Studium Generale Maastricht Jaarverslag 2012

Studium Generale Maastricht Jaarverslag 2012

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 1

2012— 1

12-9-2013 17:02:42

Subsidieverstrekkers Gemeente Maastricht | Provincie Limburg | Stichting Studium Generale | Stichting Elisabeth Strouven | Hiernaast ontvangt het Studium Generale vele donaties van particulieren.

Begunstigers Architecten aan de Maas | Drukkerij Pietermans, Lanaken | Honoursprogramma Hogeschool Zuyd | Hotel Les Charmes | Kamer van Koophandel Limburg | KPMG | Notariaat Versteeg Giesbers & Steegmans | Ontwerpbureau B2B | Restaurant Au Coin des Bons Enfants

Colofon Redactie Rob van Duijn, Jaap Janssen, Jacques Reiners | Ontwerp omslag en binnenwerk Jaap Janssen | Druk Océ | Oplage 300

Afkortingen CieSG Commissie Studium Generale CvB College van Bestuur SBSG Samenwerkingsverband Bureaus Studium Generale SG Studium Generale SSC Studenten Service Centrum SSG Stichting Studium Generale UM Universiteit Maastricht

Foto omslag: Microscopische afbeelding van vezels van microfiber nanogenerator. (Foto: Zhong Lin Wang en Xudong Wang)

2 — studium generale maastricht

OPMAAK_2012.indd 2

12-9-2013 17:02:42

Inhoudsopgave Ten geleide – 4 Deel 1: de organisatie • Doelstellingen – 5 • Doelgroepen – 5 • Cijfers – 6 • Publiciteit – 9 • De organisatie – 13

Deel 2: het programma Lezingen – 18 Engelstalige lezingen – 39 Debatcafés – 52 De Avond van het Woord – 56 Schuman Lecture – 57 Tans Lecture – 57 Collegereeksen – 58 Cabaret / Comedy – 67 Global Culture Nights en Festival – 68 SG Podium – 73 Filmprogramma – 75

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 3

2012— 3

12-9-2013 17:02:42

Ten Geleide We zijn er trots op hoe de staf van het Studium Generale er ook dit jaar weer in is geslaagd om zowel qua programmering als qua publieke belangstelling zo goed te presteren. Het is boeiend om te zien hoe de programmering enerzijds meegaat met de ontwikkelingen binnen de Universiteit Maastricht, in de vorm van bijvoorbeeld een groeiend aantal Engelstalige activiteiten, en anderzijds duidelijk haar eigen trekken behoudt. Bij dat laatste horen aandacht voor cultuur en debat (beide niet de sterkste punten van de UM) en een nadrukkelijke betrokkenheid bij de regio (nu weer onderdeel van het UM-beleid). Ieder jaar weer slaagt de staf er onder de bezielende leiding van Jacques Reiners in om goede sprekers aan te trekken uit binnen- en buitenland voor haar lezingen – dit jaar 58 lezingen, die door gemiddeld 180 personen werden bezocht. Daarnaast slaagt zij er dankzij gerichte programmering en goede publiciteit ook in een toenemend aantal studenten te bereiken. Hiermee draagt zij bij aan de instandhouding van de geest van Alexander von Humboldt, die ook bij de opening van het academisch jaar 2013 – 2014 werd bepleit

door prof. dr. M. Paul, de voorzitter van het College van bestuur van de UM. Het zou mooi zijn als de bijdrage van het Studium Generale aan de brede vorming van studenten ook ruimte gaat krijgen binnen het reguliere curriculum. Intussen blijven wij gestaag werken aan een programma dat hiertoe alle mogelijkheden biedt. Prof. dr. J. Muysken Voorzitter begeleidingscommissie Studium Generale


OPMAAK_2012.indd 4

12-9-2013 17:02:42

Deel 1: de organisatie Doelstellingen

Doelgroepen

Het Studium Generale heeft de volgende doelstellingen: 1. het bevorderen van het inzicht in de samenhang van de wetenschappen; 2. het bevorderen van de individuele, culturele en sociale vorming van studenten; 3. het, uitgaande van het streven van de universiteit naar samenwerking met de instellingen voor hoger onderwijs in de regio, trachten een SG voor het hele hoger onderwijs in Maastricht te zijn; 4. het openstellen van de activiteiten voor belangstellenden uit de regio, uitgaande van de overweging dat de universiteit een sociale en een culturele betekenis heeft voor de regio.

Studium Generale richt zich op studenten en medewerkers van de Universiteit Maastricht en op belangstellenden van buiten de universiteit. Elke soort activiteit heeft zijn eigen deelpubliek. Zo trekken de Nederlandstalige lezingen veel belangstellenden uit de regio, de Engelstalige lezingen veel buitenlandse studenten.

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 5

2012— 5

12-9-2013 17:02:42

idd el d

l

nte %

Stu

de

n nte Stu

de

rs eke Be zo

n

g em

aa tot ke zoe Be

Aa

nta

l

rs

De cijfers

Lezingen, talkshows, interviews Nederlandstalig 35 5.091 Engelstalig 21 4.074 Schuman Lecture 600 1 Tans Lecture 775 1 Totaal lezingen, talkshows, interviews 58 10.540

145 194 600 775 181

1.011 3.256 500 550 5.317

20% 80% 83% 70% 50%

Debatcafés Nederlandstalig Engelstalig Totaal debatcafés

250 296 546

125 99 109

150 285 435

60% 96% 80%

Totalen lezingen, talkshows, interviews en Debatcafés

63 11.086

176

5.752

51%

SG Podium • Cabaret / Comedy • Global Culture Nights / Festival • SG Podium diversen Totaal Culturele activiteiten

9 12 7 28

886 1.542 463 2.891

98 129 66 104

546 309 335 1.190

61% 20% 72% 41%

1

555

555

75

13%

7 10 17

431 534 965

62 53 57

77 426 503

17% 79% 52%

Overig • Avond v/h gesproken woord Collegereeksen • Nederlandstalig • Engelstalig Totaal collegereeksen

2 3 5


OPMAAK_2012.indd 6

12-9-2013 17:02:42

Analyse - Ten opzichte van 2011 kunnen we de volgende conclusies trekken: Lezingen en talkshows - Aantal is toegenomen van 54 naar 58 - Totaal aantal bezoekers is toegenomen van 10.465 naar 10.540 - Het gemiddeld aantal bezoekers is afgenomen van 194 naar 182 - Het aantal studenten is toegenomen van 3.964 naar 5.653 (percentage studenten van 38% naar 54%) Debatafés - Het aantal is gedaald: van 8 naar 5 - Het totaal aantal bezoekers is gedaald van 972 naar 546 - Het gemiddeld aantal bezoekers is gedaald van 122 naar 109 - Het totaal aantal studenten is gedaald van 805 naar 435 (percentage studenten gedaald van 83% naar 80%).

Collegereeksen - Aantal is toegenomen van 16 naar 17 - Het totaal aantal bezoekers toegenomen van 751 naar 965 - Het gemiddeld aantal bezoekers is gestegen van 47 naar 57 - Het aantal studenten is gestegen van 423 naar 503 (het percentage studenten is bij de Engelstalige reeksen gestegen van 72% naar 79%, maar in totaal gedaald van 56% naar 52%) Van het totaal van 63 lezingen, talkshows en debatcafés is 42% Engelstalig en 58% Nederlandstalig Bij de Nederlandstalige lezingen, talkshows en debatcafés was 22% van de bezoekers student. Bij de Engelstalige lezingen, talkshows en debatcafés was 80% van de bezoekers student.

SG Podium - Aantal is afgenomen van 38 naar 28 - Totaal aantal bezoekers is afgenomen van 6.234 naar 2.891 - Het gemiddeld aantal bezoekers is afgenomen van 164 naar 104 - Het aantal studenten is afgenomen van 3.767 naar 1.190 (percentage studenten afgenomen van 60% naar 41%)

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 7

2012— 7

12-9-2013 17:02:42

.


OPMAAK_2012.indd 8

12-9-2013 17:02:42

De Publiciteit

SG agenda – oplage: 8.000 exemplaren. De verdeling van de verspreide aantallen in 2012: • 2.544 via de post: 1.100 geïnteresseerden; 296 aan scholen; 715 aan UM adressen; 80 aan bibliotheken; 30 aan begunstigers/CieSG/ SSG; 302 aan culturele instellingen; 21 aan SG Nederland en SSC. • verspreiding via distributiepunten in de stad: 4.250 exemplaren. • verspreiding tijdens de activiteiten: ca. 500. • Hiernaast zo nu en dan speciale groepen, bijvoorbeeld de exchange students van SBE. De oplage voor het eerste bulletin (10 september – 5 november) van het academische jaar 2012-2013 lag op 9.000 in verband met extra aantallen voor INKOM en introductiedagen. E-mail-nieuwsbrieven – Via e-mailnieuwsbrieven kreeg een gestaag groeiende groep een wekelijks overzicht van de SG-activiteiten. De volgende nieuwsbrieven werden verstuurd:

• wekelijkse e-mail met het gehele programma: 4.480 abonnees december 2012 (4.300 dec. 2011; 3.800 dec. 2010; 3.300 dec. 2009); • English mail: 1.330 abonnees in december 2012 (1.300 dec. 2011; 955 dec. 2010; 680 dec. 2009); • Global Culture Night-mailing: 2.005 abonnees in december 2012 (1.925 dec. 2011; 1.560 dec. 2010; 1.180 dec. 2009). Verder: • ca. 125 adressen van studentenverenigingen/studieverenigingen en disputen; • niet-Nederlandse studenten (regulier en niet regulier) van de UM voor de activiteiten voor Engelssprekenden; • internationale organisaties in de regio, internationale studentenverenigingen en UM-onderdelen: 100 adressen; • Global Culture Night-mailing: ca. 150 adressen van organisaties en media op het gebied van wereldmuziek Affiches – Affiches zijn gemaakt voor: de Schuman- en Tanslezing; de Avond van het Woord; het Global Culture Fes-

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 9

2012— 9

12-9-2013 17:02:42

tival en sommige culturele activiteiten. Oplages rond de 150 exemplaren. Flyers – Flyers zijn gemaakt voor de Avond van het Woord, het Global Culture Festival en het Global Culture Night-programma tweede helft 2012-eerste helft 2013. Hiernaast werd sporadisch gebruik gemaakt van flyers van impresariaten voor culturele activiteiten. Advertenties – Adverteren deed SG in de Week in Week uit voor de Avond van het Woord, het Global Culture Festival en eindejaarwens. Ook werden verschillende mini-advertenties in de Observant geplaatst gedurende het jaar. Dia Lumière – Dia’s zijn vertoond van de Avond van het Woord en het Global Culture Festival in Filmtheater Lumière. Dia’s lichtkranten Faculteiten – Bij de School of Business and Economics zijn dia’s van de SG-activiteiten op beeldschermen in de hal vertoond.

Pers Het programma van SG, of onderdelen daarvan, werd op verschillende mo-

menten en over verschillende perioden verstuurd naar persgroepen uit een PR-database: regionaal, landelijk, wekelijks, maandelijks, tweemaandelijks, speciale groepen (cultuur, wetenschap, GCN, gezondheid, architectuur, filosofie etc.), Observant. De activiteiten werden opgenomen in verschillende uitagenda’s en activiteitenoverzichten: Week in Week uit, De Maaspost, Observant, Dagblad De Limburger, Uit! etc. Hiernaast werden verschillende artikelen geschreven bijvoorbeeld in Dagblad de Limburger, de Observant, Huis-aan-Huisbladen en landelijke bladen.

Internet Tussen 1 januari en 31 december 2012 trok de SG website 82.167 bezoekers (77.621 in 2011 en 78.397 in 2010). Hiervan waren 44.927 (49,8%) unieke bezoekers (41.433 in 2011 en 39.899 in 2010). De gemiddelde tijd op de website was exact 2 minuten (1.53 minuten in 2011 en 1,44 minuten in 2010). Gemiddeld werden per bezoek 2,66 pagina’s bekeken (2,74 in 2011 en 2,80 in 2010), wat het totaal aantal bekeken pagina’s in 2012 brengt op 218.508 (212.767 in 2011 en 219.613 in 2010). De bezoekers kwamen binnen op de


OPMAAK_2012.indd 10

12-9-2013 17:02:42

volgende wijze: 32,68% direct verkeer (35,56% in 2011 en 33,8% in 2010), 36,28% verwijzingsverkeer (38,06% in 2011 42,09% in 2010), 30,89% zoekverkeer (25,89% in 2011 en 23,90% in 2010). Specifieker (tussen haakjes gegevens 2011 en 2010): 26.855 direct (2011: 27.604; 2010: 26.499), 29.808 verwijzing (2011: 29.541; 2010: niet bekend), 25.379 zoekverkeer (2011: 20.096; 2010: 18.233) en een klein groep overigen. Van de belangrijkste verwijzingen kwamen er: 8.126 via e-news (2011: 9.258; 2010: 9.651), 6.751 via Facebook (2011: 4.676; 2010: 4.563), 3.800 via maastrichtuniversity.nl (2011: 3.640; 2010: 2.380), 2.121 via go.to (2011: 2.107; 2010: 3.037), 838 via Eleum (2011: 1.566; 2010: 2.602), 752 via Facebook mobiel (voorgaande jaren niet vermeld), 311 via Yahoo (?) (voorgaande jaren niet bekend), 305 via wetenschap24.nl (voorgaande jaren niet bekend), 259 via maastrichtnet. nl (2011: 238; 2010: 742), 165 via lumiere.nl. (voorgaande jaren niet bekend) (bron: Google analytics). De bezoeken vanuit e-news laten een

dalende trend zien, maar blijven de belangrijkste bron. Facebook een sterk stijgende. Facebook steeg van plaats 5 in 2009 naar 3 in 2010 naar 2 in 2011 en blijft in 2012 op 2 staan, maar met veel meer doorverwijzingen. Maastrichtuniversity.nl blijft op 3 en stijgt elk jaar een beetje, waarschijnlijk door de SG-button op de homepage van de UM-site en de agenda-pagina. De UM nieuwsbrief blijft de belangrijkste bron. Eleum daalt sterk. Links via websites derden – Naast de algemene links naar de website van Studium Generale via sites als Maastrichtnet.nl, Maastricht Aktueel, UMsite, VVV/UIT!, HS Zuyd, MaasLife. nl etc., zijn er links naar specifieke activiteiten: bijvoorbeeld, Stichting Wereldmuziek Limburg, Stichting popmuziek Limburg, Huis voor de Zorg, Alzheimer Centrum Limburg. Samenwerking en sociale netwerken In 2012 is samengewerkt met vele partijen. Onder andere met de volgende studentengroepen: • NovUM: Di 14 febr - The Future of Higher Education: Who pays? Science Cafe; • Luna-tik: Di 13 mrt - Hoe het brein waarneemt, Debatcafé; • The Arab World Office: Di 27 mrt - The

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 11

2012— 11

12-9-2013 17:02:42

Israel-Palestine Relationship, Dialogue; • SV Santé: Di 30 okt - Het mensenlijk genoom, Debate Café; • SCOPE | Economics: Di 6 nov - How the Financial Crisis has Changed our Society – Steingart, Lecture; • NovUM: Wo 7 nov - The consequences of the US Elections – Verhagen, Lecture; • NovUM: Di 20 nov - (In)tolerant Islam – Berger, Lecture + nadebat; • UNSA: Di 4 dec - The Declaration of Human Development, Debate Café; Films met filmtheater Lumière. De Avond van het Woord en de Global Culture Nights met Theater aan het vrijthof. (World Grooves) concerten met de Muziekgieterij. Collegereeksen met verschillende faculteiten. Breinweek met de Faculty of Psychology and Neuroscience. Open Mics met Alles is Drama and E.S.A. Concordantia. De Themamiddag “Nieuwe inzichten in Alzheimer” op 21 september met de Health Foundation Limburg en Alzheimer Centrum Limburg.

Generale vermeld en werden updates verzonden, naast foto’s en filmpjes van SG-activiteiten. Er is in 2012 niet op Facebook geadverteerd. Er is veel via andere Facebook-pagina’s aangekondigd (UM, Landenpagina’s, UCM FHML, FPN, FASoS, European Studies, verschillende studentenverenigingen, Jules & You etc. etc.) . Intermediairs binnen en buiten de UM – Intermediairs maken anderen attent op onderdelen uit het programma, of nemen dit op in hun nieuwsbrieven, via mailings of plaatsen het op intranet/ internet. Voorbeelden: UCM; HS Zuyd infonet (intranet);; mailings via bureaus internationalisering; GGDZl, Mondriaan Zorggroep (intranet), Kumulus Theater agenda, Riagg (intranet), Vivre, Stichting Wereldmuziek Limburg, Stichting Popmuziek Limburg, Mondiaal centrum; COS; Ces/ISD, bureaus onderwijs, MAS mail van FASoS, Law Student Message van FdR, Talkin Business van SBE, FPN News etc.

Facebook – Het aantal fans van de Facebook-pagina is gegroeid naar zo’n 3.600 in december 2012 (2.350 in december 2011 en 1.250 in december 2011). Op de fan-pagina werden de meeste activiteiten van Studium 12 — studium generale maastricht

OPMAAK_2012.indd 12

12-9-2013 17:02:42

De organisatie

Het Bureau Studium Generale Het Bureau SG maakt deel uit van het Studenten Service Centrum van de UM. Het bureau is belast met de vaststelling (na ruggespraak met de Commissie Studium Generale), de voorbereiding en de uitvoering van het programma. Bij de samenstelling van het programma wordt onder andere gelet op de diversiteit van de onderwerpen, de kwaliteit van het aanbod, zowel wat betreft inhoud als presentatie, en op de wensen van het publiek. Bij het bureau waren in 2012 de volgende personen werkzaam: • Jacques Reiners, hoofd, programmaleiding, lezingen, 0.9 fte; • Rob van Duijn, zakelijke leiding, collegereeksen, 0.8 fte; • Jaap Janssen, lezingen en p.r., 0.8 fte; • Marjan van Ooij, secretariaat, 0.6 fte • Glauke Pannevis, diverse secretariële taken (tijdelijk contract van 15 september ‘12 tot 15 juli ‘13.

Extra steun was er in de persoon van freelancer Marcel Leduc en Marieke Beker (gastvrouw lezingen). Tevens waren de studenten Anke Rutten (ondersteuning collegereeksen) en Myra Loog (ondersteuning publiciteit) werkzaam voor het bureau.

De Commissie Studium Generale De Commissie SG adviseert bij de samenstelling van het programma en fungeert als klankbord voor de programmamakers van het bureau. Daarnaast is zij verantwoordelijk voor de keuze van de onderwerpen en de sprekers van de Dr. J. Tanslezing en de Schumanlezing. De leden van de CieSG worden benoemd door het College van Bestuur van de UM, met instemming van de Universiteitsraad. De Commissie bestaat uit leden van de academische gemeenschap van de universiteit, waarbij gestreefd wordt naar een brede vertegenwoordiging uit zoveel mogelijk verschillende wetenschappelijke disciplines. Daarnaast zit er in de CieSG ook een buitenlid die het regionale publiek een stem geeft. In 2012 waren de volgende personen lid van de CieSG:

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 13

2012— 13

12-9-2013 17:02:43

• dr. N. Baakman, Faculty of Arts and Social Sciences; • dr. P. Collins, Department of Knowledge Engeneering; • prof. dr. F. Grünfeld, Faculteit der Rechtsgeleerdheid; • mw. dr. Y. van Leeuwen, Faculty of Health, Medicine and Life Sciences; • dr. C. Leonards, Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen; • prof. dr. J. Muysken, School of Business and Economics (voorz.); • drs. C. Rausch, University College Maastricht; • dr. F. Thuijsman, Department of Knowledge Engeneering; • prof. dr. P. Tummers, em. hoogleraar cultuurwetenschappen, namens de stichting Studium Generale • dr. R. de Vries, Faculty of Psychology and Neuroscience; • mw. dr. P. Wolffs, Maastricht University Medical Center; • Studentleden Lisa Dupuy (University College Maastricht), Britta Lemmens (Faculty of Arts and Social Sciences) en Daan Schetselaar (Faculty of Psychology and Neuroscience). De commissie heeft in 2012 zes maal vergaderd.

De Stichting Studium Generale De Stichting heeft als doel de activiteiten van Studium Generale financieel te ondersteunen en de regionale functie van het SG te bewaken. De financiële ondersteuning geschiedt door het verwerven van fondsen, vooral voor de Global Culture Nights en de jaarlijkse Avond van het Gesproken Woord. Het bestuur van de Stichting bestond uit: Het bestuur van de Stichting bestond uit: • prof. dr. P. Tummers (voorzitter), em. hoogleraar cultuurwetenschappen • mw. prof. mr. H. Schneider (lid), hoogleraar Europees migratierecht, UM • drs. M. Starren (penningmeester), voormalig voorzitter directie AZL • drs F. Jadoul, voormalig directeur Public Affairs ABP, consul Luxemburg • W. Hazeu (secretaris), oudwethouder Gemeente Maastricht, bestuurder Wonen Limburg De Stichting heeft in 2012 drie maal vergaderd.


OPMAAK_2012.indd 14

12-9-2013 17:02:43

Samenwerking Studium Generale Maastricht maakt deel uit van de volgende samenwerkingsverbanden: - Samenwerkingsverband Bureaus Studium Generale. Doelstellingen zijn het behartigen van gezamenlijke belangen, het bevorderen van de professionaliteit binnen de bureaus, het uitwisselen van programmagegevens en het adviseren op beheersmatig terrein. - Landelijk Overleg Culturele Organisaties van de Nederlandse universiteiten. Het is de bedoeling kennis uit te wisselen en elkaar te informeren over ontwikkelingen op cultureel gebied bij de universiteiten. - Kultureel Overleg Maastricht. Het SG maakt hiervan deel uit om de banden met cultureel Maastricht te versterken en de universiteit in dit overleg te vertegenwoordigen.

Gemeente Maastricht (Schumanlecture), herdenkingscentrum Westerbork (4 mei lezing), Bonnefantenmuseum (een collegereeks), studieverenigingen Concordantia, Luna-Tik, NovUM, SV Santé, SCOPE | Economics en Universalis en UNSA.

In 2012 heeft Studium Generale samengewerkt met Filmtheater Lumière (documentaires en films in aansluiting op programma SG), de Muziekgieterij (pop- en wereldmuziekconcerten), Theater aan het Vrijthof (Avond van het Gesproken Woord, Cabaret en Global Culture Nights & Festival),

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 15

2012— 15

12-9-2013 17:02:43


OPMAAK_2012.indd 16

12-9-2013 17:02:43

Deel 2: het programma

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 17

2012— 17

12-9-2013 17:02:43

Nederlandstalige lezingen

Nanotechnologie: groot in Nederland Donderdag 12 januari Prof. dr. ing. D. Blank, hoogleraar anorga-

leven veranderen. Nanotechnologie brengt veel voordelen met zich mee, maar roept ook vragen op over de invloed ervan op mens, dier en milieu. Blank is een goed spreker die vlot het hele scala aan mogelijke toepassingen van nanotechnologie uit de doeken kan doen. Prima verhaal.

nische materialen, Universiteit Twente

150 bezoekers, 25 studenten Snellere computers. Slimme medicijnen. Een trui van waterafstotend materiaal. Nanotechnologie belooft veel, heel veel. De uitdaging zit erin dat ze verschillende disciplines bij elkaar brengt. Ze gebruikt nieuwe effecten die op atomaire schaal kunnen worden opgeroepen. Dat biedt ongekende mogelijkheden voor het ontwikkelen van nieuwe materialen. Denk aan medische meetinstrumentjes die in een druppel bloed van alles kunnen meten, een “lab op een chip”, en aan slimme nanodeeltjes, die in je lichaam naar tumoren op zoek gaan. Nanotechnologie wordt toegepast bij de productie van sokken die zweetvoeten voorkomen, in zonnebrandcrèmes en deodorant, laptops, mobiele telefoons, pacemakers, tennisrackets en schoonmaakmiddelen. Kortom: nanotechnologie gaat unieke nieuwe applicaties opleveren en ons

Het romantisch misverstand Donderdag 19 januari Drs. J. Drost, schrijver, filosoof, docent Hogeschool van Amsterdam

Aan de hand van filosofen, schrijvers en kunstenaars als Plato, Schopenhauer, Nietzsche, Stendhal, Saul Bellow, Amos Oz en Edward Hopper liet Drost zien hoe allerlei ideeën over liefde en romantiek in ons hoofd terechtkomen en daar doorwerken, zowel ten goede als ten kwade. Seks, jaloezie, vreemdgaan, trouw, romantische idealen. Volgens Drost beïnvloedt onze manier van denken ons voelen en handelen. Anders denken kan tot anders handelen leiden. Denken kan ons vermogen tot liefhebben een goede dienst bewijzen, bijvoorbeeld door het ontmaske-


OPMAAK_2012.indd 18

12-9-2013 17:02:43

ren van romantische idealen die onze liefde in de weg staan. Veel liefde gaat immers verloren aan romantiek en misverstand, en wij kunnen zoveel beter. De benadering van het thema door Drost was vrij schools, zonder diepgaande analyses en een duidelijke stellingname. 270 bezoekers, 60 studenten

Kritisch denken: valkuilen en mogelijkhedend Maandag 23 januari Prof. dr. J. Braeckman, hoogleraar wijsbe-

vermogen mogen vertrouwen. Braeckman illustreerde dit met historische en actuele denkbeelden die hun wortels vinden in drogredenen, foutieve intuïties en cognitieve valkuilen. Naast klassieke pseudowetenschappen, zoals parapsychologie, homeopathie, creationisme en psychoanalyse, passeerden andere bizarre opvattingen de revue, zoals: het geloof in het monster van Loch Ness, complottheorieën, telepathie, de lijkwade van Turijn, klopgeesten en mirakels. Braeckmans sterke kant is zijn gevoel voor humor. Mooi verhaal, maar voor deze avond had hij trouwens zijn verhaal wel wat lastiger mogen maken.

geerte, Un. Gent

240 bezoekers, 50 studenten Vrijwel iedereen denkt in staat te zijn tot kritisch denken. Toch wijzen de feiten uit dat het veel lastiger is dan het lijkt. Zeer veel mensen hangen totaal ongeloofwaardige opvattingen aan. Vaak denken die mensen dat zij kritischer zijn dan anderen. Braeckman ging tijdens deze lezing in op de mogelijke verklaringen voor de menselijke kwetsbaarheid voor onwaarschijnlijke opvattingen. Diverse wetenschappelijke disciplines tonen aan dat we niet te snel onze waarneming, ons geheugen en ons redenerend

Na de Holocaust: kan men lessen trekken uit het verleden? Do 26 januari, 20.00 uur Prof. dr. G. Verbeeck, docent geschiedenis, UM, en hoogleraar Duitse geschiedenis, KU Leuven

Sinds 1998 herdenkt men in Duitsland jaarlijks op 27 januari de Tag des Gedenkens an die Opfer des Nationalsozialismus. Vanaf 2006

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 19

2012— 19

12-9-2013 17:02:43

wordt op initiatief van Kofi Annan, de toenmalige secretaris-generaal van de Verenigde Naties, de bevrijdingsdatum van het concentratiekamp Auschwitz wereldwijd herdacht. De moord op zes miljoen joden door nazi-Duitsland geldt als één van de zwartste bladzijden uit de geschiedenis van Europa en van de wereld. Tevens is het een soort referentiepunt: wat kan in gruwelijkheid de gaskamers en crematoria van Auschwitz nog overtreffen? Een terugblik levert drie vragen op. Hoe kan men naar de Holocaust kijken? Hoe leefde de Holocaust na de oorlog in de herinnering voort? En vooral: kan men in feite wel lessen trekken uit het verleden? Alhoewel Verbeeck het begrip lezing had opgevat als voorlezing kwam de inhoud van zijn verhaal dankzij zijn mooie manier van voordragen toch goed over. Een verhaal met een heldere structuur. Na afloop van de lezing bracht de cellist Mirel Iancovici Slawa Ulanowski Erinnerungen; in memoriam holocaust victims (cello solo) ten gehore. 90 bezoekers, 15 studenten

Liefde: feit of fictie? Donderdag 2 februari Prof. dr. B. Coolsaet, em. hoogleraar seksuologie en publicist, Antwerpen

Mannen en vrouwen hebben een zeer lange evolutie doorgemaakt om, althans in de westerse cultuur, tot een redelijke gelijkwaardigheid van de seksen te komen waarbinnen een liefdesrelatie tot ontwikkeling kan komen. Om echter al te vaak voorkomende ontgoochelingen te voorkomen is het belangrijk om te beseffen dat menselijke liefde beperkt is in intensiteit en in tijd en dat de liefde van mannen en vrouwen verschillend is. Coolsaet behandelde een groot aantal onderwerpen behandelen, zoals: - de verhouding tussen mannen en vrouwen in de westerse cultuur; - de kenmerken van een liefdesrelatie en de beren op de weg; - tips om niet ontgoocheld te worden in de liefde; - het verschil in liefde tussen mannen en vrouwen; - de rol van de seksualiteit in de liefdesrelatie tussen mannen en vrouwen; - het evolutionair beschouwen van liefde als een recente eigenschap van het menselijk brein, waarmee ze ook het object van de hersenwetenschap is geworden.


OPMAAK_2012.indd 20

12-9-2013 17:02:43

Coolsaet gaf een prachtige lezing, kraakhelder. Zijn spreekvaardigheid is onovertroffen. 240 bezoekers, 70 studenten

den verafschuwen ze? Wat zijn wij zelf kwijtgespeeld op onze lange weg naar het Avondland. Een mooie vertelling die de lijnen van zijn boek en zijn televisieserie volgde. 110 bezoekers, 37 studenten

De weg naar het Avondland Woensdag 8 februari Jan Leyers, muzikant, televisiemaker en schrijver, Antwerpen

Depressie, een hersenontwikkelingsstoornis Donderdag 9 februari

Eeuwenlang zag Europa zichzelf als het hoogtepunt van beschaving. Maar kunnen de westerse idealen vandaag nog steeds overtuigen? Op zoek naar een antwoord maakte Jan Leyers een lange reis van het land waar het menselijke avontuur begon, Ethiopië, naar waar hij woont, Europa. Over deze weg naar het Avondland maakte Jan Leyers een televisieserie De weg naar het avondland en schreef hij een gelijknamig boek. Op deze avond vertelde Jan Leyers over zijn tocht door woestijnen en miljoenensteden, door arme en rijke landen, door democratieën en dictaturen. Hij stelde vragen. Hoe kijken de mensen langs de route naar hun verre neven uit het westen? Waar benijden ze het westen om en welke westerse verworvenhe-

Prof. dr. D. Swaab. em. hoogleraar neurobiologie, Un. van Amsterdam

We reageren op stress door in de hypothalamus zenuwcellen te activeren, die een stof (CRH) = Corticotropinreleasing hormone, naar de hypofyse sturen. Deze stimuleert op haar beurt de bijnier tot het afgeven van het stresshormoon cortisol. CRH en cortisol zorgen ervoor dat ons lichaam en de hersenen de stressvolle situatie kunnen doorstaan. Bij depressie is er een ontwikkelingsstoornis van de hypothalamus. Als de stress-as (de hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA)-as) door de genetische achtergrond van een persoon en zijn ontwikkelingsgeschiedenis in een hogere versnelling staat, dan reageert hij veel

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 21

2012— 21

12-9-2013 17:02:43

te sterk op een stressvolle gebeurtenis. Dit kan resulteren in een depressie. Er zijn verschillende soorten depressie, zoals de bipolaire en de unipolaire depressie. Swaab besprak deze avond de verschillende hersensystemen die betrokken zijn bij een depressie en de therapeutische consequenties.

ontwikkelingen in de zware misdaad hebben voor het beleid in Nederland en de Europese Unie? Fijnaut heeft als spreker een enorme energie. In hoog tempo, uit de losse pols, behandelde hij een hoogst actueel thema, waarvoor hij ook een historisch kader aangaf.

455 bezoekers, 157 studenten


Is financieel-economische misdaad ook georganiseerde misdaad?

De avond van het brein

Woensdag 29 februari

Met: dr Jos Prickaerts, mw drs Rosanne

Prof. dr. C. Fijnaut, em. hoogleraar rechts-

Rademaker en dr Henry Otgaar, allen FPN,

vergelijking, Un. van Tilburg

UM

In de criminologie wordt traditioneel een onderscheid gemaakt tussen financieel-economische misdaad (White Collar Crime) en georganiseerde misdaad (Maffia). Waarom is dit onderscheid niet zo helder en bruikbaar als het lijkt en waarom lopen de twee categorieën misdaad meer en meer in elkaar over? Denk bijvoorbeeld aan de controle van de Italiaanse maffia op de legale economie in Zuid-Italië, de kartels in de Europese Unie en de grootschalige fraudes in vastgoed. Welke consequenties moeten deze

Als eerste sprak neurobioloog Jos Prickaerts over de plasticiteit van het brein. Prickaerts doet in Maastricht (zowel bij de afdeling Psychiatrie en Neuropsychologie als bij Neuropsychologie en Neuro-farmacologie) onderzoek naar signaal-transductie en plasticiteit van het brein. Hij gaf aan wat zijn onderzoek betekent voor verbetering van het geheugen en wat dat weer voor mogelijkheden oplevert om Alzheimer en depressie te bestrijden. Hierna sprak PhD student Cognitieve Neurowetenschappen, Rosanne

Woensdag 14 maart


OPMAAK_2012.indd 22

12-9-2013 17:02:43

Rademaker, over haar onderzoek naar hoe het brein een samenhangend beeld vormt van de wereld om ons heen op basis van signalen van onze zintuigen. Zij ging met name in op de visuele prikkels. Tot slot gaf Henry Otgaar een college over het geheugen en de werking daarvan. Otgaar is als onderzoeker verbonden aan de sectie Forensische Psychologie en als rechtspsycholoog aan het Maastricht Forensic Institute. Otgaar liet zien hoe gemakkelijk we ons door pseudo-herinneringen laten misleiden. Kinderen, zo bleek uit zijn onderzoek, zijn helemaal gevoelig voor pseudoherinneringen, die zich met een kleine suggestieve vraag al kunnen vastzetten in hun brein. Deze avond was georganiseerd in het kader van de Brain Awareness Week en van het Project Brain 2012, een initiatief van Discovery Center Continium en een groot aantal partners, waaronder de Faculty of Psychology and Neuroscience. Van de oorspronkelijk geplande vier sprekers was Manuela Heins ziek. De drie andere sprekers gaven korte colleges van een half uur.

De tien geboden voor het brein Donderdag 15 maart Prof. dr. R. Kahn, hoogleraar klinische en biologische psychiatrie, Un. Utrecht

We zorgen voor ons hart, onze spieren, ons lijf. Waarom zouden we niet hetzelfde voor onze hersenen doen? Ons brein is minstens zo belangrijk voor ons functioneren en net zo gevoelig voor de invloed van de omgeving, als andere organen. We weten allang welke factoren ertoe kunnen bijdragen dat ons brein beter groeit, minder krimpt en flexibeler is in de wisselwerking met de omgeving. De acties die we kunnen doen en moeten laten om ons brein gezond te houden (of te maken) vormen het onderwerp van de lezing van vanavond. Kahn behandelde voornoemd thema dat in het gelijknamige, kort tevoren gepubliceerde boek was uitgewerkt. Naast het goede voor de hersenen besteedde hij ook aandacht aan beschadigingen die hersenen kunnen oplopen door psychoses en stress. Kahn is een helder formulerend, geestig spreker. 230 bezoekers, 30 studenten


jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 23

2012— 23

12-9-2013 17:02:43

Psychotraumatische ervaringen en stress Donderdag 22 maart Met: dr. E. Vermetten, kolonel en als psychiater verbonden aan het, Centraal Mi-

nieuwszender CNN weten dat hij zich zorgen maakt over de mentale toestand van zijn cliënt. Volgens de advocaat kwam die bij een recent telefonisch contact namelijk erg verward over.

litair Hospitaal te Utrecht, dr. E. Hermans, docent neuroscience, RU Nijmegen

Een week voor de lezingenavond haalde een gebeurtenis in Afghanistan de internationale pers: Een Amerikaans militair doodde 16 of 17 Afghaanse burgers. Vermoed werd dat een combinatie van stress, alcohol en huwelijksproblemen er voor gezorgd zou hebben dat de Amerikaanse soldaat de pedalen verloor. De sergeant was ervaren. Sinds zijn inlijving in het leger in 2001 ging hij reeds drie keer op missie naar Irak. Over de fitheid van de man bij zijn vertrek naar Afghanistan worden vragen gesteld. De sergeant raakte tijdens vorige missies in Irak tweemaal gewond. Hij verloor een deel van zijn voet en liep een hersenschudding op nadat zijn voertuig over kop was gevlogen bij de ontploffing van een bermbom. Eerder sloten verschillende Amerikaanse legerartsen niet uit dat de daden van de militair het gevolg konden zijn van hersenschade opgelopen bij dat laatste voorval.Zijn advocaat Browne liet aan de Amerikaanse

De werking van hersennetwerken tijdens stress: Het verhaal van Hermans had de vorm van een paperpresentatie van zijn eigen onderzoek, wat erg technisch van aard (veel cijfermateriaal) was en ook niet zo goed werd gepresenteerd. PTSS en psychotraumatische ervaringen: Vermetten wist veel beter raad met de opdracht het SG-publiek te informeren en te boeien. Zijn ervaring van werken met militairen met een PTSS zorgde voor een van casuïstiek voorziene en daarmee ook interessante lezing. Daarnaast beschikt Vermetten ook over de gave van het woord. 150 bezoekers, 15 studenten

Hebben talen een ziel (en zo ja, hoe ontdek je die)? Donderdag 29 maart Prof. dr. P. Muysken, hoogleraar algemene taalwetenschap, RU Nijmegen


OPMAAK_2012.indd 24

12-9-2013 17:02:43

Talen verschillen van elkaar, dat is een open deur. Veel ingewikkelder is de vraag waarin die verschillen te vinden zijn. Von Humboldt ging uit van een buitenkant van taal en een binnenkant of ziel, allebei uniek voor talen. Voor Chomsky verschillen talen aan de buitenkant, maar zijn ze van binnen allemaal gelijk. Muysken probeerde deze avond gelijk van Von Humboldt aan te tonen. Hij putte daarbij uit veldwerkervaring met de talen van Caraïben en Zuid-Amerika. Aangezien Pieter Muysken zijn eerste levensjaren doorbracht in Bolivia combineerde hij de verwerving van het Nederlands, door toedoen van zijn ouders, met die van de Indianentaal het Quetchua, de taal van zijn kindermeisje. Dat laatste is ongetwijfeld van grote invloed geweest voor zijn latere ontwikkeling als taalwetenschapper. De lezing beschreef zeer uitvoerig het eigen onderzoek van Muysken in Argentinië, Bolivia en Suriname, met een zwaar accent op de antropologie. De relatie met het centrale thema van de SG-reeks ontbrak jammer genoeg. 115 bezoekers, 25 studenten

De ziel in het christendom Dinsdag 3 april Mgr. dr. E. de Jong, hulpbisschop bisdom Roermond

De wortels van het zielsbegrip liggen voor de christenen allereerst in de Heilige Schrift. Het Hebreeuws spreekt onder andere van de nephesh, de Griekse vertaling van het Oude Testament en het Nieuwe Testament van de psychè. De kerkvaders hebben dit begrip verder uitgewerkt, met behulp van bepaalde stromingen binnen de antieke filosofie. In de Middeleeuwen heeft het een invloed ondergaan van de Aristotelische traditie, waarna het in de hoge Middeleeuwen en vroege moderne tijd een mystieke lading kreeg. De Reformatie heeft haar oorsprong te danken aan de verkoop van aflaten ten bate van de zielen in het vagevuur. De term zielzorg, cura animarum, wordt momenteel in de pastoraaltheologie als het ware herontdekt. Deze historische schets werd door De Jong gegeven. Daarbij las hij echter, vaak met de rug naar het publiek, teksten voor die werden geprojecteerd. Er zat weinig lijn in het verhaal en door de wijze van presenteren was het slecht te volgen. 46 bezoeker, 3 studenten

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 25

2012— 25

12-9-2013 17:02:43

Vraaggesprek Politiek leiderschap: waar is de bezieling?

Partij lid van de Tweede Kamer en tot 2008 fractievoorzitter.

Woensdag 4 april


Journalist Coen Verbraak in gesprek met SP-politicus Jan Marijnissen

Met de toename van pragmatisme en conformisme in de Nederlandse politiek lijkt de bezieling daarin grotendeels verdwenen te zijn. En met het afscheid van Jan Marijnissen van de landelijke politiek is het allemaal nog wat minder geworden. Aan emoties overigens geen gebrek. Maar dat heeft in dit geval niets met bezieling van doen. Het gesprek ging over politiek leiderschap, inspiratie, het in beweging zetten van mensen, de Haagse politiek en het politieke leven van Marijnissen zelf. Verbraak en Marijnissen kennen elkaar eigenlijk door en door, waardoor de verrassing in het gesprek geweld werd aangedaan. Verbraak is evenwel een uitstekend interviewer en wist de vaart er toch in te houden. Coen Verbraak kreeg bekendheid met zijn series Kijken in de ziel, waarin psychiaters, toptrainers, strafpleiters, politici en artsen over hun vak en zichzelf praten. Jan Marijnissen was van 1994 tot 2010 namens de Socialistische

Het jaïnisme en de ziel Donderdag 12 april Mw. dr. C. De Lauwer, conservator, Museum aan de Stroom, Antwerpen, docent jainisme aan de Faculteit voor Vergelijkende Godsdienstwetenschappen en Indiase religies, Un. van Antwerpen

India is de bakermat van drie oeroude religies: het hindoeïsme, het boeddhisme en het jainisme. Deze religies zijn alle drie gebaseerd op het geloof in de wedergeboorte. Na je dood wordt je geest herboren in een ander lichaam en de kwaliteit van je leven wordt bepaald door je daden in vorige levens (karma). Men beschouwt dit als een natuurwet, er is geen god of rechter die oordeelt, iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen daden. Het hoogste doel is de verlossing (moksha), het ontsnappen uit de eeuwige kringloop van sterven en geboren worden. Naast vele gelijkenissen vertonen deze religies ook fundamentele verschillen, vooral


OPMAAK_2012.indd 26

12-9-2013 17:02:43

in hun metafysische verklaringen voor wedergeboorte en het morele pad dat men moet volgen om de verlossing te bereiken. Na een algemene inleiding ging De Lauwer nader in op het jainisme, de religie die door veel Indiase diamantairs in Antwerpen wordt aangehangen. De lezing was uitermate boeiend. De Lauwer is een voortreffelijk spreker. Deze avond had beslist meer publiek verdiend. 50 bezoekers, 0 studenten

Antieke en middeleeuwse wijsgeren over de ziel

de Middeleeuwen beïnvloed door de Christelijke (en Islamitische) opvattingen, en in die tijd ging de discussie over de vraag hoe een onsterfelijke, subsistente ziel verbonden kan worden met een sterfelijk (menselijk) lichaam. Thomas van Aquino (1225 – 1274) had hierover een in zijn tijd nogal controversiële opvatting. Aan de hand van teksten ging Tummers uitgebreid in op bovenstaande vragen en controverses. Een goed en interessant verhaal dat men geboeid volgde. Door aan het eind ook nog veel moeilijke teksten samen te lezen, werd het wel lang en kon het publiek weinig meer in zich opnemen. 56 bezoekers, 4 studenten

Woensdag 18 april Prof. dr. P. Tummers, em. hoogleraar cultuurwetenschappen, UM

Ziel (Grieks: Psyche, Latijn: Anima) wordt in de Oudheid en de Middeleeuwen primair gezien als “levensprincipe”. Ten aanzien van de menselijke ziel stellen de wijsgeren dan vragen als: welke uitingen van leven heeft de mens, is de ziel daar de oorzaak van; hoe staat het met het intellect; waar komt de ziel vandaan; zorgt zij voor de “persoonlijkheid”; is zij materieel of onsterfelijk? Deze vragen worden in

Migrantenkinderen: opgroeien in twee werelden Woensdag 25 april Mohammed Benzakour, publicist, columnist, schrijver en dichter

Een thema dat nauwelijks aandacht krijgt in het integratiedebat is de rol die opvoeding speelt. De Nederlandse schrijver/columnist Mohammed Benzakour, die zelf op zijn derde jaar vanuit het stille Rifgebergte in Marokko naar

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 27

2012— 27

12-9-2013 17:02:43

Nederland kwam, liet zien hoe het is om op te groeien in twee werelden. Dat deed hij in het eerste deel van de lezing door verschillende aspecten toe te lichten uit publicaties en onderzoek: migrantengezinnen zijn vaak groot; migrantenkinderen zijn gevoeliger voor groepsdruk; de ”zachte” benadering vanuit het sociaal-culturele werk is een verkeerde aanpak; en er zijn vaker psycho-sociale stoornissen bij migrantenkinderen. In het tweede deel ging hij in op zijn persoonlijke ervaringen. Waar Nederlandse kinderen op een voetstuk lijken te staan die in een cultuur van onderhandelen hun zin proberen te krijgen, was er bij Benzakour (en vele migrantenkinderen met hem) geen sprake van een dergelijke democratische aanpak. Ook de rol van de taal kwam aan de orde: in veel migrantengezinnen is sprake van onbegrip tussen ouder en kind. Vaak ook zijn kinderen noodgedwongen de “begeleiders” van hun ouders (denk aan het lezen van brieven van instanties) in plaats van dat de ouders hun kinderen opvoeden. De lezing was aan de korte kant en de informatiedichtheid had hoger mogen zijn.

Over de ziel Donderdag 26 april Dr. G. Visser, hoofddocent cultuurfilosofie Universiteit Leiden

Visser ging eerst in op zijn idee dat de ziel in de Europese filosofie is gestorven aan de illusie van haar kenbaarheid. Daarvoor schetste hij een historisch filosofisch kader vanaf Plato via Aristoteles, Thomas van Aquino, Kant naar het einde van de 19e eeuw. Van de metafysica via het naturalisme naar spiritualiteit. Vervolgens ging hij na hoe in de moderne wijsbegeerte de bezinning op het vraagstuk van de individualiteit de spirituele voeling met de ziel terugkeert. Niet wat is de mens maar wie is de mens is immers van belang. In een voortreffelijk exposé nam Visser ons mee op een reis langs naar het gedachtegoed van Nietzsche en Heidegger, Kierkegaard, de vrijheid die alles omhult: kunst, filosofie en religie en vooral de mysticus Meister Eckhart. 70 bezoekers, 5 studenten



OPMAAK_2012.indd 28

12-9-2013 17:02:43

Dodenherdenking 2012: 4 mei lezing Vrijdag 4 mei Fanny Heymann, overlevende van onder andere Bergen-Belsen Muzikek: La Rosa de Maastricht

De ouders van Fanny Heymann vluchtten in 1934 vanuit Frankfurt naar Amsterdam, waar vader Jozef Heymann een eigen goud- en zilverzaak begon. In 1941 werd de zaak door de Duitsers afgepakt. Jozef regelde in dat jaar visa om met het gezin naar Amerika te vertrekken. Omdat oma ziek werd en Jozef zijn moeder niet in de steek wilde laten bleef het gezin echter in Nederland. Later dat jaar stierf oma Fanny HeymannPerlstein. De visa voor Amerika waren intussen verlopen. Vluchten kon niet meer. In februari 1942 werd Fanny geboren. Begin 1943 werd het gezin opgepakt en kwam in Westerbork terecht om een jaar later op transport gezet te worden naar Bergen-Belsen. Daar overleed vader Jozef begin 1945 aan de verwondingen die hij had opgelopen door mishandelingen door de Duitsers. Omdat begin april 1945 de geallieerden vanuit alle kanten begonnen op te rukken werden de gevangenen per ‘dodentreinen’ uit het kamp weggehaald. In elke trein

zaten ruim 2500 afgebeulde, uitgeputte gevangenen samengepakt. Het was de bedoeling de treinen op te blazen, om de misdaden uit te wissen en de liquidering van de Joden te bespoedigen. Moeder Heymann zat met haar vier kinderen in een trein, die op 13 april door de Amerikanen werd bevrijd. Voor moeder Meta kwam de bevrijding te laat. Ze was zo ziek en verzwakt dat ze drie dagen later in een ziekenhuis in Hillersleben overleed. De wezen Esther, Alfred, Bertie en Fanny waren nu op elkaar aangewezen. Na een verblijf van een maand bij het Rode Kruis in Hillersleben gingen ze naar Maastricht, waar ze in drie pleeggezinnen terecht kwamen. De jongste, Fanny, stond deze avond achter het spreekgestoelte van de Sint Jan met haar adembenemend relaas. De avond werd opgeluisterd met muziek door het Maastrichtse ensemble La Rosa de Maastricht. Het bracht een programma van jiddische liederen, klezmer en sefardische balladen. Muziek uit de cultuur van de OostEuropese joden en van de sefardische joden, die oorspronkelijk in Spanje en Portugal woonden. 120 bezoekers, 40 studenten

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 29

2012— 29

12-9-2013 17:02:43

Rousseau en de paradoxen van het politieke

Nieuwe inzichten in Alzheimer

Donderdag 20 september, 20.00 uur

Met: prof. dr. F. Verhey, hoogleraar neuro-

Prof. dr. A. Vandevelde, hoogleraar wijsbe-

psychiatrie en geriatrie, UM, mw. dr. M.

geerte, KU Leuven

de Vugt, docent neuropsychiatrie UM en

Vrijdag 21 september

coördinator Alzheimer Centrum Limburg,

Rousseau is waarschijnlijk de meest intrigerende politieke filosoof van de 18e eeuw. Hij geeft een haast marxistisch aandoende maatschappijkritiek, maar dan gekoppeld aan een diep pessimisme. Zijn denken van het sociaal contract zit gevat in een netwerk van paradoxen en onmogelijkheden. In het samenleven verliest de mens zijn oorspronkelijke onschuld, en toch kan hij zijn menselijkheid (en een gevoel voor moraliteit) slechts ontwikkelen in een maatschappelijke context. Het politieke probleem staat gelijk met het vinden van de kwadratuur van de cirkel. Samenleven is immers slechts mogelijk als we “een regeringsvorm vinden die de wet boven de mens plaatst”. We weten echter dat wetten menselijk maakwerk zijn. Rousseau toont aan dat ook in een geseculariseerde maatschappij die de autonomie van de mens beklemtoont, het politiek probleem uiteindelijk een theologisch probleem blijft: samenleven is onmogelijk zonder verwijzing naar een punt buiten de maatschappij. 70 bezoekers, 7 studenten

Cyrille Offermans, schrijver, essayist en criticus

Verhey ging in op vragen als: Wat is dementie precies? Is het een ziekte? Zijn er medicamenten? De Vugt beantwoordde de vragen: Welke problemen zullen zich in de toekomst aandienen? Komen mantelzorgers meer onder druk te staan? (Door demografische factoren zoals kleinere families, het verder uit elkaar wonen van realies, meer ouderen etc.) Welke veranderingen worden door dementie veroorzaakt? Hierbij keek ze vooral naar cognitie, gedrag en hulpbehoevendheid. Welke zorgstrategieën kun je toepassen? Welke programma’s worden/zijn er concreet door haar onderzoeksgroep ontwikkeld? Bijvoorbeeld het “partner in balans”-programma (een programma voor partners van dementerenden dat gebruik maakt van internet), het “elektronisch dagboek” (beter overzicht van het dagelijks leven van een dementerende). Helaas kon het interview na de twee lezingen niet doorgaan omdat Verhey in de veronderstelling verkeerde dat hij geïnterviewd


OPMAAK_2012.indd 30

12-9-2013 17:02:43

zou worden. Daarom gaf Cyrille Offermans een derde lezing van een half uur die deze middag goed in balans bracht: aan de wetenschappelijke referaten van voor de pauze werd met deze lezing een zeer persoonlijk en intiem relaas in prachtige bewoordingen toegevoegd.

democratie; voorkeuren van burgers ten aanzien van zorg, basisverzekering, kinderopvang en ouderenzorg en toekomstverwachtingen. 110 bezoekers, 20 studenten

100 bezoekers, 15 studenten Over voeding en veroudering Donderdag 27 september Dr. K. Verburgh, schrijver van De voedsel-

Wie leest wie de les?

zandloper, Puurs (B)

Dinsdag 25 september Prof. dr. P. Schnabel, directeur Sociaal en Cultureel Planbureau en universiteitshoogleraar, Un. Utrecht

In een onderhoudende lezing ging Schnabel in op de stemming en de stand van het electoraat in ons land. Er werden veel statistieken en resultaten van enquêtes en peilingen gepresenteerd, en aan de hand hiervan conclusies getrokken. Jammer was dat de lezing meer over de kiezers ging dan over de verhouding tussen de kiezers en de gekozenen, tussen burgers en bestuurders. Schnabel stond stil bij: opleiding als voorspeller; vertrouwen in de EU politiek en de Euro; vertrouwen in regering en parlement; tevredenheid met het eigen leven; typische eigenschappen van de Nederlandse

Het eerste deel van de lezing van Verburgh was nogal technisch van aard: moleculen van verschillende soorten suikers en suikerverbindingen, zogenaamde cross-links, trokken voorbij. Deze zijn de oorzaak van onder andere Diabetes 2 en nierfalen. Hierna kwamen tekeningen van proteïne-samenklonteringen en alzheimer plaques en tangles. Het tweede deel ging in op de praktijk van alledag en was doorspekt met allerhande tips over goede voeding. Ook toonde Verburgh in dit deel hoe voedingsmiddelen in het bovenste deel van de zandloper vervangen kunnen worden door die in het onderste deel. De vragenronde was te kort voor de vele vragen die er kwamen. 260 bezoekers, 75 studenten jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 31

2012— 31

12-9-2013 17:02:43

Parmenides, Einstein en de illusie van de tijd

De ontdekking van het Higgs-deeltje

Woensdag 3 oktober

Prof. dr. M. Merk, hoogleraar experimen-

Dr. G. Bodifée, astrofysicus, journalist en

tele deeltjesfysica, VU Amsterdam

Donderdag 11 oktober, 20.00 uur

schrijver, Lummen (B)

Tijd bestaat niet. De ervaring van tijd is een illusie. Tot dat besluit kwam de oude Griekse filosoof Parmenides op basis van een strikt logische redenering. Vijfentwintig eeuwen later ontdekt Einstein met de methoden van de natuurkunde dat tijd relatief is. Niet alleen tijdsduren, ook de “nu-momenten” kunnen verschillend zijn voor verschillende waarnemers. Eenzelfde gebeurtenis die voor de ene persoon al in het verleden ligt, of nog in de toekomst, gebeurt voor een ander op het huidige moment. De begrippen heden, verleden en toekomst missen absolute betekenis. De stroming van de tijd is een illusie, vond ook Einstein. Al gaf hij toe dat het een hardnekkige illusie is. Bodiféé is een excellent spreker. Hij leidde het publiek rond in de wereld van de fysica van de tijd. Lastig daar steeds een beeld het kunnen vormen. Aan de hand van deze spreker is het geen probleem om geboeid te blijven.

Op 4 juli 2012 hadden wetenschappers op CERN tijdens een persconferentie de ontdekking van een nieuw fundamenteel deeltje aangekondigd: mogelijkerwijs het veel gezochte Higgs boson. Het Higgs boson is de ontbrekende schakel in de theorie die de natuur op de meest fundamentele schaal beschrijft: die van de elementaire deeltjes en hun onderlinge krachten. Deze avond besprak Merk hoe deze ontdekking tot stand gekomen is en wat haar zo bijzonder maakt. Betreft het daadwerkelijk het Higgs-deeltje? Tevens wierp hij een blik vooruit: hoe kan deze ontdekking tot nieuwe inzichten leiden op de open vragen van het bestaan van donkere materie en het ontbreken van vrije antimaterie in de natuur? Merk is een kundig en helder formulerend spreker en weet deze ingewikkelde materie goed uit de doeken te doen. 230 bezoekers, 40 studenten

120 bezoekers, 20 studenten 32 — studium generale maastricht

OPMAAK_2012.indd 32

12-9-2013 17:02:43

Van leeftijd naar leven in verschillende tijden Donderdag 18 oktober Prof. dr. J. Baars, emeritus hoogleraar wijsbegeerte, Un. van Humanistiek, Utrecht

De Nederlandse bevolking vergrijst. We krijgen minder kinderen en we worden ouder. In 1840, toen we in ons land voor het eerst officieel de levensverwachting gingen bijhouden, lag die nog onder de 40. Bijgevolg is het van belang om eens anders naar de inrichting van ons leven te kijken. Baars zijn verhaal was qua inhoud wel interessant, maar zijn presentatie dermate traag en weinig communicatief dat zijn boodschap nauwelijks overkwam.

met de zelfverbranding van Mohammed Bouazizi en die al snel met de Arabische lente werden aangeduid. Hij ging vooral in op de situatie in Tunesië, Libië en Egypte. Als oorzaken voor het ontstaan noemde Schallenberg: een zeer jonge bevolking waar de oude leiders geen contact meer mee hadden; de zender Al Jazeera, die vanaf 1995 uitzendt; de rol van weblogs en sociale netwerken. Het grootste deel van de lezing bestond uit een historische schets, waarbij de hoeveelheid namen van nieuwe politieke kandidaten of juist verdwenen kopstukken soms te veel de overhand kreeg. 90 bezoekers, 20 studenten

55 bezoekers, 2 studenten Het einde van 2000 jaar geschiedenis Donderdag 25 oktober Prof. dr. B. J. ter Haar, hoogleraar geschie-

De Arabische revolutie van Tunesië tot Syrië

denis van China, Un. Leiden

Maandag 22 oktober

Als startpunt van het Chinese keizerrijk geldt het jaartal 221 v. Chr, toen Qin Shi Huandi, de Eerste Keizer, het gebied dat wij nu China noemen, verenigde. Na de Qin-dynastie volgden de Han-, de Tang-, de Yuan-, de Ming- en de Qingdynastie. In 1911

Prof. dr. G. Schallenbergh, hoogleraar Nabije Oosten Studies, KU Leuven

Schallenbergh beschreef in zijn lezing de gebeurtenissen van de laatste jaren in de Arabische wereld, die begonnen

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 33

2012— 33

12-9-2013 17:02:43

kwam er een einde aan de laatste dynastie (1644 – 1911), geheel passend binnen de gangbare Chinese visie op de geschiedenis van politieke systemen als een cyclus waarbij om de zoveel eeuwen een andere keizerlijke familie het Mandaat des Hemels krijgt. In onze ogen is deze val echter logisch tegen het licht van de ondergang van veel monarchieën in de 20e eeuw. Ter Haar legde uit dat het keizerlijke systeem sneuvelde als gevolg van pogingen om het systeem te redden, van hervormingen dus, waarbij de cruciale band tussen het keizerlijke centrum en de plaatselijke elites onherstelbaar werd verbroken. Ter Haar is een voortreffelijk spreker, wiens verhaal slechts door een klein publiek werd bijgewoond. Jammer! 63 bezoekers, 3 studenten

Het lot van het ego bij ziekte en sterven

functies die essentieel zijn om te kunnen functioneren in deze wereld. We zijn geneigd ons met deze functies te vereenzelvigen en dit als ons ego te beschouwen. In spirituele tradities wordt dit echter gezien als een zeer verstorende en hardnekkige illusie, die de bron is van veel lijden. Bij levensbedreigende ziektes en naderend sterven veroorzaakt dit heel wat lijden, omdat het ego onder toenemende druk komt te staan als psychologische functies verloren gaan. Van belang is de zoektocht naar ons essentiële zelf. Ziekte en sterven kunnen hierin een belangrijke rol van betekenis spelen. Het zou goed als men daar bij de zorg voor patiënten met een levensbedreigende ziekte ook oog voor zou hebben. Verstaen is een uitmuntend spreker die je als geen ander weet mee te voeren in een betoog die ditmaal over een bijzonder belangwekkend thema ging. 170 bezoekers, 20 studenten

Donderdag 8 november Dr. A. Verstaen, directeur Netwerk Palliatieve Zorgen Noord-West-Vlaanderen

Alzheimer en een waardig levenseinde

Het ego is een verzamelterm voor een aantal belangrijke psychologische

Dinsdag 13 november M.m.v. : prof. dr. F. Verhey, Alzheimer


OPMAAK_2012.indd 34

12-9-2013 17:02:43

em. hoogleraar gezondheidsrecht, dr. R.

De jacht op de zwaarste neutronenster

Berghmans, docent medische ethiek, allen

Donderdag 15 november

UM , mw. drs. C. de Vries, SCEN-arts

Prof. dr. J. Heise, hoogleraar hoge-energie-

Centrum Limburg, prof. dr. F. van Wijmen,

astrofysica, Un. Utrecht

Deze avond bestond uit twee korte presentaties, een filmvertoning en een gesprek met panel en publiek. Van Wijmen opende de avond met een toelichting op de Wet Toetsing Levensbeëindiging op verzoek. Hierbij ging hij in op interne en externe vrijwilligheid (wilsbekwaam en zonder druk van buiten) en de dementiecasuïstiek. Hierna volgende een indrukwekkende documentaire van De Vries, waarin ze een patiënt volgt van het moment waarop ze kenbaar maakt dood te willen tot het daadwerkelijke moment van euthanasie zelf. Berghmans ging in op de ethische aspecten en belichtte hierbij verlies, leven en dood. De discussie onder leiding van Verhey was zeer levendig en kaartte vele dilemma’s aan: de subjectiviteit van het ondraaglijk lijden; wat als de arts niet mee wil werken; wat is het juiste moment, vooral bij dementie; palliatieve sedatie. 180 bezoekers, 40 studenten

Hoe ziet materie samengeperst tot extreem hoge dichtheid er uit? Atoomkernen vallen dan uiteen tot losse componenten zoals neutronen. Zulke objecten in het heelal zien we dan als neutronensterren. Persen we materie nog verder samen, ontstaan dan quarksterren? Zitten er losse exotische deeltjes (quarks, hyperonen, Q-balls?) in het binnenste van heel compacte sterren? Natuurkundigen weten dit niet, de theorie is tot nu ontoereikend. Sterrenkundigen hopen binnenkort het antwoord te geven. John Heise is een bijzonder boeiend spreker, maar stelt het publiek – terecht – wel op de proef om bij de les te blijven op gevaar af de rode draad in het verhaal te missen. 155 bezoekers, 10 studenten

Lezing Het zwarte gat in het centrum van ons melkwegstelsel Donderdag 22 november Prof. dr. H. Falcke, hoogleraar astro-

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 35

2012— 35

12-9-2013 17:02:44

deeltjesfysica en radioastronomie, RU Nijmegen

Meer dan 40 jaar geleden werden de eerste quasars ontdekt in de meest veraf gelegen delen van ons universum. Het waren de meest heldere objecten die we kenden. Het was toen een groot raadsel hoe een bron zo groot als het zonnestelsel zo veel licht kon produceren als een biljoen sterren. Al snel werd de verklaring voor deze vreemde objecten gezocht in de extreem zware zwarte gaten in het centrum van sterrenstelsels. Grote hoeveelheden materie zijn hierin zo geconcentreerd, dat zelfs licht niet aan de zwaartekracht kan ontsnappen. Zwarte gaten markeren dus zeer opmerkelijke verschijnselen in de ruimte-tijd, welke worden omringd door een zogenaamde gebeurtenissenhorizon die materie en licht wel naar binnen toelaat, maar niet meer naar buiten. Maar bestaan deze zwarte gaten en hun gebeurtenissenhorizon ook daadwerkelijk? De beste plek om naar bewijs van hun bestaan te zoeken is het centrum van onze eigen Melkweg. Hier lijkt een compacte stralingsbron met een massa van 4 miljoen keer de zon op het bestaan van een zwart gat te duiden. Het is het beste bewijs tot nu toe voor het bestaan van zwarte

gaten. Falcke vertelde hoe we met behulp van radiotelescopen proberen vast te stellen wat de schaal is van dit object. Misschien wordt het voor het eerst hierdoor wel mogelijk een voorstelling te krijgen van de ongrijpbare gebeurtenissenhorizon van een zwart gat. Falcke is een uitstekend spreker die beslist moet worden teruggevraagd voor een lezing over vorderingen op zijn vakgebied. 170 bezoekers, 20 studenten

Lang leve onze genen: DNA schade en veroudering Donderdag 29 november Prof. dr. J Hoeijmakers, hoogleraar moleculaire genetica, EU Rotterdam

Mensen leven steeds langer door toegenomen welvaart, betere voeding, hygiëne en medische zorg. Al zo’n 100 jaar komt er per uur een kwartier bij. De extra jaren kennen echter ook hun keerzijde: Alzheimer, kanker, hart- en vaatziekten, diabetes, enz. Bij het ontstaan hiervan spelen beschadigingen aan het DNA een rol, bijvoorbeeld door UV straling en gifstoffen. Overigens is het DNA ook in staat zichzelf te repareren. Hoeijmakers is


OPMAAK_2012.indd 36

12-9-2013 17:02:44

een geweldig spreker. Zijn lezing was basaal van opzet maar toch slaagde hij erin het publiek naar de hogere niveaus van abstractie en reflectie mee te nemen. Hors categorie! 145 bezoekers, 20 studenten

Eerschel Space Observatory en het moleculaire universum Donderdag 6 december Prof. dr. A. Tielens, hoogleraar fysica en chemie van de interstellaire ruimte, Un. Leiden

De in 2009 gelanceerde Herschel Space Observatory is ontworpen voor waarnemingen in het verre-infrarood- en submillimeter-gedeelte van het spectrum om onder meer de chemische samenstelling van de ruimte te bestuderen. Sinds 20 jaar weten we dat we in een moleculair universum leven, met een overvloed aan moleculen, waarvan de samenstelling heel divers is en waarin moleculen wijdverspreid zijn. Deze spelen een belangrijke rol in processen die de evolutie van sterrenstelsels controleren. Ook zouden ze de eerste prebiotische stap naar het leven kunnen vormen. Tielens ging in op de

Herschel Space Observatory en op de eerste wetenschappelijke resultaten, met name op het gebied van het moleculaire universum. Speciale aandacht ging uit naar het HIFI instrument - Heterodyne Instrument for the Far Infrared -dat onder leiding van de Nederlandse ruimtevaart organisatie, SRON, ontwikkeld is en nu aan boord van de Herschel Space Observatory waarnemingen doet aan het heelal op zo’n miljoen mijl van de aarde. Deze lezing was zeer interessant (Tielens is bovendien een goed spreker) maar wel buitengewoon moeilijk te volgen voor niet ingewijden in de fysica, de chemie en de astronomie. Maar gelukkig waren die ruimschoots vertegenwoordigd in de zaal. 125 bezoekers, 10 studenten

De oerknal, donkere materie en donkere energie Donderdag 13 december Prof. dr. E. van den Heuvel, emeritus hoogleraar sterrenkunde, Un. van Amsterdam

Wij leven in een uitdijend heelal dat ongeveer 13,7 miljard jaar geleden is ontstaan vanuit een onvoorstelbaar dichte en hete oertoestand: de “Oer-

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 37

2012— 37

12-9-2013 17:02:44

knal”. De hiervan afkomstige warmtestraling is nog goed meetbaar, zelfs met een kleine radiotelescoop. Meer dan 70 jaar geleden werd ontdekt dat er in de clusters van sterrenstelsels veel onzichtbare materie aanwezig is die zwaartekracht uitoefent, maar niet uit sterren of gas bestaat. Men duidt deze materie aan als “Donkere Materie” en we weten nu dat er zesmaal zoveel van deze materie is als van “gewone” uit atomen bestaande materie waaruit sterren, planeten en mensen bestaan. In 1998 is uit de studie van verre exploderende sterren ontdekt, dat de uitdijing van het heelal aan het versnellen is. In deze versnelde uitdijing zit een hoeveelheid energie opgesloten die - als je die in massa omrekent - 73 procent van de totale massa van het heelal bevat. Men duidt deze energie aan als “Donkere Energie”. Met daarbij nog 23% van de massa in “Donkere Materie” blijft er voor de “gewone” materie (de atomen) waaruit wij zelf bestaan, nog maar 4% over. Het is thans nog een raadsel wat de aard van de Donkere Materie en de Donkere Energie is. Dit verhaal was weliswaar niet geheel nieuw in de geschiedenis van het SG, maar gaf toch weer voldoende stof tot nadenken over kwesties waar we nog lang niet uit zijn. Van den Heuvel is een voortreffelijk spreker die in de popularisering van

de astronomie een sterrenstatus heeft bereikt. Diezelfde middag verzorgde hij een Kidzcollege voor een zeer jong, enthousiast én goed geïnformeerd publiek. 185 bezoekers, 10 studenten Een aantal jaren geleden heeft de Universiteit Maastricht het Kidzcollege Maastricht opgericht. Het biedt colleges aan voor kinderen uit de groepen 8 in de regio. In deze colleges komen kinderen op een begrijpelijke en boeiende manier in aanraking met wetenschap. Eén van de colleges van het Kidzollege Maastricht werd ’s middags verzorgd door prof. dr. E. van den Heuvel die ’s avonds voor het Studium Generale een lezing voor volwassenen gaf.

Totaal aantal bezoekers: 5091 Gemiddeld aantal bezoekers: 145 Totaal aantal studenten: 1011 Gemiddeld aantal studenten: 29 Percentage studenten: 20%


OPMAAK_2012.indd 38

12-9-2013 17:02:44

Engelstalige lezingen (1 Duitstalig)

Critical Thinking: Pitfalls and Possibilities Tuesday 24 January Prof. J. Braeckman, Professor in Philosop-

Corruption, Trading Power and Influence

hy, University of Ghent

Monday 16 January

Denken gaat vanzelf, weinig mensen denken na over hun denken. In deze lezing gaf Johan Braeckman aan hoe en waarom je je eigen denken en redeneren kritisch onder de loep kunt en moet nemen. Vele voorbeelden passeerden de revue waaruit bleek hoe makkelijk onze hersenen onszelf voor de gek houden. Zijn toelichting op pseudo-wetenschappelijke ideeën en theorieën maakten duidelijk waar ons redeneren in de fout gaat. Je kunt een gradatie aanbrengen in de mate van onwaarschijnlijkheid van een theorie. Hoe onwaarschijnlijker de theorie, des te sterker moet het bewijs zijn. Helaas zijn onze hersenen kwetsbaar/vatbaar voor verkeerde kennis; zo wordt persoonlijke ervaring vaak boven wetenschappelijk bewijs gesteld. Een geanimeerd betoog met boeiende voorbeelden. Wel werd soms te lang stil gestaan bij de voorbeelden, waardoor het tempo aan de lage kant was.

M. van Hulten, PhD, Former Senator, Member of the House and State Secretary

Michel van Hulten gaf in zijn lezing aan dat corruptie voor velen een onbekend fenomeen is, maar dat het alomtegenwoordig is. Aan de hand van internationale voorbeelden maakte hij duidelijk dat we niet aan Afrika alleen moeten denken in dit verband zoals velen waarschijnlijk doen, maar juist ook aan de westerse landen. Sterker nog: de bekende voorbeelden van corruptie in de Afrikaanse landen, vallen in het niet vergeleken bij het geld dat omgaat in de rijke landen. De meeste mensen denken dat corruptie plaatsvindt in de lagere echelons (de politieman, de douanebeambte, de leraar die je wat toesteekt), maar het grote corrupte geld gaat met name rond in de hogere echelons van de westerse en de BRIClanden.

140 bezoekers / 130 studenten 170 bezoekers / 140 studenten

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 39

2012— 39

12-9-2013 17:02:44

Interview Darwin, Wallace and the others: the Evolution according to Redmond O’Hanlon

dit wegens tijdgebrek in een naburig café moest worden voortgezet. 372 bezoekers / 91 studenten

Maandag 7 februari Met: Redmond O’Hanlon en Alexander Reeuwijk

The Russian Presidential Elections Voor een goed gevulde zaal gaven Redmond O’Hanlon en Alexander Reeuwijk in een tweegesprek een toelichting op Reeuwijks boek Darwin, Wallace en de anderen. Ook andere theorieën en boeken over en van Darwin en andere evolutionisten passeerden de revue. Hierbij kwamen veel anekdoten en reisavonturen van O’Hanlon aan bod. Helaas bleef het hier vooral bij: O’Hanlon is een goede verhalenverteller, maar een inhoudelijke lezing met een kop, een staart en een duidelijke lijn zat er niet in. Het publiek vond dit echter in het geheel niet erg, hing aan O’Hanlons lippen en bewonderde de artefacten en oude boekwerken waarmee O’Hanlon zijn verhalen ondersteunde. Reeuwijks rol bestond eruit voorzetjes te geven voor de anekdotes waarmee O’Hanlon kon scoren. Voor het signeren na afloop van de lezing was zo veel belangstelling dat

Dinsdag 28 februari Prof. A. Gerrits, Professor of Russian History and Politics, Leiden University

Op 4 maart waren in Rusland de presidentsverkiezingen. Maar waarom verkiezingen houden als ruim van te voren al vastligt wie het gaat worden, namelijk Vladimir Poetin? In deze lezing gaf Gerrits antwoord op die vraag en beschreef hij de politieke orde in Rusland. Ook stond hij stil bij de vraag waarom er in Rusland zo weinig verzet is tegen deze politieke orde. Hij kon daarbij wat stellig zijn over hoe het in Rusland is en hoe de Russen zijn, maar zijn verhaal was verhelderend en zeer informatief en werd op een rustige, duidelijke wijze gebracht. 180 bezoekers / 170 studenten


OPMAAK_2012.indd 40

12-9-2013 17:02:44

Wednesday 7 March

Die Liebe neu erfinden Von der Lebenskunst im Umgang mit Anderen

With: Prof. P. Jorion, Professor of Social

Donnerstag, 8 März, 20 Uhr

Sciences, Free University Brussels

Aula Minderbroedersberg 4-6

Prof. J. Muysken, Professor of Economics,

Prof. W. Schmid, Professor für Philosop-

Maastricht University

hie, Universität Erfurt

Deze avond begon gestructureerd met het definiëren van de term kapitalisme en een schets van de evolutie die het kapitalisme als systeem heeft doorgemaakt. Van een systeem halverwege de 19e eeuw dat gefundeerd was op bestaand, reeds opgebouwd kapitaal dat nodig was om grote projecten te financieren (spoorwegen, Suez en Panama kanaal), tot een systeem waarbij geld gedistribueerd wordt dat in de toekomst nog verdiend moet worden dat gebruikt wordt voor een steeds grotere consumptie (vanaf 1980). Helaas ging hierna de lijn van het verhaal verloren, ondanks verwoede pogingen van interviewer Joan Muysken om het gesprek richting te geven, doordat de antwoorden te breedsprakig waren en te veel overbodige informatie gaven. Ook de antwoorden op de vragen vanuit het publiek werden weinig to-thepoint beantwoord.

Die Liebe erscheint in moderner Zeit schwieriger wie nie. Viele Leute wollen nicht mehr nach Vorgaben der Religion und Konvention leben, also müssen sämtliche Fragen des gemeinsamen Lebens erst “ausdiskutiert” werden. Manche sprechen schon vom “Ende der Liebe”, Andere wollen eine neue “Nüchternheit”. Es ist ja wahr: Die Liebe ist kompliziert geworden, aber ist das etwa ein Grund, es nicht dennoch zu versuchen? Die Liebe bietet was Menschen heute zunehmend entbehren: Sinn. Sollte sie am Ende sein, ist es Zeit für eine Renaissance der Liebe. Sinnvoll erscheint, ihre Romantik zu retten, sie mit einer neuen Lebbarkeit auszustatten und sie neu zu erfinden: Als atmende Liebe, die zwischen Romantik und Pragmatik hin- und hergehen kann. Der Vortrag behandelte die Seksualität. Die Seele, das Denken und die Transcendens der Liebespartnern. Schmid gab einen sehr interessanten

Talkshow Is Capitalism Coming to an End?

155 bezoekers / 135 studenten

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 41

2012— 41

12-9-2013 17:02:44

Vortrag, hervortragend presentiert. Einfach: perfect. 190 bezoekers / 95 studenten

was zeer interessant, mede omdat Rochtus bij de beantwoording zijn eigen visie inbracht in tegenstelling tot de neutrale, objectieve informatie die hij in de lezing had gepresenteerd. 165 bezoekers / 140 studenten

Turkey: a Torn Nation? Monday 19 March Prof. dr. D. Rochtus, Professor of Business Studies, Lessius Hogeschool Antwerpen

Dialogue The Israel-Palestine Relationship

Dirk Rochtus hield een gedegen en vlot verhaal dat een goed beeld gaf van de Republiek Turkije vanaf haar oprichting in 1923. Aan de orde kwamen: ontstaan van de republiek uit het Ottomaanse rijk, recente geschiedenis vanaf 1970, de rol van religie, democratie, geopolitieke positie en verhouding met de buurlanden, rol van Turkije in de regio, positie en mogelijkheden binnen de EU, de weg naar toetreding tot de EU, voor- en nadelen van toetreding, status van Cyprus, economische groei, minderheden en interne problemen, de Koerdische kwestie. Als enig minpunt kan worden aangegeven dat de hoeveelheid informatie te hoog was voor de toegemeten tijd. Voor de in het publiek aanwezige Turkse studenten was het meeste waarschijnlijk bekend. Het vragenhalfuurtje

Tueday 27 March With: Dr. Nabil Abuznaid, Head of the Palestinian Delegation to the Netherlands, Dr. Haim E. Divon, Ambassador of Israel to the Netherlands. Moderator: Thomas Christiansen, Professor of European Institutional Politics, UM

Nabil Abuznaid, hoofd van de Palestijnse delegatie in Nederland en Haim E. Divon, ambassadeur voor Israël in Nederland spraken met elkaar over de verhouding tussen Israël en Palestina. Dit leverde veel uiteenzettingen op over de eigen situatie. Gespreksleider Thomas Christiansen ging op zoek naar de openingen die er waren en probeerde positief af te sluiten met de vraag naar de kansen voor vreedzaam samenleven in de toekomst, mede in het licht van de Arabische lente.


OPMAAK_2012.indd 42

12-9-2013 17:02:44

Gelukkig hield hij de regie strak in handen, want tijdens de vragen uit de zaal was de spanning voelbaar (aangewakkerd door enkele spandoeken) en menigeen wilde eerder een commentaar of statement afgeven dan een duidelijke vraag stellen. 290 bezoekers + 70 via een live stream in de Karl Dittrichzaal / allen studenten

lecture was a very good introduction to the theoretical psychology of first impressions. Real good stuff for our students audience. 220 visitors / 215 students

The Debt Mountain Tuesday 1 May Prof. J. van Duijn, Em. Professor in Investment Theory, Un. of Amsterdam and EU

At First Sight: The Psychology of First Impressions

Rotterdam

Monday 16 April

In een heldere lezing gaf Jaap van Duijn aan dat de schuldenberg van het Westen, die is ontstaan tussen ca. 1980 en 2008 (begin van de crisis), vooral is veroorzaakt door de banken en huishoudens. De schuld bij de overheid en het bedrijfsleven bleef op gelijk niveau. Van Duijn gaf aan dat de schuld zo hoog kon oplopen door een aantal factoren. Onder andere door een steeds lager wordende rente, waar vanaf midden jaren ’90 de internet-hausse en het optimisme over de “nieuwe” economie bijkwam. Bovendien onderschatten de banken de risico’s die ze liepen waardoor er te veel uitgeleend werd. Het enige minpunt van de lezing was, dat er relatief veel Nederlandse voorbeel-

Prof. D. Fetchenhauer, Professor of Economic and Social Psychology, University of Cologne

Traditional social psychology would be rather skeptic as to whether first impressions can be trusted, as they might be biased by all kinds of prejudices and errors. However, in the last decades a vast number of studies revealed that our first impressions are surprisingly valid. So: with only very limited information people are able to judge the personality and intelligence of others. What can we learn from this research for our everyday lives? Fetchenhauer is an excellent lecturer. His

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 43

2012— 43

12-9-2013 17:02:44

den en getallen werden gepresenteerd, terwijl in de zaal veel buitenlandse studenten zaten. Echt storend was dat echter niet, omdat er gelukkig ook hier en daar aandacht was voor andere landen. 80 bezoekers / 70 studenten

altijd een verzameling losse natiestaten. Dit is niet te vergelijken met VS, waar bijvoorbeeld alle staten belasting afdragen aan Washington. Het debat na de lezing was zeer levendig en de tientallen handen die de lucht in gingen om spreektijd te krijgen, konden helaas niet allemaal aan bod komen. Naderhand werd er op de stoep voor de Minderbroedersberg nog lang door gediscussieerd.

A Better Europe Without the Euro Dinsdag 18 september,


Prof. A. Klamer, Professor of the Economics of Art and Culture, EU Rotterdam

Arjo Klamers lezing draaide in feite om een simpele tekening die hij halverwege de lezing op een whiteboard tekende: linksboven een vierkant met een M, rechtsboven een G en daaronder een cirkel met een S. De M staat voor Market, de G voor Governance. Waar anderen denken dat een stevige euro een kwestie is van de markt haar werk te laten doen en van bovenaf door middel van governance sturing te geven aan het proces, is Klamer ervan overtuigd dat de euro alleen levensvatbaar is als deze wordt gedragen door de S van society. De EU is geen politieke unie. En daardoor zal de euro ten onder gaan. In feite is de EU nog

From Turing’s Test to Turing’s Tango Monday 1 October B. Mols, PhD, Science Journalist and Author, Amsterdam

Mols had zijn lezing in tweeën verdeeld: eerst kwam het leven en werk van Turing aan bod en hierna ging Mols in op artificial intelligence. Turings leven kent vier belangrijke periodes: het bedenken van de Turingmachine, het kraken van de Duitse enigma-code in WWII, zijn ideeën over de vraag of machines kunnen denken en over het onderscheid tussen een computer en een mens (Turing-


OPMAAK_2012.indd 44

12-9-2013 17:02:44

test) en tot slot zijn ideeën op het gebied van de mathematische biologie: hoe weten cellen in organismes tot wat ze moeten uitgroeien? In het tweede deel van zijn lezing ging Mols in op bijvoorbeeld de schaakcomputer Deep Blue en knuffelrobots in de zorg. De fundamentele verschillen tussen een computer en een brein kwamen eveneens uitgebreid aan bod, met name het feit dat bij de mensen taal en denken sociale activiteiten zijn, terwijl dat bij en computer (stand alone) nooit het geval zal zijn. Ook heeft een computer geen sociaal-emotionele intelligentie. Áls het al mogelijk zou zijn: waarom zou je dat aan een computer willen toevoegen? Zeer interessante lezing! En een voortreffelijk spreker. 80 bezoekers / 65 studenten

China 1911: Revolution and its Legacy Monday 8 October Prof. K. Mühlhahn, Professor at the East Asian Seminar, Freie Universität Berlin

place in China. At that time China was on the forefront of a century of change, renewal and radical transformation. It not only became Asia’s first republic, but in fact it was one of the first continental empires to reinvent itself as a Republic and to adopt the nation state form. While European empires destroyed itself in the WWI, China witnessed the first golden age of Chinese capitalism. Shanghai became the cosmopolitan center of Asia and the world. China created one of the most dynamic systems of higher education in the world — one that would train the scientists and technocrats of later generations. Characteristics: independent, progressive, cosmopolitan, utilitarian, scientific, but not aggressive. Muhlhahn, who gave an excellent lecture, reflected on how change and transformation initiated by the 1911 revolution have shaped modern China and its rise. 105 bezoekers / 100 studenten

In 1911 the Xinhai Geming, commonly called the 1911 Revolution, took

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 45

2012— 45

12-9-2013 17:02:44

Alexis de Tocqueville Monday 29 October Prof. A. Kinneging, Professor in Philosophy of Law, Un. Leiden

Alexis de Tocqueville is one of the most interesting political philosophers of the modern age. His book Democracy in America, first published in 1835/40, is commonly regarded as the best book on democracy ever. Tocqueville admires democracy in some respects, but, unlike most people, he is also quite critical. He believes that democracy can easily degenerate into several kinds of tyranny. In his book Democracy in America he describes how this degeneration takes place and what we can do in order to prevent it from happening. Although written in the early nineteenth century Tocqueville’s ideas are remarkably up to date and very helpful in understanding the political development in our own time. For example: the Dutch historian and writer Geert Mak cites De Tocqueville several times in his new book Travelling without John. One week before the presidential elections in the United States we thought it appropriate to organize a lecture about this Alexis de Tocqueville. Unfortunately Kinneging did hardly talk about the

democracy in America, but most of the time about the contradiction between aristocracy and democracy and why De Tocqueville, as an aristocrat, was so much interested in democracy at all. The presentation of this lecture was so bad, that most people didn’t wait for the end of the evening. 95 bezoekers / 80 studenten

Our Wealth and its Enemies How the Financial Crisis has Changed our Society Tuesday 6 November Gabor Steingart, Chief Editor of Handelsblatt Wat begon als een mooie aanzet tot een veelbelovende lezing nam al snel een onverwachte wending: na 20 minuten deelde Gabor Steingart mee dat hij klaar was met zijn lezing. Helaas kwam hierbij het onderwerp: “how the Financial crisis has changed our society” niet daadwerkelijk aan bod. Wel vertelde hij over wat de huidige crisis ons leert over het verschil tussen de economische theorie en de praktijk. Hij gaf aan dat je als student natuurlijk de theorie moet leren (en namen als


OPMAAK_2012.indd 46

12-9-2013 17:02:44

Keynes en Marx moet kennen), maar dat je deze theorie niet als zaligmakend moet beschouwen: de crisis van vandaag laat ons namelijk zien dat wat er gebeurt, weinig met de theorieën uit de economie te maken heeft, maar vooral met psychologie. Een land als Griekenland stelt economisch gezien weinig voor, zo betoogde Steingart, terwijl de problemen daar de gehele economie van Europa uit balans hebben gebracht. Iets wat vanuit de economische theorie ondenkbaar zou zijn. Gelukkig waren er veel vragen na afloop. De eerste, waarin gevraagd werd naar de invloed van de media op (het ontstaan van) de crisis, was meteen een interessante. Jammer genoeg ging Steingart niet even adequaat op alle vragen in.

den. Het eerste kwartier sprak hij over de campagnes van Romney en Obama en hierna ging hij in op de gevolgen van de verkiezingsuitslagen. De republikeinen moeten keuzes maken om in de toekomst weer een kans te maken: is het de partij van de entrepreneurs, wil het een kleinere overheid of vindt men religieus-sociale issues belangrijk. Wat Obama betreft: de geschiedenis wijst uit, dat presidenten het moeilijk krijgen in de tweede termijn. Obama moet ook kiezen en zich richten op drie of vier kwesties: immigratie, klimaat/milieu, onderwijs en medicare. Verder zal hij waarschijnlijk in de buitenlandse politiek geen grote rol gaan spelen. Verhagen sprak op een zeer prettige wijze in goed Engels.


Na de lezing gingen 50 studenten met elkaar en een panel in debat in het Visitors’ Centre van het SSC. Het panel bestond uit moderator Bryan Cox (Washburn University), Frans Verhagen (Lecturer), Constantijn van Aartsen (Faculty of Law), Chris Newman (University College), Sofia Jarvis (University College) en Michael London (CES). Dit debat was georganiseerd samen met de studenten van NovUM

The Day after: the Consequences of the US Elections Wednesday 7 November Frans Verhagen, Publicist, Journalist, Editor of www.Amerika.nl

Verhagen ging in op de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen die de dag ervoor hadden plaatsgevon-


jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 47

2012— 47

12-9-2013 17:02:44

Film en debat Shaking Science: GATTACA Revisited

was onderdeel van Shaking Science! 30 dagen life sciences en samenleving in gesprek.

Maandag 19 november Met: mw. prof. dr. C. De Die-Smulders,


hoogleraar preïmplantatie genetische diagnostiek, mw. dr. K. Hens, onderzoeker Health Ethics and Society, prof. dr. G. de Wert, hoogleraar biomedische ethiek, dr. W.

(In)tolerant Islam

Dondorp, docent medische ethiek, allen UM

Tuesday 20 November Prof. M. Berger, Professor of Islam in the

GATTACA schetst een toekomstbeeld waarin embryo’s routinematig geselecteerd worden op basis van hun genetisch profiel. Toen deze film in 1997 verscheen waren de technieken die hierin getoond worden echter nog verre toekomstmuziek. Nu vijftien jaar later is het mogelijk om genomen volledig te sequencen en analyseren, een techniek die weldra ook toepasbaar zal zijn op embryo’s. Hoog tijd dus om de ethische vragen die GATTACA opriep te herbekijken. Na de filmvertoning kregen De DieSmulders en Hens het woord voor een korte wetenschappelijke en ethische duiding, gevolgd door een interessant debat met het publiek onder leiding van Dondorp en De Wert. GATTACA Revisited werd georganiseerd in samenwerking met Centre for Society and the Life Sciences (CSG) en

West, Leiden University

Omdat Maurits Berger te laat was, ging deze avond van start met een voorschotje op het debat dat gepland stond na de lezing. Toen Berger eenmaal gearriveerd was, bleek meteen zijn kwaliteit als spreker. De eerste minuten besteedde hij aan een beschouwing over wat we moeten verstaan onder tolerantie. Altijd gaat het om een machtsvraag, wat vaak neerkomt op een meerderheid die een minderheid tolereert. Hierna vergeleek hij het concept tolerantie tussen de Arabisch-islamitische en de Europees-Christelijke wereld vanuit een historisch perspectief en tot slot ging hij in op de vraag: is de islam een intolerante godsdienst? Het antwoord: ja en nee. De islam gaat op een heel andere manier om met het concept tolerantie. In het Westen gaat


OPMAAK_2012.indd 48

12-9-2013 17:02:44

het om tolerantie van individuen en om individuele verworvenheden, in de islamitische wereld om groepen, die vaak hun eigen set van regels en wetten (mogen) hebben (Kopten in Egypte). Waar het Westen heeft afgerekend met de autoriteit van religie, ouders en de staat, is die in de islam nog volop aanwezig en heeft een bindende werking. Een lezing waar alles in zat: diepgang, historisch perspectief, theater en een vertaling naar het hier en nu. Dat alles in perfect Engels. Na de lezing ging een aanzienlijk deel van het publiek naar het Studenten Service Centrum, waar een panel bestaande uit Birsen Erdogan, FdR/ UCM, Maurits Berger en drie studenten, Ohmar, Ibrahim en Khalid, onder leiding van UCM-student Johannes Federkeil na discussieerden. De trappen in het Visitors’ Centrum zaten vol. Het publiek varieerde van een feministe uit Turkije, een moslima uit Nederland, een atheïst uit Libanon tot studenten uit de VS, Syrië, Duitsland, Nederland, Egypte, Saoedi-Arabië etc. De discussie was levendig, open en vol met wederzijds begrip voor elkaars standpunten. 290 bezoekers / 270 studenten

Real Tolerance Monday 26 November Prof. F. Furedi, Professor of Sociology, University of Kent

Frank Furedi, in de jaren ’70 oprichter van de Revolutionaire Communistische Partij, bleek een libertarist pur sang. Volgens hem is tolerantie een onnatuurlijke “state of mind” die vraagt om een voortdurende actieve oriëntatie. Dat gaat verder dan enkel de vrijheid om je mening te kunnen uiten. Tolerantie vraagt ook moed. Bijvoorbeeld om op te komen voor minderheden; doe je dat niet dan is er spraken van passive tolerance: je verstopt je en handelt niet. Ook kan er sprake zijn van criminally tolerance. Een voorbeeld hiervan is de Kristallnacht, waarbij velen wel iets zagen, maar niets zeiden, laat staan handelden. Volgens Furedi zijn wetten tegen hate speech, maar ook de wet waarbij in Frankrijk het ontkennen van de Armeense genocide strafbaar werd gesteld, voorbeelden van geïnstitutionaliseerde intolerantie. Alles moet gezegd kunnen worden en dan gewogen. Zelfs de ideeën van rechts-extremisten en jihadisten moeten je niet verbergen maar er openlijk debat over voeren. Veel food for thought en dus ook veel

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 49

2012— 49

12-9-2013 17:02:44

vragen en discussie na afloop van de lezing. 220 bezoekers / 200 studenten

Survival of the Kindest

buys happiness. The key to prolonging contentment in life lies in helping others. Klein is een niet bijzonder begaafd spreker. De boeiende materie werd jammer genoeg erg traag en met veel eh’s gepresenteerd. 170 bezoekers / 145 studenten

Monday 3 December Dr. Stefan Klein, author and essayist, Berlin

Klein showed how we as individuals benefit from altruistic behavior – and why our society cannot function without it. In an ever more interconnected world, generosity is the means to achieve personal and societal success. Doing unto others enhances our personal satisfaction, improves our health, and even raises our life expectancy. We will establish how natural evolution could hard wire humans to work for one another’s benefit – and how cultural evolution works for ever stronger norm of fairness and generosity. On a more practical side, neuroscience has recently demonstrated that altruism activates the same mechanisms in the brain as enjoying a sexual encounter or eating a chocolate bar – and the effects are longer lasting! By contrast, studies now lay to rest the notion that money

Radical Democracy and Agonistics Politics Monday 10 December Prof. Ch. Mouffe, Professor of Politics and International Relations, University of Westminster

It has recently become fashionable to claim that the idea of communism had not lost its validity and that it had to be rescued from the collapse of really existing socialism. This evening professor Mouffe examined this proposal and argued that, if it is indeed necessary to pursue the emancipatory struggle, it could not be presented any more as aiming at the establishment of a communist society. The lesson that has to be learned from the tragic experience of the soviet model is, that the ideal of emancipation should be envisaged in terms of a radicalization of democracy


OPMAAK_2012.indd 50

12-9-2013 17:02:44

through the development of agonistic politics. The presentation was that bad that it was hardly possible to understand where it was all about. A heavily French accent, reading all from paper, a lot of eh’s…A compliment for those students who were at present who didn’t leave during the lecture and were responsible for the best part of the evening: sharp and highly relevant questions. 67 visitors / 60 students

Totaal aantal bezoekers: 4074 Gemiddel aantal bezoekers: 194 Totaal aantal studenten: 3256 Gemiddeld aantal studenten: 155 Percentage studenten: 80%

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 51

2012— 51

12-9-2013 17:02:44

Debatcafés

With NovUM The Future of Higher Education: Who Pays?

het onderwijs binnen de EU, waardoor een grotere mobiliteit bereikt wordt, welke niet op incentives als de hoogte van het collegegeld is gebaseerd (wat nu vaak het geval is), maar op de kwaliteiten en het specialisme van de betreffende universiteit.

Tuesday 14 February Met: Joost van der Akker, vice-voorzitter


VVD fractie Provinciale Staten Limburg; prof. dr. W. Groot, hoogleraar gezondheidseconomie; prof. dr. H. Hospers, dePäll, voorzitter European Students Union.

Met Luna-tik Hoe het brein waarneemt

Gespreksleiding: dr. H. Kingma, voorzitter

Dinsdag 13 maart

Universiteitsraad

Met: drs. Job van den Hurk en drs. Tom de

caan University College Maastricht; Allan

Graaf/ Gespreksleider: dr. Michael Capalbo

Tijdens dit Debatcafé wisselde het panel samen met het publiek van gedachten over de financiering van het hoger onderwijs. Het eerste deel van de discussie ging over het spanningsveld dat bestaat tussen individuele wensen c.q. keuzes en het algemeen belang. Is hoger onderwijs een burgerrecht? En zo ja, wie moet het betalen: de staat omdat beter onderwijs de maatschappij meer welvaart bezorgt of het individu zelf omdat onderwijs een investering in hem- of haarzelf is? Wat duidelijk werd is dat binnen Europa de regelgeving zeer divers is. Het panel pleitte dan ook voor uniformering van

Allen Faculty of Psychology and Neuroscience, UM

Voor de pauze werden twee presentaties gegeven door Tom de Graaf en Job van den Hurk, twee promovendi aan de Faculty of Psychology and Neuroscience en teamcaptains van het project “Brein in Beeld”. Tom de Graaf liet middels een prachtige presentatie zien welke apparaten er tegenwoordig ter beschikking staan om in ons hoofd te kijken en wat daarvan de mogelijkheden zijn. Aan de orde kwamen de fMRI-scanner, de EEG en Transcranial Magnetic Stimulation. Job van de


OPMAAK_2012.indd 52

12-9-2013 17:02:44

Hurk gaf aan dat je de werking van deze scanners ook kunt omkeren: als een bepaald visueel beeld of andere zintuiglijke waarneming bepaalde gebieden in de hersenen doen “oplichten”, weet je ook dat wanneer je diezelfde “oplichting” via een scanner vaststelt, dat die persoon dan dat ziet waarvan eerder is vastgesteld dat het bij die “oplichting” hoort. Een primitieve vorm van gedachtelezen dus, die in de toekomst, naar het zich laat aanzien, verfijnd kan worden. De discussie na de pauze ging over te verwachten toekomstige ontwikkelingen. Bijvoorbeeld: mensen die blind zijn kunnen in de toekomst wellicht min of meer zien doordat een cameraatje de signalen doorgeeft aan de betreffende hersengebieden. Ook de negatieve kanten van deze ontwikkelingen kwamen aan de orde: hoe zit het met het recht? Kun je een MRI-scan als bewijs aanvoeren? Hoe erg is het dat je aan de buitenkant kunt zien wat er zich aan de binnenkant afspeelt? Kun je gedachten inplanten in de toekomst? 150 bezoekers / 100 studenten

Met Universalis Unconditional Basic Income Tuesday 17 April Met: Felix Coeln, chaiperson of Kölner Initiative Grundeinkommen e.V.; René Gabriëls, PhD, Assistant Professor of Philosophy, Maastricht University; Adrian de Groot Ruiz, assistant professor of finance, Radboud University; Emanuele Murra, PhD researcher University of Salento and University of Leuven. Moderator: Prof. Harm Hospers, Dean of the University College Maastricht

Tijdens dit debatcafé sprak men over de (on)mogelijkheden van een onvoorwaardelijk basisinkomen. Vanuit verschillende invalshoeken keek men naar de voor- en nadelen: de economisch aspecten, de sociale en vrijheidsaspecten, en de rechtsaspecten werden door de verschillende panelleden belicht. Aan de orde kwamen o.a.: hoe waardeer je arbeid anders? (nu is betaald werk de norm, maar vrijwilligerswerk bijvoorbeeld draagt ook bij aan de maatschappij). Hoe voer je het nieuwe systeem (wereldwijd) in? In Westerse landen krijgen nu al veel burgers een uitkering, verschil met een basisinkomen is dat je daarbij in de levens van die burgers duikt o, te zien waar ze recht op hebben en bij het

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 53

2012— 53

12-9-2013 17:02:44

basisinkomen niet. Na de pauze was er een overvloed aan vragen en discussiepunten, welke moderator Harm Hospers gelukkig in goede banen wist te leiden. 100 bezoekers / 95 studenten

uitgebreid aan bod. Na goede inzichtelijke korte presentaties van Smeets en De Wert over respectievelijk het genoom en de ethische vragen, volgde een boeiende dynamische discussie tussen de sprekers en het publiek. Het was een goede combinatie van informatie en debat. 100 bezoekers / 50 studenten

Met SV Santé Het menselijk genoom Dinsdag 30 oktober

Wert, hoogleraar biomedische ethiek, UM;

With UNSA The Declaration on the Right to Human Development

mw. dr. S. Frints, klinisch geneticus, AzM;

Tuesday 4 December

mw. K. Stalmeijer, moeder van een dochter

Met: Matteo Millone, PhD, School of Busi-

met het Down Syndroom. Gespreksleiding:

ness and Economics; Gustavo Arosemena,

R. van Duijn, Studium Generale, UM

PhD candidate at the Maastricht Centre

Met: prof. dr. B. Smeets, bijzonder hoogleraar genoomanalyse, UM; prof. dr. G. de

for Human Rights, Faculty of Law; Wiebe

Het onderzoek naar de genen levert steeds meer resultaten op, waardoor we over het menselijk genoom steeds meer te weten komen. Belangrijk daarbij is, dat we op basis van de informatie over de genen ook inzicht krijgen in hoe een leven zich verder zal ontwikkelen. We kijken graag naar voorspellingen betreffende onze gezondheid. In dit debatcafé spraken deskundigen over de stand van zaken van het onderzoek. Ethische vragen kwamen daarbij

Nauta, Assistant Professor, Faculty of Arts and Social Sciences, UM. Gespreksleiding: Teun Dekker, Vice Dean for Academic Affairs and Lecturer UCM

In dit debat werden de waarde en het doel van de “Declaration on the Right to Development”, aangenomen door de VN op 4 december 1986, kritisch onder de loep genomen. Een panel bekeek de verklaring vanuit de volgende perspectieven: economisch, juridisch


OPMAAK_2012.indd 54

12-9-2013 17:02:44

en sociologisch. In het verhaal van Nauta kwam ontwikkelingshulp aan bod. In hoeverre is er sprake van paternalisme? De bezielende en enthousiaste leiding van Dekker spoorde het publiek aan tot vele vragen en opmerkingen en de discussie was dan ook zeer levendig. Bovendien wist hij in zijn bondige samenvattingen interdisciplinaire verbindingen te maken tussen wat panelleden (en publiek) vertelden. Het panel ging zeer adequaat in op wat Dekker aan stellingen opwierp en het publiek aan vragen te berde bracht. De algemene conclusie was dat de verklaring meer als een statement dan als een grondrecht moet worden gezien. 76 bezoekers / 73 studenten

Totaal aantal bezoekers: 546 Gemiddeld aantal bezoekers: 109 Totaal aantal studenten: 435 Gemiddeld aantal studenten: 87 Percentage studenten: 80%

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 55

2012— 55

12-9-2013 17:02:44

8e Avond van het Woord over humor Donderdag 19 april Met: Jan Bor, filosoof, zenboeddhist, essayist, columnist, docent Pierre Cnoops, buutteredner Jules Deelder, dichter, voordrachtskunstenaar en schrijver Dirk Draulans, bioloog, journalist, schrij-

hofnar een belangrijke rol binnen de hofhouding van een koninkrijk. Humor creëert een veilige context die noodzakelijk is om rake klappen uit te delen. Humor en lachen spelen een belangrijke rol in ons leven, maar wat is humor eigenlijk, wat voor effect heeft het op ons en waarom lachen we? Bij nader inzien zijn dit lastige vragen, en filosofen, sociologen, psychologen en kunstenaars hebben altijd weer naar een antwoord gezocht.

ver Kamagurka, humorist, schilder, tekenaar

555 bezoekers,75 studenten

Lies Lefever, Vlaams stand-upcomédienne/ cabaretière en journaliste Katinka Polderman, cabaretière, zangeres, columniste Martin Šimek, interviewer voor radio- en televisieprogramma’s, cartoonist voor De Groene Amsterdammer, filmregisseur en columnist

Humor is een eigenschap van het hart, zoals liefde. Er zijn mensen die niet lief kunnen hebben; waarschijnlijk zijn het dezelfde die geen humor hebben. Door emoties en gedrag van anderen uit te vergroten of juist te verkleinen kan er gelachen en gerelativeerd worden. Humor brengt vreugde, maar ook zelfinzicht. Vroeger speelde de 56 — studium generale maastricht

OPMAAK_2012.indd 56

12-9-2013 17:02:44

Schuman Lecture

Tans Lecture

The European Crisis

The Charisma of Adolf Hitler Woensdag 17 oktober

Maandag 7 mei

Laurence Rees, Brits historicus, schrijver

Prof. Timothy Garton Ash, Author and Pro-

en documentairemaker

fessor of Europese Studies, Un. of Oxford

Deze lezing wordt jaarlijks georganiseerd door de Universiteit Maastricht en de Gemeente Maastricht ter nagedachtenis aan Robert Schuman en de verdragen van Rome (1957) en Maastricht (1992). Robert Schuman (1886-1963) was Frans minister van Buitenlandse Zaken en de medeoprichter van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, de voorloper van de moderne EU.

De Tans Lecture wordt ieder jaar gehouden ter ere van dr. J. Tans, de grondlegger van de Universiteit Maastricht.

Het Europese project staat voor een van de grootste crisis in haar historie. Naar aanleiding daarvan dook Timothy Garton Ash in de geschiedenis om te onderzoeken waar de diepere historische oorzaken van de crisis lagen. Gaandeweg vormde zich een goed beeld van het belang van de EU en gaf hij ook aan hoe we naar zijn mening op de crisis moeten reageren. Een lezing zoals een lezing hoort te zijn: spitsvondig, goed opgebouwd, het publiek aansprekend en opiniërend. In rust, met aandacht en in mooi Engels uitgesproken.

Laurence Rees maakt onder ander documentaires over de Tweede Wereldoorlog voor de BBC. In zijn zoektocht naar verhalen interviewt hij vele mensen die de oorlog hebben meegemaakt, zowel daders als slachtoffers. Adolf Hilter komt daarbij vaak ter sprake en naar aanleiding daarvan heeft Rees zich de vraag gesteld wat Hitler zo charismatisch maakte. Hierover verscheen een boek waarvan de Nederlandse vertaling uitkwam op de dag van deze Tans Lezing. De Lezing was een verslag van dit boek. Zoals ook al uit zijn documentaires blijkt is Rees een goed verteller die de persoonlijke verhalen van mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt, voor het voetlicht brengt en daarmee iets toevoegt aan de geschiedenis: het persoonlijke. Een aansprekend verhaal waar een volle zaal geboeid naar luisterde.


775 bezoekers / 550 studenten jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 57

2012— 57

12-9-2013 17:02:45

SG Lecture Series / Collegereeksen

In deze reeksen van drie tot zes colleges worden onderwerpen aan de orde gesteld die bijdragen aan de academische vorming van studenten. Het doel is studenten de mogelijkheid te bieden buiten de grenzen van hun vakgebied te treden en brede kennis op te doen van andere wetenschappen. Ook andere belangstellenden zijn welkom. Het streven is gemiddeld 50 deelnemers en 35 studenten per reeks. Bij 12 van de 17 reeksen werd het gemiddelde van 50 gehaald. Het aantal studenten werd bij 8 reeksen gehaald. Voor de Nederlandstalige reeksen schrijven zich veel minder studenten in. De kosten voor deze reeksen worden echter voor het grootste gedeelte gedekt door de inschrijfgelden van de niet-studenten. Sowieso werden de kosten voor de gezondheidsuniverisiteit gedekt door het Maastricht UMC+ en de kosten voor de reeks over Limburgse identiteit door het Roukensfonds. De voornaamste doelgroep bij deze reeksen zijn ook de niet-studenten. De reeksen Introduction into Contemporary Art werd samen met het Bonnefantenmuseum aldaar georganiseerd. Het programma werd ten opzichte van 2011 uitgebreid met 1 reeks. Ondanks bezuinigingen kon het programma dus overeind blijven. Dit had te maken met de subsidiering van een aantal reeksen en een kostenbesparing door een aantal reeksen in te korten van 6 naar 5 colleges. In 2012 werden er 17 reeksen georganiseerd. Hiervan waren er 7 in het Nederlands en 10 in het Engels. De waardering voor de reeksen was weer groot en varieerde van 7,1 tot 9,1. Tien van de reeksen werden met een 8 of hoger gewaardeerd. Voor de organisatie scoorde Studium Generale gemiddeld een 8,4. Bij veel van de reeksen zijn er meer inschrijvingen dan er plaats is (maximaal 70). Gedurende de reeks haken er echter veel studenten af.


OPMAAK_2012.indd 58

12-9-2013 17:02:45

Twentieth Century Philosophy: Intellectual Heroes and Key Themes II Maandagen, 23 en 30 januari, 6, 13 en 27 februari en 5 maart Docent: dr. R. Gabriëls, docent filosofie, UM In deze reeks werd het werk van de 20e eeuwse filosofen Arendt, Benjamin, Adorno, Sartre, Foucault en Nussbaum behandeld. Middels het werk van deze filosofen werden belangrijke stromingen in de filosofie aan de orde gesteld en passeerden thema’s met betrekking tot kunst, politiek en wetenschap. Zoals eerdere jaren werkte het enthousiasme van René Gabriëls aanstekelijk. 58 deelnemers / 36 studenten / 6 medewerkers. Gemiddelde waardering: 8,3

Een tijdelijk bestaan: natuurkundige en metafysische beschouwingen over tijd en tijdloosheid Dinsdagen 24 en 31 januari, 7, 14 en 28 februari en 6 maart Docent: dr. G. Bodifée, astrofysicus, journalist en schrijver In deze collegereeks werden enkele

fundamentele filosofische en wetenschappelijke problemen betreffende het verschijnsel tijd behandeld. Meer bepaald kwam de vraag aan bod of de tijd een intrinsieke eigenschap van de fysische werkelijkheid is, ofwel een manier waarop de waarnemer deze werkelijkheid ervaart. Gerard Bodifée verstaat de kunst ingewikkelde materie inzichtelijk te maken en laat zijn filosofische licht schijnen op natuurwetenschappelijke feiten. Uitermate boeiend en interessant. 66 deelnemers / 11 studenten / 6 medewerkers. Gemiddelde waardering: 8,8

Onderwerpen uit de geschiedenis van de middeleeuwse wijsbegeerte Woensdagen, 8, 15 en 29 februari en 7, 14 en 21 maart Docent: prof. dr. P. Tummers, em. hoogleraar cultuurwetenschappen, UM Met de woorden traditie en vernieuwing kenschetste prof. dr. L. M. de Rijk - terecht - de filosofie in de historische periode van de Middeleeuwen. Enerzijds wordt daar voortgebouwd op de Antieke wijsbegeerte, zowel rechtstreeks uit het Grieks als ook via

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 59

2012— 59

12-9-2013 17:02:45

het Arabisch overgeleverd en vertaald, anderzijds worden er nieuwe wegen ingeslagen, waarbij de geloofsgegevens een - meestal stimulerende - extra kennisbron vormen. Paul Tummers schetste de periode van de Middeleeuwse wijsbegeerte en liet daarmee een fascinerende, bonte verzameling zien van pogingen de wereld en de mens beter te begrijpen.

voordroeg, werd het lastig te volgen. In een enigszins verduisterde zaal zakten de mensen steeds dieper weg in de comfortabele stoelen. Veel afvallers gedurende de reeks, maar dat kan ook te maken hebben gehad met de planning die moest worden doorgeschoven omdat Dana Linssen een keer ziek was. De waardering was zeker niet slecht.

34 deelnemers / 14 studenten / 2 medewerkers. Gemiddelde waardering: 7,7


Film History and Analysis Donderdagen, 1, 8, 15, 22 en 29 maart Docent: Dana Linssen, docent film ArtEZ Hogeschool Arnhem, hoofd redactie Filmkrant en film recensent NRC Handelsblad

18e eeuwse filosofie: intellectuele helden en cruciale kwesties Maandagen 12, 19 en 26 maart, 2, 16 en 23 april Docent: dr. R. Gabriëls, docent filosofie, UM

Deze reeks vond plaats in Filmtheater Lumière waar ook uitgebreid filmfragmenten konden worden getoond. Naar aanleiding van het thema tijdreizen gaf Dana Linssen een overzicht van de filmgeschiedenis en ging ze in op aspecten van filmanalyse. Ze had een interessante filosofische benadering en had ook mooie verhalen uitgeschreven, maar omdat ze deze grotendeels

In Nederland werpen zich tegenwoordig rechtse intellectuelen en politici op als verdedigers van de Verlichting. Zij zien de verworvenheden van ‘de eeuw van de rede’ bedreigd door de Islam. De ironie wil dat het een lange tijd zo was dat linkse intellectuelen en politici verlichtingsidealen als vrijheid, gelijkheid en broederschap moesten verdedigen tegen rechts.


OPMAAK_2012.indd 60

12-9-2013 17:02:45

De actualiteit van de Verlichting is een goede reden om het leven en werk van juist die filosofen onder de aandacht te brengen die er zo’n grote stempel op hebben gedrukt: Voltaire, Diderot, Rousseau, Lichtenberg, Hume en Kant. Rene Gabriëls deed dat op zijn geheel eigen energieke wijze en breidt daarmee zo langzaam zijn schare fans uit.

Graaf en Otgaar zijn jonge enthousiaste onderzoekers die het publiek helder kunnen uitleggen wat er in de psychologie allemaal wordt onderzocht. Hun enthousiasme werkt aanstekelijk.


Filosofie van de Renaissance en de Verlichting Maandagen 10, 17 en 24 september, 1 en 8 oktober Docent: drs. M. Leduc, filosoof, Maaseik (B)

Meet your Mind, Introduction into the Science of Psychology Dinsdagen 17 en 24 april, 8, 15 en 22 mei Docenten: drs. Tom de Graaf, docent cognitieve neurowetenschappen en dr. Henry Otgaar, docent rechtspsychologie, beiden UM In deze reeks introduceerde De Graaf sleutelbegrippen en –concepten uit de psychologie. Daarbij ging hij onder andere in op vragen als Wat is intelligentie? Wat is persoonlijkheid? Wat is geheugen? Waarom dromen we? Waarom worden we verliefd op die ene persoon en niet op de ander? De


In deze reeks werd het werk van Montaigne, Descartes, Pascal, Spinoza en Leibniz behandeld. In vergelijking met andere reeksen bleven opvallend veel deelnemers de hele reeks volgen. Dit heeft waarschijnlijk veel te maken met de wijze waarop Marcel Leduc de mensen meeneemt in het gedachtengoed van de bovengenoemde filosofen. Leduc is een secure en goede verteller. 73 deelnemers / 18 studenten / 8 medewerkers. Gemiddelde waardering: 8,3

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 61

2012— 61

12-9-2013 17:02:45

Human Rights Dinsdagen18 en 25 september, 2, 9 en 16 oktober Docenten: prof. dr. F. Coomans, prof. mr. M. Kamminga, dr. L. Choukroune, prof. mr. Th. van Boven, prof. dr. F. Grünfeld, allen internationaal recht, UM Mensenrechten blijft een populair onderwerp en deze reeks, die voor de zesde keer werd georganiseerd, werd opnieuw door veel studenten bezocht. De thema’s die werden behandeld in relatie tot mensenrechten: armoede, China, multinationals, martelingen en genocide. De bijdrage van Choukroune over China viel dit jaar een beetje tegen (waardering: 7,4). Van Boven over martelingen scoorde dit jaar opvallend hoog: 8,7. Hij pakte het dit jaar iets anders aan (misschien ook omdat er tv-opnames werden gemaakt). 67 deelnemers / 64 studenten / 2 medewerkers. Gemiddelde waardering: 8

Gezondheidsuniversiteit: Leren over je lijf Woensdagen 19 en 26 september, 3, 10 en 17 oktober

Docenten: prof. dr. W. Lamers, prof. dr. A. Gorgels, prof. dr. G. Wesseling, dr. H. Gramke, allen Maastricht UMC+ De gezondheidsuniversiteit van het Maastricht Universitair Medisch Centrum (Maastricht UMC+) is een initiatief van studenten die hun kennis en vaardigheden graag willen delen met geïnteresseerden. Studium Generale ondersteunde dit initiatief en bood het programma aan onder de noemer van collegereeksen. In deze reeks stonden hart- en vaatziektes en longaandoeningen centraal. Na korte inleidend colleges van de deskundigen presenteerden studenten aan de hand van een casus aan kleinere groepen verschillende aspecten van een ziekte, de diagnose en mogelijke behandelingen. Deze opzet was zeer geslaagd. Er werd met dit programma duidelijk een nieuwe doelgroep aangeboord die behoefte heeft aan extra informatie over gezondheid die op een heldere goed te begrijpen manier werd gepresenteerd en waar veel ruimte was voor interactie in de werkgroepen. 100 deelnemers / 10 studenten / 2 medewerkers. Gemiddelde waardering: 8


OPMAAK_2012.indd 62

12-9-2013 17:02:45

Sustainability Woensdagen 19 en 26 september, 3, 10 en 17 oktober Docenten: prof. dr. R. Kemp en prof. dr. H. van Lente, ICIS, UM, prof. dr. R. Bauer, prof. dr. P. Eichholtz en prof. dr. J. Bos, Finance SBE, UM

Introduction to Contemporary Art Zondagen, 23 september, 4 november en 2 december , Bonnefanten Museum Zondag 14 oktober, excursie Stedelijk Museum, Amsterdam Docent: K. van Dun, leraar tekenen en kunstgeschiedenis, Maastricht

Duurzaamheid is een thema dat steeds meer in de belangstelling staat, zeker ook in relatie tot de economische crisis. Redenen genoeg om hier eens een reeks aan te wijden. Twee docenten van ICIS en drie van de School of Business and Economics (SBE) werden bereid gevonden de colleges te geven. De colleges gingen over innovatie voor duurzame ontwikkeling, verantwoordelijk investeren, energiebesparing en duurzaamheid op de huizenmarkt, duurzame ontwikkeling vanuit humanistisch perspectief en duurzaam bankieren. De docenten van ICIS scoorden laag (6,2 en 7,3) en die van SBE hoog (7,9, 8,2 en 8,8). Gemiddeld was de waardering toch ruim voldoende. Vervelend was dat er paar studenten uit een groep die verplicht deelnam aan deze reeks de colleges verstoorde door zichtbaar met andere dingen bezig te zijn.

Deze serie, die in samenwerking met het Bonnefantenmuseum werd georganiseerd, bestond uit 3 colleges en een excursie naar het pas geopende Stedelijk Museum in Amsterdam. Twee uitgangspunten vormden de kern van de betogen van Van Dun: ‘It’s not the art that changes but the world that it belongs to, ‘Art is a state of mind’. Naar aanleiding hiervan bouwde hij zijn verhaal op en stelde hij de moderne kunst ter discussie. Een van de studenten zee na afloop van de colleges dat hij moderne kunst nooit interessant had gevonden en niet snapte, maar dat hij nu meer wilde zien en weten. Van Dun kan dit en werd dan ook hoog gewaardeerd. Ook de excursie waar 45 mensen aan deelnamen werd hoog gewaardeerd. Opvallend dit jaar is wel het gering aantal deelnemende studenten. Het lijkt dat de zondagochtenden voor studenten niet geschikt zijn.

65 deelnemers / 58 studenten / 1 medewerker. Gemiddelde waardering: 7,6

34 deelnemers / 14 studenten / 3 medewerkers. Gemiddelde waardering: 8,3 (8,4 voor excursie) jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 63

2012— 63

12-9-2013 17:02:45

Goed oud worden Donderdagen 27 september, 4, 11 en 25 oktober Docenten: prof. dr. R. Ponds, prof. dr. J. Hamers, prof. dr. R. Kempen en prof. dr. J. Schols, allen UM 2012 is uitgeroepen tot het Europees jaar van “actief ouder worden en intergenerationele solidariteit”. Daarom organiseerde het SG deze collegereeks over een aantal thema’s die te maken hebben met (goed) oud worden. Dit programma werd samengesteld door professor Verhey. Inhoudelijk werd het iets anders dan Studium Generale had verwacht. Twee van de colleges over opvang in verpleeghuizen, waren té specialistisch en spraken dus een klein publiek aan. Het aantal deelnemers was daardoor teleurstellend. Deze waren wel positief over de kwaliteit van de sprekers.

Docent: prof. dr. G. Schallenbergh, Nabije Oosten Studies, KU Leuven Het thema voor deze reeks was zeer actueel. De Arabische revolutie was ook nog wekelijks in het nieuws. Deze reeks was bedoeld om inzicht te krijgen in de situaties in verschillende landen. Er lijkt een gemene deler te bestaan, maar Schallenbergh liet zien dat er in ieder land weer andere zaken aan de orde zijn. Hij schetste het politieke landschap in o.a. Egypte, Libië, Tunesië, Syrië en Saoedi Arabië. Dit leverde genoeg stof tot discussie op, maar daarvoor was weinig tijd. Schallenbergh schetste gehaast de situaties in de landen, maar ging niet dieper er op in. De waardering was dan ook wel matig. 60 deelnemers / 53 studenten / 3 medewerkers. Gemiddelde waardering: 7,2

30 deelnemers / 3 studenten / 3 medewerkers. Gemiddelde waardering: 8

The Arab Revolution and the New Political Landscape in the Middle East Dinsdagen 9 en 16 oktober, 6 en 13 november

Bestaat Limburgse identiteit? Woensdagen 24 en 31 oktober en 14 november Docenten: mw. drs. K. Janssen, curator Museum Het Domein, drs. B. van Melick, publicist, mw. prof. dr. L. Cornips, bijzonder hoogleraar taalcultuur in Limburg, UM


OPMAAK_2012.indd 64

12-9-2013 17:02:45

In deze reeks, die samen met het Dr. Winand Roukens Fonds werd opgezet, namen drie sprekers het begrip Limburgse identiteit antropologisch, taalkundig en letterkundig onder de loep. De belangstelling was groter dan verwacht. Misschien ook wel door het aanvangstijdstip, maar de deelnemers waren opvallend oud. De colleges werden verschillend gewaardeerd. Bij het college van Janssen (score 7,4) ontbrak de diepgang, Van Melick (score 7) las zijn tekst voor en Cornips (score 7,9) wist inhoud en wijze van presenteren wel goed te combineren, maar had last van storingen betreffende de geluidsversterking. Een ietwat rommelig verlopen reeks.

De interesse voor deze reeks is altijd groot, maar loopt gedurende de reeks wel sterk terug. Deze keer was dat erg opvallend. Ook de waardering - de slechtste ooit voor een reeks van Studium Generale - liep terug (waardering in 2011: 7,8). Waarschijnlijk had dat ook te maken met een zeer rommelig verloop aan het eind van de reeks toen de theorie werd toegepast op een te ontwikkelen plan voor het winnen van mannelijke klandizie voor een hoedenzaak. De brainstorm met meer dan 40 mensen verliep onrustig en een groot gedeelte van de groep participeerde niet. 46 deelnemers / 35 studenten / 4 medewerkers. Gemiddelde waardering: 7,1

67 deelnemers / 1 student / 1 medewerker. Gemiddelde waardering: 7,5

Creative Problem Solving Thinking Skills and Productive Thinking Maandagen 29 oktober, 5, 12, 19 en 26 november en 3 december Docent: Sj. Puts, consultant creativiteit, Swalmen Deze reeks van interactieve colleges werd voor de derde keer aangeboden.

The Place of Science in Western Culture, a cultural history Woensdagen 31 oktober, 7, 14, 21 en 28 november Docent: dr. G. Somsen, historicus, UM Somsen schetste in deze reeks de ontwikkeling van de wetenschap en de ontwikkelingen van de betekenis van wetenschap voor onze samenleving. Hij gaf een interessant historisch

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 65

2012— 65

12-9-2013 17:02:45

overzicht waardoor veel inzicht werd verschaft over welke rol wetenschap in onze samenleving speelde en heeft gespeeld. Een thema dat helaas geen grote groep aanspreekt.

/ 67 medewerkers Gemiddeld 57 deelnemers / 30 studenten / 4 medewerkers


Brain Storm Dinsdagen 6, 13, 20 en 27 november en 4 december Docent: drs. T. de Graaf, cognitieve neurowetenschappen, UM In deze reeks gaf De Graaf inzicht in het onderzoek naar ons brein. Met enthousiasme weet hij helder te vertellen hoe ons brein functioneert en introduceert hij het diverse onderzoek dat neurowetenschappers doen op het gebied van onder andere gevoel en perceptie, neuronen en netwerken, de ontwikkeling van het brein en het bewustzijn. De Graaf is een topspreker. 61 deelnemers / 54 studenten / 6 medewerkers. Gemiddelde waardering: 9,1

Totaal 965 deelnemers / 503 studenten 66 — studium generale maastricht

OPMAAK_2012.indd 66

12-9-2013 17:02:45

SG Podium Het SG Podium programma bestaat uit open podia, comedy- en cabaretavonden, Global Culture Nights en andere concertavonden. Er werden 28 activiteiten georganiseerd. Dat waren er 10 minder dan in 2011. Dat heeft vooral te maken met de bezuinigingen die Studium Generale in 2012 moest doorvoeren. Vanaf het najaar 2012 werden de eigen culturele activiteiten op het gebied van theater en popmuziek beperkt. De Global Culture Nights konden wel gehandhaafd worden omdat deze door subsidies worden bekostigd. Het programma van cabaret en comedy kon ook overeind blijven door samen te werken met het Theater aan het Vrijthof dat bij een aantal van hun voorstellingen tot kort van te voren plaatsen voor studenten vrijhield. Dit bleek een vruchtbare samenwerking op te leveren die wordt voortgezet. Cabaret / Comnedy International Comedy Night Woensdag 1 februari 81 bezoekers / 64 studenten

Dara Faizi, Gevaarlijke gedachten Donderdag 18 oktober 105 bezoekers / 13 studenten

Amsterdams Kleinkunst Festival I Woensdag 29 februari 103 bezoekers / 49 studenten

Leon van der Zanden, Vruchtvlees Woensdag 7 november 106 bezoekers / 60 studenten

Amsterdams Kleinkunst Festival II Woensdag 28 maart 90 bezoekers / 48 studenten

Cameretten: try-outs halve finalisten Woensdag 14 november 110 bezoekers / 74 studenten

International Comedy Night Woensdag 11 april 96 bezoekers / 69 studenten

International Comedy Night Dinsdag 11 december 85 bezoekers / 70 studenten

International Comedy Night Woensdag 26 september 110 bezoekers / 99 studenten

Totaal 886 bezoekers / 546 studenten Gemiddeld 98 bezoekers / 61 studenten

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 67

2012— 67

12-9-2013 17:02:45

Global Culture Nights en World Grooves

Global Culture Night Violons Barbares Vrijdag 20 januari

Er werden 12 concerten georganiseerd. 4 van de 12 vormden begin november samen het Global Culture Festival. De Nights door het jaar heen werden goed bezocht en waren in het voorjaar regelmatig uitverkocht. Alleen de belangstelling voor het concert op 19 oktober viel tegen. Ook de concerten tijdens het Festival werden over het algemeen slecht bezocht. Alleen het concert op vrijdag was uitverkocht. Onder het mom van overdaad schaadt, werd er tijdens het Festival in 2012 minder geprogrammeerd dan eerdere jaren. Het idee was dat met een compacter kwalitatief hoogwaardig programma, de belangstelling ongeveer gelijk zou blijven. Dit bleek echter niet het geval. Dit, samen met het besluit van de afdeling Cultuur van de Gemeente Maastricht om geen subside meer te verlenen, heeft geleid tot de beslissing in 2013 geen Global Culture Festival meer te organiseren. Studium Generale concentreert zich in 2013 op kwalitatief goede Nights één keer in de maand.

Balkanmelodieën, Kazachse blues, galopperende ritmes, rockgitaren en majestueuze keelzang: dat zijn Les Violons Barbares. Het trio, met als standplaats het Franse Straatsburg, bestaat uit twee violisten en een percussionist. Afkomstig van de Mongoolse steppe is Dandarvaanchig Enkhjargal, specialist in boventoonzang en de tweesnarige paardenhoofdviool (morin khoor). De Bulgaar Dimitar Gougov speelt de gadulka, een instrument met drie melodische en elf resonerende snaren. De Franse percussionist Fabien Guyot vult dit alles aan met zijn bijzondere drumset bestaande uit Noord-Afrikaanse tamboerijn, saladekommen, potten en pannen. Al improviserend creëren de drie virtuozen muzikale landschappen waarvan ze zelf niet wisten dat ze bestonden. Een ongelooflijk concert om niet snel te vergeten. 146 bezoekers / 6 studenten


OPMAAK_2012.indd 68

12-9-2013 17:02:45

World Grooves Ché Sudaka Woensdag 25 januari De band Che Sudaka uit Barcelona brengt warmte in koude winterdagen met haar warmbloedige en maatschappijkritische cocktail van mestizo, ska en reggae. De Argentijnen en Colombianen van Che Sudaka (opererend vanuit Barcelona) zetten festivals als Bevrijdingsfestival, Sziget, Lowlands en Paaspop op zijn kop. Zoals het een mestizoband betaamt, heeft Che Sudaka dan ook een fenomenale livereputatie opgebouwd. Niet niks voor dit stel, dat ooit als illegale straatmuzikanten begon. Gewapend met gitaren, drums, keyboards, accordeons en bassen prediken deze heren positieve energie. 182 bezoekers / 105 studenten

Global Culture Night Maria dé Fatima Woensdag 7 maart Maria de Fátima (Lissabon, 1961) is een Portugese fadozangeres, woonachtig in Nederland. Ze begon al vroeg met de fado, en nam op haar 12e een album op. Op haar 14e won zij de

“Grande Noite de Fado”, de belangrijkste prijs op het gebied van de fado. In Portugal trad ze op met onder meer Amália Rodrigues, Jorge Fernando en Camané. Sinds eind jaren tachtig woont ze in Amsterdam en geeft ze concerten in binnen- en buitenland. Haar repertoire bestaat voornamelijk uit liederen van Amália Rodrigues en zelf geschreven liederen. In 2002 maakte Maria de Fátima samen met haar groep Rosário het album ‘Foi Deus’, die een verrassende combinatie bevat van traditionele fado met folk- en New age-elementen. Ook in Portugal werd dit album enthousiast ontvangen. Een schitterende zangeres en een idem dito begeleidingsband. 176 bezoekers / 0 studenten

Global Culture Night Arifa Donderdag 5 april Weinig groepen doen het ze na maar nauwelijks begonnen was Arifa al arrivé, zo enthousiast waren in 2010 de reacties op hun podium- en plaatdebuut. Beyond Babylon ontving louter lovende kritieken. ‘In ragfijne schoonheid doet dit debuut niet onder voor het beste werk van Anouar Brahim.’ jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 69

2012— 69

12-9-2013 17:02:45

De Volkskrant, 2010. Het geheim van Arifa schuilt in de creatieve alchemie tussen deze vier talentvolle musici. Ze mengen hun muzikale achtergrondmerendeels geworteld in de klassieke en volkse muziektradities van het Midden-Oosten en Centraal Azië- met invloeden uit Balkan, jazz en diverse westerse stijlen. Het repertoire bestaat geheel uit eigen composities, die overwegend akoestisch worden uitgevoerd. Een muzikale voltreffer door een groep muzikanten die een belofte is voor de toekomst.

cursale staat een swingende verzameling nummers met een ruig randje: een cross-over van soukous, rumba, hiphop, funk, gospel, reggae en rock. Live is Baloji scherp, funky en helemaal Afropolitan style. Een spetterend optreden voor een dolenthousiast publiek. 90 bezoekers / 45 studenten

Global Culture Night Banditaliana Vrijdag 5 oktober


Global Culture Night Baloji Vrijdag 27 april Tijdens zijn jeugd in Brussel draaide de Congolese rapper en songwriter Baloji – ‘tovenaar’ in het Swahili – vooral hiphop, pop, rock en electro, maar toen hij in 2009 voor het eerst weer in Kinshasa kwam ging hij op zoek naar een andere muzikale identiteit. Daar ontstond zijn kenmerkende rauwe mash-up sound van Afrikaanse hiphop en funk met gitaren – zowel rock als soukous gitaarriffs. Op zijn internationale debuut Kinshasa Suc-

Banditaliana speelde een prachtige mix van Toscaanse traditionele muziek en jazz. Het publiek werd door de muziek meegevoerd naar het zonnige Italiaanse landschap door virtuoos spel op de accordeon. Een prachtige avond om niet snel te vergeten. 95 bezoekers / 25 studenten

Global Culture Night Ensemble Wouter Vandenabeele Vrijdag 19 oktober

Dit ensemble bestaat uit twee Turkse muzikanten, de saz-speler Emre Gültekin en de duduk-speler Ertan


OPMAAK_2012.indd 70

12-9-2013 17:02:45

Tekin, en twee Belgische muzikanten, de internationaal erkende virtuoze violist, arrangeur en componist Wouter Vandenabeele en de contrabas-speler Joris Vanvinckenroye. De muziek is filmisch en dromerig en is gebaseerd op reizen en verhalen, soms uit CentraalAnatolië, dan weer uit Antwerpen. De uiteenlopende klankkleuren van de instrumenten worden tot een eenheid gesmeed door vlekkeloos spel en sublieme arrangementen die een weldadige rust uitstralen. Het album Chansons pour la fin d’ un jour kreeg alom positieve recensies. Met Wouter Vandenabeele (viool), Emre Gültekin (saz, baglama & zang), Joris Vanvinckenroye (contrabas) en Ertan Tekin (doudouk, zurna & mey). Dit was een schitterend concert door bijzonder goede muzikanten met muziek die bijzonder meditatief van karakter is. 47 bezoekers / 7 studenten

Global Culture Festival Mose Fan Fan Donderdag 1 november Mose Fan Fan maakte eind jaren zestig als leadgitarist en componist deel uit van Le TPOK Jazz, het orkest van Franco, de grootmeester van de Con-

golese rumba. Hij vierde in Oost-Afrika triomfen met zijn eigen band Somo Somo én met Orchestre Makassy en Orchestre Matimila, waarvan onder meer Remmy Ongala deel uitmaakte. Zijn laatste cd’s zijn stuk voor stuk juweeltjes, waarin de gloriejaren van de klassieke rumba van Franco en Rochereau doorklinken. De band bracht een uiterst dansbaar concert met Congolese rumba en Soukous en waarbij de vloer de hele avond gevuld was met een zeer enthousiast dansend publiek. 150 bezoekers / 35 studenten

Global Culture Festival Marius Preda’s Unknown All stars Vrijdag 2 november Het getuigt van humor om je band Unknown Allstars te noemen terwijl die allstars juist wél bekend zijn. Niemand minder dan Erik Visser, Antal Steixner, Cezar Cazanoi, Marian Masik en Akos Laki doen mee in Marius Preda’s droomorkest. De band komt voort uit een project op het International Gipsy Festival in 2010, waarvoor de in Nederland woonachtige Roemeense cimbalist werd gevraagd een gezelschap samen te stellen. Preda is een van de zeldzame muzikanten in Nederland die jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 71

2012— 71

12-9-2013 17:02:45

de cimbalom kan laten vlammen op een rock ’n’ roll-manier. Deze band behoort op zijn gebied tot de absolute top. Het publiek was gedwongen het concert zittend bij te wonen, want anders… 155 bezoekers / 20 studenten

Global Culture Festival African Night: Minata & Band and Kerfonse Kanté & Mory Kanté Band Dansworkshop Mo Diakité Zaterdag 3 november Minata (Burkino Faso / België) is zangeres, gitariste, danseres, componiste. Zachte melodieën en blues wiegen het publiek tussen Europa en Afrika. Haar muziek is krachtig door haar eenvoud en poëzie. De zang en gitaar doen aan Tracy Chapman denken, met liederen in het Dioula, het Frans en het Engels. Het ontbreken van de toetsenist die in New York was blijven steken in de nasleep van de orkaan Sandy deed afbreuk aan de muzikaliteit van dit optreden, waardoor het te veel doorsnee pop- / rockmuziek werd. Kerfonse Kanté (Guinee-Conakry) komt uit een familie met beroemde muzikanten. Vader Manfila Kanté speelde bij Les

Ambassadeurs en de Super Rail Band de Bamako. Zijn oom Mory Kanté hielp hem bij zijn cd’s Femmes batues en We go far away. De band kon niet overtuigen. Noch de zang van Kerfonse, noch de ondersteuning door de band die weinig professioneel overkwam, waren naar verwachting. In een uurtje zette Mo Diakité het danslokaal op z’n kop en bracht iedereen in een mum van tijd in een Afrikaanse dansroes. Moe en voldaan kwam jong en oud het lokaal uit. De mensen aan de kant genoten van de energie op de dansvloer. 155 bezoekers / 35 studenten

Global Culture Festival Windstreken Zondag 4 november De zeer bijzondere groep Windstreken speelde eigentijdse Renaissance jazz met een hoog filmisch karakter. In een ongewone bezetting van kistorgel, tabla, saxen, ud, cello, viool en fluit speelt dit ensemble open gearrangeerde muziek die tot de verbeelding spreekt. In een soort droom werd het publiek de hele wereld overgevlogen. Een heerlijk luisterconcert van hele goede musici. Heel geschikt voor de zondagmiddag. 55 bezoekers / 5 studenten


OPMAAK_2012.indd 72

12-9-2013 17:02:45

Global Culture Festival Gedurende het festival was er een expositie ingericht door het Mondiaal Centrum Maastricht in de foyer van de AINSI.

World Grooves El Juntacadáveres Vrijdag 14 december De Argentijnse muzikanten Enrique Noviello en Martin Furia staan aan de basis van deze band, die vanuit verschillende muzikale stromingen een dampende mix van tango, rock en electro garandeert. De muzikanten van El Juntacadáveres maakten allen deel uit van de beste orkesten van Buenos Aires. Ze vonden elkaar in een perfecte mix van de traditionele stijl van de tango-orkesten en de opstandigheid van de muziek van de hedendaagse tangoscene.

SG Podium overige

In het voorjaar werd er nog wekelijks een cultureel programma aangeboden voor studenten. Naast de bovengenoemde comedy- en cabaretavonden en Global Culture Nights en World Grooves, waren dat 3 activiteiten waar studenten zelf het podium betraden en 3 concerten. De belangstelling voor deze activiteiten was gering. Door de bezuinigingen op het culturele programma en het vertrek van de medewerker cultuur verdween op een of andere manier ook de ‘energie’ uit het programma. Het was duidelijk een aflopende zaak. De programma’s waar in voorgaande jaren veel of voldoende belangstelling voor was, werden plots veel minder door studenten bezocht. Jammer om te eindigen met een dieptepunt voor het SG Podium programma dat jarenlang door veel studenten werd bezocht.

131 bezoekers / 11 studenten Totaal 1.542 bezoekers / 309 studenten Gemiddeld 129 bezoekers / 26 studenten

Open Mic Woensdag 18 januari i.s.m. Alles is Drama en E.S.A. Concordantia 110 bezoekers / 95 studenten

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 73

2012— 73

12-9-2013 17:02:45

Battle of the Bands Vrijdag 10 februari i.s.m.SV KoKo 153 bezoekers / 100 studenten Open Mic Woensdag 7 maart i.s.m. Alles is Drama en E.S.A. Concordantia 73 bezoekers / 66 studenten

hij 30 jaar cartoonist is. Deze avond maakte duidelijk dat er nog heel wat te schaven viel aan deze productie: flink snoeien zou hem veel sterker maken. Dat er voor Simek deze avond maar 37 mensen kwamen opdagen was tegen alle verwachtingen in. Waarschijnlijk heeft de toegangsprijs van € 12 veel niet-studenten ervan weerhouden om maar Kumulus te komen.

Club Nightscapes unplugged Woensdag 21 maart 17 bezoekers / 15 studenten


Bassbraai Tropical Tour 2012 presents: Skip & Die, Fellow and Bomb Diggy Crew Vrijdag 13 april 63 bezoekers / 50 studenten

Totaal 463 bezoekers / 335 studenten Gemiddeld 66 bezoekers / 48 studenten

Singer-songwriter: Kaat van Vlaanderen Woensdag 2 mei 10 bezoekers / 6 studenten Martin Šimek: Cartoonist Woensdag 28 november Op deze avond presenteerde Simek een try out van zijn derde theaterprogramma, waarin hij optreedt als stand-up Cartoonist, om te vieren dat 74 — studium generale maastricht

OPMAAK_2012.indd 74

12-9-2013 17:02:45

Films In samenwerking met Filmtheater Lumière

Shoah Claude Lanzmann, Frankrijk 1985, 544 min., Engels/Duits/Hebreeuws/ Pools/Jiddisch/Frans gesproken. Zo 29 januari, 10.00 uur A Dangerous Method David Cronenberg,UK/Ger/Can/Switz 2011,99 min Monday 12 March Once Upon a Time in Anatolia Nederlandse première, Nuri Bilge Ceylan, Turkije/Bosnië en Herzegovina 2011, 150 min., Turks gesproken, Ned. ondertiteld Vanaf donderdag 15 maart (dagelijks) Pandora’s Box Yesim Ustaoglu, Turkije/Frankrijk/ Duitsland/België 2008, 112 min., Turks gesproken, Ned. ondertiteld Dinsdag 3 april

Men on the Bridge Asli Özge, Turkije 2009, 87 min., Turks gesproken, Ned. ondertiteld Dinsdag 10 april 900 Dagen Jessica Gorter Donderdag 3 mei Shock Head Soul Monday 8 October Pummell, Netherlands/UK 2011, 86 min., Eng language, Dutch subtitles De man die zich voor Don Quichot hield Woensdag 10 oktober Van Malder & Weyn, België 2005, 58 min., Ned gesproken, niet ondertiteld The Last Emperor Monday 15 October Bertolucci, China/Italy/UK/France 1987, 163 min., Eng/Mandarin/Japanese/Russian language, Eng subtitles The Last Emperor Zondag 21 oktober Bertolucci, China/Italië/Groot-Brittannië/Frankrijk 1987, Eng/Mandarin/ Japanese/Russian language, Ned ondertiteld

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 75

2012— 75

12-9-2013 17:02:45

Gozaran – Time passing Vrijdag 2 november Scheffer, Nederland 2012, 87 min., Farsi gesproken, Ned ondertiteld

Split - a Divided America Monday 5 November Nyks, US 2008, 90 min., English spoken

De leegte en het woord (The Last Frontier) Vrijdag 2 november Van Luyn, Nederland 2011, Mongools gesproken, Ned ondertiteld

Off the Grid Monday 5 November Netherlands/US 2011, English language, Dutch subtitles

¡Vivan las antipodas! Saturday 3 November Kossakovsky, Germany/Argentina/Netherlands/Chile 2011, Spanish/English/ Aboriginal/Russian/Shanghainese/ Tswana spoken, Eng subtitles

Film en discussie Shaking Science: GATTACA Revisited Maandag 19 november 1997, Andrew Niccol, 106 min., Eng. gesproken, Ned. ondertiteld

Wavumba Zaterdag 3 november Van Velzen, Nederland 2012, 75 min., Nederlands/Swahili gesproken Marley Sunday 4 November Kevin Macdonald, US/UK 2012, 144 min., English language Trishna Sunday 4 November Winterbottom, UK 2011, 117 min., English language, Dutch subtitles


OPMAAK_2012.indd 76

12-9-2013 17:02:45

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 77

2012— 77

12-9-2013 17:02:45


OPMAAK_2012.indd 78

12-9-2013 17:02:45

jaarverslag

OPMAAK_2012.indd 79

2012— 79

12-9-2013 17:02:45


OPMAAK_2012.indd 80

12-9-2013 17:02:45

Studium Generale Maastricht Jaarverslag 2012

Recommend Documents