Summary Haalbaarheid Huis van de Logistiek

Summary Haalbaarheid Huis van de Logistiek

Colofon Plaats: Datum: Auteurs:

Summary Haalbaarheid Huis van de Logistiek

Tilburg 18 juni 2010 Henk van Komen, Frank Boss en Bas Holland

20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

2

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE .......................................................................................................................................................... 3 1. INLEIDING ............................................................................................................................................................... 4 1.1. AANLEIDING .................................................................................................................................................................4 1.2. DOEL HAALBAARHEID STUDIE HUIS VAN DE LOGISTIEK (HVDL) ................................................................................................5 1.3. BETROKKEN PARTIJEN .....................................................................................................................................................5 2. STAKEHOLDERS....................................................................................................................................................... 6 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6.

ONDERNEMERS -‐ WERKVELD (HOOFD DOELGROEP HVDL) ......................................................................................................6 BELANGEN / BRANCHE VERTEGENWOORDIGING ...................................................................................................................6 ONDERWIJS ..................................................................................................................................................................7 (SEMI)-‐OVERHEID ..........................................................................................................................................................7 ZAKELIJKE DIENSTVERLENERS LOGISTIEK ..............................................................................................................................8 POTENTIELE BEWONERS ..................................................................................................................................................9

3. INVULLING HUIS VAN DE LOGISTIEK ...................................................................................................................... 12 4. AANBEVELINGEN .................................................................................................................................................. 18

Bijlagen 1. 2. 3. 4. 5.

SAMENVATTING GENOEMDE PUNTEN ONDERNEMERS – WERKVELD; SAMENVATTING GENOEMDE PUNTEN BELANGEN / BRANCHEVERTEGENWOORDIGING; SAMENVATTING GENOEMDE PUNTEN ONDERWIJS; SAMENVATTING GENOEMDE PUNTEN (SEMI)-‐OVERHEID SAMENVATTING GENOEMDE PUNTEN ZAKELIJKE DIENSTVERLENERS


3

1. INLEIDING 1.1.

Aanleiding

Midden Brabant is een logistieke hotspot en er is van oudsher een enorm logistiek werkveld actief. Hierdoor is er een stevige voedingsbodem voor een toekomstbestendige logistieke topregio. Het is dan ook niet voor niets dat logistiek naast life sciences en leisure als 1 van de 3 speerpunten is benoemd. Er is veel potentie, maar er zijn ook kritische kanttekeningen: • Weglekkend arbeidkapitaal  noodzaak behoud & ontwikkeling logistiek “arbeidkapitaal”; • Er is veel logistiek maar nog (te) weinig kenniscentra (kennis is hoogdrempelig & versnipperd) en om regio concurrentiepositie niet te laten verslechteren is er een noodzaak om van doe logistiek te verschuiven naar meer kennis gerichte logistiek (overigens met behoud van sterke doe logistiek  ook wel slimme doe logistiek); • Geen optimale aansluiting onderwijs – praktijk; • Geen duidelijk logistiek “gezicht” in Midden-‐Brabant; • Kansen gaan voorbij door gebrek aan centrale, gezamenlijke regie en visie  Midden-‐Brabant verliest logistiek terrein (figuurlijk). Op dit moment lopen veel initiatieven en er zijn veel partijen actief om logistieke kracht bij te zetten in de regio, individuele organisaties maar ook met gebundelde kracht. Denk aan: • De Ideale Connectie; • ROBO; • Sector Service Punt Logistiek; • Transtil; • BZW – BORT; • Brabant intermodal; • Tilburg institute for supply chain management research = TISC (UvT); • Etc.. Projecten die op dit moment lopen om Midden-‐Brabant op logistiek gebied te versterken zijn bijvoorbeeld: • Vitale Logistiek (kennis DC Brabant (toegepaste kennis & wetenschap)); • Masterplan Havens; • Proces Dashboards; • Freightfactory; • Human Site of Lean Logistics; • Kompas Duurzaam Goederenvervoer; • Logistics Accelerator; • Etc.. Ook in de directe omgeving buiten de regio speelt er van alles op het gebied van logistiek: • DINALOG (top instituut logistiek) in Breda • Duurzame Logistiek; • Brabantse Strategisch Visie Goederenvervoer (BSVG); • Leerstoel logistiek TuE; • Etc.. Al deze initiatieven bieden ontwikkelkansen en toekomstperspectief voor Midden-‐Brabant. Volop actie, echter er is te weinig samenhang. Door deze versnippering loopt de regio het risico dat ze kansen gaat missen, dat er langs elkaar heen gewerkt wordt en dat geboekte resultaten onvoldoende beklijven of daadwerkelijk in de regio landen. Voldoende reden om te toetsen of op het gebied van logistiek slimme combinaties en verbindingen te maken zijn rondom scholing, arbeid en kennis. Mogelijk zelfs onder 1 dak welke als landingplaats en thuishaven voor logistiek in de regio kan dienen: “het Huis van de Logistiek”! Een vanzelfsprekende plek waar letterlijk en figuurlijk continue gewerkt wordt aan de logistiek van nu en van de toekomst voor Midden-‐Brabant. Dit moet direct bijdragen aan meer zichtbaarheid en herkenning van de logistiek in van binnen uit de regio en van buiten af.


4

Waarom scholing, arbeid en kennis? Scholing: slimme, zichtbare en herkenbare positionering en aansluiting van het logistieke MBO richting het werkveld en richting HBO(+) opleidingen binnen en buiten de regio (o.a. Avans / Fontys / NHTV). Arbeid: maximaliseren en onderhouden van het arbeidspotentieel in Midden-‐Brabant, een USP (Unique Selling Point) van deze regio. Kennis: eigen top kennis (UvT) en top kennis uit de omgeving (bijv. DINALOG, TuE, NHTV) slim en praktisch laten landen in de regio (loketfunctie / land-‐ en schenkpunt).

1.2.

Doel haalbaarheid studie Huis van de Logistiek (HvdL)

Doel van deze haalbaarheid studie is bepalen of er behoefte is aan een HvdL en of de slagingskans van een HvdL voldoende groot is. Dit wordt bepaald door in beeld te brengen hoe de verschillende stakeholders in de regio tegen een initiatief als HvdL aankijken. Is er voldoende draagvlak, zijn er duidelijke kaders, wat zijn eisen en wensen en zijn er voldoende partijen die, op welke manier dan ook, bij kunnen en willen dragen aan het HvdL. Kortom wil de regio een HvdL! Het doel van HvdL is: • Behouden en ontwikkelen arbeidkapitaal; • De regio faciliteren van doe logistiek naar slimme doe logistiek; • Betere aansluiting onderwijs – ondernemers; • Beter profileren en professionaliseren logistiek in de regio als geheel; • Het werkveld in de regio een centraal loket bieden voor scholing, arbeid en kennis. Dit rapport is een summary van de resultaten van de haalbaarheid studie van het HvdL. Op basis van dit rapport wordt door de direct betrokken partijen (De Ideale Connectie, logistieke opleidingen ROC Midden Brabant en ROBO) besloten of concrete vervolgstappen in het realiseren van het Huis van de Logistiek in gang worden gezet. De summary is als volgt opgebouwd: In hoofdstuk 2 worden de stakeholders in kaart gebracht. In hoofdstuk 3 wordt beschreven hoe het HvdL er uit zou kunnen en tenslotte worden in hoofdstuk 7 een aantal aanbevelingen gedaan.

1.3.

Betrokken partijen

De verkenning is mede mogelijk gemaakt door De Ideale Connectie (www.deidealeconnectie.nl). Verder zijn ROC Midden-‐ Brabant (MBO logistieke opleidingen) en ROBO (overleg orgaan logistiek onderwijs & logistieke ondernemers) de aanvragers en kartrekkers van het initiatief. De genoemde partijen ondersteunen innovatieve initiatieven in het logistieke werkveld in (Midden)Brabant om een logistieke topregio te realiseren. Mogelijk kan het HvdL hier in bijdragen door een slimme combinaties te maken van scholing, arbeid en kennis en hiermee een stuk focus en zichtbaarheid in de regio bewerkstelligen. De totale coördinatie van de stap 1, en dus ook deze verkenning, ligt bij ROC Midden Brabant. Mocht u vragen hebben naar aanleiding van deze rapportage dan kunt u contact opnemen met Bas Holland ([email protected] / 06 – 13511444). 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

5

2. STAKEHOLDERS

Binnen deze verkenning zijn de volgende stakeholders te benoemen: 1. Ondernemers – werkveld; 2. Belangen / branchevertegenwoordiging; 3. Onderwijs; 4. (SEMI)-‐overheid; 5. Zakelijke dienstverleners; 6. Potentiele bewoners. De stakeholders zijn nadrukkelijk vanuit het perspectief van het logistieke werkveld betrokken / benaderd.

2.1.

Ondernemers -‐ werkveld (hoofd doelgroep HvdL)

De volgende partijen zijn geïnterviewd: Logistieke dienstverleners GVT C. Huybregts F. Claassen

Verladers Hermex (is eigenlijk dienstverlener Fuji) Ingram Micro Sony Fabory Partylite

Kern voor ondernemers – werkveld • Een directe aanleiding voor individuele ondernemers is er niet, het is meer een regio belang; • Alleen als het breed gedrag wordt vanuit alle o’s; • Samenhang en verbinding tussen lopende initiatieven; • Praktisch; • Regionale aanpak; • Proactieve houding; • Kundige bemensing; • Maatwerk; • Bijdragen in tegengaan van schaarste van arbeid en kennisuitstroom; • Ondersteunen / aanjagen samenwerking; • Local heroes; • Boosten regio imago logistiek / logistieke buzz; • Neutraal. Voor meer toelichting over genoemde punten van ondernemers / werkveld zie bijlage 1.

2.2.

Belangen / branche vertegenwoordiging

Er zijn 5 belangen / brancheorganisaties gesproken: • TLN • ROBO • BORT / BZW • TRANSTIL • KvK Met deze partijen is gesproken omdat TLN met het regiokantoor Zuid in Tilburg zit, omdat TRANSTIL, ROBO en BORT een regionale focus hebben en omdat KvK indirect betrokken is vanuit De Ideale Connectie en ook de rol heeft bedrijven te ondersteunen in allerlei ontwikkelingen. Op het moment dat het initiatief verder doorontwikkeld wordt is het zeker van belang dat er ook een gesprek met EVO komt. Met TLN is overigens ook specifiek gesproken over TLN als mogelijke bewoner van het HvdL. 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

6

Kern voor belangen / branchevertegenwoordiging: • Elkaar vinden; • Neutraal; • Verbinden; • Zorg voor een heldere profilering en focus van HvdL (wat kan men er van verwachten); • Slimme doe logistiek; • Maatwerk; • Eventueel stap voor stap groeimodel; • Zuiver beheer (bijv. wie wel en wie niet in het huis); • Het juiste businessmodel voor kennis / overhead (logistieke makelaar); • Conceptbewaker. Voor meer toelichting over genoemde punten van belangen/branchevertegenwoordiging zie bijlage 2.

2.3.

Onderwijs

2.4.

(Semi)-‐Overheid

Met het ROC Midden-‐Brabant is specifiek gesproken als initiatiefnemer en potentiële bewoner van het HvdL. Verder is er met de volgende onderwijsinstellingen gesproken: • NHTV • UvT • DINALOG Met deze 3 partijen is vanuit 2 invalshoeken gesproken: 1. Potentiële bewoner (bezetting / beheerder kennisloket); 2. Kennisleverancier. Bij de UvT zijn de volgende disciplines gesproken: • Inhoudelijk  TISC; • Bestuurlijk / organisatorisch  kennistransfer (o.a. MKB loket) Kern voor onderwijs: • Zichtbaarheid en bereikbaarheid scholing / kennis in de regio; • Regionale verankering; • Maatwerk; • Vooraf helderheid van de rol van onderdelen in het HvdL en totale logistiek “netwerk” in Midden-‐Brabant  eerst de onderdelen scherp en dan het huis; • Slim netwerk van kennis (kennis hotlines); • Profilering op 2 niveaus (regio en bedrijven); • Thematische focus (bijvoorbeeld duurzaamheid); • Aanjager; • Regierol; • De logistieke huiskamer van de regio (zinvol en aangenaam); • Matchen onderwijs – werkveld; • Aanjagen logistieke talent (human capital). Voor meer toelichting over genoemde punten van onderwijs zie bijlage 3. De volgende (semi)-‐overheid partijen zijn gesproken: • Gemeente Tilburg; • BOM; • De Ideale Connectie. 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

7

Binnen de gemeente Tilburg is er met de volgende disciplines gesproken: • Economie • Vastgoed • Arbeid • Kennis • Acquisitie • Ondernemersloket Met de BOM is met name gesproken vanuit het perspectief van Logixperience. Logixperience moet een warehouse worden waar state of the art technieken getoond en getest kunnen worden en waar studenten en leerlingen direct praktijkervaringen op kunnen doen in een dergelijke DEMO omgeving. Vanuit ROC Midden Brabant is de wens uitgesproken om een eventueel warehouse in het HvdL op te nemen waar leerlingen praktijk ervaring op kunnen doen. Het gesprek met de BOM diende met name om af te stemmen of er bij 2 praktijk locaties geen conflict situatie ontstaat. Kern voor (SEMI)-‐overheid: • Noodzaak en aanleiding moet helder zijn; • Draagvlak; • Complementair; • Positionering t.o.v. lopend en bestaande (logistieke) initiatieven; • Combinatie met andere initiatieven; • Netwerk economie; • Sociale Innovatie; • Wat is de harde meerwaarde van een huis / fysieke plek, wellicht is een netwerk een goed alternatief; • Relatie branche-‐ / belangenvertegenwoordiging moeten verankerd zijn. Voor meer toelichting over genoemde punten van (semi)-‐overheid zie bijlage 4.

2.5.

Zakelijke dienstverleners logistiek

De volgende zakelijke dienstverleners zijn gesproken: • VTL (opleidingen); • E&A logistiek (uitzendbureau); • TVM (transport verzekeringen); • TIC. De eerste 3 partijen zijn met name gesproken vanuit het oogpunt van potentiële bewoner, om gevoel te krijgen of er bij zakelijke dienstverleners überhaupt behoefte bestaat om zich te vestigen in het HvdL. Er is gekozen voor deze 3 partijen vanwege het feit dat ze een bepaalde regionale binding hebben en behoefte hebben aan een regionaal (Midden-‐Brabant / Zuid-‐Nederland) kantoor voor het logistieke werkveld. Indien het HvdL verder doorontwikkeld wordt dan is het natuurlijk zaak dat er meerdere partijen benaderd gaan worden. Met de TIC is gesproken over de behoefte die zij hebben en de route die zij aan het bewandelen zijn en of er eventueel een slimme combinatie te maken is tussen TIC en het HvdL voor wat betreft een pand. Kern voor zakelijke dienstverleners: • Een directe aanleiding voor individuele ondernemers is er niet, het is meer een regio belang; • Bieden van duidelijke toegevoegde waarde werkveld; • Combinaties maken (bijv. TIC – HvdL); • Trek bij een bestaand initiatief in; • Behoefte m2 is vooralsnog beperkt en alleen als het financieel interessant is; • Zorg ervoor dat het niet sec een overheidsinitiatief is. Voor meer toelichting over genoemde punten van zakelijke dienstverleners zie bijlage 5. 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

8

2.6.

Potentiele bewoners

De volgende potentiele bewoners zijn te benoemen: Nr. Bewoner Type organisatie 1 ROC Midden-‐Brabant Onderwijs 2 SSPL (SEMI)-‐overheid 3 TLN Branche-‐ / belangenvertegenwoordiging 4 VTL Zakelijke dienstverlening 5 Kennisloket Onderwijs gerelateerd 6 Coordinerende Organisatie (SEMI)-‐overheid 7 … … De kans dat deze potentiële bewoners zich daadwerkelijk in het HvdL gaan vestigen hangt af van zaken als: • Kosten huisvesting (gelijk of minder t.o.v. huidige situatie); • Locatie & voorzieningen; • Meerwaarde concept (levert het de bewoners meer zichtbaarheid & “verkeer” op); • Overige bewoners (kunnen ze elkaar meerwaarde bieden); • Termijn (i.v.m. o.a. zaken als opzeggen huidige locatie). De genoemde partijen zouden gezamenlijk (indicatief) 1.000 m2 netto nodig hebben. 1. ROC Midden-‐Brabant ROC Midden-‐Brabant zou haar logistieke opleidingen uit het bestaande pand over willen zetten naar het HvdL. Het gaat om ongeveer 100 leerlingen en een bijbehorende team van docenten die zich dan in het HvdL zouden vestigen. ROC ziet het initiatief vooral als een mogelijkheid om groei beter te faciliteren, de verbreding en doorontwikkeling van opleidingen te versnellen, een goede mogelijkheid om de samenwerking met partners in de regio te intensiveren en de naamsbekendheid in het werkveld te vergroten. In de standaard opleidingen en maatwerkoplossingen werkt ROC al samen met diverse commerciële aanbieders van trainingen en opleidingen (bijv. rijschoolhouders). De ambitie van het doorontwikkelen van de logistieke opleidingen en de maatwerk trainingen is er ook sowieso, los van het HvdL. Het HvdL kan het proces mogelijk wel versnellen / verstevigen. ROC heeft verder ook nadrukkelijk de wens uitgesproken om een stuk warehouse aan of in het pand in te richten waar leerlingen binnen de ROC opleidingen dus praktijk ervaring op kunnen doen. Denk bijvoorbeeld aan heftruck rijden. Op dit moment gebeurt dit alleen bij de bedrijven zelf. Dit gaat op zich prima, alleen zitten bedrijven hier natuurlijk niet altijd op te wachten. Leren kost immers tijd. Een warehouse locatie in de nabijheid van het HvdL is natuurlijk ook een optie. 2. SSPL Het SSPL heeft via ROC te kennen gegeven dat ze in de basis positief staan in een concept als HvdL. Ze geven echter ook direct aan dat ze eerst de bevindingen van de werkwijze / aanpak van het bouwhuis af willen wachten. In het bouwhuis werkt UWV op basis van een soort van inloopmiddag. Ondernemers hebben dan de mogelijkheid vrij in te lopen om vragen en problemen aan het UWV “bouwloket” voor te leggen. Voor het HvdL zou het SSPL dan een vergelijkbare aanpak willen gaan hanteren, werken op basis van een inloopmiddag. Dit is in de voorlopige uitwerking vertaald naar een klein kantoor (25 m2) wat vast gehuurd wordt en flexibel gebruik van vergader ruimtes. 3. TLN TLN heeft op dit moment het regio Zuid kantoor op industrieterrein Vossenberg. Als er een HvdL zou komen zou TLN mogelijk genegen zijn om dit regio kantoor over te hevelen naar het HvdL. Let wel dit zal interne gedragen moeten worden. Daarnaast speelt vestiging van het TLN regio Zuid kantoor bij DINALOG ook. TLN huurt op dit moment ongeveer 125 m2 in 2 ruimtes waarbij ze gebruik mogen maken van wat gezamenlijke vergaderruimtes in het pand. Er moet in ieder geval ruimte zijn (kantoor en parkeerplaatsen) voor 7 medewerkers. 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

9

4. VTL VTL is een zakelijke dienstverlener, aanbieder van opleidingen en trainingen in de transport. Voor het grootste deel zijn dit standaard opleidingen als heftruckchauffeur of chauffeur. Voor een deel werkt VTL samen met diverse collega commerciële partijen. VTL is een organisatie van o.a. de brancheorganisaties TLN en KNV. VTL zou intensiver met ROC samen willen werken om maatwerkopleidingen te ontwikkelen, verdere details en voorwaarden hierover zijn niet besproken. VTL heeft aangegeven dat ze op dit moment dus een vaste flexibele structuur gebruiken (een aantal dagdelen per jaar) en dat ze dit eventueel in het HvdL willen doen. Als alternatief (afhankelijk van voorwaarden) zou VTL mogelijk ook genegen zijn een vast regio kantoor in het HvdL te houden. Dit hebben ze op dit moment niet, maar in een dergelijk logistiek verzamelconcept waar scholing een belangrijke component wordt zou dit mogelijk toch meerwaarde hebben. In de tabel is een vast kantoor opgenomen. 5. Kennisloket De rol van het kennisloket is het verbinden van onderwijs en werkveld en proactief kennis op een praktische wijze naar het werkveld brengen. Deze rol zou prima ingevuld kunnen worden in de vorm een (logistieke)kenniscoach (team van kenniscoaches). De kenniscoach heeft in het HvdL een loket nodig (kantoor). Inschatting van de oppervlakte van het kantoor die deze stichting nodig heeft = 25m2. Daarnaast heeft het kennisloket ook wat voorzieningen nodig om te vergaderen / presenteren. Dit kan in gemeenschappelijke ruimtes. Zie voor meer toelichting van het kennisloket hoofdstuk 3. 6. Coordinerende organisatie Voor het beheer van zowel het totale concept als het pand moet een coordinerende organisatie opgezet worden (netwerk van de logistiek  NvdL) welke in een bestaande of aparte stichting ondergebracht wordt met in ieder geval een nadrukkelijk eigen gezicht en taakstelling. Deze organisatie zal kantoor houden in het HvdL. Voor meer toelichting over de organisatie zie hoofdstuk 3. Inschatting van de oppervlakte van het kantoor die deze organisatie nodig heeft = 25m2. Daarnaast heeft de organisatie ook wat voorzieningen nodig om te vergaderen / presenteren. Dit kan in gemeenschappelijke ruimtes. Naast de genoemde vaste bewoners zijn er diverse partijen die aangegeven dat ze op een meer flexibele wijze gebruik zouden gaan maken van het HvdL. Denk dan bijvoorbeeld aan huur vam vergaderruimte, presentatieruimte, lesfaciliteiten of tijdelijke huur kantoorruimte. De concrete diensten die door de potentiele bewoners geboden worden zijn: Nr. Bewoner Diensten 1 ROC • MBO opleidingen logistiek • Maatwerk training (scholingsmakelaar) 2 SSPL • Matchen arbeid (werkcoach) • Eventueel aanbieden van kennis of advies rondom (vernieuwende) arbeid concepten (sociale innovatie) 3 TLN • Huidige diensten in huidige model 4 NvdL • Kennis loket (kenniscoach); • Faciliteiten (vergaderen, presenteren, bijeenkomsten); • Logistieke regio regie rol; • Kartrekkers rol (positionering, profilering, samenhang onderdelen en marketing & communicatie NvdL & HvdL / logistiek in de regio). 5 Zakelijke dienstverleners • Eigen diensten In hoofdlijnen heeft het werkveld uitgesproken te willen betalen voor zaken als: • Maatwerk oplossingen arbeid; • Maatwerk scholing; • Kenniscoach (nadat het zich bewezen heeft). In een aantal gevallen voor bijeenkomsten / congressen / etc. (afhankelijk van hetgeen geboden wordt). Naast het afnemen van diensten zullen bedrijven uiteraard ook nadrukkelijk bij moeten dragen in het promoten van het HvdL. 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

10

Partijen die een cruciale rol spelen “achter” de bewoners / het huis zijn: Nr. Stakeholder Rol / bijdrage 1 Gemeente Tilburg • De gemeente Tilburg (eventueel samen met andere gemeenten en/of provincie en/of …) moet aanloopbudget beschikbaar stellen voor dekking algemene onderdelen van het netwerk (incl. kennis loket); • De gemeente Tilburg (eventueel samen met andere gemeenten en/of provincie en/of …) moet budget beschikbaar stellen voor een ingroeimodel voor het huis (kantoorpand wat vanaf de start nog niet volledig gevuld zal zijn). 2 UWV • Werkveld loket SSPL vestigen & bemensen in het HvdL. 3 Belangen & • TLN moet zich gaan vestigen in het HvdL; branchevertegenwoordiging • ROBO / Transtil / een eventuele logistieke kiemgroep BZW / BORT / … moeten bijeenkomsten houden in het HvdL; • ROBO / Transtil / BORT / … moeten nadrukkelijk bijdragen in het promoten van het netwerk en het huis. 4 De Ideale Connectie • De Ideale Connectie die op dit moment de logistieke regio agenda behartigd moet deze regio regie rol “integreren” in NvdL of andersom; • Het logistiek deel van De Ideale Connectie zou mogelijk kantoor moeten houden in het HvdL. 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

11

3. INVULLING HUIS VAN DE LOGISTIEK Onze regio ademt logistiek: veel logistieke bedrijvigheid, een perfecte geografische ligging, prima (multimodale) ontsluiting, voldoende bedrijventerreinen, een lange logistieke historie en een echte arbeidersstad. Midden-‐Brabant is een regio die met name sterk is in het uitvoeren van logistiek, het doen! Een sterk logistiek lichaam wat enorm veel werk kan verzetten, wat er echter ontbreekt is een knappe “kop”. Een kop die structureel nadenkt over logistiek in de regio als totaal. Vanuit een centrale coordinatie & plek de logistiek in de regio naar een (nog) hoger plan brengen, een netwerk met een “clubhuis” waar gewerkt wordt aan slimme doe logistiek. Het huis van de logistiek (HvdL) zou een goede, concrete impuls zijn voor deze centrale plek. Het concept moet de volgende kernwoorden omvatten (samengesteld uit interviews): • heldere positionering en doel; • verbinden; • regionale focus; • proactief; • kundige bemensing; • een huis van de praktijk / slimme doe logistiek; • ontmoeten; • complementair; • zichtbaar; • maatwerk; • aanjagen samenwerking; • neutraal; • bijdragen in tegengaan schaarste arbeid en kennisuitstroom; • bereikbaar; • local heroes; • logistieke buzz; • matchen; • logistieke huiskamer; • duurzaamheid; • sociale innovatie. Het HvdL moet een herkenningspunt en een logistieke baken zijn in Midden-‐Brabant. Een broeiplaats waar scholing, arbeid en kennis met een praktisch karakter bij elkaar komen en de regio van dienst zijn. Het HvdL = • Logistiek Midden-‐Brabant onder 1 dak (ROC / SSPL / Kennisloket / …); • Werkveld georiënteerd; • Zichtbaarheid en bereikbaarheid; • Proactief makelen & schakelen in scholing, arbeid en kennis  de logistieke makelaar; • Ontsluiten kennis (trechter functie van beschikbare kennis / projecten / initiatieven); • Actieve netwerk rol (o.a. verbinding van de 3 O’s in de logistiek); • Regio regie rol logistiek (heldere visie / doelen); • Complementair aan andere organisaties en initiatieven in Midden-‐Brabant en elders in Brabant; • Bijdrage aan regio imago logistiek; • Een huis van en voor de praktijk. De volgende onderdelen lijken goed te passen in het concept: 1. Scholing 2. Arbeid 3. Kennis 4. Boulevard 5. Huiskamer 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

12

1. Scholing Vanuit het HvdL wil en moet het ROC (logistieke opleidingen) nog nadrukkelijker gaan werken aan: • Groei logistieke opleidingen; • Professionaliseren en uitbreiden logistiek MBO opleidingen (specifiek BOL 3 & 4 (denk aan supervisor warehouse of verkoopmedewerker); • Focus op bedrijfsleven (nog mee dan nu het geval is)  o actievere relatie werkveld (intensiever en breder); o breder netwerk van praktijk – leer bedrijven; o … • Bieden van (maatwerk) training voor medewerkers van bedrijven (mogelijk in een combinatie van ROC / VTL / …). Dit kan mogelijk vorm krijgen in de vorm van een scholingsmakelaar waarbij regie van de scholingsmakelaar in handen ligt van ROC; • Inspelen op het ontwikkelen van branche & bedrijfspecifieke competentiemodellen, les-‐ & training materiaal (bijv. alla VAPRO); • Een leven lang leren via een soort van flexibel scholingsabonnement; • Slimme doorstroom / aansluiting op (logistieke) HBO’s in Brabant; • Slimme & actieve samenwerking met partijen in huis en netwerk. 2. Arbeid • Sector Service Punt Logistiek (SSPL) in het HvdL (althans de werkcoaches / gezicht richting ondernemers), het werkplein (locatie voor werkzoekende) zal uiteraard op NS plein (UWV) blijven zitten); • SSPL moet zich nog breder oriënteren (lees relatiebeheer met meer bedrijven) op het matchen van arbeid en de markt nog beter leren kennen (kennis van het vak transport / logistiek); • De beoogde rol van het SSPL als breedte loket wordt ondersteund vanuit het HvdL (zie toelichting logistiek makelaar verder op in dit hoofdstuk). SSPL concentreert zich op arbeid (werkcoaches), ROC op scholing en de kennis wordt geboden vanuit het kennisloket van het HvdL; • Slimme & actieve samenwerking met partijen in huis en netwerk. • In de opstart van het SSPL was het al de bedoeling dat het een breedte loket zou worden (werkplein, scholing en kennis). Tot dusver heeft het SSPL zich vooral gericht op het werkplein deel (matchen werklozen – bedrijven) met een actieve rol richting bedrijven via werkcoaches. Het HvdL zou voor het SSPL een impuls moeten bieden om op een goede manier invulling te geven aan de onderdelen scholing en kennis/advies. Dit kan vanuit het HvdL ondersteunt worden en in samenspraak met de medebewoners van het HvdL goed ingevuld moeten worden. In de kern zijn er 3 rollen te benoemen in het HvdL in maatwerk en werkveld gerichte oplossingen: werkcoaches, kenniscoaches (zie onderdeel 3, kennis) en scholingsmakelaars. Dit team moet in slim samenspel het werkveld gaan bedienen! 3. Kennis De rol van het kennisloket is het verbinden van onderwijs en werkveld en proactief kennis op een praktische wijze naar het werkveld brengen. Het HvdL kennis loket gaat zelf geen kennis ontwikkelen maar bestaande kennis slimmer “trechteren” naar de regio. Hierbij zou dit ook nog eens met een bepaalde focus ingevuld kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan thema’s zoals duurzaamheid of sociale innovatie. Deze rol zou prima ingevuld kunnen worden in de vorm van een kenniscoach (team van kenniscoaches). Een kenniscoach zorgt voor: • Land-‐ & schenkpunt (makelen & schakelen) gericht op het operationaliseren (proactief, praktisch en maatwerk) van hoogwaardige logistieke kennis / toegepaste wetenschap. Denk bijvoorbeeld aan:  scripties;  resultaten wetenschappelijke onderzoeken;  resultaten toegepaste wetenschap;  wetenschappelijke artikelen;  resultaten demoprojecten; • Regio loket functie voor Vitale Logistiek / Kennis DC’s (DINALOG) / UvT (bijv. TELOS + Tilburg Institute for Supply Chain Management Research (TISC)); • Matchen studenten – bedrijven; • Matchen kennisvraag bedrijven met kennisinstellingen; • Werkveld kennis accountmanagement (proactieve verspreiding); • Regierol logistieke projecten en concepten Midden-‐Brabant; 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

13

• Lobby & werving (logistieke) fondsen / subsidies; • Ontwikkelen DEMO projecten / toegepaste wetenschap projecten met en voor het regio werkveld; • Organiseren bijeenkomsten rondom kennis (thema’s, sprekers, ervaring delen, voorlichting projecten, etc.); • Slimme & actieve samenwerking met partijen in huis en netwerk. De kenniscoach zou in eerste lijn regionale kennisinstituten en initiatieven moeten verbinden met het werkveld in de regio. Denk hierbij aan instituten als UvT, TuE, NHTV, DINALOG, Fontys en Avans. Naast deze regionale instituten moet een kennismakelaar het kennisveld in de breedte kennen. Geen van de opleidingen waarmee gesproken is (NHTV, UvT en DINALOG) was op voorhand bereid om op vaste basis meters of medewerkers beschikbaar te stellen voor een kennisloket in het HvdL. Wel gaven ze allemaal aan dat ze bereid zijn op een actieve manier kennis beschikbaar te stellen. DINALOG gaf aan dat ze uiteraard alle kennis beschikbaar zullen stellen maar sprak ook direct dat er een slim samenspel moet ontstaan tussen DINALOG, de beoogde kennis DC’s die aan logistieke HBO’s in Nederland gekoppeld gaan worden en (MBO) regio loketten zoals het HvdL. Een directe link DINALOG – HvdL lijkt niet de meest voor de hand liggende route, de route DINALOG – kennis DC – regioloket HvdL is een meer logische weg. Het beoogde kennis DC in Zeeland – Brabant is overigens Vitale Logistiek (coördinatie bij de NHTV). UvT gaf aan dat ze bezig zijn om de logistiek intern beter te organiseren door het Tilburg Institute for SUpply Chain management research op te richten (TISC). Naast dat dit meer samenwerking met de versnipperde interne logistieke expertise moet opleveren (ongeveer 10 experts over 4 verschillende disciplines: econometrie, strategie & organisatie, TIAS en ICT) moet het ook voor de buitenwereld meer duidelijkheid bieden. Ze gaan hiervoor een website oprichten en een stuk centrale secretariaat functie opzetten. Ze hebben aangegeven dat kennisloket in het HvdL een prima extra impuls is om kennis vanuit TISC naar de regio te brengen. Kennis kan via een actieve lijn tussen TISC en het kennisloket van het HvdL prima beschikbaar worden gesteld (bijv. resultaten van afstudeerscripties). Verder gaf UvT aan dat het goed zou zijn dat het kennisloket ook actief meewerkt in het stationeren van afstudeerders bij bedrijven in de regio en ondersteunt in de vertaling van een werkveldvraagstuk naar een wetenschappelijk vraagstuk. NHTV gaf aan dat ze eventueel wel bereid zijn om in bepaalde projecten / initiatieven op flexibele basis ruimte te willen huren of resources onder te willen brengen. Let wel, dit moet dan wel toegevoegde waarde hebben en zal dan vooral te maken hebben met de mate van betrokkenheid van het werkveld in Midden-‐Brabant bij bepaalde projecten / initiatieven. Kennis van de NHTV of kennis & resultaten van Vitale Logistiek projecten zullen uiteraard actief beschikbaar worden gesteld aan het kennisloket van het HvdL. Tenslotte is het kennistransfer punt op UvT bezig met het initiatief United Brains in Midden-‐Brabant. Mogelijk kan vanuit dit initiatief wel (parttime) bemensing geleverd worden. Het is overigens nadrukkelijk niet de bedoeling dat het kennisloket een inhoudelijke advies (adviesbureau) functie krijgt. Voor specifieke kennisvragen kan er wel een makelaarsrol ingevuld worden. Deze makelaarsrol zal met name gericht zijn op kennis-‐ & opleidinginstituten en niet zozeer op adviesbureaus. 4. Boulevard Mogelijk kan er een “boulevard” (binnen een kantoor verzamelpand) gerealiseerd worden waar instanties en/of zakelijke dienstverleners die waarde toevoegen aan het HvdL en elkaar kunnen “versnellen”. Uiteraard moeten de instanties / bedrijven een bepaalde logistiek focus hebben, te denken valt aan: • branchevertegenwoordiging; • intermediairs; • trainers / trainingbureaus • adviesbureaus • ICT bedrijven • re-‐ / outplacement • uitzend organisaties • … Eventueel combineren met een “virtuele logistieke boulevard”  digitale boulevard (alla second life) met instanties en/of zakelijke dienstverleners op het gebied van opleiding, arbeid en kennis. Als een fysieke boulevard niet gewenst / haalbaar is, is dit wellicht een prima alternatief. 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

14

5. Huiskamer Het HvdL moet ook de huiskamer van de logistiek worden, het HvdL moet een vanzelfsprekende ontmoetingsplaats worden voor logistieke “aangelegenheden”. Denk bijv. aan: • vergaderingen; • congressen / workshops; • presentaties; • overige bijeenkomsten. Praktisch is het 1 en ander goed te realiseren omdat bepaalde faciliteiten toch aanwezig moeten zijn voor o.a. de logistieke opleidingen van ROC. Met ontmoeten bedoelen we ook dat intermediairs / branche-‐ & belangen vertegenwoordiging elkaar ontmoet in het HvdL. Te denken valt aan: • ROBO • BZW / BORT • Transtil • TLN • EVO • … Om een HvdL met de genoemde onderdelen mogelijk te maken is er een kantoor verzamelpand en een neutrale organisatie “netwerk van de logistiek” (NvdL) nodig. Deze organisatie (wellicht aparte stichting of onderbrengen bij een bestaande stichting / organisatie) heeft de volgende taken: 1. coördinatie totaal concept; 2. ontwikkelen & uitvoeren kennisloket; 3. huismeesterschap. 1. Coördinatie totaal concept: Onder de coördinatie van het totaal concept wordt verstaan: • Kartrekker (bewaken, beheren en doorontwikkelen) van het totaal concept  profilering, positionering, samenhang onderdelen, marketing / communicatie, etc.); • Logistieke regio regie rol (uitvoeren logistieke beleidsnota/agenda, ondersteuning logistieke regio initiatieven van bijv. branche/belangenvertegenwoordiging, relatiebeheer logistieke werkveld binnen & buiten (bijv. NDL, V&W, KNV, etc.) de regio; • Slimme samenwerking en aansluiting overige regio initiatieven (bijv. TIC of United Brains Midden-‐Brabant of …)  voorkomen van dubbelingen & voorkomen “overbelasting” logistieke werkveld (HvdL als one-‐point-‐of-‐contact); • Zorgen dragen voor bepaalde mate van “verkeer” in het HvdL  ondernemers naar het huis halen (vergaderen, bijeenkomsten, congressen, workshops, info, etc.); • Ontwikkelen & coördineren van een programma gericht op logistieke talenten (ontwikkeling). 2. Ontwikkelen & uitvoeren kennisloket: Onder de ontwikkeling & uitvoering van het kennisloket wordt verstaan: • Bemensing rol kenniscoach (matching vraag – aanbod kennis); • Specifieke profilering en positionering kennisloket; • Kennis relatiebeheer (zowel aan de kant van kennisinstituten als aan de kant van de bedrijven in de regio); • Organiseren kennisbijeenkomsten (aansluiten op “verkeer” in het HvdL vanuit het totaal concept); • In samenspraak met de kartrekker van het totaal concept HvdL de juiste verankering en rol van het kennisloket in het totaal concept van HvdL. Als het wenselijk is zou het kennisloket ook nog uit de taken van het NvdL (Netwerk van de Logistiek) losgeweekt kunnen worden en opgepakt of ingevuld kunnen worden vanuit een kennisinstituut. Als dit gebeurt is het wel van belang te waken dat er een kennisloket komt en dat voldoende verankering heeft met de regio Midden-‐Brabant en voor deze regio dan ook voldoende (concrete) resultaten boekt. 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

15

3. Huismeesterschap: Onder het “huismeesterschap” wordt verstaan: • Beheer en coördinatie algemene faciliteiten (waaronder ook flexibele verhuur (bijv. tijdelijk kantoor of huur locatie voor evenement / bijeenkomst); • Toetsen bewoners (wie wel en wie niet) aan transparante voorwaarden + centraal aanspreekpunt bewoners; Onder algemene faciliteiten wordt verstaan: • Receptie (incl. bemensing); • Kantine / catering (invulling catering door cateraar); • Algemene ruimtes (vergaderen / presenteren / toiletten / opslag / ICT / etc.); • Algemene service: overige facilitaire diensten zoals schoonmaak, onderhoud, centrale ICT voorziening, (basis) verzekeringen, bewaking, etc.. Het totale concept naar buiten kan concreet ingevuld worden als het concept de “Logistieke regio makelaar”:

!"#$%&$'(')*'+(,'!-

LOGISTIEKE REGIO MAKELAAR (NvdL)

Scholingsmakelaar

Werkcoach

Kenniscoach

ROC

Overige partijen Overige partijen

UvT

UWV

DINALOG

Overige partijen NHTV

...


16

Het totaal concept van een netwerk (NvdL) & een huis (HvdL) zal stapsgewijs vorm moeten krijgen. Een NvdL is onlosmakelijk verbonden met een HvdL. Het huis komt zeker niet tot volle wasdom zonder een stevig, functioneel en actiegericht netwerk, je kunt stellen dat het coordinerende team als 1 van de eerste taken heeft: het neerzetten van een centraal, overkoepelend regio NvdL. Vanuit het netwerk kunnen de volgende componenten op korte termijn opgestart worden: • Coördinatie totaal concept (onderdelen op afzonderlijke, eigen locaties); • Kenniscoach De potententiele bewoners zullen bij aanvang ieder de huidige locatie houden. Wat het NvdL in de coördinerende rol direct op kan pakken is: • ontwikkelen en uitvoeren (ondersteunen) van een totaal concept van arbeid, scholing en kennis (kartrekkers rol); • logistieke regio regie rol; • realiseren slimme samenwerking en aansluiting op overige regio initiatieven; • zorgen voor & faciliteren logistiek “verkeer” / ontmoeting op diverse locaties in de regio; • ontwikkelen & coördineren van een programma gericht op talent development. Naast een eenvoudig kantoor heeft een netwerk dan nog geen fysieke eigen plek nodig voor bijeenkomsten. Het zou hiervoor gebruik kunnen maken van ruimtes van partijen die aangesloten zijn / lid zijn van het netwerk, dus gebruik makend van bestaande ruimtes in de regio. Een netwerk zonder huis zou echter afbreuk doen aan het totaal concept. Minpunten van een netwerk zonder een huis zijn: • minder duidelijk “ownership” • geen duidelijke eigen plek; • het is lastiger om aan sec een netwerk een goede identiteit te koppelen; • er wordt minder centraal “verkeer” op gang gebracht (zaken als BORT en ROBO overleg zullen gewoon gehouden worden daar waar het nu plaatsvindt); • continuïteit van een netwerk is meer kwetsbaar dan een huis; • ontbreken van de versnelling van het letterlijk onder 1 dak te zitten (je zoekt elkaar dan ook veel eerder ook en meer structureel op zonder tussenkomst van aanjager). Een huis met een aantal logistieke bewoners zorgen t.o.v. alleen een netwerk sneller en duidelijker voor een bepaalde kritische massa met een gezicht die een gezamenlijk, algemeen belang vertegenwoordigen om actief met logistiek bezig te zijn in de regio. Door deze kritische massa onder 1 dak te brengen is de kans op duurzaam succes groter (kip – ei effect), het is gewoonweg duidelijker en meer zichtbaar. Het risico bestaat dat het netwerk te veel ad hoc gaat opereren en op den duur weer wegzakt. Het blijkt ook uit meerdere logistieke netwerk initiatieven dat het lastig is deze aan de gang te krijgen en met name voldoende vruchtbaar (slagvaardig) en levendig te houden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan Transtil, maar ook aan de logistiek tak van De Ideale Connectie. Een kern van het al dan niet slagen van een netwerk van de Logistiek zal zitten in voldoende en goede bemensing en continuïteit. Er moet een duidelijke logistieke katrekker komen, in staat om buiten organisatie grenzen te denken en handelen. Het netwerk moet daarnaast de tijd krijgen om zich te ontwikkelen. De aanloopkosten voor de eerste 3 jaar van een netwerk en het ontwikkelen van het huis komen op ongeveer Euro 900.000,-‐. De kosten na 3 jaar liggen op ongeveer Euro 125.000,-‐ per. In een businessmodel, wat gedurende de eerste 3 jaar neergezet moet worden, moet deze jaarlijkse kostenpost naar een 0 niveau brengen.


17

4. AANBEVELINGEN Vanuit de gesprekken en uitgevoerde verkenning worden de volgende aanbevelingen gedaan: • Een netwerk met een opzichzelfstaand volwaardig, eigen fysiek, logistiek huis lijkt in 1 stap moeilijk haalbaar. Op dit moment is het aantal/volume initiële bewoners nog niet zeker. Het is realistischer te kiezen voor een ingroei-‐model worden waarbij de volgende stappen worden voorgesteld: 1. Starten overkoepelend, logistiek regionetwerk gebaseerd op bestaande communties / initiatieven ( bijvoorbeeld op basis van een “fusie” van logistieke community BZW, ROBO, Transtil, de Logistiek tak van De Ideale Connectie en logistieke initiatieven in overige gemeenten in Midden-‐Brabant). Eventueel kan er een onderliggende werkgroep en themaoverleg structuur ontstaan in het “Netwerk van de Logistiek” (NvdL). Denk bijvoorbeeld aan het huidige ROBO overleg  overleg aansluiting onderwijs – werkveld. Werkgroep is een meer vaste deelgroep en een themagroep is meer tijdelijk van aard en kan ontstaan rondom bijvoorbeeld een kennisvraag of project; 2. NvdL organiseert en coördineert een model voor samenwerking en versterking van arbeid (vertrekpunt = SSPL), scholing (vertrekpunt = ROC) en kennis (geschetste kennisloket) gericht op het werkveld  praktische invulling korte termijn behoefte wekveld; 3. NvdL zet een roadmap (deliverables, acties en deadlines) uit waarin lopende initiatieven en nog te ontwikkelen initiatieven stap voor stap leiden tot het realiseren / implementeren van de visie die is vastgelegd in een visiedocument en waar alle relevante partijen ook hun betrokkenheid in tonen door een manifest te ondertekenen. Een NvdL raad van toezicht en bestuur waarin vertegenwoordigers van de 3 o’s zitten zullen de roadmap voortgang toetsen & bewaken; 4. Parralel aan stap 2 en 3 is 1 van de kerntaken van het netwerk: realiseren van een fysiek huis van de logistiek (HvdL). In dit huis gaan relevenate partijen uit het NvdL “samenwonen”. In het huis komen o.a. de volgende initiële partijen te wonen: a. Organisatie Netwerk van de Logistiek (= incl. kennisloket / kenniscoach); b. Logistieke opleidingen ROC; c. SSPL werkgever loket / werkcoaches; d. (TLN regiokantoor Zuid) e. (VTL) f. … • NvdL moet een hoofdrol gaan spelen in het realiseren van de ambitie die in de logistieke regio visie vast ligt / vast komt te liggen, lopende projecten en initiatieven moeten bij gaan dragen aan een gezamenlijk toekomstbeeld; • Maak in de profilering en positionering slim gebruik van social media mogelijkheden (twitter, linked-‐in, etc.); • Zorg vanuit het NvdL voor slimme kruisverbanden en samenwerking met andere (niet logistieke) regionale initiatieven (United Brains, Seedlinqs, etc.); • Zorg voor een sterke organisatie en bemensing van het NvdL en geef het netwerk de tijd om tot wasdom te komen; • Stel vanuit de gemeenten/provincie opstartbudget beschikbaar om NvdL te kunnen opzetten en doorontwikkelen. Na 3 jaar moet er een goed model staan waarin het NvdL gezamenlijk gefinancierd wordt, deels met gemeenschapsgeld en deels met bijvoorbeeld lidmaatschapgeld vanuit ondernemers. De eerste voornaamste acties die noodzakelijk zijn om het netwerk & huis van de Logistiek te realiseren zijn: 1. Vastleggen definitieve logistieke regio visie; e 2. Budget vrijmaken voor 1 3 jaar NvdL; 3. Invullen / opzetten organisatie NvdL; 4. Bestaande netwerken fuseren / omsmelten tot NvdL cq verbinden via het NvdL; 5. Roadmap in detail invullen (combinatie van acties voor vandaag (arbeid, scholing en kennis) en realisatie lange termijn initiatieven om tot visie te komen  10 jaren plan); 6. Concrete uitvoeringagenda / acties onder de roadmap leggen; 7. Opstellen en ondertekenen regio manifest waarin visie en roadmap verankerd zijn en onderschreven worden. De volgende punten worden kort uiteengezet ter onderbouwing van de aanbevelingen: • Concept toekomstbeeld: Smart Traffic Network; • Roadmap NvdL met onderliggende initiatieven  het 10 jarenplan; • Concept organisatie model Netwerk van de Logistiek 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

18

Concept toekomstbeeld: Smart Traffic Network Smart Traffic Network is een netwerk wat moet organiseren dat goederenstromen zo slim mogelijk worden in-‐, door-‐ en uitgevoerd in de regio Midden-‐Brabant. Een open netwerk dat van en voor de regio is. Het is geen expliciet eigendom van 1 of enkele partijen, iets als bijvoorbeeld een coöperatie is een meer passende vorm. Het netwerk heeft als doel om middels slimme technieken, arbeid en kennis te werken aan een vorm van zelforganisatie die aangeeft welke stromen via welke modaliteiten, via welke hubs in of door Midden-‐Brabant moeten lopen. Er moet sprake zijn van een maximaal duurzame ontsluiting van de regio met de minste waste (in CO2, tijd (bijv. files), kilometers, …) en het beste rendement gerealiseerd door het beste logistieke arbeidkapitaal, alleen dan kunnen we een duurzame logistieke groei realiseren. Een omgeving waar veel logistieke ondernemers en operaties zich thuis zullen voelen: een duurzame, slimme logistieke regio. 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

19

Sleutelwoorden in het geschetste toekomstbeeld zijn: • Netwerk • Geavanceerde (ICT) technieken • Duurzaam • Transparant • Kennis • Samenwerking • Zelforganisatie • Sterk en slim arbeidkapitaal • Modal merge (modaliteiten maximaal uitnutten & op elkaar afstemmen) Je kunt het geschetste toekomstbeeld ook zien als de nieuwe vorm van ondernemen (ondernemen 2.0): ondernemen in samenspraak en balans met je omgeving. Schaarste aan middelen, duurzaamheid en de veranderende medeweker noodzaken ondernemers anders te gaan denken en meer samenwerking te zoeken buiten de bedrijfsgrenzen. Netwerk ondernemingen hebben de toekomst! Het heeft dus alles te maken met sociale innovatie, het speerpunt van de regio Midden-‐Brabant. Diverse reeds lopende logistieke projecten in Midden-‐Brabant zijn op dit moment nog losstaande initiatieven die echter wel degelijk bijdragen aan een dergelijk toekomstbeeld: Initiatief Bijdrage aan geschetst toekomstbeeld Logistieke projectlijn (Smart Traffic Network) De Ideale Connectie (Logistics City) Proces Dashboards

Freightfactory

Safefficient

Doorbraak bundelen goederenstromen Kompas Duurzaam Goederenvervoer Human Site of Lean Logistics

SSPL Masterplan Havens & multimodale ontsluiting Veiligheid Logistic Accelerator

Transparantie in bedrijfsprocessen / ketenprocessen (inzicht).  Informatie & transparantie  Slimme arbeid Bedrijfsgrens overstijgend slim samenbrengen van vrachtcapaciteit en ladingaanbod middels de intelligent agent ICT techniek.  Geavanceerde ICT techniek  Aanpak samenwerking Ontwikkelen van Green Lanes waardoor veilige ketens ontstaan met zo min mogelijk verstoringen.  Afstemming en koppeling processen in de keten  Werkwijze samenwerking controlerende instanties & bedrijven Combineren van goederenstromen tussen verladers en dienstverleners.  Meer geconsolideerde transport  Aanpak samenwerking Ontwikkelen van duurzaamheid beleid (incl. actieplan) & rapportages.  bewust meer duurzaam ondernemen (eigen visie op duurzaamheid)  Informatie & transparantie Aanpak proces verbeteringen met balans tussen medewerkers & klanten.  Slimme arbeid  Aanpak structurele procesverbetering (ook in relatie met opvolgende schakel (bijv. klanten) in de keten Actieve, logistieke werkveld bediening vanuit UWV.  Versterken arbeidkapitaal (instroom / bij-‐ & nascholing)

Slimme Logistiek

Structurele doorontwikkeling havens Midden-‐Brabant.  versterken infrastructuur (incl. haventerreinen)  verbeteren aansluiting modaliteiten

Infrastructuur

Truck facility parking.  Veilige hubs.

Infrastructuur

Verstevigen kennisinfrastructuur in Brabant (voortbordurend op Vitale Logistiek) en specifieke DEMO’s uitvoeren (Midden-‐Brabant = Sustainable Supply Chains).  structurele slimme kennisaanvoer  aanpak inrichten duurzame ketens  duurzaamheid concepten / aanpak tussen overheid & ondernemers

Kennis

Slimme logistiek

Slimme logistiek Slimme logistiek Slimme logistiek

Arbeidsmarkt

Arbeidsmarkt

Logistieke initiatieven binnen De Ideale Connectie rondom luchtvaart zoals dragen uiteraard ook bij aan Smart Traffic Network. De lucht is ook een belangrijke modaliteit om de regio hoogwaardig te ontsluiten.


20

Daarnaast spelen er ook initiatieven die niet direct binnen de logistieke projectlijnen van De Ideale Connectie (Logistics City) vallen of zelfs niet direct aan de regio Midden-‐Brabant verbonden zijn waar echter zeker meerwaarde voor de regio in zit: • Stedelijke distributie • Strategic Initiative on Freight Telematics and Logistics Chains Management (slimme ICT technieken) • Intelligent Transport Systems (Car & Infra technieken) • Duurzame Logistiek • Ultimate (slimme multimodale netwerken R’dam – achterland (o.a. Brabant Intermodal)) • Etc. Het NvdL moet zorg dragen voor: • samenbrengen van partijen (zwaartepunt = ondernemers)  direct meer samenhang tussen diverse overlegorganen (bij voorkeur zo veel mogelijk “fusies”); • samenhang tussen de diverse projecten en projectlijnen De Ideale Connectie (Logistics City)  naar een toekomstbeeld / visie toewerken; • coördinatie en bijdragen in het structureel, proactief inbedden van logistieke arbeid, kennis en scholing in de regio; • slimme samenwerking overige regionale initiatieven; • logistieke profilering en promotie in en van de regio. Voor wat betreft de lopende of binnenkort startende initiatieven binnen De Ideale Connectie (Logistics City) is het een kwestie van de juiste samenhang en toegevoegde waarde concreet benoemen voor de einddoelen van een toekomstbeeld zoals Smart Traffic Network, initiatieven moeten per definitie bij gaan dragen aan de totale visie. Roadmap NvdL In de afronding / oplevering van de verschillende initiatieven en projecten heeft de organisatie van NvdL nadrukkelijk de taak om de resultaten van deze individuele projecten en initiatieven aan te laten sluiten op het toekomstbeeld / het overall einddoel. Op 31-‐12-‐10 moet de detailinvulling (deliverables, acties & deadlines) van de roadmap helder zijn. Daarnaast zullen zaken als Netwerk van de Logistiek / Huis van de Logistiek en het hieraan gerelateerd SSPL nieuwe stijl, de scholingsmakelaar, etc. als continue proces door de roadmap heen lopen.


21

Concept organisatie model NvdL

Zoals geschetst zijn er 3 niveaus te benoemen: 1. Raad van toezicht; 2. Bestuur; 3. Operationele organisatie. De raad van toezicht zou bijvoorbeeld ingevuld kunnen worden door de Development Board van De Ideale Connectie, de raad van toezicht moet in ieder geval bezet worden door (logistieke) topmensen uit de 3 o’s uit de regio. Rol van de Raad van Toezicht is het bewaken van strategische doelen, lobby & netwerken en toetsing budgetten / begrotingen op hoofdlijnen. Het bestuur moet ook een passende vertegenwoordiging zijn vanuit de 3 o’s, het bestuur wordt ingevuld door maximaal 4 personen (2 vanuit ondernemers, 1 vanuit onderwijs en 1 vanuit overheid). 20100604-‐1.6-‐BH Summary haalbaarheid Huis van de Logistiek-‐1.docx Version date: 20100618

22

Het bestuur houdt op hoofdlijnen toezicht op de operationele organisatie NvdL (coördinator NvdL, secretariaat en kenniscoach). Voor wat betreft het secretariaat en andere algemene zaken moet er slim gecombineerd worden met de back-‐office van De Ideale Connectie of mogelijk kan De Ideale Connectie de administratie en het secretariaat zelfs volledig voeren. Ook de rol van coördinator NvdL en kenniscoach kan bij De Ideale Connectie ondergebracht worden. Indien een aparte stichting Netwerk van de Logistiek niet noodzakelijk is of verder geen waarde toevoegt kan het Netwerk van de Logistiek als totaal zelfs als een label ondergebracht worden bij De Ideale Connectie. De exacte invulling van de organisatie is afhankelijk van wat het werkveld in de breedte noodzakelijk en wenselijk vind. Rolverdeling: Rol Taken Raad van toezicht Controleren en toetsen hoofdlijnen en strategie, toetsen budgetten / begroting op hoofdlijnen en lobby & netwerk rol. Bestuur Op hoofdlijnen aansturen van operationele organisatie (richting geven), accorderen projectinitiatieven & budget aanvragen, aftekenen uitgaven (boven limiet X) en toetsen resultaten. Coördinator NvdL Operationeel eindverandwoordelijk Secretariaat Back-‐office rol (eventueel gedeeld met De Ideale Connectie en/of TIC ). Kenniscoach Verantwoordelijk voor kennisbundeling, kennisnetwerk, kennismatch Alle exacte bevoegdheden zullen in statuten of ander formeel document vastgelegd moeten worden.


23

Bijlagen

Bijlage 1 Samenvatting genoemde punten ondernemers – werkveld •

•

• •

• • • • • • •

• • •

• • • • •

• •

Een centrale logistieke “plek” in de regio zou een goede zaak zijn, vanuit ondernemers moet er echter wel een concrete behoefte zijn. Een echte directe aanleiding / behoefte is er vanuit ondernemers niet (acuut probleem), indirect zijn er tal van redenen te noemen; Het gat tussen de genoemde onderdelen van het huis (arbeid, kennis en scholing) vertegenwoordigd door o.a. SSPL, ROC en UvT en het werkveld is op dit moment behoorlijk groot. Een aantal partijen kent het initiatief SSPL bijvoorbeeld niet en de meeste bedrijven die in de verkenning gesproken zijn hebben geen relatie met UvT en zijn niet (pro)actief in gesprek met ROC (bijv. niet op de hoogte van maatwerk oplossingen van ROC); Initiatieven zoals het SSPL moet van alle kanten (ook de ondernemers) beter omarmd en ondersteunt worden! Een proactieve houding (naar de ondernemers toe gaan) en kennis van zaken van het HvdL is voor het werkveld een must! Als dit geboden wordt is het werkveld zeker bereid ook zelf een actievere rol te gaan spelen (in gesprek gaan met, bijeenkomsten bijwonen of bijdragen in bijeenkomsten (bijv. sprekers), diensten afnemen (bijv. maatwerk scholing of kennis) maar ook iets als een actievere houding in het samenwerken met collega’s); HvdL zou nadrukkelijk een rol op moeten pakken in het tegengaan van schaarste in arbeid en de kennisuitstroom in de logistieke branche; Zorg ervoor dat niet steeds dezelfde bedrijven benaderd en bediend worden maar zoek actief een breder werkveld op vanuit het HvdL en de onderdelen in het huis; Zorg voor voldoende daadkracht en visie in het concept van het HvdL, het moet niet weer een initiatief worden wat na 1 of 2 jaar als een nachtkaarsje uit gaat; Zorg ervoor dat het überhaupt niet weer een nieuw losstaand initiatief is, daar zijn er al genoeg van. Zorg vooral voor meer samenhang tussen lopende initiatieven. Bouw door op bestaande communities; Wees kritisch over de concrete toegevoegde waarde van een huis. Een alternatief kan zijn om de losse onderdelen beter te laten functioneren en zorg voor samenhang, een passend netwerk; Alle stakeholders (3 o’s) moeten er vol achter gaan staan, alleen dan werkt het. De gemeente moet dan bijvoorbeeld ook nadrukkelijk een logistiek gezicht late zien! Een huis van de logistiek is op zich prima maar zonder een goede bemensing is het huis een lege huls! Er moet een conceptbewaker of kartrekker op een dergelijk initiatief komen, als dit niet gebeurt blijven de componenten arbeid, scholing en kennis losse onderdelen en zullen ze elkaar niet gaan versterken. Daarnaast zal een conceptbewaker ook nadrukkelijker moeten zorgen voor bekendheid in de regio en een actieve rol op moeten pakken in “de bedrijven naar het huis halen”; Naast ROC, SSPL en een kennisloket moet er wel kritisch gekeken worden welke andere bewoners er in het huis komen. Waak ervoor dat het niet een te commerciële show wordt; Er is behoefte aan maatwerk (scholing, arbeid en kennis). Geen algemene verhalen of te veel “lucht”; Maatwerk in kennis zit vooral in het “customizen” van algemene HBO / Universitaire kennis naar een bedrijfspecifieke situatie of een werkveld vraag op een goede manier doorvertalen naar een vraagstuk wat voor een kennisinstituut goed op te pakken is. Kennis is nu vaak een zoektocht + men is zich niet altijd bewust van de mogelijkheden en beschikbaarheid van kennis (ondernemers zijn er vaak te weinig mee bezig); Voor (MBO) scholing is er met name behoefte aan maatwerk op het gebied van administratief personeel, leidinggeven op de werkvloer en iets als het houden van beoordelinggesprekken; Mogelijk kan ROC ook iets betekenen in het ontwikkelen van wat meer specifieke werkveldbrede logistiek opleidingen (alla VAPRO voor chemische industrie); Er is ook behoefte aan intensiever / actiever contact met ROC inzake stagiaires en begeleiding van stagiaires; Voor maatwerk oplossingen (bijv. bijscholing) zijn bedrijven bereid te betalen; Voor een kennisloket / kennismakelaar is men over het algemeen best bereid om een bepaalde abonnementsvorm te betalen. Dit alleen als helder is wat bedrijven hiervoor krijgen. Mogelijk is een publiek betaalde opstart periode iets om het kennisloket zichzelf te laten bewijzen; Kennis moet getrechterd worden, op dit moment is het te diffuus, men weet niet goed waar men voor wat moet zijn; Een regio aanpak wordt omarmd. Veel organisaties werken landelijk en hebben niet altijd tijd (capaciteit / prioriteit) voor een regio of een bedrijf;


24

• • •

•

Andere koepels zoals bijvoorbeeld de BZW / BORT zijn vaak te algemeen en hebben niet een specifieke logistieke component. Voor het netwerk zijn deze initiatieven prima, voor de logistieke inhoud minder sterk; In weer andere regionale samenwerkingverbanden ontbreekt op dit moment een stuk visie en daadkracht om zaken concreet op te pakken (bijv. Transtil). Een initiatief als het HvdL zou hier wellicht iets in kunnen betekenen; In de meeste gesprekken is het woord samenwerking gevallen. Een aantal verladers noemde het eigenlijk van de zotte dat ze dienstverleners buiten deze regio inschakelen voor transport terwijl in de regio er prima dienstverleners zitten (Local Heroes). Hier moet toch meer in zitten. Ook dienstverleners geven aan dat ze graag meer willen samenwerken, onderling maar ook met verladers. Ze zoeken naar wegen hoe ze op een ander niveau structureel in gesprek raken met verladers. Ook wordt steeds genoemd dat samenwerken alleen zinvol is als het toegevoegde waarde heeft; Een nadrukkelijk agendapunt van het HvdL zou werken aan het logistieke regio imago moeten zijn. Mensen moeten er trots op mogen zijn dat ze in de logistiek werken en er moet een aanstekelijke “buzz” ontstaan (zit jij ook al in de regio Tilburg, dan wil ik er ook wel zitten).


25

Bijlage 2 Samenvatting genoemde punten belangen / branchevertegenwoordiging • • • • • • • • • • • • • • • • •

• •

Het HvdL zou bij kunnen dragen in het elkaar makkelijker en constructiever kunnen vinden. Hier ligt een kern van het probleem in Midden-‐Brabant; Er is een neutrale omgeving nodig om überhaupt te kunnen verbinden; Een deel van het werkveld zal een regio initiatief als het HvdL ontstijgen en de eigen weg naar bijv. DINALOG vinden; Wees helder in de profilering van het HvdL, wat is de focus en wat kan het werkveld verwachten; Een positionering van slimme doe logistiek zou goed zijn / een praktijk huis; Mogelijk is iets als het ondersteunen in het aanvragen van subsidies ook iets voor het HvdL (bijv. ook subsidies voor aanpassen panden (energie zuinig)); Waak er voor dat er op de boulevard niet te veel of te commerciële bedrijven komen (zoek een juiste balans); Over het algemeen zorgen commerciële bewoners echter wel voor een bepaalde swung en drive. Als je alleen niet commerciële organisaties als bewoners hebt dan kan het mogelijk ook wat “in slaap vallen”; Een huis met alleen maar opleidingen werkt niet, zorg voor een gezonde mengvorm van passende disciplines die waarde toevoegen voor het werkveld; Een praktijk ruimte (magazijn) voor leerlingen kan mogelijk een mooie aanvulling zijn. Naast het ROC zouden mogelijk diverse andere partijen de ruimte kunnen huren om te trainen; De markt heeft veel behoefte aan maatwerktrainingen; Zorg deels voor een flexibele werkomgeving in het huis (flexibel kantoor verzameldeel); Het zal lastig worden om het HvdL goed exploitabel te krijgen. De meters worden mogelijk nog wel ingevuld maar voor een stuk overhead of een kennisloket is het een stuk moeilijker iets betaald te krijgen; Iets wat in de aanvang gratis is (bijv. eerste periode uit publieke gelden) en later betaald moet worden door bedrijven kan lastig zijn. Hier een helder model voor neerleggen.; Hou het een aantal jaren vol, de opstart zal lastig zijn maar het moet voldoende kans krijgen om zich te bewijzen. Het is een typisch lange termijn initiatief; Logistieke verenigingen / belangenorganisaties kunnen (een deel van) hun bijeenkomsten / vergaderingen houden in het HvdL; Als een grootse opstart niet mogelijk is, doe het dan stap voor stap. Begin kleiner of ga eerst ergens bij in zitten totdat het HvdL op eigen benen kan staan; Denk goed na over het beheer / de acquisitie van bewoners. Wie mogen er wel in en wie niet en wie beoordeeld dit (toetsing commissie). Je moet dit zuiver en geloofwaardig houden anders gaat het niet werken; Het HvdL heeft een conceptbewaker nodig. Als dit er niet is wordt het een “gewoon” kantoor verzamelpand.


26

Bijlage 3 Samenvatting genoemde punten onderwijs • • • • • •

• • •

• • • • • •

• •

Betere zichtbaarheid van opleidingen (met name ROC) in de regio is gewenst; ROC wil groeien en zich ook doorontwikkelen op het gebied van maatwerk (aftersales); Ambitie om arbeid en scholing slimmer samen te brengen (o.a. ROC & SSPL verbinding); Kennisinstituten op afstand moeten (en dat kan ook) verbonden worden (kennis aanleveren)  creëren van “kennis hotlines”; Losse onderdelen moeten eerst beter gepositioneerd worden / aansluiten op het werkveld / functioneren voordat het wordt samengebracht (de vraag is of het samenbrengen hier in bijdraagt?); Pas op voor een te groot geheel wat niet meer te sturen is. De individuele onderdelen en overlegorganen hebben al moeite scherp te blijven, daadkrachtig te zijn en zich goed te positioneren en profileren. Als je zaken samenbrengt zal dit er niet makkelijker op worden (te veel belangen). Misschien goed om voordat je gaat “samenwonen” of belangenorganisaties of overlegorganen betrekt eerst heel scherp hebt wat de individuele partijen doen / welke rol ze hebben voordat je ze samenbrengt; Is het financieel allemaal haalbaar (kunnen exploitatie budgetten van bewoning van potentiële bewoners bijvoorbeeld zonder meer meegenomen worden?); Een centrale plek voor logistiek in Midden-‐Brabant is zeker goed (sterke regionale verankering); Er zijn al veel initiatieven en loketten (MKB loket UvT, BCE (UvT & TuE), Vitale Logistiek, DINALOG, TISC, etc.). Waak ervoor dat het niet weer als een nieuwe initiatief gepositioneerd wordt maar nadrukkelijk als een land-‐ & schenkpunt; Misschien is het wijs om vanuit de kennis een focus te leggen op een aantal speerpunten (vooraf afstemmen met het werkveld)  duurzaamheid wordt veel genoemd; UvT krijgt TISC (Tilburg Institute for Supply Chain management research)  hier wordt kennis binnen UVT gebundeld. Dit gebeurt vooralsnog betrekkelijk passief. Een hotline tussen HvdL en TISC is zeker goed; Zorg ervoor dat je het huis op 2 niveaus positioneert. Op het niveau van de regio (regio als geheel naar een hoger plan) en op het niveau van bedrijven (heldere profilering diensten en bieden van toegevoegde waarde); Er is in de regio behoefte aan regie; Zorg voor een duwer / trekker die het veld continue mobiliseert (aanjager); Vertaling van kennis naar werkveld en vise-‐versa. HvdL kan vanuit het kennisloket ook een toegevoegde waarde hebben in het matchen van onderwijsinstellingen en/of studenten & het regionale werkveld (bijv. vraagstuk werkveld vertalen naar juiste (wetenschappelijke) niveau of werkveldvraag bij de juiste instelling of persoon binnen de instelling krijgen. Of bemiddeling stage-‐ & afstudeerplaatsen; Het huis moet een huiskamer effect bewerkstelligen. De logistieke huiskamer van de regio. Ondernemers en anderen moeten er graag komen (zinvol en aangenaam); Mogelijk past een logistieke R&D afdeling ook in het HvdL. Een inspirerende leerling -‐ afstudeer pool en plek in het huis waar out-‐of-‐the box gedacht kan en mag worden (onder begeleiding van professional / docenten / hoogleraar). De R&D pool werk bijvoorbeeld aan een sciencefiction project die ondertussen veel oplevert voor de praktijk. De pool wordt gefund door bedrijven uit de regio  een broedplaats van leerlingen en studenten die werken aan een fictieve logistieke agenda.


27

Bijlage 4 Samenvatting genoemde punten (SEMI)-‐overheid • • • •

• • •

• • • • • • •

Zorg voor complementair rol t.o.v. bestaande (logistieke) initiatieven (denk aan Logixperience, DINALOG, TISC, etc.). Zet dus een heldere positionering neer in het totale netwerk; Waak er dus ook voor dat er niet te veel initiatieven / organisaties naast elkaar gaan lopen (DIC, BZW, BOM, BCE, etc.); De komst van het HvdL heeft alleen zin als er een heldere probleemstelling / aanleiding is; Logixperience moet een geavanceerde DEMO omgeving worden waar ook leerlingen en studenten welkom zijn en scholing kunnen krijgen. Indien er een stuk warehouse bij het HvdL wordt ingericht zou dit een meer basic omgeving moeten zijn. Overigens zou het warehouse bij het HvdL ook nog eens als een soort “hub” van Logixperience kunnen e fungeren. Denk aan bijvoorbeeld een overloopt van DEMO onderdelen of het 1 jaar bij Logixperience en indien er daarna nog steeds behoefte is aan een publieke DEMO omgeving zou het warehouse bij het HvdL wellicht een rol kunnen spelen; Het HvdL past in de visie van de gemeente Tilburg, het gaat om verbinden en stimuleren van een netwerk economie; De logistieke accountmanager (ondernemersloket) kan vanuit de gemeente Tilburg bijdragen in een dergelijk huis. Overigens niet in de vorm van vaste bewoner; Een combinatie van sociale innovatie (nieuwe overkoepelende speerpunt van De Ideale Connectie) en het HvdL sluit goed aan. Arbeid, scholing en kennis moeten zeker kunnen bijdragen aan het versnellen van sociale innovatie in de logistiek; Branchevertegenwoordiging zou goed verankerd moeten zijn met het HvdL; Zorg voor draagvlak op het juiste niveau (bij alle o’s); Mogelijk kan het HvdL slim gecombineerd worden met andere initiatieven in Tilburg zoals bijvoorbeeld TIC of andere vergelijkbare en passende initiatieven; Logistiek is geen speerpunt op de UvT, het zal lastig zijn de UvT dus nadrukkelijk aan het HvdL te verbinden (kennisloket); Op de UvT zouden inhoudelijke specialisten iets moeten zien in een regionaal kennisloket en/of centrum kennis transfer; Voor wat betreft kennis is het matchen van MKB werkveld en UvT belangrijk (kennis, vraagstelling, studenten, etc.); Zorg voor een 2 sporen beleid of een 2 traps opstart (netwerk & huis).


28

Bijlage 5 Samenvatting genoemde punten zakelijke dienstverleners • • • • • • • • •

Zit de logistieke sector te wachten op een concept als het HvdL. Het is een vrij platte en praktische sector. Het concept moet dan ook duidelijke meerwaarde hebben voor ondernemers, anders heeft het geen bestaansrecht; Er is niets mis met commerciële partijen op een “boulevard” in het HvdL; Een huis met vooral onderdelen vanuit overheid gaat niet werken; Mogelijk kunnen de initiatieven TIC en HvdL samen in 1 pand; Weer een nieuw initiatief? Er zijn al veel initiatieven!; Probeer samen te wonen daar waar al verkeer is (bijv. KvK); De meerwaarde van “samenwonen” kan in praktijk tegenvallen; Er zit mogelijk een risico in samenwonen dat je je te veel gaat concentreren op je medebewoners of gasten die er komen en mogelijk andere partijen uit het oog verliest; Behoefte aan m2 is beperkt (alleen als het financieel interessant is).


29

Summary Haalbaarheid Huis van de Logistiek

Recommend Documents