Studiemiddag Omgangshuis Noord-Holland 17 december 2015
Grenzen aan vrijwilligheid en maakbaarheid vanuit juridisch perspectief Toine de Bie, raadsheer hof Amsterdam
Van echtscheiding naar vechtscheiding • 70.000 stellen jaarlijks uit elkaar. • Jaarlijks raken ongeveer 3.500 kinderen knel (bron: Vechtende ouders, het kind in de knel)
• Trend in de rechtspraktijk: zwaardere dossiers • Toegenomen escalatiegraad • Gezag- en omgangzaken worden juridisch ingewikkelder • Verbetering juridische kwaliteit familierechtelijke advocatuur en rechters – een zegen?
Voorbeeld: Hoge Raad 17 januari 2014, ECLI:NL:HR:2014:91 Casus: • Partijen hebben een relatie gehad. In 2008 kind geboren, erkend door vader. Kort na geboorte is relatie geëindigd. • Gedurende negen weken omgang, daarna stopgezet. • Raadsonderzoek: geen contra-indicaties. • Moeder beëindigt begeleiding door omgangshuis. Rechtbank: • geen omgang wegens risico dat moeder de omgangsregeling zou obstrueren met Aware-alarmsysteem, hetgeen niet in het belang is van het kind. Hof Amsterdam: • Verwijst pp. opnieuw naar omgangshuis, dwangsom tegen moeder. Moeder werkt opnieuw niet mee. • Eindbeschikking hof: bekrachtiging oordeel rechtbank.
Voorbeeld: Hoge Raad 17 januari 2014, ECLI:NL:HR:2014:91 Hoge Raad: • Kind en de niet met het gezag belaste ouder hebben recht op omgang met elkaar (8 EVRM, 9 lid 3 IVRK) • Indien gezagsouder op ongenoegzame gronden omgang weigert, moet rechter desverlangd op korte termijn alle gepaste maatregelen nemen om tot medewerking te bewegen. • Van de rechter kan een actievere opstelling worden verlangd als minder of geen goede gronden voor weigering worden aangevoerd. • Toepassen van dwangmiddelen kán tot gevolg hebben, dat alsnog een weigeringsgrond (uit 1:377a lid 3 BW) ontstaat. • Dan moet afdwingen van omgang ertoe kunnen leiden dat het kind alsnog klem komt te zitten of verloren raakt, met als gevolg dat de omgang in strijd is met zwaarwegende belangen van het kind.
Dwangmiddelen? • OTS – Hoge Raad kritisch over “omgangs-OTS”
• Dwangsom? – Gaat vaak ten koste van gering eenouder-gezinsinkomen.
• Sterke arm? • Gijzeling? • (Paradoxale) gezagstoewijzing / wijziging hoofdverblijfplaats – Voorbeeld: zaak “Brammetje” (hof Amsterdam 18 maart 2014, ECLI:NL:GHAMS:2014:769)
Of toch liever: drangmiddelen? - mogelijke interventies • • • • •
Alsnog een ouderschapsplan laten maken (?) Verwijzing naar mediation Raadsonderzoek Bijzondere curator (advocaat of gedragswetenschapper?) Ouderschapsonderzoek – Kosten ca. € 5.000,- te betalen door partijen – Bij gerechtshoven hernieuwde pilot gefinancierde onderzoeken sinds 1-1-2015, voorwaarde: tenminste één van partijen procedeert met toevoeging
• Deskundigenonderzoek (KJTC, NIFP e.d.) • Kinderen uit de knel • Omgangshuis
HR 28 maart 2014, ECLI:NL:HR:2014:748 Omgangshuis Casus: • Partijen hebben een dochter. Moeder heeft het gezag. Hoofdverblijf is bij moeder. • Vader verzoekt omgang. Rechtbank: • Omgang vader en dochter onder begeleiding van het Omgangshuis. Hof: • Op korte termijn omgangsregeling waarvan invulling door het Omgangshuis moet worden bepaald. Vraag: mag rechter invulling geheel aan het Omgangshuis overlaten?
HR 28 maart 2014, ECLI:NL:HR:2014:748 Omgangshuis Hoge Raad: • Rechter kan van partijen verlangen dat zij zich laten begeleiden door een derde of een instelling die voldoende gekwalificeerd is. • Beslissing om vorm, frequentie en duur van de omgang aan het Omgangshuis over te laten is toelaatbaar • Het verdient aanbeveling dat de rechter aanwijzingen geeft over frequentie en duur van de te organiseren contacten tussen het kind en de niet-verzorgende ouder. • Iedere ouder kan zich tot de rechter wenden indien hij of zij meent dat de vormgeving van de omgangsregeling door het Omgangshuis niet aanvaardbaar is.
Probleem: welke (“desverlangde?”) interventie kiezen? • Te lichte of te zware interventie maakt partijen huiverig voor latere interventies • Goede conflictdiagnose nodig • Máár: rechters zijn géén gedragswetenschappers • En de civiele rechter is nog steeds “lijdelijk” – Dus: in principe alleen “desverlangd” maatregelen nemen – Rechter mag niet “buiten het geschil treden” – Uitzondering: openbare orde.
Mogelijke oplossingsrichtingen • Beter scholing familie- en jeugdrechters (Belgisch model?) • Ontwikkeling “escalatieladder” t.b.v. conflictdiagnose • Meer en betere regie door de rechter – Eén gezin, één rechter (wenselijk?) – Kansen binnen project KEI • Betere samenwerking met de hulpverlening – Opruimen van misverstanden over elkaars kunnen – Elkaars “taal” leren kennen – Afgesloten dossiers samen analyseren
Naar een andere juridische procedure? • Waarneming: huidig familieprocesrecht bevat (teveel) prikkels tot escalatie. • Aangenomen kamermotie Recourt (34300-VI nr. 40) : • “Verzoekt de regering, een "divorce challenge" uit te schrijven, waarmee maatschappelijke partijen de gelegenheid krijgen oplossingen te ontwikkelen en uit te voeren die leiden tot een reductie van het aandeel echtscheidingen op tegenspraak met ten minste 50%”
Dank voor uw aandacht!
