STUD1 KEMUNGKINAN PEHGEMBAEIGAN PABRlK PENYULINGAN MINVAK DAUN GENGKEW DI CIBWI - BOGOR
1 9 S 5 FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN lNSTITUT PERTANIAN BQGOR B O G Q R
Aminah.
P 18 1313.
S t u d i Kemungkinan Pengembangan P a b r i k
Penyulingan Minyak Daun eengkeh D i Ciawi bimbingan S u h a d i Hard j o M .Sc
. dan
Ir
-
Boyor.
. Semanga t
Dibawah
Re t a r e n .
RINGKASA N Minyak a t s i r i merupakan s a l a h s a t u h a s i l s i s a d a r i p r b s e s met?bolisme dalam tanaman yang t e r b e n t u k k a r e n a r e a k s i a n t a r a b e r b a g a i persenyawaan kimia dengan adanya a i r .
Minyak e t s i r i
d i k e n a l juga dengan nama minyak e t e r i s a t a u minyak t e r b a n g (essential o i l , volatile o i l ) .
S i f a t - s i f a t minyak a t s i r i
a d a l a h mudah menguap pada suhu kamar tanpa mengalami dekomp o s i s i , mempunyai r a s a g e t i r (pungent t a s t e ) , berbau v a n g i s e s u a i dengan bau tanaman p e n g h a s i l n y a , umumnya l a r u t didalam p e l a r u ~o r g a n i k dan t i d a k l a r u t d z l m a i r . Minyak daun cengkeh merupakan s a l a h s a t u minyak a t s i r i I n d o n e s i a yang d i e k s p o r dan menguasai k i r a - k i r a kebutuhan minyak daun cengkeh d u n i a .
,
30-40 p e r s e n
Minyak daun cengkeh d i -
gunakan dalam i n d u s t r i rokok k r e t e k , i n d ' l s t r i kosmetik, i n d u s t r i parfum, i n d u s t r i makanan dan f a r m a s i .
Untuk meningkat-
kan e k s p o r dan memenuhi kebutuhan yang semakin meningkat perl u untuk mengembangkan usaha p e n y u l i n g a n minyak daun ckngkeh. K a p a s i t a s pada p e b r i k yang akan dikembangkan s e t e l a h d i lakukan a n a l i s a d i p e r o l e h s e b e s a r 39 k g minyak s e h a r i .
3umlBh
dr-un y?ng d i p e r l u k n n sebanyak 7.4 t o n ci,?un--dezgan rendemen. 11~' Dalam s e t a h u n dengan 300 h n r i k e r j a d i b u t u h k a n 1 020 t o n d a ~ Penyediaan &aun cengkeh gugur u n t u k p r o d u k s i minyak daun ceng keh arialsh b e r n s r 1 d a r i Kabupaten Eogor.
Un ~ u kmenirigka zkan l a b ? perusahaari d i p i l i h beberapa a l z e r n a s i f yang memungkinkan dan d i l a k u k a n a n a l i s a s e p e r t i a n a l i s a bahan oaku, a n a l i s a p a s a r dan a n a l i s a f i n a n s i a l . A l t e r n a s i f yang d i 3 i l i h a d a l a h pengembangan k a p a s i t a s p r o d u k s i dan p e r b a i k a n s e k n o l o g i p ~ m y u l i n g a n . Dalam pengembangan
irii
d i p e r t i m u a n g k a n k e n d a l a - k e n d a l a ynng a d a d a n s a r a n a
yang s e r s e d i a
.
1~1oda1 i n v e s t a s i yarlg d i p e r l u k a n s e b ~ g a ita!nmhan i n v e s -
?.i
t a s i u n t u k penceinbangan s k a l a p r o d u k s i s e k s a r ~ p 15 j u t ? . oral i n v e s t a s i y a n g d i p e r l u k a n s e b e s a r ~ p 42.1
juca.
s i t a s p r o d u k s i dikemoangkan meri j a d i 7 t o n daun s e h a r i
aapa-
.
modal
i n v e s t a s i u n t u k p e r b a i k a r ~t e k n o l o g i p e n y u l i n g a n s e b e s a r Rp 27.1 j u t a .
K a p a s i t a s pada p e r b a i k a n t e k n o l o g i p e n y u l i n g a n
s e b e s a r 3.4 t o n daun cengkeh gugur s e h a r i . T i t i k p u l a n g pokok (BEP) pada pengembangan k a p a s i t a s - p r o & d u k s i n d a l a h Rp 5 2 619 000,-,
pada p r o s e s A s e b e s a r Rp 35 090
0 0 0 , pada p r o s e s B s e b e s a r Rp 32 7 3 0 0 0 0 , pada pengenbangan k a p a s i t a s p r o d u k s i dengan p r o s e s A s e b e s p r Rp 35 350 000 dan p ~ d apengembangan k a p a s i t a s p r o d u k s i dengan p r o s e s B s e b e s a r Rp 73 955 0 0 0 , S e r d a s a r k a n h a s i l p e r h i t u n g a n I R R dan >?PI t e r n y a t a komb i n a s i pengeqbangan k a p a s i t a s dan p e r b a i k a n t e k n o l o g i pengul i n g a n yang p a l i n g menguntungkan dengan I R R s e b e s a r 79.67% u n t u k pengembangan dengan p r o s e s A dan 85.14?buntuk p r o s e s R. Penurunan h a r g a j u a l sampai dengan 1 6 . 5 p e r s e n masih l a y z k pada pengembangan k a p a s i t a s dengan p r o s e s A .
Penurunan
h a r p ? s ~ ; n p c idengan 17 p e r s e n masih l a y a k pada p r o s e s 3 .
Penaikan b i a y a e k s p l o i t a s i s e b e s a r 45 p c r s e n masih l : > g a k .
STUD1 KEMUNGKINA N PENGENBANGAN PABRIK PENYULIKGAN MINYAF DAUN CEICGKEH D I CIAWI
-
BOGCR
Oleh A M I N A H
P 18 1313
SKRIPSI S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN pada J u r u s a n TERNOLOGI INDUSTRI PERTAKIAI!, F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
1985
FA I(ULTAS TEQNOLOGI PERTANIAN INSTITl'T PERTA Y I A K EOGOR BOX11
IXSTITUT PWTANL4N BOGCR FAKULTAS TEl(hlOLOG1 PB?BMIAN STCJ I KEF,W?TG%IINA N PENGEMBANGAN PABRIZ PENYULINGAN MIfiTY4.K DAUN CENGE39 D I CIAWI
-
BCGCR
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r SARJANA 'PEKNCLOGI PERTANIAN pada J u r u s a n TEICCOLOGI INDUSTFI EERTANIAN, P a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i m Bogor
Cleh A M I N A B
F 18 1313 Dil&-irkan p a d s t a n g g a l 27 J u l i 1962
. . -dogor cl Tanggal l u l u s : 78 Desember 1955 Disetujui,
Suhadi Hardjo,MSc Dosen Pembimbing I T
Dosen Pembimbing I
KA TA PEFGANTAR
S e g a l a p u j i dan syukur p e n u l i s p a n j a t k a n k e h a d i r a t Tuhan Yang Maha Kuasa a t a s s e l e s a i n y a s k r i p s i i n i . P e n u l i s mengucnpkan t e r i m a k a s i h kepada : 1.
S u h a d i Hardjo,M.Sc
2.
Ir. Semangat E e t a r e n s e b ~ g n iDosen pembimbing kedua,
3.
R i s r i m Hadiyanto D . A .
4.
Andang Supratman s e b a g a i Fa. U r . P e r h i t u n g a n Harga
s e b a g a i Dosen pembimbing pertama,
sebfigai D i r e k t u r C.V.
PJ/IDEXCO,
PT B h a r a t a cabang Sukabumi ,
5.
Segenap p i h a k yang t e l a h membentu p e n u l i s dalam menyelesaikan skripsi i n i . A k h i r k a t a p e n u l i s b e r h a r a p semoga t u l i s a n yang masih
jauh d a r i sempurna i n i d a p a t memberi manfaat b a i k b a g i pen u l i s maupun b a g i semua p i h a k yang b e r k e p e n t i n g a n .
Bogor, Desember 1985
Penulis
Halaman
........................... DAFTAR TABEL ............................. DAFTAR GAYBAR ............................ D?.FTAR LAIJPIRA N ........................... I . PENDA HULTTA N ............................... 11. TI?!JAUAI< PUSTAKA ......................... IlliTA PENGANTAR
. B.
A
EVALVASI SEBAGAI SALAY SATU LANGXAH FE??ZEKDA LIA N
..........................
PEKENTUAMSInvA D A N FAPASITAS TRODTJKSI
................ D . SCTANI CENGKEH ....................... E . PERSY). RA TA N TUNRUH TA MAMAN CERGHCH .... P . DAUN CEF'GKEH GUGUR ................... I11. PERUMUSAN DAN PER9EYATAN PA SALA H ......... C
.
. B. A
PERSED I A A iu' S A irA N BA EL:
PERU?-?USANMA SA LILH
....................
................... EV.AI>l,!:ASI...........................
PENDSTA TAN PSI SALAS
. YETCDE A . LCYASI. WhYTU DAK CkRA PEI\"GUMPULAM DATA B . ANALISG DATA ......................... C . -4 SU!<:S 1-8 SU?GI ........................ V . FA S I L PEP:ELITIAN PF?DAHULUAN ............. P . YEADAAI UMUM I
N
iii vi
.. ix xi 1
4 4
Halaman
.
.............. A . PENENTUAN FUNGS I BIA YA PRCDlJXS I ..... B . PENENTUAN KAPASITA S PRODlJKSI ......... V I I . ANALISA BAHA?: BAKU ....................... V I I I . ANALISA TEKNIS-TEKNOLOGIS ............... A . MEMPERSESAR RAPASITA S PRCDITRSI SEBAGA I PENGEKBAN GAN J A XGKA PENDEK ........... VI
ANALISA KAPASITAS PRODUKSI
B
.
PEREA I K A N TEEUCLOGI FEXnJLINGAN TAXFA PEXA MBA HA N KA PA S ITB S
................. C . PENGEMEAEGAX EAPASIT:: S PRCDUKSI DISERT.4 I PEREAIKAN TEKMOLOGI PENYULIPJGAN ......
.
.................... B . ANALISA MANAJEI'TEI'? ................... C . BNALISA YIJRIDIS ..................... X . ANALISA FINAMSIAL ....................... A . PERHTTUNGAN MODAL INVESTt,SI DAK BIAYA PRODUKSI ............................. E . AI'TALISA XELAYAXAN INVESTAS1 .......... r?
.
ANALISA 2EMASARAN
............................ B . SARAN-SARAN .......................... DAFTAR PUSTAKA ........................... A
KESIMPULAN
.53 53 56
58 51 61
67 72
76 79 80 82 82
97
114 116 117
DAFTAR TABEL
Perkembangan volume dan n i l a i e k s p o r minyak a t s i r i I n d o n e s i a
............... Jumlah k e n d a r a a n bermotor d i Xabupaten Bogor t a h u n 1 9 8 2 p 9 8 3 ................ S a r a n a perhubungan d i Xabupaten Bogor tnhun 1981 ............................ Perkembangan p r o d u k s i tanaman pangan Kabupaten Bogor ......................
P r o d u k s i d a n l u a s tanamnn perkebunan b e s a r d i Kabupaten Bogor tnhun 1982,4983 J e n i s dan jumlah i n d u s t r i d i ICabupaten Bogor t a h u n 1982/1983
.................
B i a y a t o t a l s e t e l a h d i k a l i k a n dengan " d i s c o u n t f a c t o r H pada t i n g k a t bunga 15 p e r s e n
............................ Biaya v a r i a b e l p a b r i k s e t e l a h d i k e n a k a n " d i s c o u n t " dengan i = 1 5 p e r s e n ......... Jumlah daun cengkeh gugur d a r i b e b e r a p a perkebunan cengkeh d i Kabupaten Bogor (ton)
................................ Kebutuhan t e n a g a k e r j a u n t u k p r o d u k s i 4 t o n d a n 7 t o n daun .................. Kebutuhan t e n a g a k e r j a u n t u k non p r o d u k s i 4 t o n d a n 7 t o n daun ................... Kebutuhan t e n a g a k e r j a p r o d u k s i pnda p e r b a i k a n c c r a p e n y u l i n g a n ............ Eebutuhan t e n a g a k e r j a p r o d u k s i u n t u k pengembangan k a p a s i t a s p r o d u k s i dengan t e k n o l o g i p e n y u l i n g e n m ~ n g g u n a k a np r o s e s n d a n p r o s e s I3
.......................
Febutuhan t e n a g a k e r j a non pro6,uksi untuk pengembangan k a p a s i t a s p r o d u k s i dan p e r baikan t e k n o l o g i penyulingan
..........
Perkembc~nganvolume e k s p o r minyak daun , cengkeh I n d o n e s i a
....................
Halaman Perkembangan volume e k s p o r minyak daun cengkeh I n d o n e s i a sampai tahun 1990
... Modal i n v e s t a s i pengembangan k a p a s i t a s p r o d u k s i ............................. P e r h i t u n g n n b i a y a e k s p l o i t a s i pada pengembangan k a p a s i t a s p r o d u k s i p e r tahun Riaya penyusutan p e r a l a t a n dan bangunan pada pengembangan k a p a s i t a s p r o d u k s i
.. Modal i n v e s t a s i p e r b a i k a n t e k n o l o g i p e n y u l i n g a n ........................... S e s a r n y a b i a y a e k s p l o i t a s i pada p e r b a i k a n t e k n o l o g i penynlingan .............. S i a y a penyusutan p e r a l a t a n dan bangunan pada p e r b a i k n n t ~ k n o l o ~ p ei n y u l i n g a n .. Modal i n v e s t a s i pengembangan k a p a s i t a s dan p e r b a i k a n t e k n o l o g i ............... Besarnya b i a y a e k s p l o i t a s i pengembangan k a p a s i t a s menggunakan p r o s e s dan proses B
.............................
D a f t a r a l i r a n uang tahunan dengan " d i s c o u n t f a c t o r " 15 p e r s e n pada peiigembangan k a p a s i t a s p r o d u k s i
.............
D a f t a r a l i r a n uang tahunan dengan " d i s c o u n t f a c t o r v 15 p e r s e n pada 'proses A
.............................
D a f t a ~a l i r a n uang tahunan d e n i a n " d i s c o u n t f a c t o r n 15 p e r s e n pada proses S
.............................
D a f t a r a l i r a n uang tahunan dengan " d i s c o u n t f a c t o r r t 15 p e r s e n pada pengembangan k a p a s i t a s dan p r o s e s A
..........
B a f t a r a l i r a n uang tahunan dengan " d i s c o u n t f a c t o r u 15 p e r s e n pada pengembangan k a p a s i t a s dan p r o s e s B
.........