struinen Nieuws uit de Amsterdamse Waterleidingduinen nr. 68 winter 2010

struinen Nieuws uit de Amsterdamse Waterleidingduinen | nr. 68 | winter 2010

2 struinen met Evert

3

“Mensen verdwijnen hier in de leegte” 2 3 1

1. ROnd de Pollenberg “Bovenop de berg kun je bij helder weer ver op zee zeil­ schepen zien dansen.”

Voor Evert van het Schip (80) zijn de Waterleidingduinen een onuitputtelijke inspiratiebron. ‘Ik teken, schilder, gids en trim in de duinen.’ “Of mensen van 80 niet te oud zijn om te trimmen? Dat is een vergissing. Ik voel me helemaal niet oud. Ik ben nog volop actief. Vooral in de Waterleiding­ duinen. Daar trim ik twee keer per week anderhalf tot twee uur. En om de veertien dagen ben ik er met een groepje recreatielopers. Vroeger was ik een sportieve jonge vent. Maar dan is er ineens een vrouw en kinderen, met alle gezinsdrukte eromheen. Tijd voor sport was er niet meer. Na mijn veertig­ ste ben ik weer gaan hardlopen. Tijdens het lopen gebeurt er altijd iets opmerkelijks. Na enkele kilometers raakt mijn hoofd leeg; ik ontspan en kan het leven weer aan. Een stimulerende factor

daarbij is natuurlijk de rust en uitgestrektheid van de Waterleidingduinen. Je kunt met 100 mensen tegelijk bij de ingang arriveren, maar na honderd meter kom je niemand meer tegen. Mensen verdwijnen hier in de leegte. Op mooie dagen ben ik in het duin om te tekenen of te schilderen. Ik maak portretten en landschap­ pen. Voor mezelf hoor, al wilde ik na de mulo in 1945 graag kunstenaar worden. Mijn vader vond dat geen goed idee. Ik moest de kost verdienen. Dus fietste ik de volgende dag al op de bakfiets van de kruidenier. Later heb ik als publiciteitsmedewerker voor bedrij­ ven en de overheid gewerkt. Daar leerde ik verhalen vertellen. Als natuurgids komt dat goed van pas. Tijdens excursies sta ik zelden stil bij ingewikkelde namen van dieren en planten. Die vergeten mensen meteen. Mooie verhalen over het leven in de Water­ leidingduinen niet; die beklijven.”

2. Tussen de kanalen “De meeste afwisseling ­tussen bos, struweel en zand ligt tussen het Noordooster­ kanaal, het Sprenkelkanaal en het Van der Vlietkanaal.”

Benieuwd welke wandel­rou­tes er zijn in de Amsterdamse ­Water­leidingduinen? Ga naar ­www.waternet.nl voor een routebeschrijving en meer informatie.

3. Bij het Renbaanveld “Hier loop ik bovenlangs om over het water te kijken. De aalscholverkolonie is altijd vol leven.”

inhoud 2 struinen met Evert

8 panorama

4 natuur en water

10 kinderpagina

Schimmen uit de onderwereld

7 gespot



Spotter gespot



Oranjekom

IJskoud… brrrrrrr…….

11 mijn water

Het water is helderder geworden

12 bewoners van de AWD

Winterlandschap

14 uitgelicht 16 activiteitenkalender & info

4 natuur en water

5

Schimmen uit de onderwereld

Vleermuizen leven in tunnels, grotten, forten, kerkers en kelders. Maar ook op zolders, in holle bomen en in de bunkers in de Amsterdamse Water­leidingduinen. Daar houden ze onder ideale omstandigheden hun winterslaap. Struinen duikt ondergronds en gaat op zoek naar vleermuizen. Op een verlaten zandweg in de zeereep staat bos­ wachter Martin Jonker stil. “Als je het niet weet,” zegt hij, “dan valt het nauwelijks op; maar deze duinen ­liggen onder de grond bezaaid met bunkers (zie kader). Soms is alleen een stuk van de ingang te zien, vaker liggen ze volledig verborgen onder het zand.” In het heuvelachtige terrein toont Martin dikke betonnen bunkerwanden die maar net boven het duinzand uitsteken. In de ingang heeft Waternet een ijzeren deur bevestigd. “Hier overwinteren vleer­ muizen,” zegt Martin. “door de uitsparing bovenin de deur kunnen ze in en uit vliegen.” Spookkastelen en griezelfilms. Daar denken veel mensen aan als ze vleermuizen zien. De beestjes

of vandaag voor dit verhaal in Struinen. Boswachter Martin Jonker wandelt naar een volgende bunkerduin en springt in een diep gat. Daar is tussen beton een zwart luik met slot zichtbaar. Als het luik open is, glijden we over een bergje zand de bunker binnen.

danken hun twijfelachtige imago aan hun voorkeur voor donkere verblijfplaatsen zoals grotten, kerkers en kelders. Het zijn de enige zoogdieren die kunnen vliegen. Dat doen ze met een zwemvliesachtige vlieghuid tussen hun vingers, achterpoten en staart. Ze oriënteren zich tijdens het vliegen met echo­ locatie, want vleermuizen vliegen vooral ‘s nachts. Wie van voor- tot najaar tegen zonsondergang buiten is, kan vleermuizen op insecten zien jagen. Daar kun­ nen ze niet genoeg van krijgen. Als er in het najaar geen insecten meer zijn, gaan ze in winterslaap. Hun hartslag gaat dan flink omlaag, zodat ze zonder voed­ sel, maar op hun vetreserves, de winter doorkomen.

‘Met een zaklamp lopen we door het doodstille vertrek’

Doodstil Vleermuizen zijn een beschermde diersoort. Daarom zijn de bunkers in de Waterleidingduinen voor publiek afgesloten. Zo kunnen vleermuizen in alle rust overwinteren en daarna rond juni ergens anders voor nageslacht zorgen. Een enkele keer wor­ den bezoekers toegelaten. Tijdens vleermuis­excursies

Het is er aardedonker. Met een zaklamp lopen we voorzichtig door het doodstille vertrek. Onder de grond is het warmer dan in de koude zeewind bovenop het duin. “Voor vleermuizen is dit het ideale klimaat om te overwinteren,” zegt Martin. “Ze worden hier met rust gelaten, er heerst een hoge

luchtvochtigheid en de temperatuur is ook ’s winters vrijwel altijd net iets boven nul. “Kijk, daar aan het plafond, tussen die spleten en aan de stukken beton­ ijzer, brengen vleermuizen de winter door.” In november is deze bunker door terreinmede­ werkers van Waternet aan één kant dichtgemetseld. Door wind en tocht was hij te droog en daardoor ongeschikt voor vleermuizen, die van een vochtig klimaat houden. “Dat creëren we door bunkers zo goed mogelijk dicht te maken. Ook zorgen we voor reparaties bij vernielingen aan het hekwerk. En we hangen gaas aan plafonds en muren, waar vleer­ muizen zich aan kunnen vastgrijpen. Ze overwinteren namelijk meestal hangend aan hun pootjes.” Vleermuizen zien we vandaag niet. Martin: “Maar over enkele weken zouden ze hun weg naar dit nieuwe verblijf al gevonden kunnen hebben.” We lopen terug naar de ingang en kruipen weg uit de onderwereld. Door het duinzand gaat het omhoog, daglicht en frisse lucht tegemoet.

6 natuur en water

gespot 7

Watervleermuis Rogier Lange van de Vleermuiswerkgroep AWD is gewend aan het duister. Ze tellen ieder jaar vleer­ muizen in 70 van de 130 AWD-bunkers. In januari gaan ze weer ondergronds. “Voor de vijfentwintigste keer,” zegt Rogier trots. “Uit onze jaarlijkse tellingen blijkt dat het aantal overwinterende vleermuizen langzaam toeneemt. In 1987 telden we er slechts 76. In 2010 hebben we 263 vleermuizen aangetroffen, dat is een toename van ruim vijf procent per jaar.” De watervleermuis komt het meest voor. Ook de franjestaart, grootoorvleermuis, en incidenteel de meervleermuis en baardvleermuis overwinteren in de bunkers in de AWD. Volgens Rogier dragen de beschermingsmaatregelen er zeker aan bij dat er ‘s winters meer vleermuizen in de bunkers overwinteren. “Maar er worden tegenwoordig ook veel minder insecticiden gebruikt, waardoor er in Nederland en dus ook in de AWD meer insecten zijn dan vijfentwintig jaar geleden. Daardoor is er tegen­ woordig meer voedsel beschikbaar.”

De vleermuis voelt zich helemaal thuis achter het gaas in de bunker. Toch blijft het oppassen, want vleermuizen zijn erg kwetsbaar voor weersinvloeden. Slecht weer tijdens de kraamtijd kan de populatieopbouw verstoren. “Klimaatverandering heeft zeker een effect op de vleermuizenstand. Sommige soorten zijn in opkomst, terwijl andere soorten verdwijnen of wegtrekken.”

Bunkers zijn cultuur­ historisch erfgoed De bunkers in de Waterleiding­ duinen zijn onderdeel van de Duitse verdedigingslinie Atlantik­ wall. Die is in de oorlogsjaren gebouwd om een geallieerde invasie vanuit zee te blokkeren. De ‘wall’ liep van noord Noor­ wegen tot aan de Franse Pyre­ neeën. Veel bunkers waren ondergronds of via loopgraven met elkaar verbonden en van alle gemakken voorzien. Er waren keukens, kantines, luxe stafruim­ tes en slaapplaatsen voor solda­ ten. Op het Rozenwaterveld stond een batterij met vast geschut. Bij het Tilanuspad in de zeereep lag ‘de Zanderstelling’, een om­ vangrijk radarcentrum met twee verdiepingen. In de directe om­ geving lag een heel bunkerdorp van 150 bunkers. Na de oorlog zijn deze bunkers opgeblazen of onder het zand geschoven. In bunkers die niet helemaal onder het zand zijn verdwenen en nog bereikbaar zijn, hebben vleermuizen hun intrek genomen.

Spotter gespot Wat doe je in de Amsterdamse Waterleidingduinen? buik bij deze “Ik lig hier nu al twee uur op mijn ten. En ik heb spot te eeuw waterval om de waterspr kere vogel, don e htig prac een wat geluk! Kijk eens tstreek. met een witte vlek op de hals en bors in de die er, Het is een meesterlijke zwemm rwate naar zoek op t stroomversnelling duik s.” en schelpdiertje

Net als de fortificaties van de Hollandse Waterlinie hebben bunkers uit de Tweede Wereld­ oorlog eeuwigheidswaarde. Het zijn waardevolle cultuur­ historische monumenten die her­ inneren aan de Duitse bezetting.

De bunkers zijn alleen toe­ gankelijk tijdens excursies. Kijk op de website voor de jaarlijkse bunkerexcursies.

Kom je vaak in de duinen? s. Met mijn “Ik ben geboren en getogen Jordanee veel in stads­ ger vroe ik e deld wan vader en moeder uitje als wij met parken. Het was voor ons echt een en wandelen ging rt het hele gezin vanuit Zandvoo op het strand na daar om in de Waterleidingduinen

vels zagen af te koelen. In bossen met hoge heu en. Dat gezi den had it noo nog we we dieren die rom reis Daa . even gebl d altij is el gevo lijke avontuur naar de stad ke druk de ik een paar keer per jaar van en.” duin deze van eid stilte en uitgestrekth ied? Wat vind je zo bijzonder aan dit geb oens­ seiz de en e “De grote landschapsvariati van ten geno ik heb jaar verschillen. Begin dit schap. land kte bede uw snee met en het bevroren tergasten win de Als vogelaar geniet je dan extra van dom­ roer de en en bekk zoals de wilde zwanen, zaag het is jaar voor het In . zien pen die zich beter laten t rach renp kleu , zang de van eten weer volop geni dan En els. en de verscheidenheid aan broedvog zien!” hopelijk dat ene zeldzame vogeltje

8 panorama Oranjekom

9

1. Eerste bron De Oranjekom is gegraven als eerste bron in de duinen voor drinkwaterwinning voor de stad Amsterdam.

1853

1

Eerste schone drinkwater naar Amsterdam

cent De prijs voor een emmer drinkwater in 1853

4. Anno nu De Oranjekom is nu een verzamelvijver waar al het door de duinen gezuiver­ de water in terugstroomt. Van hieruit wordt het naar het zuiveringsterrein Leiduin gepompt.

2. De prins In 1851 stak de elfjarige prins Willem van Oranje een eerste schep in de grond. Hieraan dankt de vijver haar naam. Twee jaar later werd het eerste drinkwater geleverd.

6

m Diepte van de Oranjekom

3. Rijnwater In 1957 konden de natuurlijke bronnen in de duinen niet meer voorzien in de drink­ waterbehoefte van Amsterdam. Sinds die tijd worden de duinen gevoed met Rijnwater. Het water wordt eerst voorgezuiverd in Nieuwegein.

5. Watervogels In de winter vriest de Oranjekom niet dicht. Daardoor trekt de plas veel watervogels aan, zoals de wilde eend, krak­ eend, kuifeend, meerkoet, tafeleend, grote zaagbek en de dodaars.

mijn water 11

10 kinderpagina

… r r r … r d r u r o r k b … IJs d u IJsko brrrrrrr… In de winter kan het erg koud zijn. Zelfs zo koud dat het vriest. Vriezen doet het als het buiten nul graden Celsius is of lager. Er kan dan sneeuw vallen of hagel en als de grond ook nul graden of lager is blijft dit liggen.

Waarom duurt het wat langer voor water bevroren is en we lekker kunnen schaatsen? Het vriespunt van water is nul graden Celsius. Dit betekent dat water bevriest als het nul graden is. Als het buiten vriest kan het best even duren voor het water dezelfde temperatuur heeft als de buitenlucht. Maar er is meer om rekening mee te houden. Stilstaand water bevriest eerder dan stromend water. En zoet water bevriest veel sneller dan zout water. In de Amsterdamse Waterleidingduinen stroomt het meeste water altijd. Daarom is de kans op bevriezing van het water heel erg klein. Veel watervogels die hier overwinteren zijn hier heel erg blij mee. Zo kunnen zij voldoende voedsel vinden. Kom in de winter als het vriest maar eens een keer bij de Oranjekom kijken, dan zul je zien hoeveel watervogels hier gebruik van maken. En de zee, waar veel zout in zit en die veel beweegt, ­­bevriest dus bijna nooit!

‘Het water is helderder geworden’

en s s i v s j i : Proefje Wat heb je nodig? • Een potlood • Draad (minimaal 15 centimeter) • Een ijsblokje (uit de vriezer) • Zout • Water 1. Wat moet je doen? Bind het draadje aan het potlood. Maak het uiteinde van het draad nat met een beetje water uit de kraan. Leg het natte uiteinde op het ijsblokje en strooi er flink wat zout op. Wacht ongeveer 20 seconden. Trek het potlood met het draadje voorzichtig omhoog. En… wat gebeurt er?

2. Hoe kan dat? Het water bevriest als het nul graden is. Je kunt het vriespunt van water lager maken door er zout bij te doen. Dus net als wat de strooiwagens doen op de weg als het glad is door ijs of sneeuw. In dit proefje gebeurt hetzelfde. Als je zout op het ijsblokje strooit, smelt het buitenste laagje. Even later bevriest het weer door de kou van de rest van het ijsblokje. En daardoor zit het ijsblokje vast aan het draadje. 3. Weetje 97 procent van al het water op aarde is zout zeewater. Er is dus maar 3 procent zuiver water op aarde. Bijna al het zuivere zoete water op de aarde komt of diep uit de aarde, of is bevroren als ijs of sneeuw!

Waternet zuivert drinkwater in de Amsterdamse Waterleidingduinen, voert afvalwater af, houdt het oppervlaktewater schoon en onderhoudt dijken, sluizen en gemalen. In ‘Mijn water’ vertellen klanten van Waternet over hun favoriete water. Wie? Loek Homan van duikclub Thalassa in Amsterdam Noord duikt sinds 1989 in Amsterdams water. “Ik kom in de Sloterplas, de Noorder IJ-plas en de Gaasperplas. Ook duik ik regelmatig met mijn club­ genoten in Zeeland en soms op de Noordzee. Buiten Nederland ontdekte ik de onderwaterwereld in de Filippijnen en West-Papoea. Het is onbeschrijflijk hoe mooi de onderwaterwereld is.”

Wat(er)? De meeste mensen denken dat er in Nederland niets is te zien onder water. Dat klopt niet. Het oppervlakte­ water is de afgelopen twintig jaar veel helderder geworden. Er komen minder fosfaten en meststoffen in het water en het rioolsysteem is sterk verbeterd. Door gebrek aan voedingsstoffen is er nu minder algengroei. In de Sloterplas kan ik ’s winters soms wel tien meter ver kijken. Het water in Vinkenveen is nog schoner. Vanaf het oefenplatform op zeventien meter diep zie ik gewoon de oppervlakte.” Waar? De Sloterplas in Amsterdam West. “Voor de lol oefen­de ik een keer mee in het zwembad waar ik vaak kwam. Ik was meteen verkocht. Na vijf zwembad­duiken, vijf buitenduiken en een theorieexamen had ik mijn duikbrevet in handen. Duikers hebben een goede conditie nodig. Daarom oefen ik met de club wekelijks in het Floraparkbad in Amster­ dam Noord. En we struinen natuurlijk geregeld rond in helder buitenwater. Het mooiste aan duiken is de gewichtsloosheid onder water. Ik zweef vrij in de ruimte en beweeg me zonder veel inspanning voort. Onder water ontdek ik prachtige dieren en planten: van een zeekat (inktvissoort) in Zeeland, en schitte­ rende koraalriffen in de Filippijnen tot rivierkreeften en metersnoeken in Amsterdamse wateren.”

13

12 bewoners van de AWD

Winterlandschap Veel dieren zijn deze donkere dagen ver­ zonken in een diepe winterslaap. Toch is er nog genoeg leven te bewonderen in de Waterleidingduinen. De plassen en kanalen trekken trekvogels aan. En herten, reeën en vossen laten zich door gebrek aan beschutting goed zien. Boswachter Joop Hilster vertelt over duinbewoners die zich juist ‘s winters blootgeven.

AWD vooral in de gebieden waar geen of weinig mensen komen. Overdag zijn ze soms te zien in het Westerkanaal. Houd afstand, dan blijven ze zitten.”

Waterspreeuw “Begin november is de waterspreeuw uit Scandinavië overgekomen. Hij is een paar jaar niet geweest, maar heeft de Waterleidingduinen teruggevonden. Deze spreeuw vindt zijn voedsel onder water. Daar zoekt hij larven van schiet­ motten en andere insecten. Er is een kans dat hij bij ons overwintert, maar als het erg koud wordt, trekt de waterspreeuw verder zuidwaarts. Vogel­ liefhebbers willen dit beestje graag fotograferen.”

BOOMMARTER “Een zeldzame verschijning. Ik heb er nog nooit een gezien, maar collega’s wel. Leeft in het mid­ den- en binnenduin in oude bossen. Laat zich ’s winters eerder zien, omdat er weinig beschut­ ting is. De boommarter is een echte nestrover. In ons gebied wordt hij gevreesd door bosuilen. Hij kruipt in het voorjaar in nestkasten en vreet eieren of jongen op.”

Wilde zwanen “Wilde zwanen broeden in Siberië en overwinte­ ren in Nederland en de ons omringende landen. In februari of maart vliegen ze terug naar de toendra’s. Met zijn fraaie hals en okergele snavel is de wilde zwaan een gracieuze verschijning. Hij is schuw en zwemt weg of vliegt op bij het minste rumoer. Wilde zwanen zien we in de

Terug in de AWD

‘De waterspreeuw heeft de Waterleidingduinen teruggevonden’

Zilverreiger “Grote en kleine zilverreigers zijn in Nederland steeds vaker te zien. De grote zilverreiger kan 90 centimeter worden. De kleine ­zilverreiger is te herkennen aan zijn kuif met afhangende veren.”

BUNZING “Die heb ik gezien, pal achter mijn huis in het bos bij Panneland. Dat is alweer enige tijd terug, dus de kans is klein dat het beest er nog rond scharrelt. De bunzing hoort net als de boom­ marter, de wezel, hermelijn, otter en das tot de marterachtigen. Als hij zich bedreigd voelt, spuit hij een melkachtige substantie uit zijn geurklier. Dan stinkt hij als een bunzing.”

Winter wonderland

Grote zilverreiger

Liefhebber van wildernisnatuur Boswachter Joop Hilster was in een vorig leven een Amsterdamse stratenmaker. Op zijn veertigste kwam hij met lichamelijke klachten in de WAO. Joop moest re-integreren en in een archief werken. “Dat moesten ze met mij niet doen,” herinnert hij zich. Kort daarop kon hij in de Waterleidingduinen als terreinmedewerker aan de slag. Buitenmens Joop is opgegroeid in de duinen. “Als kind stond ik met mijn ouders op een camping bij IJmuiden. Ik keek graag vogels en holde achter konijnen aan. Interesse voor de natuur zat er al vroeg in. Later stond ik met mijn gezin op een camping bij Petten, vlakbij het Zwanenwater. En ik trok er met een camper opuit. De natuur in, in Spanje en Portugal en

Dartelen in de sneeuw

later Scandinavië, waar ik mijn hobby natuur­ fotografie ontdekte. Joop groeide bij Waternet door tot boswachter. “Daar moest ik voor bijleren, want als straten­ maker had ik weinig scholing gehad. Ik volgde de opleiding tot Buitengewoon Opsporings Ambtenaar en verhuisde van de Amsterdamse Postjesweg naar de boswachterswoning bij de ingang Pannenland.” Die plek moet Joop volgend jaar overdragen aan zijn opvolger, want dan gaat hij met pensioen. Joop heeft al een nieuwe uitdaging gevonden. In Noord Frankrijk heeft hij met zijn vriendin een dorpshuisje ver­ bouwd waar hij part-time gaat wonen. Ook gaat hij met zijn camper rondtoeren. “M’n neus ach­ terna, de wildernis in. Beetje fotograferen, vissen en barbecueën. Er is nog genoeg te beleven.”

Gracieuze verschijning

14 uitgelicht

15

Wildexcursie In de Waterleidingduinen kunt u zomaar oog in oog staan met een damhert, ree of een vosje. Ga mee op pad met de boswachter! Hij weet waar u wild kunt spotten. Meer informatie over deze excursies staat op de achterzijde.

Boswachter Joop Hilster zag zijn collega Peter Jongeneelen vorige winter hard werken om het waterpeil te kunnen checken.

Werkzaamheden Baggerwerk De baggerwerkzaamheden in het Sprenkelkanaal zijn net afgerond. Eind november is gestart met het Noordoosterkanaal en de Oranjekom. Deze kanalen worden uitgebaggerd om de sliblaag te verwijderen, zodat er geen slib in het zuiveringssysteem komt en de waterkwaliteit goed blijft. We verwijderen on­ geveer 22.000 m3 slib. De baggerzuiger is twintig meter lang en weegt dertig ton. Het gevaarte is met een grote hijskraan in het kanaal getild. Uiter­ aard houden we tijdens de werkzaamheden zoveel mogelijk rekening met kwetsbare natuur. Het werk gaat veel sneller dan verwacht, het lijkt erop dat we al voor kerstmis klaar zijn. Prunusbestrijding We bestrijden prunus (Amerikaanse vogelkers) tussen de Haasvelderweg, Lindenbergweg, Duin­ panweg en langs de Strandweg en het Barnaart­ kanaal. Maaien In het infiltratiegebied wordt met de maaiboot riet gemaaid. Langs de wegen en paden gaan we machinaal struiken snoeien. Ook worden de Duinrel en het verlengde van het Oosterkanaal gemaaid en opgeschoond. Dit gebeurt met de hand, en deels met een kraan.

Stuur ook uw favoriete foto naar [email protected].

Begrazing In de Klompenpan zuid grazen twintig schapen. De komende maanden wordt het Hoekgatterduin bij ingang De Zilk omrasterd, zodat daar ook schapen kunnen grazen. Brederodepad Het pad is nu van asfalt en is in slechte staat, we veranderen dit in een mooi schelpenpad. Herinrichting Boogkanaal In het Boogkanaal plaatsen we een nieuwe beschoeiing op tweeënhalve meter afstand van de huidige oever. Zo ontstaat een natuurvriendelijke plas-drasoever, waar bijzondere vochtminnende planten kunnen groeien. Parkeerplaatsen De verharding op de parkeerplaatsen bij de in­ gangen Oase, De Zilk en Zandvoortselaan wordt de komende maanden vernieuwd. Ook zorgen we voor nieuwe, passende beplanting. Damhertwerend raster Het plaatsen van damhertwerende rasters start binnen­kort bij de Zuidduinen aan de rand van Zandvoort, vervolgens volgt de rand bij Noordwijkerhout.

Duingeheimen Er zijn vele mooie plekjes in de duinen die een geheim bewaren. De boswachter wil deze geheimen graag met u delen. Hij kent mooie historische verhalen en vertelt graag over de duinrel, de oude vinkenbaan, de teelakkers en de Beukenlaan. Gaat u mee?

Nieuwe jaarkaarten Nieuwe jaarkaarten 2011 voor de Amsterdamse Waterleidingduinen zijn te koop in het bezoekers­ centrum en bij de bekende verkooppunten. Net als vorig jaar is voor hardlopers een button beschikbaar.

Colofon Struinen is een uitgave van Waternet en wordt op verzoek gratis toege­zonden. U kunt zich aanmelden via [email protected] Redactie: Afdelingen Bron & natuurbeheer en Communicatie, Waternet

Artdirectie en ontwerp: Lava (Ralf de Graaf, Noortje Boer) Tekst: Michel Verschoor Aan deze Struinen werkten mee: Antje Ehrenburg, Miranda Kok, Gerard Scholten, Jos Mense, Martin Jonker, Bertine Berkheij

Fotografie: Alwin Slomp, Joop Hilster, Gerard Scholten, Michel Verschoor, Clarence Wever, Rogier Lange Tips voor de redactie: [email protected] Redactie Struinen Vogelenzangseweg 21 2114 BA Vogelenzang

16 activiteitenkalender & info Amsterdamse Waterleidingduinen datum

activiteit

tijd

vertrekpunt

kosten

ZO 2 JAN

Wandeling met natuurgidsen

13.00 uur

BC De Oranjekom

gratis

ZA 8 JAN

Snertwandeling: een wandeling die uitloopt op soep 10.00 uur

BC De Oranjekom

€ 7,50

ZO 9 JAN

Wandeling met natuurgidsen voor vroege vogels

08.45 uur

ingang De Zilk

gratis

Werk in uitvoering In busje langs werken in het duin

14.00 uur

­BC De Oranjekom

€ 5,-

ZA 15 JAN

Bosdieren in de winter Gezinsexcursie, kinderen vanaf 8 jaar

08.30 uur

ingang Panneland

€ 2,-

ZO 16 JAN

Wandeling met natuurgidsen

13.00 uur

­BC De Oranjekom

gratis

Za 29 JAN

Buffelen met de boswachter Een flinke struintocht door het duin

14.00 uur

ingang Zandvoortselaan

€ 5,-­

DO 3 FEB

Wildexcursie: spot een damhert, ree of vos

15.00 uur

ingang Oase

€ 5,-

ZO 6 FEB

Wandeling met natuurgidsen

13.00 uur

­BC De Oranjekom

gratis

Snertwandeling: een wandeling die uitloopt op soep

10.00 uur

­BC De Oranjekom

€ 7,50

ZO 13 FEB

Wandeling met natuurgidsen voor vroege vogels

08.00 uur

ingang Zandvoortselaan

gratis

ZO 20 FEB

Wandeling met natuurgidsen

13.00 uur

BC De Oranjekom

gratis

ZA 5 MRT

Start cursus vogelgeluiden voor beginners Deel 2 en 3 in april en mei

07.30 uur

ingang Oase

gratis

ZO 6 MRT

Wandeling met natuurgidsen

13.00 uur

BC De Oranjekom

gratis

WO 9 MRT

Wildexcursie: spot een damhert, ree of vos

15.00 uur

ingang Oase

€ 5,-

ZA 12 MRT

Duingeheimen tussen Oase en Panneland Een cultuurhistorische wandeling

14.00 uur

BC De Oranjekom

€ 5,-

ZO 13 MRT

Wandeling met natuurgidsen voor vroege vogels

07.00 uur

ingang Panneland

gratis

VR 18 MRT

Fietsexcursie

13.00 uur

ingang Oase

€ 5,-

ZO 20 MRT

Wandeling met natuurgidsen

13.00 uur

BC De Oranjekom

gratis

VR 25 MRT

Fietsexcursie

13.00 uur

ingang Oase

€ 5,-

WO 12 JAN

ZA 12 FEB

BC Bezoekerscentrum

Amsterdamse Waterleidingduinen Dit unieke natuurgebied ligt aan de kust, ten zuiden van Zandvoort.

Bezoekerscentrum De Oranjekom 1e Leyweg 6 (ingang Oase) 2114 BH Vogelenzang Tel: 020 – 608 75 95 Open: di t/m zo 10.00 – 17.00 uur En op feestdagen

Bij deze excursie is aanmelden nodig en geldt een maximum aantal deelnemers

Aanmelden excursies

Vanaf een maand van te voren bij het bezoekerscentrum. Graag tijdig afmelden als u niet mee kunt. Voor de fietsexcursies is een goede conditie vereist. Excursies duren ongeveer twee uur. Meer informatie vindt u op www.waternet.nl.

Over Waternet

Waternet houdt zich als eerste ­ organisatie in Nederland bezig met de hele cyclus van water: het schoonmaken en aanvoeren van drinkwater, afvoeren van afvalwater en het onderhouden van dijken en waterkeringen.