SUBSIDIEDOSSIER Zomer van Antwerpen 2017-2021 FUNCTIES Innovatie is de sleutel tot duurzaamheid. In de toekomst innoveert Zomer van Antwerpen niet enkel zoals het al jaren doet (incrementeel, lerend), maar ook in functies: naast het evidente luik presentatie (zonder hetwelk er geen festival en geen Zomer van Antwerpen is) is de kunstenorganisatie met de Zurenborgse gassite al enkele jaren als werkplaats actief in de artistieke ontwikkeling van kunstenaars en gezelschappen. Met workshops en free podia in de Zomerfabriek en Urban Hall en met open sessies op YoYoGi heeft Zomer van Antwerpen zelf een aanzet gegeven tot participatie en kunsteducatie. Na een breed publiek als toeschouwer zal het festival ook een zomeraanbod brengen voor een divers publiek dat zelf kunst wil leren en maken, met een evidente doorverwijzing naar de uitgebreide seizoenswerkingen van het deeltijds kunstonderwijs en talloze (jeugd- en) cultuurverenigingen.
MISSIE EN HISTORIEK Wat is de missie van uw organisatie? Zomer van Antwerpen is een uitbundig, artistiek en cultureel festival dat van half juni tot en met augustus op de meest onverwachte plekken opduikt en voelbaar is in heel Antwerpen. Het programma bestaat uit uiteenlopende voorstellingen van lokale of internationale gezelschappen, vaak gratis en toegankelijk voor een breed en divers publiek. Een doorgedreven samenwerking met tientallen culturele en niet-culturele partners, stadsdiensten en honderden vrijwilligers zorgt ervoor dat het festival stevig verankerd is in de stad. Naast de presentatie van verwondering in theater, muziek, circus, film en urban arts evolueert het festival ook naar een platform waar mensen zelf artistiek aan de slag kunnen en cultuureducatief aan hun trekken kunnen komen. Bovendien is de kunstenorganisatie dankzij het beheer van de site (een oude gasfabriek) buiten de festivalperiode een ontwikkelingsplek voor tientallen kunstenaarsinitiatieven en kleine gezelschappen. Wat is het artistieke cv of de historiek van uw organisatie? “De wereld, ik bedoel: Antwerpen, is veranderd sinds Zomer van Antwerpen. De zomer is ook veranderd, sindsdien.” (uit “Het publiek schrijft mee”* - een Antwerpse bezoeker aan de Zomerbar.) Zomer van Antwerpen is gegroeid uit de zomerprogrammatie van Antwerpen 93, culturele hoofdstad van Europa. In de zomer van 1995 start de eerste Zomer van Antwerpen onder artistieke leiding van Patrick De Groote. In de beginjaren worden projecten opgestart zoals Muziek in de Wijk, de openluchtfilms, nieuwe circussen,… die doorheen de jaren gegroeid zijn tot waar ze vandaag succesvol staan. Ook straattheater met Royal de Luxe en theater van bij ons en verder weg staan reeds tijdens de eerste festivaljaren op het programma. In 1998 wordt Antwerpen Open opgericht. Zomer van Antwerpen komt als één van de belangrijkste en grootste projecten onder de vleugels van deze onafhankelijke kunstenorganisatie. In de periode 1995-1998 duurt het festival één maand. De financiële middelen voor het festival groeien mee met de organisatie. Door toenemende publieksdruk en toenemend succes van het festival dringt een uitbreiding van het festival zich op. In 1999
wordt het festival uitgebreid naar een tweemaandelijks zomerfestival: twee maanden lang circus, muziek, theater en film verspreid over de stad. In 1999 wordt vanuit de Vlaamse Gemeenschap gevraagd om een aparte vzw op te richten om financieel een duidelijker beeld te krijgen van de organisatie onder de koepel van Antwerpen Open. Zomer van Antwerpen werkt artistiek onafhankelijk, Antwerpen Open zorgt voor de administratieve overhead-ondersteuning waarvoor Zomer van Antwerpen jaarlijks een bedrag aan Antwerpen Open betaalt. In 2010 krijgt Zomer van Antwerpen het aanbod van AG Vespa (de vastgoeddochter van de stad Antwerpen) om een leegstaande site van de oude gasfabriek op Nieuw-Zurenborg te betrekken en te beheren. Voor Zomer van Antwerpen is dit een uitgelezen kans om de werking uit te breiden naar meer: een eigen plek waar de productiekennis en -activiteiten ten volle kunnen bloeien. Begin 2011 verhuist de ZVA-ploeg naar de oude kantoren van de gasfabriek. Het magazijn van de organisatie bevindt zich op hetzelfde terrein, tijdens het festival staan enkele projecten op deze site, en er is nog plaats voor meer. Leegstaande magazijnen en ruimtes kunnen gebruikt worden door organisaties uit de sector om te repeteren, te stockeren, toonmomenten te houden,… Een nieuwe weg in de werking van Zomer van Antwerpen. De administratieve samenwerking met Antwerpen Open wordt stopgezet, Zomer van Antwerpen organiseert en staat nu zelfstandig in voor de overhead. De toelagen voor Zomer van Antwerpen blijven onveranderd in de meerjarenbegroting staan. Dit wordt herbevestigd in de stedelijke meerjarenbegroting 2014-2019. Daarnaast heeft Stad Antwerpen een investeringstoelage toegekend waarmee Zomer van Antwerpen een deel van de infrastructuur als permanente repetitieruimte kan inrichten. Dit kantelmoment geeft de organisatie kansen tot nieuwe ontwikkeling. Zomer van Antwerpen start naast de festivalwerking met een productie- en creatie-ondersteunende werking doorheen het jaar. Deze uitbreiding past perfect in de filosofie van de werkplaatsen, zonder dat Zomer van Antwerpen dat statuut als dusdanig ambieert. Zomer van Antwerpen gelooft dat het de schotten tussen een festivalwerking, een werkplaatswerking en een kennisdeling moet slechten. Daarmee staat Zomer van Antwerpen klaar om vanaf 2017 binnen het Kunstendecreet niet alleen de functie presentatie, maar ook deze van ontwikkeling aan te vinken. Nieuw is de uitbreiding naar participatie en cultuureducatie: de toekomst van Zomer van Antwerpen ligt minder in nog meer mensen passief toeschouwer van mooie voorstellingen, optredens en films op buitengewone locaties te laten zijn, maar meer in het actief betrekken van een publiek als lerend en makend individu. Die keuze is ook het gevolg van een sterk toegenomen diversiteit in het jonge Zomer van Antwerpen publiek, dat barst van talent en energie en in onze samenleving daar (nog) niet altijd de geëigende kanalen toe gevonden heeft. Zomer van Antwerpen bestaat meer dan 20 jaar en is in die periode ook gegroeid en geëvolueerd. Het opzet was om te zorgen voor een cultuuraanbod in Antwerpen tijdens de zomerperiode. Een aanbod dat ook laagdrempelig, complementair, multidisciplinair en verspreid was in de hele stad. Werken op locatie stond daarbij ook altijd voorop. Dit zorgde meteen voor de eerste voorstellingen op locatie voor heel wat gezelschappen, zoals Comp.Marius, deRoovers, Laika, TG Stan, Muziektheater Transparant, Champ d’Action e.a. Naarmate het festival groeide, ontstond ook een zekere publieksgetrouwheid, en begon Zomer van Antwerpen bekend te staan als een bijzonder creatiefestival. Dit ook door de introductie van zintuiglijke en intieme projecten of voorstellingen, cfr. Teatro de los Sentidos, Dries Verhoeven, Roos Van Geffen. Met de programmatie van specifieke voorstellingen en de opening van de Zomerfabriek kent het festival ook een duidelijke verjonging van het publiek. Toeleiding naar de core business (theater) van het festival kan dan ook niet uitblijven: participatieve projecten worden opgestart, jong talent krijgt een podium en kan zo doorstromen als publiek of maker van een
voorstelling. Maar ook daarbuiten kan het publiek deelnemen aan de projecten van het festival (YoYoGi, Nueva Marinaleda, Zomerfabriek). Wat ook van bij het begin belangrijk was voor Zomer van Antwerpen is de integratie van traditionele podiumkunsten met nieuwe stedelijke vormen (cfr. MartHa!tentatief met urban sporters voor De Goeie, de Slechte & de Lelijke, 2015). * “Het publiek schrijft mee” is het co-creatie beleidstraject dat Zomer van Antwerpen heeft afgelegd in juli 2015. We spraken op verschillende locaties intens met een 250-tal leden van ons publiek, over wat het zo goed vindt aan Zomer van Antwerpen en wat het mist of veranderd zou willen zien. De jongste gesprekspartner was vijf, de oudste 85. Uitspraken van ons publiek, zowel positieve, inspirerende als kritische, worden mee opgenomen in dit dossier – zij worden cursief weergegeven. Het Zomer van Antwerpen-beleidsplan delen we graag en staat op de website. Op die pagina staat ook de lijst van deelnemers aan “Het publiek schrijft mee” die hun naam vermeld wilden zien als co-auteur.
Geef een beknopte zelfevaluatie van de voorbije artistieke werking. “Het festival brengt een hele zomer beweging in de stad. Het programma van het festival is heel divers met o.a. aandacht voor circus, theater, muziek en film. Kenmerkend voor het festival zijn de open en poëtische voorstellingen voor iedereen, de lange speelperiodes en de groots opgezette spektakels. De organisatie slaagt erin om een groot publiek te bereiken. Hoewel er heel gevarieerd wordt geprogrammeerd, zijn het toch vooral minder risicovolle producties die aan bod komen en wordt vaak met dezelfde organisaties samengewerkt. Dit neemt niet weg dat het festival op artistiek vlak zeker waardevol is.” (uit het artistiek advies Zomer van Antwerpen - juni 2012). Onder de titel ‘Het publiek schrijft mee’ spraken we de voorbije zomer intens met ons publiek, over wat het zo goed vindt aan Zomer van Antwerpen en wat het mist of veranderd zou willen zien (meer uitleg hierover in de bijlage beknopte historiek van de organisatie). De reacties van de adviescommissie en van ons publiek leiden ons bij de zelfevaluatie. We hebben een tevreden publiek, dat in eerste instantie oog heeft voor de kwaliteit van wat we doen. Die kwaliteit hangt samen met ons uniek concept: een kunstaanbod in de zomer, in heel de stad, voor een breed en divers (ook niet-Antwerps) publiek van zowel kenners als van mensen die enkel in de zomer tijd hebben om van podiumkunsten, muziek, circussen, film op groot scherm en urban arts te genieten. Een gewaardeerd artistiek programma dat mensen aanzet om ook tijdens het jaar te volgen wat Comp.Marius, MartHa!tentatief, deRoovers, Theater FroeFroe, Laika e.a. maken en doen. Met kansen die het festival geeft aan kunstenaars, ook lokale. Ons publiek roemt de vakantie-in-eigen-stad sfeer en de stijl die eenvoudig maar niet ordinair is. Het ervaart het festival als toegankelijk maar niet als commercieel, als ontmoetingsplek zonder opdringerigheid, als ‘voor iedereen’ maar niet voor de grootste gemene deler, als groots in al zijn kleinschaligheid, als kind- en tienervriendelijk. Jullie zijn het beste en voor de subsidiegever wellicht het meest voordelige en efficiënte jeugdcentrum van de stad, zei een professional uit de jeugdsector, als één van de eersten in staat om massaal de ‘moeilijke’ groep jongeren niet alleen te bereiken, maar ook te betrekken in artistieke bedrijvigheid en met name in de urban arts. Zelf willen we kritisch zijn: niet alles in het verleden verliep naar wens. We hebben bv. hardleers moeten vaststellen dat het niet slim is om kunstenaars (vooral dan jonge theatermakers) die nog geen eigen structuur hebben zonder meer over dezelfde kam te scheren in productieaanpak als in communicatie. Er is meer begeleiding en sturing nodig en in de communicatie mag je deze voorstellingen niet gelijkwaardig aan de andere aankondigen. Een andere presentatievorm, bv. onder
een apart festivallabel, is nodig voor dit soort werk. In de muziek zijn dat free podia en Grab the Mic of Jammin’ Sunday als vorm.
PLANNING EN SAMENWERKING Geef een beknopte samenvatting van uw plannen De Zomer moet blijven zoals hij is: altijd verrassend. Als publieksfestival zal Zomer van Antwerpen blijven bouwen op de formules die het zich eigen heeft gemaakt: in de zomervakantie kan anders dan tijdens het seizoen met het presenteren van kunst omgegaan worden. Mensen willen wel wat anders, avontuurlijker: het is immers vakantie. Summer in the city. De kinderen, klein en groot, zijn thuis. De geëigende presentatieplekken zijn gesloten. Het is een heel evidente stap naar een festival voor iedereen, met een programma op locatie dat best artistiek uitgelezen mag zijn: eigenwijs, met nadruk op verwondering i.p.v. enkel bewondering. De programmasleutels zijn eerlijkheid, kwaliteit, sfeer en verrassing. Daarmee kunnen we effectief veel, soms heel veel mensen bereiken voor het betere circus, voor muziek-die-je-nog-niet-kent uit alle windstreken, voor theater van zowel MartHa!tentatief als Jan Fabre of de Vlaamse Opera, voor film én documentaire op groot scherm, en voor alles wat urban is met Youtube-parties, Grab the Mic’s, global en future bass, de betere hiphop en open jamsessies. Onze doelgroepen zijn behalve ‘het brede publiek’ en ‘het diverse publiek’ ook ‘het jonge publiek’ (kinderen met hun (groot)ouders, tieners en jongeren) en ‘het kwetsbare publiek’ (minder mobiele bezoekers, bezoekers met begeleiding, bezoekers met beperkte financiële middelen, …). Een andere ingang is die van de kunstenaars en de decretale functies. Presentatie van kunst in de beste omstandigheden, dat is de kern van ZVA. We co-produceren ook voorstellingen, maar dat doen we toch vooral in functie van de presentaties op het festival: zelf verantwoordelijk zijn voor het opzetten van nieuwe producties en die verantwoordelijkheid opnemen tot de laatste voorstelling van een tournee, doen we niet. Nieuw zal een extra focus zijn op de presentatie van jonge makers met korte, onaffe stukken en werken. Een ‘Grab the Mic’ voor het podium. Maar: waarom eigenlijk niet meer doe-dingen? Participatie dus. Het publiek niet louter meer aanspreken als passieve toeschouwers, maar als makers en doeners. Urban Hall doet dat op het kruispunt van urban sports en arts. YoYoGi is een open format dat maker Koen De Preter oppikt uit het gelijknamige park in Tokio voor het ongedwongen samen leren, maken, tonen en zien van muziek, dans en spel. De Zomerbibliotheek van Comp.Marius doet dat al enkele jaren op de Zomerbar. Kunstenaars en gezelschappen mee begeleiden in hun artistieke ontwikkeling en zo vernieuwing op artistiek vlak in de praktijk brengen, doen we ook – op twee vlakken.
Fundamenteel doen we dat door ons format. Kunsten op locatie, vaak in openlucht, is een alternatieve presentatievorm zonder de bemiddeling van een vaste infrastructuur. Dat heeft nadelen, maar ook voordelen: directe betrokkenheid op het publiek en effectief bereiken van een heel nieuw publiek is het grootste voordeel. Leren omgaan met weinig omkadering en techniek is er ook één, net als inzien dat met zo’n locatiewerk ook andere conventies kunnen wijzigen (publiek op een tribune? black box? frontaal-als-in-vierde-wand spelen,…) In de praktijk doet Zomer van Antwerpen aan ontwikkeling in zijn rol van beheerder van de gassite, waarvan het de open ruimte en de verschillende hangars ter beschikking stelt als (decor-)werkruimte voor kunstenaars en gezelschappen. Door dat beheer niet alleen zakelijk
maar ook inhoudelijk, warm, delend en verbindend in te vullen, zorgt Zomer van Antwerpen voor een samenwerking en symbiose tussen veel kunstenaars. Dankzij een infrastructuursubsidie van de stad komt er in 2016 ook een repetitieruimte bij met overnachtingsmogelijkheid. Een laatste bril om naar onze artistieke plannen te kijken is die van de stad en haar verschijningsvorm. Zomer van Antwerpen is expert in het stedelijk ‘gebiedsgericht’ werken, in buurten, urban loodsen, hangars en fabrieken, parken en pleinen, aan en op het water. Het vergt telkens een andere aanpak, een andere gevoeligheid en bereikt een ander publiek. Omschrijf uw eigen positie en huidige samenwerkingsverbanden in het kunstenveld. Wat zijn de ambities met betrekking tot uw positie en samenwerkingsverbanden in het kunstenveld? Zomer van Antwerpen is niet bewust bezig met een positioneringsstrategie. Niettemin behoort samenwerken tot het DNA van ZVA. Logisch: de kleine ploeg kan nooit tegelijk zo veel producties opzetten. Voor ontwikkeling delen we onze kennis met festivals in binnen- en buitenland. Zelf leren we van partners in andere domeinen. Zo behoren Sfinks, Opera Ballet Vlaanderen, Villanella, DE Studio, HETPALEIS en de Antwerpse cultuurcentra tot onze vaste partners. We maken ons ook bewust lid van een aantal vakorganisaties: het Antwerpse Kunstenoverleg, OKO... We willen ook opnieuw lid worden van andere netwerken: IETM, Trans Europe Halles... Wat presentatie betreft werken we samen met andere artistieke partners zoals Walpurgis, Laika, Theater FroeFroe, MartHa!tentatief, Comp.Marius, deRoovers, TimeCircus, Troubleyn, Vlaamse Opera, en vele anderen die tijdens de zomer van de partij zijn. Die samenwerking bevalt de gezelschappen ook: “Elke creatie voor Zomer van Antwerpen is een gigantisch risico. Voor de artiest is het een duik in het onbekende met als enige back-up dat het wel goed zal komen als Zomer van Antwerpen hem of haar vertrouwen geeft. Deze omstandigheden maken een ongekende dynamiek en energie los en zijn uniek voor Vlaanderen en omstreken.” (Theater FroeFroe) “Voor deRoovers is spelen op de Zomer van Antwerpen de perfecte lijm om alle aparte deeltjes van ons gezelschap weer sterker aan mekaar vast te plakken.” (deRoovers) “ Zomer van Antwerpen heeft een zeer groot publiekspotentieel en programmeert een lange speelreeks. Dat is voor de opstart van een productie ideaal. De voorstelling groeit omdat ze op een zelfde plaats blijft staan en op opbouwende reacties van dat publiek kan rekenen.” (Laika) Participatie is ook een van onze functies. Het is omdat Let’s Go Urban de Urban Saturdays en de Urban Hall in de Zomerfabriek host, omdat jeugdwerkers de Urban Hall mee op poten zetten, omdat buurtverenigingen muziek in verschillende wijken mogelijk maken en omdat we met socioculturele organisaties voor toeleiding zorgen, dat het festival is wat het is.
RELEVANTIE EN UITSTRALING Toon de relevantie van uw aanvraag voor het kunstenveld aan. Relevantie van Zomer van Antwerpen voor het Vlaamse kunstenveld Zomer van Antwerpen opent zijn deuren wanneer de meeste reguliere huizen hun deuren sluiten voor een welverdiende vakantie na een vol seizoen. Op deze manier biedt Zomer van Antwerpen een
complementair programma aan tijdens de zomer. De cultuurhuizen sluiten, Zomer van Antwerpen trekt de stad in op locatie, naar loodsen, leegstaande panden of groene plekjes om daar een tent, een tribune of een podium op te bouwen. Zomer van Antwerpen werkt met lokale artiesten en haalt gezelschappen uit alle hoeken van de wereld naar Antwerpen. De mix van stijlen en cross-overs (urban arts) maakt elke nieuwe voorstelling tot een belevenis voor zowel kunstenliefhebbers als -leken. Zonder pretentieus te willen overkomen, kunnen we niet enkel stellen dat er zonder Zomer van Antwerpen veel Vlaamse podiumkunstenproducties het met minder publiek en speeldagen zouden stellen, ook durven we beweren dat een aantal producties en gezelschappen niet zo snel zouden doorbreken. Zomer van Antwerpen programmeert lange reeksen, waardoor enerzijds het publiek meer mogelijkheden krijgt om een voorstelling te zien, en anderzijds gezelschappen de kans krijgen om een voorstelling vaak te spelen. Relevantie van de gassite Nieuw-Zurenborg voor het Antwerpse kunstenveld Door de verhuring van ruimten aan gezelschappen kunnen zij hun kosten voor ateliers, opslag en productietechniek aanzienlijk verlagen en halen ze alle winsten uit synergie, uitwisseling en kennisdeling. Relevantie Zomerfabriek voor de Vlaamse cultuurdiverse kunstproductie Feit is dat delen van de cast van t,arsenaal, SINcollectief of MartHa!tentatief in een vroeg stadium langs de Zomerfabriek en/of de Urban Hall gepasseerd zijn, omdat ze daar workshops volgden of de kans kregen hun prille talenten te tonen. Vlaanderen heeft een bijzondere kunstbiotoop omdat, zo luidt de analyse van de landschapstekeningen en de visie van de minister, het landschap divers is en kleine en grote raderen op elkaar inspelen. In die dynamiek neemt de unieke aanpak van Zomer van Antwerpen zeker een rol op. Op welke manier beschikt u over een landelijke en/of internationale uitstraling? Op welke manier wilt u uw landelijke en/of internationale betekenis consolideren en/of uitbreiden? “Wij komen uit Dendermonde en vonden dit concert op Uit in Vlaanderen”. “We komen speciaal uit Amsterdam om Tahuna Breaks op Muziek in de Wijk te zien.” Als publieksfestival heeft Zomer van Antwerpen een eerder beperkte landelijke en internationale uitstraling. Zoals de twee bovenstaande uitspraken aantonen, komen kenners en liefhebbers uit heel het land en soms zelfs van verder, maar het publiek is hoofdzakelijk afkomstig uit de stad en provincie Antwerpen. Voor uitzonderlijke en grote voorstellingen, zoals De Reuzen van Royal de Luxe, wordt nationaal en internationaal campagne gevoerd. Zo werden gedurende de vier dagen dat de Reuzen in 2015 Antwerpen aandeden in totaal naar schatting 900.000 bezoekers geteld – zelfs al werden dezelfde bezoekers verschillende keren geteld: het gaat altijd om heel veel volk dat op de been werd gebracht voor wat in essentie figurentheater is. Met de middelen die Zomer van Antwerpen nu ter beschikking heeft, draait het festival op volle capaciteit. Om meer publiek, ook uit de rest van het land en het buitenland aan te trekken, is capaciteitsuitbreiding een vereiste. Zomer van Antwerpen kan wél aan publieksuitbreiding werken
door zich nog meer te richten op niche-groepen: eigenlijk gaat het dan meer over toenemende diversiteit dan verbreding. Een recent voorbeeld van zo’n uitbreiding is de Urban Hall en de Zomerfabriek, naar de doelgroep 13-16 jarigen. Als kunstenorganisatie heeft Zomer van Antwerpen een grote uitstraling: onze aanpak en kennis worden zowel in binnen- als in buitenland gewaardeerd. Het blijft niet onopgemerkt hoe je in staat kan zijn om een breed, divers en trouw publiek te bereiken én lange speelreeksen op locatie kan aanbieden zonder te vervallen in mainstream programmatie. Daarnaast zorgt de samenwerking met Royal de Luxe, een van de grootste internationale straatgezelschappen, ook voor een grote uitstraling. Deze uitstraling zal in de toekomst geconsolideerd worden door bewust actief te blijven in Vlaamse en internationale netwerken als OKO, AKO, IETM en Trans Europe Halles.
FUNCTIE ONTWIKKELING Hoe begeleidt u en ondersteunt u kunstenaars in hun artistieke ontwikkeling? Hoe brengt u het onderzoek of het experiment of de vernieuwing op artistiek vlak in praktijk? De kern van de ontwikkelingskansen die Zomer van Antwerpen aan kunstenaars en gezelschappen biedt, is productie- en creatieondersteuning:
ruimtes worden ter beschikking gesteld als atelier of voor repetitie, artistieke ondersteuning in creatieprocessen, materialen kunnen uitgeleend worden, toonmomenten, stockage, …
Dat is op zich geen kunst, maar het gevolg van het beheer dat Zomer van Antwerpen van AG VESPA heeft gekregen over de Zurenborgse gassite, een terrein van 9 ha met veel open ruimte en verder hangars en kantoorgebouwen. Hier is vanaf half juni de Zomerfabriek open, bevinden zich het Nulsterrenpension en de Urban Hall en zijn ook de kantoren van Zomer van Antwerpen. De gassite is eveneens de plek waar TG STAN (18 deels ter plaatse gemaakte voorstellingen/decors), HETPALEIS (nieuwe huurder), TimeCircus (10 deels ter plaatse gemaakte voorstellingen/decors), Theater Tol (7), Comp.Marius (6), Compagnie KAiET! (4), UNM, Skagen, Sprookjes enzo (5), Keskiespace (4), Nat Gras (4), Platform 0090, Zomer van Antwerpen (32) en Antwerpen Kunstenstad hun vaste atelier-, opslag- en/of repetitieruimtes hebben. Wat Zomer van Antwerpen extra aanbiedt bovenop het loutere zakelijke beheer zijn de op regelmatige basis georganiseerde meetings met alle bewoners van het terrein: samenwerkingen worden afgetoetst, mogelijke problemen aangepakt – vaak in ware peering- en co-creatiestijl – en er wordt ondersteuning geboden. Dat lerende aspect – het ‘echte’ ontwikkelingswerk – wordt versterkt met opleidingen en workshop. Bovendien zorgt het 'samen leven' op onze site tot dagelijkse informele ontmoetingen en 'samen-werk' en ‘samen-leer’-kansen. In de nabije toekomst komt er – dankzij een infrastructuurtoelage van de stad Antwerpen – een repetitieruimte met overnachtingsmogelijkheid bij. Ook zal het (tijdens de winter te grote) Zomer van Antwerpenkantoor omgevormd worden tot een coworking cultuurkantoor. Deze werkplaatsachtige werking is doorheen de kleine vijf jaar dat Zomer van Antwerpen actief is op de site niet alleen een evidentie geworden, het is ook een belangrijke inspiratiebron gebleken voor innovatie binnen het festival. Concepten als de Zomerfabriek, het Nulsterrenpension en de Urban Hall zijn er helemaal schatplichting aan. Maar meer en meer
ook festivalvoorstellingen zouden niet zijn zoals ze nu zijn zonder het ontwikkelingswerk op de gassite (bv. in 2015 werden zowel De Reuzen, Mirror of society, Kamyon en Skagt er voorbereid). Daarnaast – en dat is de echte meerwaarde van deze functie – heeft de site een belangrijke rol gespeeld in voorstellingen die buiten het festival tot stand zijn gekomen. De financiële meerkost van deze werking is, doordat de hoofdfunctie ‘presentatie’ ook alle overheadkosten omvat, niet erg groot. De facto brengen we hier een halftijdse medewerker in om naast het zakelijk en infrastructureel sitebeheer ook de inhoudelijke synergie vorm te geven. De infrastructuurlasten worden gedeeld onder de gebruikers van de site.
FUNCTIE PRESENTATIE Licht toe hoe u een kwaliteitsvolle presentatiecontext realiseert. Eerlijkheid, kwaliteit, sfeer en verrassing zijn de sleutels van onze programmatie. Het volgende noteerde ons publiek hierover. openheid
Zomer van Antwerpen is de laatste plek in Vlaanderen die uit zichzelf, door zijn eigen sterk merk en programma en niet door BV's en tv, mensen kan trekken. Cultuur is de apotheose, niet het geld: dat voel je hier. Hier is het nog echt samenzijn, niet social media samen zijn. Gastvrijheid: altijd tot in de puntjes georganiseerd, ‘een bijna onbeschrijflijke aandacht voor iedereen’, dat vind ik zelden bij andere organisaties. Het programma kruipt in de mensen en in de stad, het creëert betrokkenheid.
kwaliteit
Dit is toch echt 'cultuur in de zomer'; de goede voorstellingen (bv FroeFroe) moedigen aan om ook tijdens het jaar te gaan kijken. Cultuur opsnuiven, wat er in A leeft, ongewone dingen, andere muziek die we niet op de radio horen of op de andere Antwerpse evenementen als in stadspark. Kleine lokale of onbekende groepen krijgen kansen op Zomer van Antwerpen; na Zomer van Antwerpen volgen we die groepen op. Kwaliteit van het programma: we komen speciaal uit Amsterdam om de groep op Muziek in de Wijk te zien. Een goed programma en je voelt dat er een goede organisatie achter zit. De Zomerfabriek is in mijn ogen een geslaagd voorbeeld van een multiculturele samenleving. Aan zo'n divers publiek zou ik me als organisator in een beleidsplan in Nederland niet durven wagen, daar zouden we in bij ons in Zaandam alleen maar van mogen dromen.
sfeer
Een fantasie die energie geeft. Gemoedelijk, niet drummen, alles altijd met eenvoudige middelen, anti-pretparksfeer. Soms krijgen wij door de optredens echt jeugdsentiment; we voelen ons als senioren altijd welkom, ook bij voorstellingen voor jongeren. Hier zie je veel culturen bij elkaar staan, je babbelt wat, ontmoet mensen, het is chill. Also for performers it is much nicer: you really meet more people and experience the city, we engage much more because of the engagement of the people.
Inrichting [van Urban Hall] is knap, het is ook goed voor het oog, een beetje artistiek, je kan je hier artistiek uiten: ook cultureel is Zomer van Antwerpen een meerwaarde voor de jeugd. De stad mag fier zijn op zulke uitstraling met voorstellingen waar iedereen zijn of haar ding wel kan in vinden. We tellen al af naar de editie van 2016. Eén zaak is zeker: zulke evenementen brengen de mensen dichter bij elkaar.
verrassing
Zomer van Antwerpen is springplank voor jonge gezelschappen: zo ben ik Marius blijven volgen na een voorstelling op Zomer van Antwerpen. Diversiteit van het programma; het belangrijkste woord is ‘van’ in Zomer van Antwerpen, hier is het echt van iedereen: het is meer van iedereen en blijft verbazen hoe dat werkt, met een breder segment dan louter cultuurbezoekers. Zorg voor voldoende innovatie. Soms interesseert het me niet, maar ik zag nog nooit iets slechts. We ontdekken hier zaken, vorig jaar bv fado en erna zijn we naar een fado concert in De Roma geweest. Blijf vernieuwen: Zomer van Antwerpen is nog één van de plekken waar echt nieuwe dingen te zien zijn. Toegankelijk en open programma waar je zaken kan ontdekken en veel nieuwe dingen worden uitgeprobeerd. Die voorstellingen op locatie zijn elk jaar een fijne verrassing!
Ook over hoe Zomer van Antwerpen zijn kwaliteit bereikt heeft het publiek een mening of suggestie. Creativiteit en gastvrijheid tekenen Zomer van Antwerpen best. Eenvoud en nonchalance, zowel bij artiesten als organisatie.
Heel goed dat kleine voorstellingen volume halen doordat ze 3x per dag gespeeld worden. Er is een goede mix: leuke locaties, toegankelijk, niet altijd ticket nodig, vaste en standvastige openingsuren, goede communicatie met straatborden en facebook. Zomer van Antwerpen moet misschien iets minder bescheiden zijn - langs de andere kant: de kracht zit in het sociaal-cultureel project en de combinatie met de kunsten. Ach, Antwerpen is zo boeiend. Zomer van Antwerpen is niet voor de Antwerpenaar, maar voor iedereen.
Hoe gaat u tewerk om tot een kwaliteitsvolle programmering en/of kwaliteitsvol artistiek resultaat te komen? Zomer van Antwerpen bouwde de voorbije 21 jaar een eigen identiteit en publiek uit. De Zomer van Antwerpen-fans blijven op post en een nieuw publiek komt er jaar na jaar bij. Zomer van Antwerpen blijft met een multidisciplinair programma artistiek verrassen. Nieuwe creaties en premières worden ingekleed in de juiste sfeer en die vormt het ideale kader voor een circus-, theater-, muziek-, film- of urban arts-belevenis. Het nieuwe hedendaagse circus dat sinds de beginperiode een vaste plek in het programma heeft, blijft het publiek boeien. De voorbije jaren werd de capaciteit opgetrokken om aan de grote vraag naar tickets te blijven voldoen. Grote circussen (Circus Cirkör, NoFit State) worden afgewisseld met kleine intiemere circusvoorstellingen (Bêtes de Foire, Circus Ronaldo), poëtische familievoorstellingen (Cirque Aïtal, Feria Musica) met experimentelere vormen (Cirque Ici, Escarlata Circus).
Ook de theatervoorstellingen kan je niet zo maar in een hokje duwen: ze vormen een mix van stijlen en belevingen, maar zijn stuk voor stuk voorstellingen die blijven verwonderen en je even doen nadenken. Soms zijn het zintuiglijke voorstellingen die je intenser doen voelen, horen, ruiken,... met een heel klein publiek, soms één op één met de artiest, wat een heel diepe indruk kan nalaten (Compagnie Non Nova, Teatro de los Sentidos). Ook kunnen het voorstellingen zijn waarbij realiteit en geloof door een reële ervaring en interactie je doen twijfelen. Is dit echt, zit ik hierin, is dit een show of realiteit, kan of mag ik dit geloven (Berlin, Poste Restante)? Voorstellingen die je meenemen op reis, letterlijk, stap mee op een bus, boot of fiets tijdens de voorstelling, of figuurlijk in het verhaal van een artiest (Nachtkrab, Studio Orka). Met de makers wordt vooraf lang overlegd over het stuk, spelen op locaties, de lengte van de speelreeksen en de publieksbenadering: theatermakers worden door Zomer van Antwerpen vaak uit hun comfortzone van hetzelfde bekende publiek in dezelfde zalen gehaald. Om de paar jaar presenteert Zomer van Antwerpen immens grote producties, een verhaal dat verteld wordt aan iedereen die het wil zien of horen, gratis (Royal de Luxe, La Machine). Soms moet je het niet moeilijker maken dan het is. Een perfect idee, strippen tot de essentie, kan voldoende zijn voor een culturele ervaring (de Zonsondergang, NightWalking). Zomer van Antwerpen biedt zijn gezelschappen en publiek lange speelperiodes; we zoeken ook in de kalenderzetting de meerwaarde van spelen in reeksen op, wat de artistieke output zeker ten goede komt. Het festival biedt een platform voor hedendaags circus aan waar op twee maanden tijd voor tot 15.000 tot 30.000 mensen gespeeld wordt, Vlaamse theatervoorstellingen spelen weken achter elkaar voor een uitverkochte tribune (deRoovers, SKaGeN, Laika, Theater FroeFroe, Comp.Marius), internationale en lokale muziekgroepen krijgen een reizend podium op vijf à zes verschillende plaatsen op één week binnen de stad (Muziek in de Wijk), jong urban arts talent krijgt een platform op de Zomerfabriek en speelt steeds vaker mee in geprogrammeerde theatervoorstellingen. Choreografen, dansers, zangers en lesgevers verzamelen in een park op zondagnamiddag (YoYoGi). Gezelschappen krijgen op deze manier de mogelijkheid om in hun voorstellingen te groeien en voor een divers publiek te spelen, publiek krijgt een hele reeks data ter beschikking om een voorstelling te zien. Voorstellingen van bij ons die buiten stappen, voorstellingen van over heel de wereld die bij ons binnen stappen. Voorstellingen die buiten de reguliere zalen spelen. Voorstellingen op plekken in de stad waar je het bestaan niet van af wist, verborgen schatten in eigen stad, groene plekjes achter de hoek, waar je makkelijker binnen stapt dan in een regulier groot theaterhuis. Of gewoon midden op straat, iedereen is welkom. De buurt wordt betrokken bij het hele gebeuren, er worden samenwerkingen aangegaan met culturele en niet-culturele verenigingen. Dat alles samen, is Zomer van Antwerpen. Wat zijn uw acties omtrent publiekswerking en -werving? Welke communicatie- en promotiekanalen hanteert u? Om de publiekswerving te duiden, grijpen we terug naar het marketingconcept van Zomer van Antwerpen. Product Alle marketing en communicatie begint met een stevig, goed en aangepast product. Dat beschreven we eerder.
Prijs “Supertoegankelijk, goedkoop, bewijs dat Antwerpen echt kindvriendelijk is.” “Terug goedkope circussen, 10 euro is duur voor mij.” “Nog meer theater op Zomer van Antwerpen, want tijdens het jaar is cultuur duur (toch als je vier kinderen hebt).” Democratisch toegankelijk, dat wil Zomer van Antwerpen zijn. De juiste prijs, zo leerden we over de jaren heen, is niet altijd erg goedkoop, noch net zo duur dat de tribune net vol geraakt. Het is soms goedkoper dan erg goedkoop (gratis dus), soms duurder dan erg goedkoop (10 euro ipv 6 euro voor circus). Bovendien werkt Zomer van Antwerpen niet met reductietarieven. Enkel organisaties die werken met kansengroepen kunnen groepsreservaties maken en eventueel tickets tegen gereduceerd tarief kopen. Wie geen geld heeft en toch wat wil zien, kan één van de vele vrijwilligers worden die een zitje krijgen tijdens de try-outs. Plaats “Locaties waar ooit de Zomer gestaan heeft, roepen altijd positieve herinneringen op.” Ook hier ligt de duidelijke keuze van Zomer van Antwerpen aan de bron van de geslaagde ‘sterk merk’-marketing. Onze keuze is “op locatie”, ergens in de stad: onverwacht, intiem, weids, … Elke locatie wordt ook aangepast ingericht, bv. met oog op vrij en veilig spelen voor kinderen die meekomen, aangepaste bars en muziek, … Promotie “Zomer van Antwerpen is een sterk merk dat staat voor verrassing, kwaliteit, verscheidenheid, ...” “Goede communicatie: 'juist' aanwezig in de stad.” Zomer van Antwerpen bouwt continu verder aan bewust toegankelijke communicatie via oude en minder oude kanalen: een dubbele brochure (betalend of gratis), media (breed, gespecialiseerd, maar ook via mediapartners), affiches en flyers voor bepaalde activiteiten op zorgvuldig uitgekozen plaatsen, infoborden, vlaggen en andere signalisatie op het openbaar domein in heel de stad, nieuwsbrieven naar ieder die erom gevraagd heeft, Facebook-evenementen, festivaltextiel voor medewerkers en vrijwilligers en een herkenbare maar steeds ook verrassende aankleding en inrichting van de locaties. Daarnaast is er projectgebonden communicatie, bv. voor de Zomerfabriek, Nulsterrenpension, Muziek in de Wijk, … en wordt er waar toepasselijk (en liefst met en via verenigingen) naar buurten en doelgroepen gecommuniceerd. Die doelgroepen zijn specifiek jongeren, mensen van diverse origine, kansarmen en mensen met een beperking. People “Service van ticketverkopers is top, je voelt ze glimlachen door de telefoon.” Ook mensen in de organisatie maken het verschil. Met de medewerkers en vrijwilligers wordt er hard gewerkt aan een consistent verhaal: Zomer van Antwerpen is open, toegankelijk, eerlijk en voor iedereen als in voor ieder één: élk bezoeker moet zich thuis kunnen voelen bij Zomer van Antwerpen. Altijd een glimlach, een rustige en volwassen stijl communicatie, geen VIP-plaatsen, -parkeerservice
of -recepties, duidelijke regels waar nodig, … Het vergt continu begeleiding en op sommige plekken – zoals in de Urban hall en op de Zomerfabriek volstaat vrijwillige inzet niet. Daar zorgt Zomer van Antwerpen met de input van de inrichters van de Gentse Feesten voor gepaste begeleiding, onder de noemer: “sfeerbeheer”. De publiekswerking start met een eenvoudige en op beleving gerichte communicatie in de brochures en op de website. Er kan – voor wie meer achtergrond wil – doorgeklikt worden naar de websites van de artiesten. Verder wordt met de kunstenaars afgesproken wat er eventueel nog voor de voorstelling ter beschikking wordt gesteld. Zo toegankelijk mogelijke communicatie: zonder te ‘verkleuteren’, maar wel met de wetenschap dat onze rol er één is van bemiddelaar tussen kunstenaar en publiek. Verder zetten we in op co-creatie: gastenboeken en reacties op de digitale media zijn voorbeelden van zo’n aanpak waarbij het publiek elkaar op gang zet.
FUNCTIE PARTICIPATIE Licht uw participatief concept en doel toe. Via welke methodiek wilt u dit realiseren? Dit stelden we samen met vele anderen vast: deelnemen aan cultuur is onvoldoende. Het is te passief is en het bereikt onvoldoende ‘iedereen’. Ondanks zijn goede en vaak ook uitstekende reputatie onder de deelnemers en de bevolking, ook als sociaal en democratisch zomerkunstenfestival, valt het op dat er bv. 95% niet gekleurd publiek komt kijken naar de nieuwe hedendaagse circussen uit Noord-Afrika. Maar ook dat er 75% niet wit publiek voor de urban culture in de Zomerfabriek en de Urban Hall komt. De publieksbevraging ”Het publiek schrijft mee” bevestigde dat het publiek dat wel komt kijken, het jammer vindt dat er te weinig kleur zit in het publiek. Vooral dan bij het theater, de circussen en diens Zomerbar-locatie. Sommige Vlaamse inwoners worden afgeschrikt door de open en toegankelijke Zomerbar. Niet alleen omdat ze het niet kennen, ook omdat het op een plek in de stad staat die hen minder eigen is, of omdat het, zoals in 2015, ramadan is. Het gevolg is een opmerking als deze: Meer kleur in het publiek aub (circus is toch woordloos, waarom lukt het dan niet?). Zomer van Antwerpen bedient een ander deel van die ‘iedereen’ wel met activiteiten in buurten waar mensen wonen die zich daar echt thuis voelen. Muziek in de Wijk is daar het beste voorbeeld van – bewust is het programma daarvan voor iedereen divers, je zal in dat programma geen populaire westerse, maar evenmin populaire Marokkaanse of Turkse muziek vinden. Grote evenementen als de Reuzen zijn daar ook een voorbeeld van: een deel van het parcours ligt altijd, bewust, in die buurten. Wanneer dan leden van diverse gemeenschappen (niet enkel de Maghrebijnse, maar ook bv. de orthodox Joodse, de Chinese) de Reuzen volgen over de Leien naar het Theaterplein voor HETPALEIS of opwachten voor het afscheid bij het MAS, is weer een stap in cultuurparticipatie en -integratie gezet. Cultuur beleven is ook cultuur maken. Expressiekansengeven aan inwoners die veel minder vaste (traditionele) cultuurwaarden hebben – en intussen zijn dat in Antwerpen echt grote delen van de bevolking, overigens ook meer en meer van het zogenaamde autochtone deel – maakt dat er niet enkel deelgenomen wordt aan cultuur, maar het ook een echt deelhebben is. Het hele veld van sociaal-artistieke praktijk, van (vernieuwende) kunst- en cultuureducatie en van urban arts zit op dit terrein. En net zoals Zomer van Antwerpen zich verhoudt tot het spreidingsaanbod van de kunsten in cultuur- en kunstencentra tijdens het seizoen, kan het dat ook doen voor het participatieaanbod: op grotere schaal, buiten de reguliere zalen en infrastructuren, gebruik makend van dat off-gevoel dat de zomervakantie heeft. Wel met eenzelfde inhoudelijke link naar de professionele actoren, die op hun beurt in hun regulier programma kunnen inspelen op dat nieuwe Zomer van Antwerpen-aanbod.
De Urban Hall en de Zomerfabriek zijn voor die aanpak de wegbereiders geweest, met als belangrijkste Zomer van Antwerpen-vliegwiel exponenten Let’s Go Urban en de acteurs/artiesten van diverse origine in SINcollectief, t,arsenaal en projecten als Het vertrek van de mier (Guy Cassiers & HETPALEIS). De Urban Hall gebruikt als aantrekkingskracht de urban sports en het spel; als spin off zijn er niet alleen battles, maar ook hiphop, graffiti art, dance, etc. De Zomerfabriek zorgt voor een open podium tijdens Grab The Mic en Jammin’ Sunday, en experimenteerde al eens met een ‘toren’ als open presentatieplek voor jonge theatermakers. Bovendien worden bezoekers uitgenodigd zelf muziek te maken tijdens de jamsessies en zijn de dansavonden gelegenheden voor heel wat nieuw dj-talent om te laten zien wat ze in huis hebben. Veel van de nieuwe urban disciplines die nu binnen Zomer van Antwerpen aan bod komen hebben vooral nood aan weinig formele processen. Deze initiële stappen zetten Zomer van Antwerpen ertoe aan om in eerste instantie niet nog meer uit te breiden met meer capaciteit voor deelname aan circussen, theater of muziek, maar wel voor het ‘op zomerse wijze’ deelhebben en zelf (leren) maken van wat er uit de Zomerfans moet komen. Hoe vult u de procesbegeleiding in (inclusief gedetailleerd stappenplan waarin u het artistieke en het participatieve luik met elkaar verbindt)? Hoe selecteert u en werkt u samen met de begeleidende (professionele) kunstenaars en of kunstenorganisaties? Zoals eerder geschreven draagt Zomer van Antwerpen participatie een warm hart toe. We beschikken evenwel niet over een standaard stappenplan dat aan de normen qua methodiek voldoet. Eerder vertrekken we vanuit de dynamiek die op de projecten aanwezig is, met een duidelijke keuze voor uitwisseling en kennisoverdracht van de participanten onderling. We geloven sterk in empowerment en ontmoetingen en de intrinsieke kracht en creativiteit die zij met zich meebrengen. Zomer van Antwerpen biedt haar platform, de infrastructuur, de techniek om die informele contacten ten volle te benutten, en heeft een groot vertrouwen in hoe de participanten hier mee omgaan. Een meer formele omkadering komt er enkel op vraag, maar zelfs dan kiezen we ervoor om een heel flexibele structuur te hebben die snel kan inspelen op de evolutie van de noden. Urban Hall: Jongeren en kinderen die willen deelnemen aan de workshops kunnen dit doen zonder veel formaliteiten. We verzorgen de workshops samen met Let’s Go Urban, die professionele lesgevers inschakelen. Zomer van Antwerpen communiceert deze workshops op Facebook en ter plaatse in de Zomerfabriek en de Urban Hall. Wie wil deelnemen dient zich op de dag zelf in te schrijven en kan gratis meedoen. Maar daarnaast is er een voortdurende kennisuitwisseling tussen de gebruikers onderling. Meer ervaren participanten nemen de 'beginners' heel ongedwongen op sleeptouw en brengen hen techniek en kennis bij. De sterkste krachten worden in het team ingeschakeld om zo op continue en contractuele basis voor begeleiding te zorgen. We merken een sterk potentieel dat zo tot volle ontplooiing komt. Zo is Yassine van bezoeker van de Urban Hall op enkele jaren tijd doorgegroeid tot monitor, dan tot projectverantwoordelijke urban sports en stond hij in 2015 in voor de selectie en coördinatie van de freerunners die in het nieuwe project van MartHa!tentatief een artistieke rol vervulden.
Zomerfabriek: Zomer van Antwerpen hanteert voor Grab The Mic Wednesday en Jammin’ Sunday een open podium: wie wil, kan zich de avond zelf opgeven om zijn of haar talent op het podium te brengen. We zien veel wederkerigheid: publiek geeft aan wat werkt of niet, en durft de volgende keer zelf op het podium te staan. Deze twee avonden worden in goede banen geleid door Mama’s Open Mic, een collectief dat goed verankerd is in Antwerpen, en gekend is ver daarbuiten. Het collectief hanteert een open door policy; iedereen is welkom, van nieuwelingen tot doorgewinterde muzikanten/zangers of slammers/dichters. Het publiek is ook heel vrijgevig: teksten worden onder mekaar besproken, feedback wordt gegeven aan wie er om vraagt. Heel wat deelnemers van het eerste uur zijn ondertussen door onderlinge samenwerking, kennisdeling en uitwisseling van knowhow (semi-)professioneel actief. Er worden cd's uitgebracht, men werkt aan eigen voorstellingen of speelt mee bij andere huizen. Zomer van Antwerpen voorziet infrastructuur, techniek, begeleiding waar nodig en zorgt voor open repetitiemogelijkheden. In 2015 startte een heel ander register van een open (workshop) programma: YoYoGi, genaamd naar een park in Tokio waar je elke zondag mee kan zingen, dansen, bewegen, spelen… Alles kan, niets moet. Mensen komen samen, kunnen ter plaatse een dans aanleren en zorgen diezelfde dag nog voor een pop up-dansvoorstelling. Ook andere workshops (qi-gong, zang, yoga…) worden op dezelfde manier uitgevoerd: van toevallige passanten, tot mensen die elke editie volgen, iedereen kan deelnemen aan een maakproces en een afgewerkt product brengen. Ook deze workshops worden gegeven door professionelen uit verschillende cultuureducatieve verenigingen en organisaties: instructeurs, choreografen, koren… De meerwaarde die Zomer van Antwerpen hierin ziet? De schaalgrootte en de verbreding / vliegwielfunctie die we hebben tav het reguliere aanbod. Op welke wijze betrekt u de deelnemers bij het proces? Hoe concretiseert u de omkadering en de nazorg van de deelnemers? De deelnemers worden heel ongedwongen in het proces betrokken. De drempel tot participatie is erg laag: iedereen is welkom, er is geen waardeoordeel, geen minimum niveau. De toeleiding gebeurt informeel door mede-participanten, waar nodig ondersteund door ons team. Zomer van Antwerpen zorgt voor een kwalitatieve omgeving en vult, in samenspraak, verdere noden aan. Zo werd in 2015 een specifiek pakket urban dance voor meisjes en een instappakket dans voor kinderen aangeboden. We houden ook na de zomerperiode nauw contact met key-figures en werken met hen de aanpak voor het volgende jaar uit. Zo stelt een jonge muzikant nu een summerschool-aanbod samen voor beginners die geen formele muzikale opleiding hebben genoten, nadat werd vastgesteld dat de doorgroeimogelijkheden voor sommige jonge muzikanten sterk beperkt werden door hun gebrek aan kennis van notenleer. Voor woordkunstenaars voorzien we een goed uitgeruste en open repetitie-ruimte waar ze samen, zonder concrete productieverplichting, ongedwongen kunnen werken. We voorzien ook een nieuwe reperitieruimte voor theater/dans/... die het hele jaar door kan gebruikt worden. Binnen Zomer van Antwerpen organiseren we een plek waar het werk heel laagdrempelig getoond kan worden, of brengen hen in contact met gezelschappen die hen inschakelen in hun producties.
DIVERSITEIT AANBOD Hoe besteedt u aandacht aan maatschappelijke en culturele diversiteit op het vlak van aanbod? Zomer van Antwerpen ziet er al jaren op toe dat er meer dan voldoende diversiteit zit in het aanbod. Het multidisciplinaire aanbod (circus, theater, muziek, film, urban arts) zorgt er voor dat iedereen zijn/gading vindt in het programma van Zomer van Antwerpen.
Circus: nationaal en internationaal, universeel, want zonder woorden. Theater: tekst-, kinder-, of poppentheater. Waar mogelijk zorgen we ook voor crossovers (MartHa!tentatief, SINcollectief) Muziek: Muziek in de Wijk, feestjes in de Zomerfabriek Film: internationale films, ‘de betere film’ en blockbusters Urban arts: alles wat onder deze noemer kan vallen: (workshops) dance, hiphop, graffiti en street art, spoken word, slam poetry, jamsessies
Ook op vlak van participatie is het aanbod zoals eerder beschreven erg divers, met bijzondere aandacht voor mogelijkheden om mensen van diverse origine kansen te geven aan artistieke expressie te doen. Het uitbouwen van de Zomerfabriek en de Urban Hall is wat participatie (jongeren, mensen van diverse origine) betreft, fundamenteel geweest. De laagdrempeligheid van de workshops, de veelheid aan vormen binnen de urban arts, de open podia, en de begeleiding door professionals binnen het milieu hebben er voor gezorgd dat geen ander project binnen Zomer van Antwerpen zo'n divers publiek kent. Door samen te werken met artistieke gezelschappen als SINcollectief, t,arsenaal en MartHa!tentatief kunnen leden van de Urban Hall deelnemen aan het maakproces van een geprogrammeerde voorstelling. Ook de opsplitsing van betalende of gratis voorstellingen is zeer bewust. Naast het ‘doorsnee’ theaterpubliek dat tickets koopt en de culturele agenda op voorhand opstelt, kent Zomer van Antwerpen ook een publiek dat dit liever niet doet, of wegens financiële redenen niet kan. Of je hebt mensen die gewoon op zoek zijn naar vakantie in eigen land, zoals ze het veelal zelf noemen (Zomerbar, de Zonsondergang). Het gratis aanbod wordt elk jaar groter, of wordt verdiept.
DIVERSITEIT PUBLIEK Hoe besteedt u aandacht aan maatschappelijke en culturele diversiteit op het vlak van publiek? “Meer kleur in het publiek aub (circus is toch woordloos, waarom lukt het dan niet?).” “Ik ben een anderstalige bewoner van het plein, ik vind het hier goed dat het feest is en voor de kinderen.” “Mensen komen naar hier van Hoboken!” (MIDW Stuivenberg) “Wij komen uit Dendermonde en vonden dit concert op Uit in Vlaanderen.” “Ik kom naar Urban Hall met mijn 'mannen' van bijzondere jeugdzorg (een jongen van 9 en twee meisjes van 10 en 18j): ze komen hier echt graag.” Zomer van Antwerpen is een festival voor een breed publiek. Voor jong en oud, gezinnen, alleenstaanden of groepen, vrienden of collega’s, autochtoon of allochtoon, hoger opgeleiden en laaggeschoolden… Door buiten de bestaande theaterhuizen te spelen, op locatie in de stad, bereikt
Zomer van Antwerpen ook een publiek dat minder gemakkelijk deelneemt aan cultuur. Theater of Muziek in de Wijk achter je hoek maakt de drempel om te participeren aan een voorstelling of optreden iets gemakkelijker. De keuze van locaties is in deze belangrijk voor het bereiken van publiek in bepaalde buurten in de stad. De brede keuze aan voorstellingen in het programma, de lange speelreeksen en de lage of gratis inkomprijzen geven meer mensen de mogelijkheid en keuze om voorstellingen bij te wonen. Je kan sommige voorstellingen bijwonen zonder op voorhand tickets te reserveren, je kan voor de voorstelling een glas drinken in de bar, je kiest waar je gaat zitten, het directe contact met de artiesten. Die toeleiding is voor ‘nieuw’ publiek vaak een hele ondersteuning. Zomer van Antwerpen bereikt al een breed publiek, enkele doelgroepen zijn echter nog ondervertegenwoordigd bij onze festivalbezoekers en vragen extra aandacht. Hier willen we de komende jaren verder aan werken. Zomer van Antwerpen heeft al heel wat inspanningen gedaan om meer jongeren te bereiken, onder meer door het uitbouwen van de Zomerfabriek en de Urban Hall. Heel wat bezoekers van de Zomerfabriek (veelal jongeren) nemen deel aan de workshops, kruipen op het podium tijdens de open mic of de jamsessie, of stromen door als maker van een voorstelling (2014, 2015). Het publiek van Zomer van Antwerpen heeft een gemiddelde leeftijd van 43 jaar, jongeren zijn nog weinig aanwezig bij voorstellingen, al is er een duidelijke kentering gezet (de gemiddelde leeftijd van de Zomerfabriek in 2014 is 22 jaar). Met een uitgebreider jongerenprogramma op de Zomerfabriek zien we hierin wel verandering ten opzichte van de voorbije jaren. Zomer van Antwerpen wil ook meer mensen van diverse origine bereiken, de vertegenwoordiging van de culturele diversiteit in de stad willen we graag meer vertegenwoordigd zien op onze projecten. Ongeveer 25% van de bezoekers van Zomer van Antwerpen heeft een niet-Belgische afkomst. Mensen van diverse origine zien we meer op projecten als Muziek in de Wijk, minder bij theater- en circusvoorstellingen. Personen met een handicap krijgen ook een specifieke aandacht binnen de doelgroepenwerking. Zomer van Antwerpen voert elk jaar een publieksonderzoek uit. Dit onderzoek splitsen we op in verschillende clusters: Zomer van Antwerpen algemeen en de Urban Hall/Zomerfabriek. Op het moment van dit schrijven is de verwerking van de resultaten van 2015 nog bezig, maar we kunnen we enkele zaken concluderen uit de resultaten van eerdere onderzoeken. Zomer van Antwerpen zet elk jaar in op het bereiken en betrekken van mensen van diverse origine en jongeren. Algemeen kunnen we stellen dat 25% van het publiek niet-Belgische ouders of grootouders heeft. Voor projecten waar we specifiek inzetten op jongeren (Urban Hall) stijgt dat zelfs tot 75% van de deelnemers.
ONDERSTEUNING EN KENNISDELING Op welke manier wordt de opgebouwde kennis/expertise verzameld, bewaard, beheerd, bewerkt en gedeeld, intern en/of extern? Hoewel het digitale archief de afgelopen jaren het meeste aandacht krijgt, wordt er ook een groot en goed geklasseerd papieren archief bijgehouden: zowel van de communicatie, de productie als van de financiële afdeling. Voor de financiële afdeling wordt het volgende gedurende zeven jaren lang bewaard:
De volledige boekhouding Bestelbonnen Contracten met gezelschappen en personeel
Tot 2012 was er ook een groot papieren archief van productie en communicatie, maar er werd verkozen om alles te digitaliseren. Door alles op de server te bewaren zorgen we ervoor dat alles beter bewaard blijft en de jaren nadien kan teruggevonden worden. Ook de facturen van de boekhouding worden zowel digitaal als op papier bewaard. Naast al deze documentatie wordt er op de server ook een fotoarchief bewaard. In dit fotoarchief staan de foto's van de ZVA-fotografen van alle projecten die in de geschiedenis zijn vertoond op het festival. Sinds drie jaar wordt de planning van het festival gemaakt met het programma Yesplan. Deze onlinetool zorgt ervoor dat er naast een efficiënte planning er voor weerkerende projecten kan vertrokken worden op basis van de planning van voorgaande jaren. Zomer van Antwerpen is een expert in locatieprojecten. Om jaarlijks met nieuwe en verrassende locaties te kunnen uitpakken is er jaren geleden een bestand gemaakt dat continu wordt bijgewerkt. Dit bestand staat bol van nieuwe, mooie of verrassende locaties met al hun specificaties: de grootte, de eigenaar, de huurprijs, de mogelijkheid tot stroom en water,... Dit bestand wordt niet alleen gebruikt door medewerkers van Zomer van Antwerpen, maar ook ter beschikking gesteld aan externe organisaties in hun zoektocht naar een geschikte locatie. De knowhow over hoe je best kan werken op locatie wordt op vraag met plezier gedeeld. Op die manier kunnen we andere locatieprojecten helpen valideren. Op welke manier zorgt u voor de financiële, logistieke, inhoudelijke, technische, organisatorische en zakelijke ondersteuning en begeleiding van kunstenaars? Zomer van Antwerpen stelt zich complementair op ten opzichte van de projecten die opgenomen worden. In samenwerking met de gezelschappen wordt getracht het financiële plaatje rond te maken. Concreet betekent dit dat Zomer van Antwerpen probeert te helpen waar nodig om de kosten te drukken:
Er kan een samenwerking zijn op logistiek vlak: Zomer van Antwerpen heeft bijvoorbeeld een eigen tribune die we zo vaak mogelijk trachten te gebruiken tijdens het festival. Ook op technisch vlak kan Zomer van Antwerpen ondersteunend werken door (eigen) licht of geluid ter beschikking van de kunstenaar te stellen. Er worden ook kunstenaars geprogrammeerd die nog geen zakelijke structuur rond zich hebben. In dit geval kan het wel interessant zijn dat de acteurs of muzikanten door Zomer van Antwerpen in dienst worden genomen.
Op artistiek gebied worden nieuwe producties door ons mee begeleid in het maakproces. Doordat we graag lange speelreeksen aanbieden kunnen we ook tijdens het festival bij creaties met de kunstenaar overleggen over verbeteringen zodat we hem op het einde van het festival een goed ingespeeld en beter verkoopbare productie kunnen terug geven. Doordat we naast de Zomerfabriek een Nulsterrenpension uitbaten geeft dit een uitgelezen mogelijkheid om artiesten te laten overnachten. De muzikanten van Muziek in de Wijk overnachten een hele week in dit pension wat kostenbesparend werkt. De muzikanten die er overnachten zijn ook vaak bezig aan een lange reeks door Europa en reizen zo van hotelkamer naar hotelkamer. Door hen in het Nulsterrenpension (naast de cultuur ademende Zomerfabriek) te laten overnachten krijgen ze ook een heel andere beleving dan op andere festivals.
Andere voorbeelden zijn: De Reuzen en de lilliputters die konden oefenen op onze parking. De Nederlandstalige teksten van de voorstelling werden geschreven door Abbie Boutkabout (communicatie), samen met acteur Warre Borgmans die de teksten voordroeg. Voor Mirror of society van Let's Go Urban heeft onze productieploeg zich geëngageerd om een nieuw podium met containers in de hoogte te bouwen. Er werd ook op het terrein van Nieuw-Zurenborg gerepeteerd, waardoor we nauw betrokken waren bij het maakproces. Naast het festival organiseert Zomer van Antwerpen ook een werkplaats. Deze werkplaats ligt naast de Zomerfabriek en herbergt naast ons eigen magazijn en ons kantoor ook tal van gezelschappen:
Antwerpen Kunstenstad Sprookjes enzo Keskiespace Nat Gras TG Stan Theater Tol Compagnie KAiET! Comp.Marius TimeCircus Platform 0090 Mama's Open Mic SKaGeN
Deze groepen hebben hun opslagplaats en/of atelier aan Nieuw-Zurenborg. Dit zorgt voor een aangename en inspirerende omgeving waar materialen en ideeën uitgewisseld kunnen worden waardoor er tal van nieuwe producties ontstaan. Er zijn ook een aantal ruimtes die niet permanent verhuurd worden, maar die gebruikt kunnen worden voor kunstenaars die maar een tijdelijke ruimte nodig hebben voor hun repetities of hun atelier. Voorbeelden hiervan zijn: FC Bergman, Comp.Marius, Benjamin Verdonck, ... Om aan de vraag te kunnen voldoen zullen er eind 2015 werken gebeuren waardoor van één van de ruimtes een mooie repetitieruimte gemaakt zal worden die vanaf dan ook gebruikt zal kunnen worden in de winter. Hiervoor zal er een dansvloer, nieuwe verwarming en een keuken geïnstalleerd worden. Het zal vanaf dan ook mogelijk worden voor buitenlandse kunstenaars om ook tijdens de winter hun intrek te nemen in ons Nulsterrenpension waar een aantal kamers beter zullen worden gewapend tegen de koude. Deze investeringen zullen ons niet alleen de mogelijkheid bieden om een nog betere service te kunnen bieden aan kunstenaars die hun voorstelling op het Zomer van Antwerpen-festival willen organiseren. Ook zullen kunstenaars die niet door ons geprogrammeerd worden de mogelijkheid krijgen om hun nieuwe voorstelling bij ons te maken. We stellen vanaf 2016 ook kantoorruimte ter beschikking in de vorm van een cultureel coworkkantoor.
Auteurs beleidsplan Zomer van Antwerpen dd 2015 Deze subsidieaanvraag werd opgemaakt door Patrick De Grootte (artistiek leider), Dennis Bols (zakelijk leider) en Abbie Boutkabout (communicatie). Het voltallige team van medewerkers, vrijwilligers en artiesten vormden, elk met hun ervaring en visie, een belangrijke inspiratiebron. Omdat Zomer van Antwerpen een publieksfestival in hart en nieren wil zijn, werd heel de maand juli 2015 op verschillende Zomer van Antwerpen locaties het publiek uitgenodigd om door middel van een gesprek mee te schrijven aan het beleidsplan van Zomer van Antwerpen. Er vonden 145 gesprekken over Zomer van Antwerpen nu en in de toekomst van gemiddeld 10 minuten plaats met in totaal een 250 bezoekers. De jongste gesprekpartner was 5 jaar, de oudste 85. De directie en raad van bestuur danken alle medewerkers en alle co-auteurs voor hun inspiratie, loftuitingen en (kritische) commentaren. Volgende personen wilden het beleidsplan graag mee ondertekenen (in volgorde van gesprek): Sigrid Spinnox, John Westerlinck, Hannah en Natan Calluy, Ada Bakelants, Meinse en Siebrand Verhulst, Servaas Verbergt, Lotte Audenaert, Ushi Debonnet, Birgitte Beck, Guy Swaegers, Isabel Hessel, Lucie Mees, Arne Van Oekelen, Vanessa Pauwels, Maarten Caestecker, Kris Van de Vijver, Bert Buytaert, Nele Werbrouck, Myriam Snoeckx, Katia Nauwelaerts, Tom Janssens, Nancy Taets, Raouf Faltakh, Anne Floren, Katrien (bij Kamyon), Curd Van Biervliet, Els Le Bruyn, Elke Humblet, Andries Cabuy en Inez Van de Leest, Nancy Van de Velde, Trix Vandeputte, Jan & Jan (trouwe MIDWfans), politie wijkteam Groenenhoek Berchem, Bart Naessens, Kevin Eveleigh, Michael Hamilton of Silverton Hill, Boudewijn Walstra, Ruben Weemers, Mathias Claeys en Emilie Dorekens, Bram Van Bauwel, Anny Ongena, Patrick Sevenans, Evelien Elst, Michèle Even, Hugo Guerrero, Charlotte Wellens, Uti Wynen, Axel Dingemans, Sabrina De Bondt, Annick Schramme, Stephanie Van der Stuyft, Gert en Gladys Van Landuyt, operaliefhebbers, "twee toffe oma's bij de voorstelling De val van A", Olivia Cordy, Steven Warmenbol, Terenja Van Dijk, Bastien Lauwers, Frits en Vique, het gezin Foquet, Katja Pire, Barbara, Ludwig en Ingrid Gorremans (2 fans), Jelle De Smedt, Erwin Bierbooms, Karina Mondelaers, Jan Janssens, Vera Tussing (UK dancer-choreographer, lives in Brussels), Jorn Meuus, een vriend en Alexander van de Rydt, Frederik Jansen, Yassine Boubout, Samuel, Ilias Abdellaoui, Bilal Hamdaoui, Amin Hamdaoui, Khali-sha Wellens, Ilias Haoudi, Anouck Crauwels, Petiit, Armend, Oussama, Younes, Abdel, Mohammed, Trari Sid Ahmed, Erin (6 jaar), haar broer, zus, mama en oom, Achraf en Mohammed, Shani en Chayenne, Youssef en Jamal, Mohamed Bouhouti, Champion Bakomba, Priscilla Luxenburg, Netty Vangheel en Frank Gibling, TJ, Jens Laan, Karti, Krien Meeusen en Funke Jacobs.
