11-2-2015 | 1
Studiekeuze: Een ontwikkelingspsychologisch perspectief Facta, 12-02-2015 Saskia Kunnen Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit Groningen
11-2-2015 2
Programma Studiekeuze als ontwikkelingsproces: › Sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling
› Identiteit: commitment en exploratie › Studiekeuze en commitment Discussie
11-2-2015
Psychologische ontwikkeling › Emotioneel-cognitieve ontwikkeling gaat door tot ver voorbij de 20 jaar. › Hersenontwikkeling gaat eveneens door tot rond de 25 jaar. › Identiteitssontwikkeling begint pas rond 15 jaar. › Dus: jongeren moeten kiezen voor ze psychologisch gezien volwassen zijn. Wat betekent dat?
|3
Emotioneel-cognitieve vaardigheden en de rijping van de hersenen
11-2-2015
› In de adolescentie verandert er veel in de hersenen. › Er is nog weinig bekend over de relatie tussen hersenontwikkeling en bepaald gedrag. › Niet alles ontwikkelt tegelijk, daardoor tijdelijke “wanverhouding tussen vaardigheden” › De gebieden die emotionele ervaring sturen gaan vooraf aan de gebieden die emoties reguleren. › De verschillen tussen adolescenten zijn groot. › Hersenontwikkeling en ervaringen beïnvloeden elkaar.
|4
Emotioneel-cognitieve ontwikkeling: waar zijn jongeren goed in?
11-2-2015
› Abstract denken • Niet meer gebonden aan de concrete realiteit: wat zou er gebeuren als…? • Onderscheid: realiteit - ideeën/fantasie › Metacognities • Denken over het denken • Zichzelf bekijken met de ogen van de ander › Egocentrisme (aanvankelijk) • denkbeeldig publiek, persoonlijke mythe
|5
11-2-2015
En waar zijn ze nog niet zo goed in? › Reguleren van emoties (In de hersenen ontwikkelen de emotie-gebieden zich snel, de emotie- regulerende gebieden komen daarna pas). › Complexe keuzes met emotioneel geladen mogelijkheden › Positieve emoties bij aantrekkelijke dingen zijn sterker dan negatieve emoties bij negatieve consequenties. › Lange termijn consequenties afwegen
|6
11-2-2015 | 7
Identiteitsontwikkeling › De belangrijkste ontwikkelingstaak in de late adolescentie › Wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik, wat vind ik belangrijk in mijn leven?
11-2-2015 8
Studiekeuze als identiteitsontwikkeling › Optimale identiteitsontwikkeling bestaat uit een periode van exploratie van verschillende mogelijkheden, gevolgd door de ontwikkeling van een commitment. › Commitment is de keuze, de mate waarmee iemand zich met die keuze verbonden voelt, de mate waarin hij/zij er achter staat, zich er voor in wil zetten. › Een keuze die past bij de persoon kan pas gemaakt worden als er voldoende exploratie-ervaring is.
11-2-2015 | 9
Identiteit en studiekeuze › Het studiekeuzeproces begint met exploratie van jezelf en daarna exploratie van de mogelijkheden die aansluiten bij jezelf. Uiteindelijk wordt een keuze gemaakt die als eigen en belangrijk wordt ervaren. › › › ›
Voorwaarden daarvoor zijn: De “drive” om te exploreren (gevoel van urgentie) Vaardigheden en interesses uitgekristalliseerd Vaardigheid om mogelijkheden af te wegen en te vergelijken
11-2-2015 10
Commitment › Commitment is de keuze, de mate waarmee iemand zich met die keuze verbonden voelt, de mate waarin hij/zij er achter staat, zich er voor in wil zetten.
› Maar commitment aan wat? › Aan de studie? › Of aan het latere beroep?
11-2-2015 11
Commitments geven houvast en richting › Maar: › Identiteitsontwikkeling begint pas: jongere verandert nog sterk. › De identiteit ontwikkelt zich stap voor stap tijdens de opleiding. Commitment vormt zich in de ervaringen tijdens de studiejaren › Positieve ervaringen ( succes, bevrediging, waardering) dragen bij aan commitment ontwikkeling. › Negatieve ervaringen (falen, geen interessant perspectief) doen afbreuk.
11-2-2015 12
Dus › De studie moet aansluiten bij de wensen, voorkeuren en competentie van de jongere. › Commitment aan studie is het belangrijkst. › Er komen nog heel veel keuzemomenten, dus er kunnen nog veel richtingen gekozen worden.
11-2-2015 13
Verschillen tussen studies › Beroepsopleidingen zoals PABO en HBO-V geven al een duidelijker invulling: › Beroepsaspecten in studie zijn nodig om te zorgen dat het eerste jaar ervaringen biedt die belangrijk zijn in het beroep. › (stage in eerste jaar)
11-2-2015
Commitment ontwikkelt zich tijdens studie › Dat betekent NIET dat studiekeuzebegeleiding overbodig is. › Dat betekent WEL dat de focus veel breder moet dan alleen het keuzemoment. › Periode na de keuze wordt vaak verwaarloosd.
| 14
11-2-2015
Wat betekent dat voor studiekeuzebegeleiding? › Veel keuzes kunnen goed zijn. Er is niet één keuze de juiste. › Latere keuzes kunnen bijsturen › De keuzes zijn eerst heel plastisch en worden gevormd in de jaren daarna. › Middelbare scholieren moeten zo goed mogelijk kiezen maar veel "foute" keuzes hadden niet fout hoeven zijn als de begeleiding na de keuze beter was geweest.
| 15
11-2-2015 | 16
Studiekeuzebegeleiding: zinvol? Onderzoek naar de identiteitsontwikkeling van deelnemers aan het Saxion Studiekeuzeproject.
11-2-2015 17
Studiekeuzebegegeleiding en commitment › Deelnemers aan het Studiekeuzeproject hadden voor het begin van het project minder sterke commitments dan leeftijdgenoten. › Na afloop was dit verschil verdwenen: de deelnemers lieten duidelijke identiteitsontwikkeling zien, en de vergelijkingsgroep niet.
11-2-2015 18
Studiekeuzebegeleiding, commitments en psychische problemen › Voorafgaand aan het studiekeuzeproject hadden deelnemers meer psychische problemen dan de doorsnee bevolking. › Na afloop was het verschil verdwenen. › Ook deelnemers die bij aanvang in het klinische gebied scoorden, profiteerden van de interventie, en hun problemen namen af.
11-2-2015 | 19
Conclusie over studiekeuzebegeleiding › Intensieve studiekeuzebegeleiding is zeer effectief. › Studiekeuzeproblemen kunnen psychische problemen met zich meebrengen, die verdwijnen nadat de keuzeproblemen zijn opgelost. › Beperking: De onderzochte trajecten zijn vrijwillig, en de deelnemers investeerden tijd en geld.
11-2-2015 20
Discussie › Studie uitval is een gevolg van ontwikkeling. Psychologisch gezien niet te voorkomen en niet verkeerd. › We kunnen en moeten jongeren begeleiden en stimuleren maar ontwikkeling valt niet te forceren.
› Streven naar een uitval van beneden de 12% in het eerste jaar is zinloos en schadelijk. Het ontkent dat jongeren zich ontwikkelen, en maakt ontwikkeling onmogelijk.
11-2-2015 | 21
Discussie vervolg Ontwikkeling verloopt per individu verschillend. Voorspellen van studiesucces is op beleidsniveau daarom wel mogelijk, Maar op individueel niveau onverantwoord.
11-2-2015 22
Tips › Investeer in studiebegeleiding: voor EN na de keuze.
› Onderwijsorganisatie:maak dwarsweggetjes mogelijk
Referenties ›
11-2-2015 | 23
Kunnen, E.S. (2014). The Effect of a Career Choice Guidance on Self-reported Psychological Problems, Frontiers. doi: 10.3389/fpsyg.2014.00547
› Kunnen, E. S. (2013). The effects of career choice guidance on identity development. Education research international. http://dx.doi.org/10.1155/2013/901718 ›
Kunnen, E. S. (2011). Studiekeuze en studiekeuzebegeleiding vanuit een ontwikkelingspsychologisch gezichtspunt. Kluwer Navigator Onderwijs, module leerlingenzorg vo. Alphen aan de Rijn: Kluwer.
›
Kunnen, E.S., & van der Gaag, M.A.E. (2011). Studiekeuzeproblemen en psychische klachten: wat doe je eraan? Bij de Les, 7, 16-17.
11-2-2015 | 24
Bedankt voor uw aandacht
