Studiereis Denemarken & Zweden. Förskola Flerohopp, Zweden

Studiereis Denemarken & Zweden

Förskola Flerohopp, Zweden

Projectgroep Groen is Gras, december 2007

Verslag studiereis Groen is Gras Projectgroep Groen is Gras

december 2007 Veldwerk Nederland

Programma

Denemarken 19 nov: Kindergården Institution Rosengården, Kopenhagen 19 nov: Skovbørnehavn Klampenborg, Kopenhagen 19 nov: Kindergården Nøkken, Kopenhagen 19 nov: Københavns Paedagogseminarium

Zweden 20 nov: Förskola Djungängskola, Kalmar 20 nov: Montessori förskola, Kalmar 20 nov: Högskolan I Kalmar

21 nov: Förskola Flerohopp 21 nov: Naturförskola Svartsbacksmala Nybro





Dag 1, 18 november 2007 Aankomst op Schiphol: 15.00, balie 18 Alle twaalf personen verzamelen op Schiphol voor gezamenlijk inchecken. Aan de studiereis nemen deel: -

Marc Veekamp (Veldwerk Nederland) Meike Bulten (Veldwerk Nederland) Karin Verreck (Cailin Partners) Marleen van Tilburg (Buitenkans) Ella Booij (ROC Koning Willem I College) Helma Willems (ROC Koning Willem I College) Els Baauw (ROC Landstede) Marlies de Haan (Zin en zo) Bart de Graaf (ROC Koning Willem I College) Judith Beintema (ROC Landstede – Wijkboerderij Stadshagen) Linda Knake (ROC Landstede – Wijkboerderij Stadshagen) Carin Hakkesteegt (ROC Landstede – Wijkboerderij Stadshagen)

Verzamelen op Schiphol

Teambespreking Groen is Gras. Verslag apart.





Dag 2, 19 november 2007 Bezoek 1: Kindergården Institution Rosengården, Kopenhagen Gegevens - Kinderen van 1 tot 7 jaar - Opvang van 7.00 uur tot 17.30 uur - Locatie: midden in Kopenhagen, stenen gebouw, meerdere verdiepingen, buitenruimte omringd door andere gebouwen - Kenmerk: heeft een bosgroep, die elke dag naar het bos gaat. In het bos is ook een aparte binnenruimte aanwezig. Rondleiding buitenruimte Centrum midden in de stad met een complete tuin die aangelegd waar kinderen in vrijheid kunnen spelen en zich kunnen bewegen. Er is geen scheiding in elementen voor verschillende leeftijdsgroepen, alleen door soorten aangeboden materiaal en speeltoestellen. Kinderen alle leeftijden kunnen zich vrijelijk mengen. Kinderen kunnen zelfstandig hun gang gaan, dit zorgt voor natuurlijke rust in de groep. Kinderen kunnen buiten ervaren met hun eigen lijf, hoog-laag verschillen in een aparte ruimte waar voor elke leeftijdsgroep voldoende te ontdekken is. Rondom de bomen is speelgelegenheid gecreëerd met netten, touwen, boomstronken, etc. Hoekjes waar kinderen kunnen zitten, klimmen, klauteren. Ook is er plastic materiaal (kratten) aanwezig, waarmee kinderen kunnen sjouwen. Bladeren blijven gewoon liggen en wordt niet opgeruimd. Speelmateriaal ligt er gewoon tussen. Alles kan gebruikt worden in het spel van kinderen. Rondleiding binnenruimte Elke groep heeft zijn eigen verdieping, verdeeld in verschillende ruimtes. De bosgroep heeft ook zijn eigen verdieping, waar er verzameld wordt en omgekleed alvorens ze vertrekken naar het bos. Op elke verdieping is er ruimte om de groepen te splitsen. Elke ruimte biedt verschillende mogelijkheden en heeft een eigen doel. Voorbeelden zijn de huiselijke ruimte, de klim- en beweegruimte, het atelier (verven ed). Ruimtes bieden mogelijkheden voor diverse zintuiglijke ervaringen. Sommige ruimtes zijn prikkelarm (geen felle kleuren, niet veel kleuren, ruimte), maar wel met voldoende mogelijkheden. Door de verschillende ruimtes en de mogelijkheden die elke ruimte heeft, hebben de kinderen ook de ruimte om zelf heen en weer te lopen en te bepalen wat ze willen doen en waar ze dat willen doen. De leiding heeft vertrouwen in de kinderen zodat ze ook uit het zicht van de pedagoog kunnen werken. Gesprek met pedagoog De Rosengården is geïnspireerd door Reggio Emilia. De werkplannen van de pedagogen worden op deze visie gebaseerd, maar wel vanuit hun eigen interpretatie. Termen als: kind volgend, geen vast Verslag studiereis Groen is Gras Projectgroep Groen is Gras


programma en veel documenteren. “Wij zijn opgeleid om te weten wat we doen, we kennen onze kinderen en weten wat we kinderen kunnen laten doen. Welke zelfstandigheid ze zelf hebben ontwikkeld”. Ze gaan ervan uit dat je moet handelen naar wat je ziet gebeuren. Hierdoor kan je goede keuzes maken, maar ook soms keuzes die niet de juiste zijn, maar heb je wel ingehaakt op hetgeen je ziet en heb je het niet laten liggen. Kinderen kiezen iedere dag wat ze willen doen buiten. Ze hebben geen vast programma, maar werken meer in projecten. Ze maken kinderen bewust van de focus. Waarbij de pedagogen kijken naar wat de kinderen leren. Ze bieden niet erg veel activiteiten aan, maar gaan in op de interesse van kinderen, haken in op de gebeurtenissen in de groep, daarin wel aanvullend zijn, het aanreiken van mogelijkheden. Op deze wijze wordt de cirkel waar het kind in zit, verder verbreed. De reguliere groep gaat 1 keer per dag naar buiten. Kinderen komen elke dag en zien elke dag dezelfde leid(st)ers. Bij de outdoorgroep (bosgroep) wordt uitgegaan van dezelfde visie en motivatie als in de stad. Er gelden geen bijzondere regels, ze gaan niet uit van risico’s. Ouders hebben geen externe motivatie nodig om hun kind op te geven voor de outdoorgroep, ze weten zelf waarom ze er voor kiezen. Kinderen hebben daar een eigen ruimte maar zijn voornamelijk buiten. De buitenruimte daar is niet afgezet, maar er is een onzichtbare grens waarbij de kinderen weten waar ze wel en niet mogen komen. Bij de outdoorgroep zijn er 6 pedagogen en 40 kinderen. De binnenruimte wordt voornamelijk gebruikt als workshop ruimte. Ze halen buiten naar binnen en bekijken daar om vervolgens op onderzoek te gaan. Er is één pedagoog die een natuurcursus heeft gevolgd.. Ze zijn nog nooit een kind kwijtgeraakt, noch is er ooit een kind ernstig gewond geraakt. Focus van de Rosengården is “Wat leren de kinderen?’. Natuur wordt als middel gezien om kinderen te laten leren, leren vrienden maken, leren socialiseren, voor zichzelf opkomen. Als pedagogen verdiepen ze zich in hoe kinderen leren, wat kinderen leren en wat goed is voor een individu. Elke jaar wordt een focus gekozen, wat willen zij dit jaar voorop zetten. Dit jaar was dit voornamelijk socialisatie. Tussen de kinderen, maar ook kind-pedagoog en kind-ruimte. Hierbij wordt gewerkt met de inrichting van de ruimte (woonkeuken voor de kinderen). De focus wordt elk jaar geëvalueerd, daarna ook aparte evaluatie met pedagogen wat er goed gaat, wat niet en hoe er bijgesteld kan worden. Er wordt ook ingegaan op wat zij leren van de kinderen. Samenvatting bewegingsles In een aparte ruimte wordt een bewegingsactiviteit gegeven door een pedagoog voor 7 kinderen. De ruimte is zeer prikkelarm ingericht. Het thema was Trollen. De activiteit heeft een duidelijke opbouw (start-proces-eind). Start: Losmaken van het lichaam, liedje zingen, bewegingen maken van trollen (stampen, kruipen, etc) Proces: Herhaling van dit onderdeel vier of vijf keer zodat de kinderen de procedure kennen. Verder uitwerken met muziek erbij. Gebruik van extra zintuiglijk materiaal. Einde: Onbekend (moesten voortijdig de activiteit verlaten) De omgang van de pedagoog met de kinderen was erg goed. Zij verplichte de kinderen niet in de participatie, maar betrok hem ook als zij niet direct wilden meedoen om wel het ‘samen’gevoel te behouden. Kinderen kennen beweging als activiteit, gingen vol enthousiasme aan de slag.



Bezoek 2: Skovbørnehavn Klampenborg, Kopenhagen Gegevens - Kinderen van 3 tot 6 jaar, op dit moment 22 kids + wachtlijst (3 jaar) - Opvang van 8.30 uur tot 15.30 uur - Locatie: aan de rand van Kopenhagen, houten gebouw met twee aparte ruimtes, buitenruimte omringd met hek - Kenmerk: zijn een boskinderopvang; gaan (bijna) elke dag naar het bos Rondleiding buitenruimte Gelegen aan de rand van Kopenhagen, waar de opvang redelijk vrij ligt, net naast de weg. Alle kinderen kunnen zich vrijelijk bewegen in de hele tuin. In de hele tuin zijn speelelementen aanwezig waar de kinderen met fantasie mee kunnen spelen. Ook wordt er door de kinderen van de bosschages in de tuin gebruik gemaakt door erin te gaan spelen. Rondom de binnenruimte kan gefietst worden en kunnen de kinderen ook af en toe helemaal uit het zicht zijn. De buitenruimte vormt een mooi uitdagend geheel, waarbij de kinderen met van alles kunnen spelen. De ruimte is helemaal omheind, vanwege de aangrenzende weg. Rondleiding binnenruimte Dit is een echte bosopvang. Hierdoor gelden er andere regels wat betreft afmetingen van de binnenruimte dan voor andere opvangen. Het is er relatief klein. Het bos Vandaag gaan de kinderen later naar het bos omdat zij op ons gewacht hebben. Omdat er met een weekrooster wordt gewerkt weten de kinderen dat wij komen. Ze hebben Nederland opgezocht op de kaart. Als wij komen zijn de kinderen buiten aan het spelen. Wij krijgen koffie, thee en door één van de ouders zelfgebakken brood. Voordat we weggaan, vragen de kinderen ons tot 10 te tellen in het Nederlands, daarna tellen ze voor ons in het Deens tot 10. Terwijl de kinderen in de buitenruimte aan het spelen, wordt door de pedagogen een kar gepakt en volgeladen met spullen die meegaan naar het bos (speelgoed, etc). Dit is voor de kinderen het signaal om de rugzak te pakken en zich compleet aan te kleden (muts, handschoenen). Dit gaat in het tempo van de kinderen. Het aankleden is een activiteit op zich waar ook de tijd voor genomen wordt. Je ziet tijdens het aankleden en klaarmaken voor de wandeling geen gedragsverandering bij de leiding. Zij doen rustig aan en kijken hoe de kinderen bezig zijn en helpen wanneer echt nodig is. Verder werken ze aan hun eigen taken van voorbereiding. Op een gegeven moment is er een signaal waarbij de kinderen op een vaste plek gaan staan. Dan een laatste controle van de compleetheid van de kinderen. De kinderen hebben allemaal een rugzakje met daarin van thuis een lunch, water en een matje om op te zitten. Alle kinderen Verslag studiereis Groen is Gras Projectgroep Groen is Gras


hebben goede (ski) kleding aan. In het bos is geen binnenruimte of sanitair. Ook mogen de kinderen zelfstandig bepalen wanneer ze wat eten. Ook tijdens het wachten op elkaar mogen de kinderen zelf een stukje appel of wortel uit hun eigen lunchbox. Kind mag zelf beslissen, hoeft niet te vragen (geen afhankelijkheid), maar heeft zijn eigen verantwoordelijkheid over eigen eten en drinken. Bij de wandeling lopen de kinderen in tweetallen, waarbij het oudste kind aan de buitenkant loopt en de jongste aan de binnenkant. Degene die voorop loopt, heeft een stukje zorg voor de groep. Hij/zij moet opletten of ze kunnen oversteken, etc. Bij aankomst bij het bos, lopen de kinderen van de leiding weg en lopen al spelenderwijs naar de plek waar ze heen gaan. Boomstronken worden gebruikt als stoel of winkel. De pedagogen laten de kinderen zelf lopen en zelfstandig spelen, hierdoor hebben ze niet continu zicht op de kinderen. Bij elke oversteekplek van paden in het bos, blijven de kinderen wachten tot er een pedagoog aanwezig is. Na de wandeling, gaan de kinderen spontaan in een kring zitten, waarna er samen gegeten gaat worden. Dit mag op eigen tempo en iedereen eet uit eigen trommeltje. Na het gezamenlijke eten, gaan de kinderen spelen. Kinderen die verder willen eten of langzaam eten, gaan in hun eigen tempo verder. Op een plastic zeil worden diverse boekjes, stiften, potloepen en dunschillers aangeboden aan de kinderen. De kinderen kunnen vrij spelen en doen, waarbij er keuze is uit klimmen, hut maken, spelen in de buurt van het water, takjes schillen, tekenen, etc.

Alles gedurende de dag wordt als een activiteiten gezien. Voor alles wordt ook de tijd genomen en de kinderen krijgen voor alles ook de tijd. Plassen in de vrije natuur gebeurt met assistentie van de pedagogen. Poepen mag ook. Hiertoe wordt met een schep een gat gegraven. In het gat wordt een plastic zak gehangen. Daarin komt de ontlasting terecht. Als de groep het bos verlaat wordt de zak dichtgeknoopt en afgevoerd. Het gat in de grond wordt weer gedicht. De kinderen zijn hieraan gewend, maar hoeven doorgaans alleen te plassen.



Gesprek met pedagoog De kinderen brengen zelf elke dag een rugzakje mee naar de opvang met water of melk, een lunchbox en een zitmatje. Ook hebben alle kinderen goede warme, waterdichte kleding. Er gaan geen luiers mee, de kinderen die meegaan moeten allemaal zindelijk zijn. Alle kinderen krijgen telkens een weekschema zodat zowel wij als de ouders weten waar ze aan toe zijn. Alle kinderen hebben een eigen plekje in het bos uitgezocht, waarbij ze keus hadden uit steeds drie verschillende plekken. Elke dag gaan ze naar een plek van één van de kinderen. Per dag lopen de kinderen gemiddeld 5 km. In principe gaan ze elke dag naar het bos toe waar ze de hele dag verblijven. De groep kinderen is een vaste groep die elke dag komt. De kinderen kennen elkaar en de leiding dan ook goed. Schema van een dag: 08.30 uur Aankomst van de kinderen 09.00 uur Samen zitten (binnen) en praten 09.30 uur Klaarmaken om naar het bos te gaan Wandeling naar het bos met alle kinderen Eten en spelen in het bos 15.00 uur Terug uit het bos 15.30 uur Sluiting van de opvang Kinderen kleden zich zelf aan, als het echt niet lukt helpen of de andere kinderen of de leiding.





Bezoek 3: Kindergården Nøkken, Kopenhagen Gegevens - Kinderen van 1 tot 7 jaar (moet kunnen lopen) - Opvang van 8.30 uur tot 14.30 uur - Locatie: aan de rand van Kopenhagen, woonhuis met schuur, tuin als buitenruimte - Kenmerk: werkt vanuit een antroposofische gedachte, gaat elke dag naar buiten met de kinderen Rondleiding buitenruimte Buitenruimte geeft mogelijkheid tot klimmen in bomen, aanwezigheid van kippen leidt tot betrokkenheid van de kinderen bij de natuur. Divers natuurlijk materiaal (paaltjes, takkenbossen), dat gebruikt kan worden door de kinderen als speelmateriaal. Er is verder geen speelgoed aanwezig.

Buitenruimte is zodanig is ingericht zodat de ‘care takers’ hun ‘taken’ (manden vlechten, takken bossen, poppetjes maken) buiten konden doen. Jongste kinderen slapen buiten, elke dag het hele jaar door. Oudere kinderen in de binnenruimte. Er is altijd iemand aanwezig bij de jongste kinderen wanneer deze slapen. Rondleiding binnenruimte Het organische komt sterk naar voren in het huis. Duidelijk versiering van seizoenen en seizoensfeesten aan de ramen. Gesprek met directeur/oprichtster Het huis (binnenruimte) is geheel organisch gemaakt en ingericht met de bedoeling de kinderen de basis van het leven te laten zien. Zo is er ook geen elektrisch licht op de gehele locatie en wordt er alleen gebruik gemaakt van kaarslicht (wel afwasmachine). Dit is bedoeld als een thuisbasis en niet als een instituut. Kinderen ervaren dit ook als een thuis. Er zijn nu 25 kinderen, 4 care takers en 2 stagiairs. Kinderen komen hier dagelijks. De locatie wordt niet uitgebreid, want kwaliteit staat boven kwantiteit. Hoe groter je wordt, hoe meer intimiteit je verliest. Er is op dit moment een wachtlijst van bijna 300 kinderen. Leid(st)ers worden hier ‘care takers’ genoemd en hebben een driejarige opleiding gevolgd op het Waldorff Instituut. Deze opleiding wordt erkend door de overheid, maar niet betaald. De student moet zijn eigen opleiding betalen.



De locatie van de kindergården is gekozen vanwege de korte afstand tot aan het groen. De kinderen die op deze kinderopvang zitten, komen bijna allemaal uit (gebroken) gezinnen die in appartementen wonen en weinig mogelijkheden hebben. Hier krijgen ze de kans om kennis te maken met de natuur. Ouders kunnen hun kinderen hier vijf dagen in de week brengen, maar worden ontmoedigd dit op vrijdag te doen en de meeste ouders doen dit ook niet. Op deze wijze worden de ouders aangemoedigd om meer tijd met hun kinderen door te brengen. Om deze reden ook de korte openingstijden van het verblijf. De ouders zijn verantwoordelijk voor hun kinderen en de wijze waarop zij gekleed zijn. Als je niet goed gekleed bent, kun je niet naar buiten en kan het kind dus niet komen. Slecht weer bestaat niet, je kan je slecht kleden. Verantwoordelijkheid van de ouders ook bij het ophalen. Dit moet door de ouders gebeuren en mag niet door nanny oid. Dan moet het kind naar een andere kinderopvang. De kinderen worden gesplitst in twee groepen: 1 – 2½ jaar en 3 – 7 jaar. Splitsing zit vooral in verblijf en activiteiten. De jonge kinderen zitten in de verbouwde schuur, de oudere in het huis. De volwassenen structuren het leven en de activiteiten van de kinderen, Met deze structuur zullen de kinderen uiteindelijk beter functioneren. Volwassenen bepalen de activiteiten die de kinderen doen. Kinderen kunnen dat zelf niet aangeven. Als een kind aangeeft dat hij/zij wil tekenen, is dat geen optie. De volwassene bepaalt. Veel activiteiten zijn gericht op het verbeteren van sociale vaardigheden. Gericht op een wij-situatie en niet ik die in deze samenleving en tijd zo vaak centraal staat. “Wij vragen hier onszelf af: “wat willen we met de kinderen en hoe doen we dat? Wat willen we de kinderen brengen? Waarom brengen we dit tot de kinderen?”. Voorafgaande de dag studeren we een uur. We ontspannen en gaan dan aan het werk gaan.” Door deze visie krijgen de kinderen een open houding, leren ze omgaan met elkaar, zelfvertrouwen, jezelf uiten op een fysieke wijze. Doordat de kinderen van alle leeftijd samenspelen, leren ze ook van elkaar. Kinderen leven in het doen, het doen moet een doel hebben. Op de locatie zijn er geen media-mogelijkheden aanwezig en deze ontbreken – op advies van de kindergarden – ook vaak in de thuissituatie. Gebruik van mediamiddelen door jonge kinderen beperkt de ontwikkeling van het brein. Er wordt 10 keer per jaar een festival georganiseerd waarbij ook een grote ouderparticipatie is. Thema’s van de festivals zijn gerelateerd aan natuur en kosmische begrippen. Wandeling We maken een wandeling zoals ze dat ook met de kinderen doen. We beginnen de wandeling over de begraafplaats. Dit is een monumentaal park met veel grote grasvlaktes en grote groepen oude heesters, zoals taxus en hazelaars. Tussen de graven bevind zich veel ruimte. Het is geen openbaar terrein, maar de kindergarden heeft toestemming om deze met haar kinderen te gebruiken, omdat de eigenaar weet dat er respect is voor het terrein en de kinderen niets kapot zullen maken. De kinderen vragen nooit naar de dode mensen: “Wat de kinderen hier zien, vinden ze heel



gewoon en ze zullen daarom nooit vragen naar de dode mensen die er liggen. Wat kinderen gewoon vinden dat nemen ze aan en dat roept bij hen geen vragen op”. Wandelend over de begraafplaats zien we de verschillende open plekken, waaromheen, in een grote cirkel, zich verschillende voor spelen geschikte bosjes bevinden. Er zijn een aantal vaste stoppunten van waaruit de kinderen zich mogen verspreiden. De kinderen mogen zelf weten wat en waar ze van daaruit spelen, ze weten in dat geval waar de leidster/leider zich bevindt. Favoriet om te spelen zijn een heel geschikte klimboom en de oude taxusbomen waar de kinderen zich tussen kunnen verstoppen. De kinderen klimmen vaak helemaal tot in de top van de klimboom. Er wordt vaak gezongen tijdens de wandeling. Al wandelend over deze mooie begraafplaats, komen de kinderen spelenderwijs in aanraking met cultuur en natuuraspecten. Hella wijst ons op een strakke laan met oude haagbeuken; ze spreekt van een egovormende structuur (‘egoforming structure’).Contact met dit aspect van het park sterkt het ego van de kinderen. Ze wijst ons ook op de schoonheid van een gebeeldhouwd waterelement. De kinderen worden gevormd door ontmoeting met dergelijke cultuuruitingen. Bij de uitgang van het park staat een enorm groot waterelement van hardsteen. Met tredes kan je op dit enorme granieten blok klimmen en voelen hoe het granieten gevaarte op een klein oppervlakte balanceert, waardoor het heen en weer beweegt als je er overheen loopt. Eenmaal buiten de begraafplaats steken we over naar het plassengebied. Op dit terrein staan ook de schapen van het kinderdagverblijf. Beide terreinen, begraafplaats en de grote plas, bevinden zich op nog geen 5 minuten wandelen van het kinderdagverblijf.





Bezoek 4: Københavns Paedagogseminarium Gegevens - Opleiding Sociale Educatie De opleiding Sociale Educatie is dit jaar veranderd. Voorheen waren er duidelijke vakken zoals biologie, kunst. Dat is nu veranderd naar nieuwe vakken die vakoverstijgend werken. In drie van de nieuwe vakken zit een onderdeel van natuur. De opleiding Sociale Educatie duurt 3½ jaar, waarvan 15 maanden praktijk. Dit zijn 14 weken in het 1e jaar, 6 maanden in het 3e semester en 6 maanden in het 6e semester. Dit is bewust zo gekozen, omdat de studenten vanuit het onderwijs inspiratie krijgen en dit zo ook kunnen uitproberen in de praktijk. De natuurvakken zijn keuzevakken. Op dit moment kiest ongeveer 1/3 van de studenten voor een van deze vakken. Het thema natuur bevat niet alleen natuur, maar ook gezondheid, beweging, etc. Vooral in projecten binnen de vakken komt dit naar voren,. De gemiddelde leeftijd van de studenten is rond de 20. Meer vrouwen volgen de opleiding dan mannen, binnen de opleiding Sociale Educatie is de verhouding ongeveer 1:4. De opzet van de opleiding is veranderd om te zorgen dat de studenten zich niet teveel kunnen specialiseren. Je kan niet met natuur werken als je niets weet van andere verwante zaken. De studenten moet kennis hebben van alle onderwerpen. Bij de drie natuurvakken, werken de studenten aan projecten die gerelateerd zijn aan hun eigen praktijkwerk. Hierdoor kunnen ze direct zien of iets werkt. Dit motiveert beter. “Na de praktijkervaring kunnen we tegen een student zeggen: “wat wil je leren? wat heb je nodig?”. Ze hebben ervaring opgedaan uit de praktijk en weten dus waar ze gebrek hebben. Je moet een student een onderwerp kunnen uitleggen, verklaring geven, activiteiten met ze kunnen uitvoeren. Zodat zij en het kind het complete plaatje krijgen.” We kunnen niet langer zeggen dat we werken met natuur en dat we willen beschermen, we moeten het ook doen (voelen, willen). Het is niet de natuur redden, maar ook de kinderen redden die in de toekomst in die natuur moeten gaan leven. Elk kind moet in contact zijn met zichzelf. We moeten in de natuur zijn en daarmee opgroeien. Belangrijk is dat de studenten leren om met de kinderen naar buiten te gaan. Dan gaat het kind vanzelf vragen te stellen en komt er verwondering. Exploreren, zelf het buiten ontdekken. De natuur is overal, zo begint een kind ook met het ontdekken van de natuur. Een cursus werkt vanuit de trits: action – camping – hiking. Action vormt de basis en bestaat uit kennismaken met outdoor leven, spelen en activiteiten doen (kleine beestjes vangen, etc). De tweede stap is camping, de studenten kamperen een week lang op een kampeerterrein in Zweden, van waaruit activiteiten plaats vinden. De derde stap is hiking, waarbij een kleine groep studenten met rugzak, tent en al op pad gaat voor de ultieme natuurbeleving. De studenten gaan in het begin niet altijd van harte naar buiten, maar ze doen het wel. Uiteindelijk hou je alleen die studenten die echt gemotiveerd zijn en de natuur ‘voelen’ over.



Elk jaar gaan alle studenten (eind 2e jaar) naar Zweden voor het outdoor-kamp. Enthousiasme hiervoor is erg goed. Hierdoor krijg je ook gemotiveerde studenten bij de keuzevakken. Hier leren studenten omgaan met mes, vuur, zelf bivak maken, zwemmen en diverse vakactiviteiten. Wanneer zoiets als ervaring herhaalt wordt, blijft dit hangen. Studenten voeren dit eerst zelf uit, dan draaien ze een keer mee in de voorbereiding en uiteindelijk voeren ze het uit met kinderen. Diverse vaardigheden kunnen bij ‘outdoor-activiteiten’ worden gebruikt. Studenten krijgen vaak een beter relatie de groep en zijn bezig met zelfontwikkeling. Ook aan vaardigheden voor kinderen kan worden gewerkt zoals sociale vaardigheden, taalontwikkeling, sport, etc. Studenten krijgen ook ‘bagage’ mee betreffende het omgaan met ouders. Ouders missen vaak de kennis om te weten wat er goed is voor hun kind.



Dag 3, 20 november 2007 Bezoek 5a: Förskola Djungängskola, Kalmar Gegevens Kinderen van 1 tot 5 jaar Opvang van 8.00 uur tot 15.30 uur Locatie: gelegen aan de rand van Kalmar, in een rustige groene omgeving Kenmerk: kinderopvang die de kinderen regelmatig mee neemt het bos in Rondleiding buitenruimte Het gebouw heeft een ruime, ordelijke uitstraling met een grote buitenruimte. We lopen eerst door de tuin die vooral bestaat uit gras, maar veel hoogte verschillen heeft. Her en der staan eenvoudige speeltoestellen, zoals schommels, huisjes en zandbak. Rondleiding binnenruimte Er hangt een warme sfeer in de binnenruimte. De muren zijn zachtroze en verder is er veel met rood gedaan. Er speelt een groepje kinderen op een mat met kapla en plastic dieren. In een kleinere ruimte die afgesloten kan worden met een dun gordijn zijn twee kinderen aan het spelen met een eenvoudig fornuis en wat poppen. In de grote ruimte staan twee grote eettafels met stoelen eromheen. En een bankje, waar boekjes worden voorgelezen. Alle ruimtes hebben een eigen aparte functie, zoals spelen, lego, lezen, etc. Op de gang hangen veel foto's en plaatjes die te maken hebben met de natuur. Gesprek met pedagoog Deze opvang bestaat uit 5 groepen voor 90 kinderen. Er zijn 3 groepen voor kinderen van 1 tot 3 jaar, 1 groep voor kinderen van 4 jaar en 1 groep “voorschoolse kinderen” van 5 jaar. Als kinderen zes jaar zijn gaan ze naar de tegenoverliggende school. De leiding blijft bij een specifieke groep, wat inhoudt dat een pedagoog meeloopt met een groep kinderen vanaf binnenkomst op hun eerste jaar tot en met hun eerste jaar op school. De leiding is opgeleid om te kunnen werken met kinderen van alle leeftijden. De kinderen gaan minimaal 2 keer per dag naar buiten, waarbij het vooral gaat om samen spelen. Kinderen gaan 's morgens vanaf 9.30 tot 11 uur naar buiten ongeacht het weer. Op dinsdag en vrijdag worden de groepen van 4 en 5 jarigen opgesplitst. De ene helft blijft bij de opvang, de anderen gaan naar buiten, dat wil zegen of naar het bos of een andere excursie, zoals een bloementuin. De groep die dinsdag op excursie gaat, blijft vrijdag bij de opvang en visa versa. Twee keer per jaar gaan ze met zijn allen naar het bos en maken ze een vuur en doen ze spelletjes. Om 11.30 en 14.30 eten de kinderen, waarna ze worden opgehaald. In het bos geldt 1 regel: je moet als kind tenminste 1 pedagoog kunnen zien vanaf de plek waar je speelt. Ter herkenning dragen de kinderen gele reflectievestjes.



De kinderen lopen hand in hand naar het bos tot de ingang, daarna lopen ze los. Alle kinderen gaan vanaf hun 1e jaar naar het bos, in principe moeten ze wel kunnen lopen. Het is opvallend dat deze kinderen niets uit het bos zomaar opeten, daarmee worden ze vanaf het begin af aan opgevoed. De kinderen lopen naar een vaste plek in het bos. Favoriet bij de kinderen is het hutten bouwen. In het weekend worden de hutten soms stuk gemaakt, maar dan maken ze gewoon weer nieuwe. De leiding probeert daar zo "simpel” mogelijk mee om te gaan. Ze vinden ook vaak bierblikjes, die ruimen ze dan met zijn allen op en maken daar weer iets van of brengen het weg naar de vuilnisbak. Daarnaast doen de kinderen vaak verstoppertje, zoeken ze diertjes of krijgen ze een schatkaart om de schat te vinden. Verder geeft de leiding wel eens een kleine voorstelling voor de kinderen in het bos. Er wordt de kinderen veel verteld over de planten en de dieren, soms nemen ze ook boeken mee. Of ze nemen spullen uit het bos mee om het binnen in een boek op te zoeken. Daar wordt ook de computer voor gebruikt. De kleinere kinderen zijn vooral het bos aan het ervaren door te ruiken, kijken en voelen. De leiding stimuleert dat soms door kleine spelletjes te doen, door met bladeren te gooien bijvoorbeeld. Ze zijn nog nooit een kind kwijtgeraakt en buiten zijn er geen ongelukken met botbreuken geweest, binnen is dat wel eens gebeurd. Ze zijn tegen ongelukken verzekerd. In de zomer zijn de kinderen altijd buiten, ze slapen wel binnen.



Bezoek 5b: Montessori förskola, Kalmar Gegevens - Kinderen van 1 tot 6 jaar (gesplitst in nursery van 1 – 3 jaar en kindergarden van 3 – 6 jaar) - Opvang van 7.15 uur tot 16.30 uur - Locatie: gelegen aan de rand van Kalmar, in een rustige groene omgeving - Kenmerk: private, Montessori kinderopvang Rondleiding buitenruimte In de tuin is een slang van stenen in diverse maten aanwezig. Men overweegt om deze slang weg te halen, omdat het vrij glibberig is wanneer het ijzelt. De kinderen vinden het echter een geweldig speelobject. Verder is er een houten boot (met een stuurwiel: “they like pretending”), heuveltjes, een zandbak, een ‘doorloop schommel’, een evenwichtsbalk (die in kettingen hangt), een schuurtje waar de fietsjes en stapelkratten in staan en drie kleine groentetuintjes. De 1-jarigen mogen nog niet met de stapelkratten spelen; de 2-jarigen wel. Er naastgelegen is de buitenruimte van de kindergarden en weer verderop de buitenruimte van de school. Ertussen zijn hekken, zodat de kinderen afgescheiden kunnen spelen. Maar het gebeurt regelmatig, dat de hekken open gaan, zodat de kleintjes in de andere ruimten kunnen spelen. De één-jarigen vertoeven op het deels bestrate, deels geasfalteerde deel van de buitenruimte. Zij gaan nog niet naar het bos. Hun spieren moeten zich nog oefenen in het lopen op een onregelmatige ondergrond. Verder moeten deze kinderen zich eerst veilig en verbonden voelen met de pedagogisch medewerkers en de ruimten en materialen voordat er met hen op uit getrokken wordt. De basisveiligheid is hierin belangrijk. Een kind moet zich durven te ontwikkelen. Vanaf 2 – 2 ½ jaar gaan de kinderen mee naar het bos. Rondleiding binnenruimte Elk kind heeft een gelamineerd gezinsportfolio. Eens per maand krijgen de kinderen de door hun gemaakt producten (verfwerkjes, knutselwerkjes, etc.) mee naar huis. Ook in deze nursery/kindergarden zien we weer een laarzenrek (elk kind heeft standaard een paar laarsjes in de nursery/kindergarden), een laarzenknecht en droogkasten. Gesprek met pedagoog De förskola werkt volgens de uitgangspunten van Maria Montessori. Nadat de kinderen de nursery en de kindergarden hebben doorlopen, gaan ze naar de Montessori school, die in hetzelfde gebouw gevestigd is. Eén van de gedachtestromen van Montessori is: als de kinderen eraan toe zijn, mogen ze leren. Zo kan het dus gebeuren, dat een 3-jarige al leert schrijven. Naast de reguliere pedagogisch medewerker opleiding hebben de medewerkers een Montessoriopleiding gevolgd. Sinds januari 2007 is dit gebouw betrokken. Alles is nog nieuw. Voor het inrichten van de tuin hebben de pedagogisch werkers de kinderen geobserveerd: waar spelen ze mee, wat heeft hun interesse. Eén en ander heeft in de huidige inrichting geresulteerd.



Er zijn 10 kinderen en 3 pedagogisch medewerkers in de nursery en 18 kinderen en 3 pedagogisch medewerkers in de kindergarden. Elke eerste maandag van de maand wordt er op uitgetrokken. De kinderen brengen hun warme kleding en rugzak mee. Welke weersomstandigheden er ook zijn, ze gaan naar het bos. “Stay warm and dry” is daarbij het uitgangspunt. De kindergarden-kinderen zijn van 12.00 uur tot 14.00 uur in het bos en de nursery-kinderen van 07.30 uur tot 10.00 uur. Tijdens speciale gelegenheden zijn ze van 07.30 uur tot 14.30 uur in het bos.



Bezoek 6: Högskolan I Kalmar Opleiding Educatie, vierjarige opleiding voor leraar op verschillende vakgebieden (HBO niveau) De filosofie achter deze opleiding is dat wanneer je dingen ervaart met je handen, het ziet en het beleeft de theorie uiteindelijk beter blijft hangen. Starten met de praktijkuitvoering en daarna de theoretische vertaling. Er zijn veel mogelijkheden voor activiteiten buiten: geschiedenis, biologie, scheikunde. In de opleiding wordt ook veel buiten gedaan met de studenten. Keuzevakken: Diverse richtingen zoals: speciale pedagogische richtingen, sport, kunst, natuur (in totaal 7 vakken). Cursus Applied outdoor Education in science, als nascholingscursus voor huidige leraren en een keuzevak in de opleiding. Wordt geëxamineerd als opdracht met kinderen in hun eigen klas. Opleidingsschema: Year 1

Ground Course Head Course

Year 2

Head Course Choice subject

Year 3

Ground course II Choice subject II Ground course III

(yr. 3,5)

Als Head Course wordt Natuur ongeveer door 30 prs gekozen (uit de 200). Als Choice subject vaker. Inhoud cursus: - vetbollen maken - kubieke meter - omgaan met bijl en mes - vuur maken (houtskool maken) - brood maken - excursies - planten en dieren onderzoeken Ook ontdekken de leraren in spe een nieuwe manier van lesgeven. Wanneer dit in praktijk wordt gebracht met kinderen, raken studenten erg gemotiveerd. Deze manier van lesgeven is gericht op “head hands heart”. Op deze manier komt het vanuit de motivatie. Uitvoeren van ecologische spelletjes met als doel bewustwording van de elementen die samenwerken. water, vuur, aarde, eten. In de natuur werkt alles samen, door dit soort spellen wordt niet alleen samenwerking binnen groep bewerkstelligd, maar wordt ook het belang van samenhang benadrukt. De (bos)industrie doneert geld voor reizen voor scholen voor het creëren van meer betrokkenheid bij de bossen. Dit concept heet “skogen i skolan”.www.skogeniskolen.se. Ook wordt een gedeelte van het geld bijeen gebracht door de overheid.



Wanneer je leert handelen op de juiste manier, zijn de risico’s beperkt. Er wordt uitgegaan van de krachten van de leerkracht/pedagoog, doen waar je goed bent. Elkaars sterke punten daarin ook gebruiken en samenwerken in dit soort activiteiten. Er worden in de cursus ook excursies ondernomen naar scholen die al zo werken, zodat studenten zien hoe het in praktijk eruit ziet. Belangrijkste uitgangspunten uit de cursus zijn: creativiteit, plezier, betrokkenheid, gebruik van fantasie.



Dag 4, 21 november 2007 Bezoek 7: Förskola Flerohopp Gegevens - Kinderen van 1 tot 5 jaar - Opvang van 6.00 uur tot 18.00 uur - Locatie: Rand van dorp, naast het bos - Kenmerk: Gaat 1 á 2 keer per week naar het bos met de hele groep Rondleiding buitenruimte Mooi uitdagend, reliëf. Zie foto’s. Kinderen gaan 1x per week naar het bos (soms 2x per week) Ongeacht het weer. Rondleiding binnenruimte Er zijn verschillende aparte ruimtes die allemaal een eigen doel hebben. Elke ruimte is ingericht met speelelementen op een doelgerichte en rustige wijze. Kinderen helpen bij de lunch uit zich zelf mee met tafeldekken. Door de ongedwongen houding van de pedagogen, gaat alles spontaan. Bezoek aan bos Alle kinderen dragen een fluorescerend hesje, de leidsters dragen rood vanwege de herkenbaarheid. Alle kleintjes lopen naar het bos, slechts bij uitzondering gaat er eentje in de kinderwagen. Er zijn 3 leidsters en 11 kinderen. Kinderen lopen hand in hand over het pad naar het bos. Zodra het bospad begint, lopen de kinderen los. Er is een vaste plek waar de groep altijd heengaat. Helft van de groep rende vooruit uit enthousiasme, waarbij ze uit het directe gezichtsveld van de pedagoog waren. Op de plek in het bos wordt er samen met de kinderen gegeten. Kinderen bepalen zelfstandig hoeveel ze willen eten en drinken. Tijdens eten en drinken wordt ook met een voorbijkomende spin gespeeld of languit op de grond gelegen. Alles gaat in het tempo van de kinderen. Na het eten gaan de kinderen spelen. In de buurt van de plek zijn veel uitdagingen aanwezig voor de verschillende leeftijden van de kinderen, zoals kleine stapels stenen, bladeren, paddenstoelen, takken, bomen, grote stenen, etc. De kleinere kinderen blijven dicht bij de pedagoog in de buurt. Zij houden uit zichzelf de pedagoog in de gaten. Kinderen leren door het aanwezig en bezig zijn in de bossen al vroeg diverse motorische vaardigheden aan. Het lopen op bemoste keitjes, is goed voor de ontwikkeling van balans. En leert het kind van jongs af aan al hoe deze zich moet gedragen en wat het kan. Dit type activiteiten is goed voor de zelfontwikkeling en –vertrouwen van het kind. Verslag studiereis Groen is Gras Projectgroep Groen is Gras


De pedagogen houden de kinderen wel in de gaten, maar grijpen niet in. Voor hen zijn zaken zoals : pas op, niet doen, let op, voorzichtig, dat is gevaarlijk, pas op dat je niet valt, daar mag je in, NOT DONE. Ze gaan uit van de visie dat de kinderen zelf zien wat ze willen én kunnen. De pedagogen kijken wat de kinderen willen doen, als ze iets niet kunnen, vraagt de pedagoog wat ze willen en of ze kunnen helpen. Kinderen weten wel waar hun eigen grenzen liggen. De pedagogen letten wel op voor gevaar, maar laten de kinderen zelf ervaren, waardoor ze ook zelf hun vertrouwen in zichzelf kunnen ontwikkelen. Door het verblijven in de natuur leren de kinderen leren ook spelenderwijs over planten. Welke eetbaar zijn en welke niet. Wanneer het tijd is om het bos te verlaten, gebeurt dit in een ongedwongen sfeer. Het spel van de kinderen wordt niet onderbroken, maar verandert. Doordat de pedagogen opruimen, komen de kinderen er vanzelf aan en veranderen hun spel terwijl ze kunnen teruglopen. De leidsters zien alles, ook de verplaatsing naar het bos, als een activiteit. Dit zorgt voor rust in de groep. Visie van de Förskola: In Zweden wordt traditioneel veel tijd buiten in de natuur doorgebracht. Vanaf dat de kinderen nog heel klein zijn, leren ze over de verschillende dieren en planten. En vooral leren ze dat het belangrijk is om buiten te zijn. We willen deze traditie behouden en bijdragen aan de basiskennis die alle Zweden hebben over hun omgeving. Het bos en de natuur zijn een deel van onze samenleving en een belangrijke plaats om te recreëren, gezond bezig te zijn, te spelen, nieuwsgierig te zijn, iets te ontdekken, te bewegen en te leren. Motoriek: Balans oefenen en wandelen over oneffen paden Beweging: De natuur nodigt uit tot meer beweging. In de het bos zijn betekent dat ik me vrij en veel mag bewegen. In het bos ontstaan andere spelvormen die binnen niet aan de orde komen. Een meer Spel: spontaan spel waar beweging belangrijk is. Ontdekking: In de natuur is er zoveel te ontdekken. En voor een kind is een stukje bos een hele wereld. Gezondheid: Gezond om buiten in de frisse lucht te mogen zijn, om te bewegen en om andere dingen te zien. Gezond voor de ziel. Nieuwsgierigheid: Nieuwsgierigheid opwekken door andere dingen te zien en om het bos te beleven samen met andere kinderen Kennis: Leren over de natuur in de natuur. Samenspel in de natuur tussen dieren en planten. Soortenkennis



Bezoek 8: Naturförskola Svartsbacksmala, Nybro Gegevens - Kinderen van 1 tot 5 jaar (max. 18 kids) - Opvang van 6.00 uur tot 17.00 uur - Locatie: In een recreatiegebied buiten Nybro - Kenmerk: Is een Naturförskola met een groot eigen buitengebied. Rondleiding buitenruimte De naturförskola maakt gebruik van de oude ruimte van de “Oriëntering club”. Deze ruimte staat buiten Nybro, aan de rand van het bos op een groot grasveld. Het grasveld is aan de straatkant omheind. Aan de boskant is geen omheining, hier kunnen de kinderen zo het bos inlopen, naar de lager gelegen beek. Op het grasveld is voldoende ruimte voor kinderen van alle leeftijden om te spelen. Als speelmateriaal is een zandbak, zelfgemaakt schommel en huisje aanwezig. De beek (10 meter lager dan het grasveld) is altijd vrij toegankelijk voor de kinderen en behoort tot het speelterrein.

Rondleiding binnenruimte De binnenruimte bestaat uit vier ruimtes, nl de hal, de wc, de grote zaal en een klein keukentje / opberghok waar in principe alleen de pedagogen komen. De ruimtes zijn simpel maar mooi ingericht met diverse natuurlijke materialen. Omdat de kinderen veel buiten zijn en de maximale groepsgrootte 18 kinderen is, is de binnenruimte ook klein van opzet. Gesprek met pedagoog De overheid besloot begin 2007 dat er in Nybro een naturförskola nodig was. Vanuit daar is geld gekomen voor het opzetten hiervan. De motivatie vanuit de overheid voor een naturförskola zijn: 1. buiten is gezond, 2. buiten kan je alles doen zoals taal, bewegen, creativiteit, samenspelen, etc. 3. er keuze voor de ouders (er is ook een muziekförskola).



Warme kleren en goede schoenen zijn belangrijk. Hiervoor moeten de ouders zorg dragen. De groep wordt in tweeën gesplitst, waarbij de jongere kinderen in de directe omgeving van het gebouw blijven en de oudere ook verder weg kunnen gaan. In de naturförskola worden de kinderen gestimuleerd om hun fantasie te gebruiken bij spel activiteiten. Hierdoor komen de kinderen altijd zelf met nieuwe spelletjes en worden ze makkelijker vrienden van elkaar. De pedagogen hebben geen – m.u.v. één persoon – speciale natuurtraining gehad. Wel hebben ze veel andere naturförskolas bezocht om inspiratie en ervaring op te doen. Daarnaast is het gewoon “on-thejob” ervaring opdoen. Er zijn nu 14 kinderen op de naturförskola aanwezig. De maximale groepsgrootte is 18 kinderen. Voor de jongste kinderen (tot 18 maanden) hebben ze nog geen activiteiten. Die moeten nog ontwikkeld worden. Er zijn nu ook twee kinderen die nog niet kunnen lopen, hiermee worden geen ‘echte activiteiten’ ondernomen. Deze kinderen zijn wel veel buiten in de natuur De pedagogen leren door de kinderen zelf ook een heleboel over wat er mogelijk is. De pedagogen merken dat kleine kinderen hebben in het begin moeite hebben het evenwicht te bewaren wanneer ze in het bos lopen. Maar na enkele weken hebben ze geleerd en zich aangepast en bewegen ze zich over onregelmatige bosgrond als kleine tanks. Alle kinderen gaan elke dag naar buiten. Het kan nooit te koud of te nat zijn, daar kun je je op kleden. Wel wordt er bij de jongste kinderen op gelet als het koud is omdat zij zich minder goed zelf kunnen warm houden. Dan wordt de buitenperiode verkort. Dagschema 06.00 uur 08.00 uur 09.00 uur 11.00 uur 11.15 uur 12.30 uur 14.00 uur 14.30 uur 18.00 uur

spel ontbijt + aankleden voor buiten buiten wandelen terug lunch, relaxen of slapen + aankleden voor buiten buiten wandelen / spelen terug tussendoortje spel totdat kinderen worden opgehaald



Dag 5, 22 november 2007 Terugreis van Kalmar (Zweden) naar Nederland



Studiereis Denemarken & Zweden. Förskola Flerohopp, Zweden

Recommend Documents