanval.  Zorg eerst en vooral dat het kind tijdig zijn medicatie krijgt (het is belangrijk dat  je de medicatie elke dag trouw geeft).  Voornamelijk  deze  twee  vormen  komen  voor  :  PETIT  MAL  en  GRAND  MAL  (  of  vallende  ziekte).   

73 

PETIT MAL

Dit is goed te behandelen met geneesmiddelen. Hier lijkt het kind even ‘weg’ te zijn, er niet  bij te zijn.   GRAND MAL

We hebben hier drie fasen in deze aanval.   Een gespannen fase:  de spieren spannen zich op.   Een schokkende fase: de spieren spannen en ontspannen zich. Zorg dat hij/zij zich nergens  kan  stoten,  laat  hem/haar  bewegen,  zorg  voor  een  gemakkelijke  ademhaling  en  laat  hem/haar rustig bijkomen.   ontspannende fase: de schokken verminderen.    Tevens is het steeds aangewezen om de dokter te raadplegen. 

7.11 Hyperventilatie Dit is een geforceerde ademhaling die meestal te wijten is aan emotioneel geladen situaties.  De persoon gaat te snel en te diep ademhalen en krijgt te weinig zuurstof binnen.   • Wat stel je vast?  - Snel in‐ en uit ademen.  - Angstig of onrustig.  - Benauwd gevoel, draaierigheid, hartkloppingen.  - Soms tintelingen in vingers en mond.  • Wat doe je?  - Rustige plek opzoeken.  - Persoon geruststellen.  - Vraag om langzaam te ademen.  - Stel voor om in een zak te ademen als de controle niet terugkomt. Als er geen zak is,  gebruik je de gesloten handen.   o Gebruik deze techniek enkel wanneer de persoon toelaat en wanneer je zeker  bent dat het hyperventilatie is.  o De persoon ademt eigen adem terug in door in een zak te laten uitademen en  erna inademen. Zodra hij/zij rustig is, kan er terug omgevingslucht toegestaan  worden.  - Blijf bij de persoon tot hij/zij terug normaal ademt.  - Als het blijft duren, verwittig je best arts of hulpdiensten. 

 

74 

7.12 Suikerziekte Ook  dit  kan  op  een  speelplein  of  jeugdbeweging  voorkomen.  Meestal  zullen  de  ouders  verwittigen  en  zeggen  wat  men  moet  doen.  Ook  hier  is  van  belang  dat  het  kind  tijdig  zijn  medicatie ontvangt. Eveneens van groot belang is dat bij grote inspanningen het kind tijdig  een  klontje  suiker  of  iets  anders  met  suiker  krijgt  toegediend.  Het  is  belangrijk  dat  suikerziektepatiënten  hun  balans  van  suiker  goed  blijft.  Wanneer  er  zich  problemen  voordoen, twijfel niet om onmiddellijk de dokter te waarschuwen.  • Wat stel je vast?  Bij te weinig suikers:  - Duizelig  - Hoofdpijn  - Bleke huid  - Beven  - Fel zweten  - Plotse honger  - Tinteling in de lippen  - Hartkloppingen  - Troebel zicht  - Mogelijk zenuwachtig of adfwijkend gedrag  - Flauwte  - Bewustzijnsverlies  Bij te veel suikers:  - geleidelijke bewusteloosheid  - droge mond, veel drinken en urineren  - gebrek aan eetlust  - braken  - hyperventileren  • Wat doe je?  - Probeer te weten te komen of het slachtoffer aan diabetes lijdt.   - Geef  een  diabetespatiënt  die  zich  flauw  voelt  snelwerkende  suikers  (frisdrank  of  druivensuiker) en geef het daarna nog een kleine snack (boterham,n appel, yoghurt).  - Laat een slachtoffer met te veel suikers zijn medicatie nemen als hij dat wil en vraag  om de dosis te respecteren. Geef zelf nooit medicatie.   • Wanneer moet ik naar de dokter?  Alarmeer hulpdiensten als het kind bewusteloos wordt of als de toestand niet verbetert. 

7.13 Blaren • Wat stel je vast?  Er zijn twee soorten blaren:  - Gesloten blaar: ophoping van vocht onder huid. Je ziet een blaasje.  - Open  blaar:  het  blaasje  is  open  gegaan.  Je  ziet  een  vochtige  wonde  met  eventueel  losse velletjes.     

75 

• Wat doe je?  Bij een gesloten blaar:  - Je kan deze steriel openprikken.  - Was de omgeving en blaar en je handen.   - Neem een steriele of ontsmette naald en houdt deze horizontaal met de huid.   - Prik  enkele  malen  aan  de  basis  van  de  blaar.  En  druk  nadien  met  behulp  van  een  kompres het vocht er uit.   - Dek af met plakker, kompres of verband.   - Opgelet: als je geen steriele naald heb, kan je een gewone naald ontsmetten door ze  enkele minuten in ontsmettingsalcohol te leggen. Een naald in de vlam houden is een  onveilige techniek.  Bij een open blaar:  - Was je handen.   - Probeer de velletjes zo kort mogelijk bij de huid af te knippen.   - Dek de blaar af met plakker, kompres of verband. 

8. W AT • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

 

STEEK JE IN DE

EHBO

KOFFER ?

schaartje: om spannende kleren los te knippen, kleefpleisters te knippen ... Best een  scherp puntschaartje.  Veiligheidsspelden.  Tekentang.  Splinterpincet.  Vloeibare zeep.  Minstens 10 steriele naalden.  steriele  snelverbanden:  om  snel  een  open  wonde  af  te  dekken  of  om  een  erge  bloeding te stelpen.  zwachtels: om steun te geven of om een gaasdoekje vast te leggen.  driehoeksverbanden: om een draagdoek aan te leggen.  steriele gaasdoekjes: om met een ontsmettingsmiddel een wonde te ontsmetten.  rolletje pleisters: om op een wonde te kleven.  wondpleister: om heel kleine wondjes af te plakken.  ontsmettingsmiddel: HAC, zuurstofwater, Iso‐Betadine.  zalf tegen insektenbeten: euceta, anctose, ...  middel tegen diaree: immodium, lacteol, ...  pijnstillend middel: perdolan, brufen, daffalgan, asperine, ...   zalf voor verstuiking: flexiumgel, voltaren, hirodoide,...  wegwerphandschoenen.  maandverband.  kaartje met de nodige telefoonnummers.  verzekeringspapieren. 

76 

9. S AMENGEVAT Als animator heb je heel wat verantwoordelijkheid voor de kinderen op je werking. Daarom 

Preventie  Voorkomen is beter dan genezen!  Stel jezelf vragen bij het maken van een activiteit; sta stil bij:  ‐ Leeftijdsgroep  ‐ Lokalen / terrein  ‐ Materialen   ‐ Programma   ‐ …  Door op voorhand na te denken, kan je heel wat risico’s uitschakelen.  Eerste hulp bij ongevallen  Indien er dan toch een ongeval gebeurt, volg dan deze stappen:  1. Veiligheid: van jezelf, slachtoffer, anderen (kinderen en monitoren)  2. Controle bewustzijn en ademhaling:   a. Bij bewustzijn: blijven controleren, geruststellen en praten  b. Niet  bij  bewustzijn:  ademhaling  controleren,  luchtweg  openen  en  opvolgen  3. Hulp vragen: verantwoordelijken verwittigen en eventueel hulpdiensten  4. Eerste hulp verlenen: in afwachting van hulpdiensten  Kleine kwaaltjes  De kans is groter dat je kleinere zaken moet behandelen; Hierboven staan heel wat  verzorgingen opgesomd. Waarschuw steeds de hoofdmoni of verantwoordelijke. De  kans is groot dat zij verstand hebben van EHBO.  De EHBO koffer  Het is belangrijk dat deze steeds voldoende aangevuld is. Zo kan er goed gereageerd  worden op mogelijke ongevallen. 

is het belangrijk om goed na te denken vooraleer je aan een activiteit begint.   

 

 

77 

Hoofdstuk 6 Waarden                                           Wat vind je zoal in dit hoofdstuk:  1. 2. 3. 4.

 

Rechten van het kind  Waarden vanuit de visie van Don Bosco  Waarden op cursus  Waarden en motivatie 

78 

1. W AARDEN Vanuit onze visie als Jeugddienst Don Bosco (cfr. Inleiding) zien we dat spelen meer is dan  alleen  maar  spel  of  spelletjes  spelen.  Als  animator  geef  je  ook  dingen  door.  Denk  bijvoorbeeld maar aan eerlijk spelen, gelijke kansen bieden, aandacht voor de zwakkere in  de groep, samenwerken...  Vandaar  ook  dat  we  in  de  cursus  ruimte  voorzien  om  even  stil  te  staan  bij  een  aantal  waarden  die  volgens  ons  van  belang  zijn  in  het  omgaan met  kinderen  en  met elkaar.  Daar  het kind in onze visie centraal staat starten we ook bij hen. 

1.1 Rechten van het kind Kinderen hebben rechten. Recht op bescherming, op onderwijs, opvoeding en op een goede  gezondheidszorg, om er een paar te noemen.  Ieder kind, waar ook ter wereld, heeft recht op een menswaardige manier om op te groeien.  Het  lijkt  een  logische  gedachte  waarmee  iedereen  het  eens  zou  moeten  zijn.  Maar  de  werkelijkheid  is  anders.  Elke  dag  opnieuw  worden  kinderen  geboren  die  alles  wat  onze  kinderen zo vanzelfsprekend vinden, wellicht nooit zullen kennen.  Kinderen die worden uitgebuit, die niet in een gezin kunnen opgroeien omdat er oorlog is in  hun  land.  Kinderen  die  niet  voldoende  te  eten  krijgen,  die  niet  de  kans  krijgen  zich  te  ontwikkelen, en kinderen die zelfs niet kunnen spelen ...  Uit: "Voor alle kinderen"  van UNICEF.  BEGINSEL 1

Het  kind  moet  alle  in  deze  verklaring  genoemde  rechten  genieten.  Alle  kinderen,  zonder  uitzondering,  hebben  aanspraak  op  deze  rechten,  zonder  onderscheid  of  achterstelling  wegens  ras,  huidskleur,  geslacht,  taal, godsdienst, politiek of ander inzicht, nationale of maatschappelijke  afkomst,  eigendom,  geboorte  of  andere  status,  hetzij  van  het  kind  zelf,  hetzij van het gezin, waaruit het voorkomt.  BEGINSEL 2

Het  kind  moet  bijzondere  bescherming  genieten  en  moet  krachtens  de  wet  of  langs  andere  wegen  gelegenheid  en  faciliteiten  krijgen  om  zich  lichamelijk,  geestelijk,  zedelijk,  intellectueel  en  maatschappelijk  te  ontwikkelen op een gezonde en normale wijze en in omstandigheden van  vrijheid  en  waardigheid.  Bij  het  vaststellen  van  wetten  met  dit  oogmerk  moet het hoogste belang van het kind de voornaamste overweging zijn. 

 

79 

BEGINSEL 3

Het  kind  moet  vanaf  zijn  geboorte  recht  hebben  op  een  naam  en  nationaliteit.  BEGINSEL 4

Het kind moet de voordelen van de sociale zekerheid genieten.  Het heeft  er recht op in gezondheid op te groeien en zich te ontwikkelen. Ten dien  einde  moeten  het  kind  en  zijn  moeder  beiden  bijzondere  zorg  en  bescherming krijgen, met inbegrip van voldoende prenatale en postnatale  zorg.  Het  kind  heeft  recht  op  voldoende  voeding,  huisvesting,  ontspanning en medische zorg.  BEGINSEL 5

Het  kind  dat  lichamelijk,  geestelijk  of  maatschappelijk  achter  is  gesteld,  moet de bijzondere behandeling, opvoeding en zorg krijgen die voor zijn  speciale omstandigheden nodig zijn.  BEGINSEL 6

Het  kind  heeft  liefde  en  begrip  nodig  voor  de  volledige  en  harmonische  ontplooiing van zijn persoonlijkheid. Het behoort, voor zover mogelijk, op  te groeien onder de zorg en de verantwoordelijkheid van zijn ouders en in  elk geval in een sfeer van liefde en van zedelijke en materiële zekerheid.  Tenzij in bijzondere omstandigheden mag een kind in zijn prille jeugd niet  van  zijn  moeder  worden  gescheiden.  De  maatschappij  en  de  overheid  hebben de plicht bijzondere zorg te besteden aan alleenstaande kinderen  en aan kinderen zonder voldoende middelen van bestaan.  Toelagen van  staatswege  en  andere  hulp  voor  het  onderhoud  van  kinderen  van  grote  gezinnen is wenselijk.  BEGINSEL 7

Het  kind  heeft  aanspraak  op  onderwijs,  dat  kosteloos  en  althans  in  de  lagere  schooljaren  verplicht  dient  te  zijn.  Het  behoort  een  opvoeding  te  krijgen  die  zijn  algemene  ontwikkeling  ten  goede  komt  en  het  in  staat  stelt op basis van gelijke kansen zijn bekwaamheid, persoonlijk oordeel en  gevoel  voor  zedelijke  en  maatschappelijke  verantwoordelijkheid  te  ontwikkelen  en  een  nuttig  lid  van  de  maatschappij  te  worden.  De  belangen van het kind behoren het leidend beginsel te zijn van hen, die  voor  zijn  opvoeding  en  leiding  verantwoordelijk  zijn;  deze  verantwoordelijkheid  berust  in  de  eerste  plaats  bij  de  ouders.  Het  kind  moet alle gelegenheid krijgen voor spel en ontspanning, die op dezelfde  doeleinden dienen te worden gericht als de opvoeding; de maatschappij  en de overheid dienen te bevorderen, dat het kind dit recht kan genieten. 

 

80 

BEGINSEL 8

Het  kind  behoort  onder  alle  omstandigheden  tot  de  eersten,  die  recht  hebben op bescherming en hulp. 

BEGINSEL 9

Het kind moet beschermd worden tegen alle vormen van verwaarlozing,  wreedheid en uitbuiting. Het mag in geen enkele vorm handelsobject zijn.  Het  kind  mag  niet  in  het  arbeidsproces  worden  opgenomen  voor  een  redelijke minimumleeftijd; aan het kind mag in geen geval opgedragen of  veroorloofd  worden  enige  bezigheid  of  beroep  uit  te  oefenen,  die  zijn  gezondheid  of  opvoeding  kan  schaden  of  belemmerend  werkt  op  zijn  lichamelijke, geestelijke of zedelijke ontwikkeling.  BEGINSEL 10

Het kind moet beschermd worden tegen praktijken die een onderscheid  naar  ras,  geloof  of  anderszins  beogen.  Het  kind  dient  te  worden  groot  gebracht  in een  geest  van  begrip,  verdraagzaamheid,  vriendschap  onder  de  volken,  vrede  en  wereldbroederschap  en  in  het  volle  bewustzijn,  dat  zijn werkkracht en gaven behoren te worden gewijd aan het dienen van  zijn medemens. 

2. W AARDEN

VANUIT DE VISIE VAN B OSCO

D ON

We  geven  cursus  vanuit  Jeugddienst  Don  Bosco.  Dit  betekent  dat  we  vanuit  een  bepaalde  visie, een specifieke spirit werken. Dit in navolging van Don Bosco.  

2.1 Wie was Don Bosco? Don Bosco was een priester die leefde van 1815 tot 1888 in Turijn, Noord‐ Italië. Heel zijn  leven was bezield door het werken met en voor jongeren;  voor de armste jeugd van de stad.  Hij deed dit vanuit een christelijke inspiratie en op zo'n manier dat velen na hem zijn werk  wilden  verder  zetten.  Het  centraal  stellen  van  de  jongeren  en  hun  ervaringen,  noden  en  vragen, begrippen zoals liefde, redelijkheid en geloof waren basispijlers van zijn visie.   Geïnspireerd  door  dezelfde  waarden  wil  Jeugddienst  Don  Bosco  op  een  eigentijdse  wijze  vormingscursussen aanbieden voor jonge mensen die zich willen inzetten voor kinderen en  jongeren in hun vrije tijd. 

 

81 

2.2 De waarden van Don Bosco in een notendop. In dit deeltje pogen we om de visie van Don Bosco op een bondige en overzichtelijke wijze  weer te geven. We proberen ook telkens te verwijzen naar jouw rol als animator.   De vier basispijlers van Don Bosco:  

                     

                     

                      

  De staf, de open deur, de tafel en het kruis  2.2.1 De staf

De  staf  draagt  de  betekenis  van  steun  en  vertrouwen  met  zich  mee.  Don  Bosco  wou  een  steun  zijn  voor  alle  jongeren  in  de  buurt  van  Turijn.  Hij  deed  wat  hij  kon  om  iedereen  te  helpen met zijn/haar individuele problemen.   Zelf sta je er ook niet alleen voor en kan je wellicht beroep doen op heel wat mensen uit je  omgeving. Durf hulp vragen indien nodig, maar minstens even belangrijk is dat je ook jouw  hulp aan anderen aanbiedt als zij erom vragen. Of het nu om kinderen, mede‐animatoren of  ouders gaat. Probeer echt naar hun vraag te luisteren en help hen zo goed als je kan. Als je  hen  een  antwoord  verschuldigd  moet  blijven,  probeer  hen  dan  door  te  verwijzen  naar  mensen waarvan jij denkt dat ze wel kunnen helpen.   2.2.2 De open deur

De  open  deur  staat  symbool  voor  ‘het  welkom  zijn’,  zich  thuis  voelen,  erbij  horen,  zich  geborgen voelen.   Iedereen  vindt  het  fijn  om  erbij  te  horen  en  door  iedereen  aanvaard  te  worden  voor  wie  hij/zij  is.  We  leren  bewondering  i.p.v.  jaloezie  te  hebben  voor  elkaars  sterke  kanten.  We  leren omgaan met zwakke kanten en nemen elkaar mee op pad om te leren.  

 

82 

Elke persoon, elk kind wordt aanvaardt zoals die is. We leren geduld hebben en bouwen zo  op  vertrouwensband  op  waarin  we  vele  nieuwe  kansen  kunnen  geven  en  waarom  we  ons  mogen tonen zoals we echt zijn.   Op  speelpleinen  en  vakantiewerkingen  hebben  we  zoveel  mogelijk  oog  voor  kinderen  en  medemonitoren  die  net  een  tikkeltje  anders  zijn  (bv.  kinderen  met  een  mentale  beperking,  kinderen  met  autisme,  een  medemoni  in  een  rolstoel…).  We  proberen  hen  zoveel  mogelijk  mee  te  laten  stromen  in  de  dagelijkse  werking.  Dit  zal  van  jou  als  animator  geduld  en  creativiteit vragen. Geduld om hen te leren kennen, om met hen te leren omgaan en om soms  zelf  een  wijze  van  communicatie  met  elkaar  te  vinden.  Creativiteit  om  je  spelen,  je  opdrachten en je spelterrein indien nodig aan te passen.   2.2.3 De tafel

De  tafel  symboliseert  verbondenheid.  Je  leeft  continu  samen  met  anderen.  De  manier  waarop  je  met  anderen  omgaat  doet  veel  in  de  relatieopbouw.  Don  Bosco  had  een  onbevooroordeelde,  onvoorwaardelijke  kijk  op  verbondenheid  met  anderen.  Hij  koos  voor  iedereen en liet niemand in de kou staan. Kansen blijven geven in onnoemelijk belangrijk.   Op  speelpleinen  en  vakantiewerkingen  krijg  je  misschien  wel  af  te  rekenen  met  conflicten  tussen  kinderen  of  animatoren  onderling.  Probeer  hier  op  een  onbevooroordeelde  manier  mee  om  te  gaan  en  de  verbondenheid  tussen  beide  partijen  te  herstellen.  Straf  kinderen  indien nodig, maar geef ze nadien een nieuwe tweede, derde, vierde… kans.   2.2.4 Het krui s

De visie van Don Bosco is van katholieke aard, wat inhoudt dat we aan anderen en kinderen  een  bepaalde  geloofsvisie  trachten  mee  te  geven.  Op  speelpleinen  en  vakantiewerkingen  gebeurt dit vaak door een ochtend‐ en/of avondwoordje, een stil moment op het einde van  de  dag,  een  tafelgebedje…  Via  deze  kanalen  proberen  we  enerzijds  stil  te  staan  bij  de  betekenis van Don Bosco (er zijn voor iedereen), anderzijds proberen we bepaalde waarden  zoals eerlijkheid, vertrouwen, verbondenheid… mee te geven.  

3. W AARDEN

OP CURSUS

Doorheen  deze  cursus  gaven  de  instructoren  een  aantal  waarden  door.  Elk  van  deze  houdingen  probeert  een  concrete  vertaling  te  zijn  van  bovenstaande  teksten  waarin  de  rechten van het kind en de visie van Don Bosco worden weergegeven. De Jeugddienst Don  Bosco  staat  volledig  achter  deze  teksten.  Dit  uit  zich  o.a.  in  het  centraal  plaatsen  van  de  jongeren,  dus  ook  van  jou  als  cursist.  Wij  hopen  dat  de  jongeren  die  bij  ons  een  vorming  volgden, deze wijze van handelen navolgen in het jeugdwerk waarin zij actief zullen zijn en  ook daar het kind centraal plaatsen.   Tijdens een "waardenavond" staan we, op diverse manieren, stil bij de waarden die wij zelf  belangrijk vinden in ons leven. Het is op zoek gaan naar de onderliggende motivatie van onze  inzet in het jeugdwerk en een zoeken naar het uiteindelijke verlangen in ons leven.     

 

83 

Vragen die we ons blijvend moeten stellen zijn:   Welke  waarden  wil  ik  als  toekomstig  animator  meedragen  naar  mijn  speelplein  of  vakantiewerking?  Welke  wil  ik  uitdragen  naar  de  kinderen  toe?  Welke  naar  mijn  mede‐ animatoren?   Aanwezigheid,  assertiviteit,  begrip,  betekenisgevend,  betrokkenheid,    betrouwbaarheid,  coöperatie,  creativiteit,  eerbied,  enthousiasme,  gelijkwaardigheid,  geloof,  humor,  liefde,  loyaliteit,  onpartijdigheid,  rust,  trouw,  vergevingsgezindheid,  vermaak,  volharding,  zelfstandigheid… 

4. W AARDEN

EN MOTIVATIE

Met welke motivatie vertrek jij op cursus? Waarom wil je met kinderen leren spelen? Wat  wil je de kinderen aanleren? Welke waarden wil jij doorgeven?   Tja,  waarom  worden  we  eigenlijk  zo  aangetrokken  om  met  kinderen  te  spelen,  ze  te  begeleiden  in  hun  groei,  de  verantwoordelijkheid  ten  aanzien  van  die  kinderen  op  te  nemen? Is het een opvoedingstaak die we willen opnemen of is het puur om onze vrije tijd  te vullen?  Op die vraag kunnen we je geen glashelder antwoord geven. Iedereen zal namelijk andere  motieven hebben. We proberen je tijdens de cursus wel een leidraad te geven in het zoeken  naar jouw persoonlijke motivatie om met kinderen om te gaan.   Hieronder  vind  je  drie  getuigenissen  van  jongeren  die  aangeven  waarom  zij  met  kinderen  omgaan. Misschien leun jij zelf sterk aan bij één van deze drie?     FREDERIK DENKT DAT KINDEREN NOOD HEBBEN AAN BEGELEIDING  Toen ik vanaf mijn 8 jaar naar het speelplein ging vond ik het wel goed dat er iemand was die  je kon helpen en spelletjes aanbood. Als begeleider sta je bij de kinderen en breng je hun iets  bij. Je geeft hen de kans tot ontplooiing. Begeleiden is hier van groot belang, ze een duwtje in  de rug geven om iets te doen, laten voelen dat je er bent voor hen in hun groeiproces.    HILDE HOUDT VAN KINDEREN  Wanneer  ik  als  animator  bij  de  kinderen  sta  voel  ik  mezelf  weer  jong  worden,  al  die  toffe  spelletjes die we dan spelen, ik kan er maar niet genoeg van krijgen.    HANS WIL ZICH INZETTEN VOOR KINDEREN  Door  me  vrijwillig  ten  dienste  te  stellen  van  kinderen  kan  ik  ze  iets  bieden:    op  een   verantwoorde manier met hen spelen, hen iets bijbrengen dat zij later kunnen gebruiken en  ook  weer  doorgeven  zoals  samenwerken,  eerlijkheid,  vriendschap,  Wat  zij  teruggeven  is  onbeschrijfelijk. Zeker als je zelf een beetje moe bent kunnen ze je opmonteren om er terug in  te vliegen     

84 

Of misschien zou je je wel kunnen vinden in een mix van deze drie?   Alleszins, de motivatie om kinderen een leuke tijd te bezorgen, is voor iedereen anders en  hoogst persoonlijk. Je kan er discussies over voeren, er over filosoferen of je eigen motivatie  alsnog  aanscherpen,  maar  laat  duidelijk  zijn  dat  motivatie  een  levendig  en  veranderlijk  thema is. Blijf er kritisch naar kijken en geloof in je eigen waarden.     Als je wil, kan je hier steeds je eigen motivatie opschrijven:    

 

85