Studiewijzer Middellandse zeegebied_T5
e
Aardrijkskunde 11 klas VWO
Een slecht gevuld waterreservoir bij Huesca, in het Zuiden van Spanje. De oude kerk staat normaal onderwater. Volkskrant juli 2006.
Bewaar dit boekje goed met de bijbehorende aantekeningen. Docent: Arnoud Boerma Schooljaar: 2012/2013
1
Studiewijzer aardrijkskunde Klas: 11 VWO Datum: november 2012
PTA: Aarde toepassing_T5
Als een les wegens ziekte uitvalt dan kan je zelfstandig door werken. Zorg voor een groot schrift (A4-formaat) waarin je duidelijke aantekeningen kunt maken en schema’s kunt tekenen. Bewaar je aantekeningen goed. Deze heb je de komende jaren in de lessen en voor het Centraal Examen ook weer nodig. Maak altijd de opgaven met de atlas deze zijn van wezenlijk belang voor het oefenen van de (geografische) vaardigheden. Leer de begrippen goed. De begrippen zijn de basis voor het verkrijgen van inzicht in de geografische vraagstukken. Dus leer niet alleen de betekenis van de begrippen, maar ook de context waarin de begrippen worden gebruikt. Datum 45 46
5 t/m 11 nov 12 t/m 18 nov
47 19 t/m 25 nov
Lesinhoud Eindeblok 1 Hoofdstuk 4 §1 lezen en WB: 2, 3, 4
Jaaragenda Toetsweek 9 t/m 13(wel periode) Toneelweek 11A
Wo: Toets bespreken
Ma: studiedag Arnoud Vr: inhaalmiddag 14.15u
Vr: §5 De actieve ondergrond van het Middellandse-Zeegebied. Complexe lesopdrachten bij §5 48 26 t/m 2 dec
49 3 t/m 9 dec
50 10 t/m 16 dec
Wo: Geen les Vr: §5 De actieve ondergrond van het Middellandse-Zeegebied. WB: 34 t/m 41 §6 Vulkanisme in het MiddellandseZeegebied Complexe lesopdrachten bij §5 WB: 42 t/m 46 Woensdag: Film over ons dagelijks brood
Ma: rapportverg. verg. 12H/V om 13.15u; verkort rooster e e Di: rapportverg. verg. 9 & 11 om 13.15u; verkort rooster WO: rapportverg. verg. 10 om 13.15u; sportdag na periode Di: rapport eruit Di: Studiedag Arnoud WO: Sinterklaasviering 7u of, verkortrooster
Vr: Studiedag Arnoud Toneelweek 11C Ma: Vakouderavond
Donderdag: §7 De kans op schade door aardbevingen en vulkanisme WB 48, 49,50 51 17 t/m 23 dec
Wo: Nader in te vullen
52 24 dec t/m 1 6 jan
Kerstvakantie
Wo: inhaalmiddag 14.15u Do: kerstviering na 6e uur Vr: Vrije dag
2
2
7 t/m 13 jan
3
14 t/m 20 jan
4
21 t/m 27 jan
5
28 jan t/m 3 feb
6 7
4 t/m 10 feb 11 t/m 17 feb
Ter introductie maken van atlasopdrachten in de studiewijzer. §2 Klimaat en water in het MiddellandseZeegebied WB: 6 t/m 12 §3 Plantengroei en landbouw in het Middellandse-Zeegebied WB: 13 t/m 22 §4 Landdegradatie in het MiddellandseZeegebied WB 23 t/m 33 Wo: Vr: Wo: Toetsinhoud Hoofdstuk 4 Middellandse-Zeegebied Hoofdstuk 3; helemaal Hoofdstuk 1; delen van §4, 5, 6 De kwetsbaarheid van de Delta’s. Uitgereikte materialen (studiewijzer) en lesinhouden (o.a. PowerPoint van Spanje)
Do: Driekoningen opvoering om 20.00uur
Toetsweek 12H/13V Toneelweek 9D Wo: sectorwerkstuk 10H Vr: inhaalmiddag 14.15u Wo: studiedag lln vrij, behalve examenklassen Vr: begin toetsweek 9/10/11 Ma t/m Do: toetsweek 9/10/11 Ma t/m Do: mondelingen 12H/V & 13V Vr: Vrije dag
8 Krokusvakantie Literatuur: Hans de Jong, Landschappen in het Middellandse Zeegebied; eeuwige sneeuw en warme voeten, geografie 01-06-07. Het Middellandse Zeegebied laat zich niet makkelijk onder één noemer vangen. Of het moet het vele reliëf zijn, dat ook nu nog een sterke geologische activiteit vertoont – tot aan rokende kraters toe. Dat levert boeiende beelden op, zeker als je het verhaal erachter kent. Henk Donkers, Etna veroorzaakte een tsunami, geografie 01-06-07. Pim Beukenkamp, Vulcanus roert de trom, geografie 01-06-07. In het Middellandse Zeegebied wisselen perioden van heftig vulkanisme en rust elkaar al miljoenen jaren af. Recente erupties als die van de Etna en de Stromboli bevestigen dat de vulkanen hier nog lang niet gedoofd zijn. Vooral de Vesuvius vormt een tikkende tijdbom. Ferdinand Valk, De actiefste vulkaan van Europa, de Etna, is aan het veranderen. Hoe verandert hij en waarom? Remote Sensing, Geografie 01-04-04 Micha Klein & Joop van der Schee, Middellandse Zeegebied; Een kust in beweging, geografie april 2008. Citrusolantages in Huelva; gejaagd beleid, geografie maart 2009 (hier zijn klad vragen beschikbaar met goede foto’s nog verder uitwerken voor de les) Twee doden bij brand, Volkkrant mysterie nog verder uitwerken voor de les. Aardbevingen Italië, verder uitwerken voor de les. http://weblogparijs.typepad.com/geobronnen/2011/05/europas-toekomst-ligt-onderafrika.html , uitwerken voor les Aardbeving Lorca Spanje mei 2011 http://www.nrc.nl/nieuws/2011/05/11/doden-bijaardbeving-in-spanje/ & http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewonewoorden/Aardwetenschappen/aardbeving/Aardbeving-Lorca-mei-2011.asp http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewonewoorden/Aardwetenschappen/aardbeving/Aardbeving-Turkije.asp
3
Complexe lesopdrachten bij §5: de actieve ondergrond van het Middellandse-Zeegebied Opdracht 1 Stelling: Het middellandse Zeegebied bevindt zich nu in een pré-Himalaya fase. Is de stelling/uitspraak juist of onjuist. Geef puntsgewijs de argumenten weer. Gebruik de atlas als bronnenmateriaal (geef ook bladzijde en de kaart aan)
Opdracht 2 Door endogene processen zal de straat van Gibraltar sluiten. Hierdoor wordt de verbinding tussen Middellandse Zee en de Atlantische oceaan verbroken met alle gevolgen van dien. Wat zijn de gevolgen en welke exogene processen spelen hierbij een rol. Geef in een stroomdiagram de processen weer. Gebruik de atlas als bronnenmateriaal (geef ook bladzijde en de kaart aan)
Opdracht 3 Hoe is deze Spaanse, 17.000 jarige vulkaan bij Olot ontstaan? Gebruik de atlas en je boek voor bronnen materiaal.
4
Complexe lesopdrachten bij §6: Vulkanisme in het Middellandse-Zeegebied Vulkaan Stromboli (uit Wereldwijs leerkatern Aarde, blz. 185)
Stap 1; Oriënteren Stap 2; Waarnemen: nauwkeurig kijken a. Wat voor voorstellingen neem je waar? b. Wat voor elementen bevat het beeld? Stap 3; Analyseren: samenhang zoeken c. Welke ruimtelijke kenmerken kunnen worden onderscheiden? M.a.w. Maak op de achterzijde van dit blad een structuurtekening door de belangrijkste lijnen en vlakken over te nemen van de foto. d. Waar bevinden zich de huizen op het eiland? Stap 4; Interpreteren: betekenis geven e. Voorzie de structuurtekening van passende begrippen en geef een argumentatie waarom je voor deze begrippen hebt gekozen. f. Hoe is dit eiland ontstaan? Laat dit zien door middel van een dwarsdoorsnede? g. Zou je op dit eiland willen wonen? h. Is het gevaarlijk om op dit eiland te wonen of geef je de voorkeur aan Napels? Stap 5; Verifiëren: vervolg onderzoek na interpretatie van de foto Maak nu de onderstaande vragen met behulp van het leerkatern en de atlas. i. Welke kaarten kan je gebruiken uit de atlas die informatie geven over de Stromboli. j. Controleer de structuurtekening met behulp van de atlas en vul de structuurtekening aan met de eventuele nieuwe informatie uit de atlas. k. Controleer de dwarsdoorsnede met behulp van het leerkatern (hfd 4.6). l. Waar is de kans groter op een vulkaanuitbarsting op het eiland Stromboli of nabij de stad Napels? Wat zijn de eventuele verschillen als erop beide plaatsen een vulkaanuitbarsting is? De ideeen voor deze opdracht zijn afkomstig van een Workshop georganiseerd door de KNAG (2005) onderleiding van Fer Hooghuis en Corien Vuurman-Achour. Reader: Actief leren met foto’s. 2 december 2008. A. Boerma
5
Atlasopdracht ter introductie van §2: Klimaat en water in het Middellandse-Zeegebied De atlasopdrachten maken ter introductie van §2. Met behulp van de atlas kan een geografisch beeld worden gevormd van het gebied of meer in overeenstemming worden gebracht met de werkelijkheid. De vragen die niet beantwoord kunnen worden overgeslagen. Deze opgaven worden na het bestuderen van §2 alsnog gemaakt. Klimaatskenmerken van het Middellandse Zeegebied. a) Zoek de in de atlas de klimaatsgrafiek van Athene. b) In welke maanden is de neerslag het grootst? c) In welke maanden zal de verdamping de neerslag overtreffen? d) Doe een uitspraak over het regiem van de rivieren die hun stroomgebied hebben in het mediterrane klimaat? In Spanje heb je de rivier de Ebro. Spanje heeft een mediterraan klimaat vergelijkbaar met Griekenland. e) Welke maatregelen hebben de Spanjaarden genomen in de rivier de Ebro om ook in de zomermaanden beschikking te hebben over voldoende water? f) De omschreven maatregelen bij deelvraag e) hebben invloed op de Ebro-delta. Leg uit welke gevolgen dit heeft. g) Het water van de Ebro wordt gebruikt in de landbouw. Hoe noemen we deze vorm van landbouw? Geef het begrip. h) Waar in het stroomgebied van de Ebro vind je deze vorm van landbouw? Deze vorm van landbouw zorgt in het stroomgebied van de Erbo tot verzilting. i) Wat is verzilting? j) Leg uit hoe verzilting ontstaat? Het gebied ten Noorden van de Middellandse Zee is zeer gevoelig voor bodemerosie door water. k) Wat is bodemerosie? l) Met welke kaart op mondiale niveau kan je aantonen dat het gebied ten Noorden van de Middellandse Zee zeer gevoelig is voor bodemerosie door water. m) Het neerslag die valt in Spanje heeft een hoge intensiteit. Leg uit waarom een hoge intensiteit van de neerslag bodemerosie door water bevorderd. n) Welke andere natuurlijke factoren spelen ook een rol bij het ontstaan van natuurlijke bodemerosie door water in Spanje? De droogte-index van Marokko o) Zoek een kaart over de droogte-index van Marokko op nationale schaal. p) Wat betekent droogte-index? Bij Fes is de droogte-index 1. In de rest van Marokko is de droogte-index hoger. q) De droogte-index bij Fes kan je verklaren. Geef één of meerdere verklaringen.
6
Krantenopdracht bij §2: Klimaat en water in het Middellandse-Zeegebied Voor eeuwig verdwijnen de bossen Volkskrant, 23 oktober 2009 Leen Vervaeke, Waar zwoele coniferen geurden, staan nu kale boomstompjes. Griekenland worstelt met de erfenis van de bosbranden. ‘Kijk, hier hebben we een nieuw bos geplant.’ Dimitris Stergiou, burgemeester van het door bosbranden geteisterde Penteli, vlak boven Athene, is met zijn Harley Davidson naar een heuveltop gereden en wijst trots om zich heen. ‘Liefst 200 duizend bomen, allemaal met de hand geplant.’ Maar er is alleen een leeg landschap te zien. Zwartgeblakerde takken steken uit boven onbeduidend kruipgewas. Waar is dat bos, waarover hij zo trots praat? ‘Kijk dan, hier’, wijst Stergiou (60) naar zijn voeten. Daar prijkt een felgroen plantje, dat bijna tot aan zijn knieën komt. Plots wordt het plaatje duidelijk: het kruipgewas, ogenschijnlijk niet meer dan gras en onkruid, bestaat eigenlijk uit duizenden piepjonge dennenboompjes. Waar volwassen dennenbomen stonden, kan een bos dankzij de zaden in de dennenappels zelf herstellen. Maar dan moeten op alle hellingen wel boomstammen worden gekapt en op rijen worden gelegd die parallel lopen aan de hoogtelijnen.
Vragen bij het artikel a) In het Middellandse-Zeegebied komen van nature bosbranden voor. Geef een verklaring voor dit natuurverschijnsel? b) De laatste jaren is door menselijke invloed de bosbranden in omvang toegenomen. Wat zijn de factoren die er voor zorgen dat de bosbranden in omvang toenemen. c) Lees de laatste alinea nog eens. Waarom worden deze maatregelen genomen voor het herstel van het bos.
7
Examenopgave bij §1 t/m §4
8
9
