Nieuws uit de Amsterdamse Waterleidingduinen | nr. 77 | zomer 2013
struinen in de Amsterdamse Waterleidingduinen
2 inhoud
struinen met Susanne van Kempen 3
Struinen met Suzanne Ingang Zandvoortselaan
Picknick met de herder
‘Van heel dichtbij damherten gefotografeerd’
Ingang Oase
Ingang Panneland
Gespot
Ingang De Zilk
Natte duinvalleien
De Amsterdamse Waterleidingduinen ligt aan de kust, ten zuiden van Zandvoort
Susanne van Kempen (17) doet de vierjarige MBO-opleiding Eco & Wildlife Studies. In de Water leidingduinen liep ze stage. 03 struinen met Susanne
08 panorama Van Limburg Stirumvallei
04 natuur en water Natte duinvalleien
10 kinderpagina Zandhagedis
07 gespot De vrijwilliger
11 mijn water Waterhappertje
12 bewoners van de AWD Zomerse drukte 14 uitgelicht 16 activiteitenkalender
“Naast Nederlands en Engels leer ik bij Eco & Wildlife Studies over Nederlandse en buitenlandse natuurgebieden en de dieren en planten die er voorkomen, over de evolutie en over dierenwelzijn. Als ik over vier jaar mijn diploma haal, kan ik als natuurgids, voorlichter of wildbeheerder aan de slag. Alle eerstejaars moeten net als ik op snuffelstage. Na een oriëntatie ontdekte ik dat er vlak bij Amsterdam een mooi natuurgebied ligt. Toen ik hier voor het eerst rondliep verbaasde ik me erover dat ik nog nooit
van de Waterleidingduinen had gehoord. Op school leer ik veel over buitenlandse natuurparken, maar de AWD heeft daar ook wel iets van weg. Het is best groot, je mag er overal rondstruinen en er lopen veel dieren die je van dichtbij kunt bewonderen. Tijdens mijn stage heb ik geholpen in het bezoekerscentrum, ben ik met boswachters op excursie geweest en zelf op pad gegaan. Bijvoorbeeld om foto’s en filmpjes te maken voor de website. Ik heb van heel dichtbij damherten gefotografeerd; dat was leuk! Ook zag ik reeën, eekhoorns, veel vogels en de ‘patatvos’. Voor mijn stageverslag had ik een 9. Reken maar dat ik hier terugkom. In de zomer bijvoorbeeld als alles mooi in bloei staat en overal zandhagedissen te zien zijn.”
4 natuur en water
5
Kom struinen in bloemrijke duinvalleien Bloemrijke duinvalleien zijn in de zomer een lust voor het oog. En hun aantal groeit. Dat komt omdat het de afgelopen jaren meer regent en Waternet de Waterleidingduinen opnieuw inricht. Hierdoor stijgt op veel plekken de grondwaterstand, waar dieren en planten van profiteren. Zo bloeien er in de zomer op steeds meer plekken duizendguldenkruid en parnassia. Kom ze in juli en augustus van dichtbij bewonderen. “Waar de mooiste bloemrijke duinvalleien liggen?” Mark van Til, ecoloog en adviseur natuurbeheer bij Waternet, hoeft niet lang na te denken. “Daarvoor moeten wandelaars ‘s zomers naar het Groot Zwarteveld, de Klazewei, de omgeving van het Haasveld en de Van Limburg Stirumvallei. Ga er van de paden af
en loop kriskras door het gebied. Dat mag, en voor wie veel wil zien, is struinen ook de slimste manier om jezelf door het gebied te verplaatsen. Pas wel op, want met name in de winter kun je er natte voeten krijgen. Laarzen in de rugzak is dan geen overbodige luxe.”
oase. In deze bloemrijke duinvallei in optima forma groeien strandduizendguldenkruid, stijve ogentroost en moerasrolklaver. Nectarrijke planten trekken er vlinders aan zoals de kleine parelmoervlinder, heivlinder en argusvlinder.”
Kleine parelmoervlinder Vooral de Van Limburg Stirumvallei is volgens Van Til voor natuurliefhebbers interessant. “Tot halverwege de jaren negentig werd daar nog water gewonnen. In 1995 en 2006 is het Van Limburg Stirumkanaal door Waternet gedempt. Door verhoging van de grondwaterstand is in de afgelopen achttien jaar spontaan veel nieuwe natuur ontstaan. Dat is goed te zien als je over de Plankenberg richting het westen loopt. Na een wandeling door de zandverstuiving, wacht een groene
Pas wel op, want in een regenachtig seizoen kun je er soms natte voeten krijgen. In bloemrijke duinvalleien liggen in het voorjaar en de zomer de natuurschatten voor het oprapen, wil Mark van Til maar zeggen. Wie zich er door laat
verwonderen, beleeft een aangename middag, waarbij de echte wereld met al zijn drukte en verplichtingen heel even niet bestaat. Moeraswespenorchis Natte of vochtige duinvalleien maken van nature deel uit van de Nederlandse duinen. Deze laag gelegen vlaktes zijn ooit ontstaan door verstuiving. Een laaggelegen verstuiving eindigde pas als de wind op het grondwater stuitte. Als dat bodemwater in de zomer laag stond en de toplaag verdroogde, kreeg de wind opnieuw vat op het zand en schuurde de valleien nog verder uit. Op deze plekken kwam de zoetwaterbel aan de oppervlakte. In een natuurlijk, ongestoord duinsysteem beslaan natte valleien tot wel 30% van het duingebied.
6 natuur en water
gespot 7
naam:
De vrijwilliger
Vochtige duinvalleien staan ’s winters en in het vroege voorjaar onder invloed van regen en hoge grondwaterstanden gedeeltelijk onder water. Dat grondwater bevat veel kalk, dat afkomstig is van het kalkhoudende zand waaruit de duinen bestaan. Als het waterpeil in voorjaar en zomer zakt, maar de vallei wel vochtig blijft, komen er op deze voedselarme (kalkrijke) grond vochtminnende planten op, zoals moeraswespenorchis, gevleugeld hertshooi en grote kattenstaart. Vlakken en velden Vroeger telde de Waterleidingduinen veel meer natte, bloemrijke duinvalleien. Wie de wandelkaart van de Waterleidingduinen bekijkt, stuit van zuid naar noord op veel plekken die eindigen op woorden als ‘veld’ op ‘vlak’. Van Til: “denk aan het Groot Zwarteveld, Ronde vlak en het Haasveld. Deze locaties geven met zogeheten toponiemen (‘veld’ en ‘vlak’) aan waar het tot in de negentiende eeuw een groot deel van het jaar behoorlijk nat was.” Door waterwinning, de drooglegging van de Haarlemmermeer en kleinschalige landbouw zakte het grondwaterpeil de vorige eeuwen. De infiltratiegebieden voor de waterzuivering zorgden vervolgens voor flink herstel van de zoetwaterbel. Ook werkt Waternet mee aan het anti-verdrogingbeleid van de Rijksoverheid. Mark van Til: “Naast de demping van het Van Limburg Stirumkanaal werken we aan kleine en grote natuurherstelprojecten. Van maaien, begrazen en plaggen tot het plaatselijk verhogen van de grondwaterstand en het opschonen van poelen.” Ook rond deze poelen is bijzonder veel te beleven. Ze herbergen kranswieren en libellen zoals de glassnijder en noordse witsnuitlibel en bijzondere amfibieën zoals de rugstreeppad. LIFE+ herstelprojecten Er is volgens de Waternetecoloog al heel veel gedaan, maar dankzij het Europese natuurherstelprogramma LIFE+, wordt er ook de komende jaren nog hard
gewerkt aan duinherstel. “Zo gaan we meer dan twintig poelen opschonen op het Groot Zwarteveld, het Eiland van Rolvers, het Middenveld en in de Klompenpan. In de Haasvelderduinen en het Boeveld en in de omgeving van het Haasveld en op het Groot Zwarteveld werken we aan herstel van bloemrijke duinvalleien.”Sommige poelen liggen pal naast wandelpaden,” weet Van Til, dus je hoeft niet heel ver van de route af om de mooiste libellen van het duin te kunnen zien. Al met al, concludeert Van Til, zullen de oppervlakte en de kwaliteit van natte duinnatuur door herstelwerk en aanhoudende natheid de komende tien tot twintig jaar verder toenemen. “Meestal is hemelwater geen pretje, maar vochtminnende duinnatuur vaart er wel bij.”
Meer regen gunstig voor herstel natte duinvalleien en poelen Naast alle maatregelen die Waternet met steun van Europa en de provincie treft, draagt ook de toegenomen neerslag bij aan herstel van natte duinvalleien. Veel duinvalleien staan tegenwoordig in de winter weer onder water. Uit onderzoek blijkt dat met name ook de zomers natter zijn geworden. Gemiddeld was de hoeveelheid neerslag in de zomer in de jaren 1970 zo’n 150 mm en vanaf 2000 ca. 250 mm. In 2011 bedroeg de neerslag in het zomerseizoen zelfs 370 mm.
Wat doet u in de Amsterdamse Waterleidingduinen? “Vorig jaar ben ik begonnen als vrijwilliger bij de natuurbeheerploeg. Iedere woensdag gaan we de duinen in voor werkzaamheden. Meestal is dit de Amerikaanse vogelkers verwijderen met zaag en snoeischaar. Het samen bezig zijn, de vele verhalen en wat we zien en leren van de natuur maken het voor mij altijd een hele gezellige en nuttige dag.” Komt u hier vaak? “Na mijn ontslag als bouwkundig tekenaar, is het mij nog niet gelukt een nieuwe baan te vinden. Daarom werk ik op woensdag als vrijwilliger in het duin. Naast het terugdringen van de vogelkers vind ik het hooien, het verwijderen van overtollige rasters en de opruimwerkzaamheden nuttige klussen.
Maar ik wil meer; daarom help ik zo nu en dan mee met excursies en fotografeer ik regelmatig voor Waternet. Werken in het duin zou voor mij een prachtige baan zijn!” Wat vindt u zo bijzonder aan dit gebied? “Hoe meer je weet, hoe meer je ziet en hoe vaker ik hier ben, hoe mooier ik het vind. Soms word ik hebberig en wil ik elk plantje of diertje herkennen, fotograferen en bestuderen. Het kan natuurlijk niet dat ik elke vlinder achterna ren of een half uur op mijn knieën lig voor het zeldzame plantje zonnedauw. Nee, er moet ook gewerkt worden! Als ik eenmaal bezig ben, ben ik niet meer te houden. De AWD is een prachtig gebied, bijna overal is het mooi en waar het nog wat tegenvalt, maken vrijwilligers het weer mooi.”
8 panorama Van Limburg Stirumvallei
9
Grondwaterstand In 1994 is de winning van grondwater gestopt en het kanaal gedempt. Hiermee ging de grondwaterstand weer omhoog. Hoewel niet zichtbaar in dit deel werd deze vallei de afgelopen jaren steeds vochtiger. Dat zorgt in de zomer voor veel mooie, bloeiende planten.
Naam Hier lag vroeger een kanaal, vernoemd naar graaf Van Limburg Stirum, Heer van Noordwijk. Hij gaf in 1883 aan de Duinwatermaatschappij een vergunning voor het graven van het 2 kilometer lange kanaal.
3
km lengte waterwinningskanaal
1886 tot 1912 Kanaal gegraven
Helmgras Het helmgras heeft de vallei vormgegeven, door het stuivende zand lijkt het soms net een groot kampvuur. Duintjes zijn in de loop van de jaren grote heuvels geworden en kuilen grote gaten.
1994 en 2006 Kanaal gedempt
Afwisseling De afwisseling van zandvlaktes, hoge heuvels, diepe kuilen en natte valleien maakt deze vallei een heerlijk gebied om in te wandelen. Door wind en water zal de natuur hier blijven veranderen, laat je verrassen.
mijn water 11
10 kinderpagina
Zomerkriebels! Heb je wel eens een zandhagedis gezien? Nee? Ga dan op een zonnige dag op zoek naar kale zandplekjes vlak bij knipwilg, helm of duindoorn. Vraag je ouders even hoe deze bomen en struiken er uitzien. Grote kans dat je zo´n stoer beestje ziet! Wist je dat volwassen mannetjes zandhagedissen tijdens de paartijd een prachtige groene rug hebben? Vrouwtjes en jonge mannetjes zijn bruin met donkerbruine vierkante vlekken met twee lichte strepen. Zandhagedissen houden net zo veel van de zon als mensen. Al hebben deze reptielen de zon nog meer nodig dan wij. Het zijn namelijk koudbloedige dieren, die pas lekker kunnen bewegen als ze zijn opgewarmd. Vrouwtje zandhagedis legt haar eitjes in een zelf gegraven holletje. En weet je wat? Door de zonnewarmte worden de eieren verder uitgebroed. Mooi hè!
'Pap, we zijn even bij het waterhappertje hoor’
Quizzz… 1. Ra, Ra, wat eten zandhagedissen? a. Muizen. b. Kevers, sprinkhanen, spinnen. c. Konijnen.
Waternet zuivert drinkwater in de Amsterdamse Waterleidingduinen, voert afvalwater af, houdt het oppervlaktewater schoon en onderhoudt dijken, sluizen en gemalen. In ‘Mijn water’ vertellen klanten van Waternet over het gebruik van Amsterdams leidingwater.
2. Houden zandhagedissen een winterslaap denk je? a.. Ja, op een verborgen plekje bijvoorbeeld in een muizenhol. b. Nee.
Wie? Danko (rechts op foto) en Lumen w onen op het Henrick de Keijserplein in hartje A msterdam. Als hun vader Joop ze uit school heeft gehaald, springen ze geregeld op de fiets om te r avotten in het nabijgelegen stadspark. Vandaag mag ook Niels (links op foto), Lumens vriendje, mee. Als de jongens natte voeten hebben gehaald in de vijver, in de bosjes op oorlogspad zijn geweest en moe zijn van het voetballen, hebben ze dorst. “Pap, we zijn even bij het waterhappertje hoor,” zegt Danko tegen zijn vader.
3. Waarom hebben zandhagedissen een schuilplaats nodig? a. Om verstoppertje te spelen. b. Als ontmoetingsplek. c. Als bescherming tegen té hoge temperaturen en aanvallers . 4. Kunnen zandhagedissen hun staart laten afbreken? a. Ja, als ze door een vijand gegrepen worden. b. Nee, de staart zit vast aan hun lichaam.
Waar? De ingang van het Amsterdamse Sarphatipark. Het park in De Pijp is met 4.5 hectare zeker niet
het grootste stadspark, maar wel een van de drukst bezochte in onze hoofdstad. Het is vernoemd naar de arts, stedenbouwer en weldoener Samuel Sarphati. Voor het ontwerp is in 1885 gekozen voor de Engelse landschapsstijl. In 2004 kreeg het park een grote opknapbeurt, waarbij verbetering van de waterkwaliteit een belangrijke doelstelling was. Hiervoor is onder meer een ecologische waterzuivering met riet aangelegd. Wat(er)? Jaarlijks plaatst Waternet in Amsterdam op 90 plekken de bekende drinkwaterfonteintjes, ook wel waterhappertjes genoemd. Dit jaar was dat voor de 110e keer! De Amsterdamse stadsdichter Menno Wigman schreef hiervoor een gedicht. De happertjes staan er tot de herfstvakantie. Dan haalt Waternet ze weer weg. ‘De winter van misnoegen is voorbij. Zie hoe ik parel in het voorjaar. Buig je vrij en drink van mij.’
Antwoorden: 1b, 2a, 3c, 4a.
13
12 bewoners van de AWD paspoort
Latijnse naam: Anax imperator Lengte: 6 tot 8 cm Te herkennen aan: Het fraaie groene lijf, bij mannetjes aan de achterkant hemels blauw Leefomgeving: Vliegt in de AWD van half mei tot eind oktober bij poelen en andere stilstaande of langzaam stromende wateren Voedsel: Insecten Opmerkelijk: De grote keizerlibel paart in bomen. Het wijfje zet in het water eitjes af, waar de ‘haften’ een tot twee jaar verblijven, voordat ze uit het water kruipen
Zomerse drukte ‘s Zomer laten de duinen zich van hun mooiste kant zien. Bloeiende duinplanten trekken hele legers insecten aan. Zoals het icarusblauwtje, een vlinder die is te vinden rond klaver. Langs oevers van poelen en sloten jaagt de grote keizerlibel. Als de schemer invalt, is de watervleermuis actief.
Woestduin en Vinkenduin naar de Waterleidingduinen. Boven het wateroppervlak jagen ze op insecten. Iedere nacht leggen ze zo een afstand van zo’n vijf kilometer af om te eten. Op de landgoederen leven ze in koloniebomen. In de Waterleidingduinen zijn bunkers als overwinterplaats populair. Veel bunkers zijn hiervoor door Waternet geschikt gemaakt.
Icarusblauwtje Icarusblauwtjes zijn een van de meest voorkomende vlinders in ons land. Ze zijn ook in de AWD veelvuldig te zien in bloemrijke graslanden. Deze blauwtjes brengen de nacht door in groepen, waarbij ze met de kop naar beneden in vegetatie hangen. Wie een nectardrinkend blauwtje kalm nadert, kan met een zoomlens mooie foto’s maken.
Duinwespenorchis De duinwespenorchis dankt zijn naam aan de wespen die deze prachtige orchideeënsoort bestuiven. In de duinen bloeit hij van half juli tot augustus. Insecten vinden in de bloemen geen nectar, maar wel een suikerhoudend weefsel. Naast de duinwespenorchis zijn de duinen ook rijk aan andere orchideeën, zoals de bijenorchis en de rietorchis.
Watervleermuis Watervleermuizen vliegen iedere nacht in grote aantallen vanuit de landgoederen Leyduin,
icarusblauwtje
watervleermuis
Grote keizerlibel Op warme en windstille dagen kun je de grote keizerlibel van een afstandje horen aankomen. Zijn vleugels lijken tijdens het vliegen een beetje onder stroom te staan en maken daardoor een opvallend knisperend geluid. Deze grote libel met zijn opvallende groene lijf is nauwelijks te missen. In grote aantallen zijn ze vooral actief van half juni tot eind augustus.
De grote keizerlibel vertoont geregeld kannibalistische trekjes. Zo eet hij niet alleen vlinders en vliegen, hij haalt ook de neus niet op voor soortgenoten. Zelf is hij ook prooidier. Boomvalken en kwikstaarten zijn gek op libellen. Op een late zomeravondvlucht wordt hij een enkele keer gegrepen door de watervleermuis.
14 uitgelicht
15
Zomertip van: boswachter Gerard
Picknicken met de h erder Onze schaapherders zijn weer in het duin! Herder Daphne Hogeweg hoedt onze mooie kudde Drentse heideschapen samen met haar hond Ewan. En Daphne van Zomeren is weer aanwezig met haar kudde Schoonebekers, en krijgt daarbij hulp van haar honden Sem en Jan. Ook dit jaar is er weer een aantal excursies met paard en wagen op zoek naar de herder, zowel voor kinderen als volwassenen. Daarnaast is er een nieuwe, spannende en ook nog eens lekkere excursie voor kinderen van 6 tot 12 jaar:
99
100
98
99
100
101
22167
0
200
500
Bennebroek
Heemstede
62384/2
21913
4. Vlak voor het
toegangshek naar rechts. 5. Bij het eers te kruispunt naar rechts. 6. Graspad volgen en bij de duin het water lope rel n (niet oversteke (sloot) links langs n). 7. Het eers te bruggetje naar rechts (duin rel oversteke n). 8. Op de Y splitsing rech ts, bij een sten (oude grenspaa en paaltje l).
22010
route
22159
km
9. Op het halfv erharde pad naar
22167
10. Voorbij het ruisende
0
22235
u naar links.
13. De betonnen sloot oversteke n en rechtdoo dennenbos in, r het hier links aanh ouden. 14. Bij driespron g gaat u naar rechts. 15. Bij verharde weg linksaf. 16. Vlak na het blauwe paaltje naar rechts. Loop aan het kana al. evenwijdig 17. Halfverha rde weg u links de voge oversteken. Na 150 mete r passeert lkijkhut. 18. Pad lang s het kanaal blijven volge n. 19. Bij de klink erweg langs het kana deze oversteken en een sma al volgen. l pad
Waternet heeft van Europa een mooie 4 LIFE+-subsidie gekregen om de natuur in de AWD de komende jaren een extra impuls te geven. Ook de provincie NoordHolland levert hiervoor een financiële bijdrage. Tijdens deze excursie laat de boswachter zien welke werkzaamheden al zijn verricht, en wat we het komende jaar gaan doen. 2142
22169
en volg het hout en pad.
dit pad gaat
200
500
11. Langs de bosrand
links en links
water naar links het
aanhouden.
bospad op.
lopen, links ziet u open duingebi ed. 12. Loop rech tdoor tot u bij een hekwerk voor het hek komt. Hier rech langs en rech ts t op het denn enbos aflopen .
1000 m.
481
484
482
485
Schapenla
Kleurrijke vlinderroute!
BEZOEKERS CENTRUM DE ORANJEKOM
Het bezoekersc entrum ligt bij ingang Oase over andere . Hier vindt u wandelroutes, informatie excursies, water In het winkeltje zuivering en zijn streekprod natuurbeheer. ucten en leuke toilet ten aanw boeken te koop ezig en u kunt . Er zijn er koffie en thee kopen. 1e Leyweg 6 (tegenover Voge lenzangseweg 2114 BH Voge 21) lenzang
We hebben een leuke, nieuwe vlinderroute voor u uitgezet. Onderweg heeft u grote kans om vele mooie soorten tegen te komen, zeker als u kiest voor een wat warmere, zonnige, niet al te winderige dag. In de folder VLINDER Amsterdams ROUTE 2 4 e Waterleiding die in het bezoekerscentrum voor duinen €1,- verkrijgbaar is, kunt u aankruisen welke vlinder u heeft gespot. Ook leuk voor kinderen!
20. Dit pad kom t uit op de verh arde weg richt de uitgang. ing
21. Voor het bezoekerscen trum gaat u de
eerste weg links .
Telefoon: 020 – 608 7595 Di t/m zo 10.00 – 17.00 uur En op alle feest dagen geop end.
Toegang Een toegangska artje
Auto Parkeren bij
kost € 1,50 per
de hoofdingan
dag.
g kost € 2 per
dag.
Openbaar vervo er Bus 9 rijdt 1x per uur van NS station Heem naar Vogelenza stede - Aerd ng. enhout
Eten en drink en Bij ingang Oase vindt u Uitsp anning De Oase van 10.00 – . Dagelijks geop 20.00 uur. end
Meer inform
atie op www.w
aternet.nl/AW D
KM
KM
480
eten en drinken
3
weiland
zand
bebouwing
INEN
niet toegankelijk gebi ed bos
Colofon
Artdirectie en ontwerp: Lava.nl (Noortje Boer) Tekst: Michel Verschoor
km
3,6
Hillegom
479
onverharde weg / voetpad afstand tussen 2 oriëntatie punten
Struinen is een uitgave van Waternet en wordt op verzoek gratis toegezonden. U kunt zich aanmelden via
[email protected] verharde wegen
Apeldoorn
478
Redactie: Afdelingen Bron & natuurbeheer en Communicatie, Waternet
e registers,
479
Hillegom
478 Apeldoorn re registers, r en de openba
477
voor het kadaste
481
483
eten en drinken
3
weiland
bebouwing
zand
onverharde weg / voetpad
afstand tussen 482 2 oriëntatie punten km
3,6
480
LEIDINGDU
niet toegankelijk gebi ed
bos
Schaapsherders De herders en hun schapen zijn weer actief op verschillende locaties in het duin. Ook de schapen, zorgen er al grazend voor dat het duinlandschap op moeilijk bereikbare plekken open blijft. Heel wat schapen zijn ondanks de barre winter weer moeder geworden. De speelse lammetjes zijn dan ook overal in het duin te bewonderen.
p
479
480
Vrijwilligers Omdat het broedseizoen is werken onze beheer vrijwilligers met een handzaag om Amerikaanse vogelkers te bestrijden. In de loop van de zomer pakken we het maaiwerk in het veld weer op.
21912
23356
bezoekerscen trum.
11-04-13 09:54
DUINEN
483 481
482
Onder water maaien Het maaiwerk start in de kanalen met een maaiboot en vanaf het schouwpad met een trekker. Dit doen we om de nu weer weelderig groeiende waterplanten uit de waterstroom te houden. De roosters en dammen worden door de werkploeg vrijgehouden van los drijvende waterplanten die zich daar ophopen.
3. Aan het eind van
LIFE-excursies
11. Dan rech tdoor en u kom t weer bij het bezoeker scentrum.
Koeien De kleine kudde koeien die gedurende de winter in het veld overwinterde, is weer versterkt met koeien van de boerderij. Ze zullen stukken terrein die zijn geschoond van Amerikaanse vogelkers openhouden, totdat we daar de woekerende vogelkers onder controle hebben.
VVV, tevens kaartverk oop parkeerplaats NS station gebied waarbinn een toegangskaarent verplicht is 481 wandelroute 30km
dd 1
RDAMSE W ATERLEIDIN G
Vlinderroute.in
t kaartautomaat
Wandelkaart
484
13.10.0190
Vertrek vana f het
2. Steek het plein over
Bezoekersce ntrum De Oranjekom
an
22235
Reparaties In het voorjaar en de vroege zomer laten we de natuur zoveel mogelijk met rust. In het broedseizoen houden we ons voornamelijk bezig met het repareren van wegen en paden. Ook worden plaatselijk rasters gerepareerd.
1.
21718
1000 m.
AWD* l/ mer
22169
verharde wegen
485
Werkzaamheden zomer 2013 22159
Picknicken met de herder. De kinderen krijgen namelijk een mooie knapzak met lekkers mee. Tijdens de picknick kunnen kinderen de herder een handje helpen, want er is altijd iets te doen. Ook zijn er mooie verrekijkers. Wie kan de meeste schapen tellen? De verrekijkers zijn beschikbaar gesteld door House of Outdoor & Optics. De kinderen worden vanaf het bezoekerscentrum per busje naar de herder gebracht en weer opgehaald. Voor data en tijdstippen: zie achterzijde.
VLINDERROU TE 4 KM
ingang Oase 21699
Heemstede
2142
een mooie vlin der gespot en vastgelegd op camera? Dee l uw foto dan op de AWD site : www.waterne t.nl/AWD. Veel wandelp lezier!
8. Bij T splits ing naar rech ts en de (rechts ziet u een bankje met volgende naar links een prullenba k). 9. Dit pad blijve n volgen en stee totdat u weer ds links aanh ouden langs een wate r loopt. 10. Hier gaat u rechts de brug over en direc weer naar rech t ts.
102
482
Heeft u onderw eg
484
22010
an
21913
483
62384/2
Heemstede
Bezoekersce ntrum De Oranjekom 21912
23356
Schapenla
1. Vertrek vana f het bezoeker scentrum. 2. Ga dan links af lang bij de brug rech s het bezoekerscentrum , tdoor. 3. Bij het eers tvolgende pad gaat u links naar het water. 4. Bij de kroo shekreiniger (hier worden bladafval auto takken en matisch uit het loopt u rechts water gehaald), langs het wate r (niet oversteke n). 5. Wandel door tot u en pad omhoog een boogbrug ziet. Brug oversteken volgen. Vervolge rechts. Na 25 meter weer naar ns links en direct naar links een gras pad op. 6. Doorlope n tot een open vlakte (Zandvoo rter vlakje). 7. Hier links aanhouden tot de kastanjeb dan rechts rond oom, het bomengr volgen omhoog oepje het zand pad het bos in.
Overveen
485
VLINDERROU TE 2 KM
ingang Oase
487
2 km
486
486
route 21718
480
487
VLINDERRO UTE
Herkent u een vlinder wannee r die voorbij vliegt? Om het u tijdens de Vlin derroute iets makkelijker te maken, geven we van elke vlinder een paa 21699 r kenmerken. Zoals rond welke plant u de vlinder kun t zien dwarrel en en in welke tijd . Bekijk ze op de achterzijde van deze fold er.
485
488
488
Heemstede
Bloemendaa l aan Zee / Overv een 97
484
102
483
Overveen
Bennebroek
101
VVV, tevens kaartverk oop parkeerplaats NS station gebied waarbinn een toegangskaarent verplicht is wandelroute 30km
98
Tijdens de excursie met schoolkinderen van de Blauwe Leeuwerik worden veel plukjes haar gevonden. Ook valt ons op dat konijnen, vossen en herten veelvuldig met hun poten zitten te krabben. We zien de haren in het rond vliegen. De winterkleren worden uitgetrokken, tijd voor de dunne zomervacht. Het is zonnig weer en tijdens de wandeling gaan de jassen uit. Langs de duinrel wordt er achter libellen en vlinders aangerend en zien we een zanglijster en twee vinken aan de waterkant een bad nemen. Even later sluipen we naar een zandhagedis, die zich aan het opwarmen is in een stuifkuil. Tegen de zuidhelling liggen twee mensen met opgerolde broekspijpen en uitgetrokken schoenen te slapen in de zon. Het is zomer, mensen en dieren gaan uit de kleren. Ondanks de pret, kan ik het niet laten om tegen het jonge stel te zeggen: “denk om de teken en blijven smeren!”
MSE WATER
Bloemendaa l aan Zee / Overv een 97
Nieuw!
Aan deze Struinen werkten mee: Miranda Kok, Gerard Scholten, Peter Olijhoek, Judith van de Vlekkert
Fotografie: Alwin Slomp, Gerard Scholten, Michel Verschoor, Huub Slingerland, Piet Broekhof, Tjeerd Maas, Pierre Kamps, Vincent van der Spek Tips voor de redactie:
[email protected] Redactie Struinen Vogelenzangseweg 21 2114 BA Vogelenzang
16 activiteitenkalender Amsterdamse Waterleidingduinen
JULI Workshop schapenkleed vilten Hele dag, buiten, vanaf 16 jaar
10.30
BC De Oranjekom
€ 95,-
Wandeling met natuurgidsen Picknicken met de herder (6-12 jr) LIFE+ excursie: uitleg over alle projecten Wandeling met natuurgidsen voor vroege vogels Workshop natuurfotografie voor beginners (vanaf 16 jr) Met paard en wagen op zoek naar de herder Kinderexcursie voor 1 volwassene met 2 kinderen tot 8 jaar
13.00
BC De Oranjekom BC De Oranjekom ingang Oase ingang Zandvoortselaan BC De Oranjekom ingang De Zilk
gratis
Fietsexcursie Natuur en meditatie
13.00
BC De Oranjekom ingang Oase
€ 5,-
Wandeling met natuurgidsen Met paard en wagen op zoek naar de herder Kinderexcursie voor 1 volwassene met 2 kinderen tot 8 jaar
13.00
BC De Oranjekom ingang De Zilk
gratis
14.00
wo 7
Ssstt…hier wordt gewandeld Avondwandeling met boswachter
20.00
ingang Oase
€ 5,-
VR 9
Fietsexcursie Wandeling met natuurgidsen voor vroege vogels Waterbeestjes (vanaf 6 jr, met volwassene) Picknicken met de herder ( 6-12 jr) Spectaculaire cultuurhistorische rondrit (vanaf 16 jr) LIFE+ excursie: uitleg over alle projecten Nacht van de Europese vleermuis Vanaf 8 jr, met volwassene
13.00
€ 5,-
20.30
BC De Oranjekom ingang Panneland BC De Oranjekom BC De Oranjekom ingang Oase ingang Oase BC De Oranjekom
Met paard en wagen op zoek naar de herder
10.30
ingang De Zilk
€ 10,-
Wandeling met natuurgidsen Nationale nachtvlindernacht, monitoren nachtvlinders Aanmelden: 023- 5289009,
[email protected]
13.00
BC De Oranjekom ingang Oase
gratis
Wandeling met natuurgidsen voor vroege vogels Picknicken met de herder (6-12 jr) Ssstt…hier wordt gewandeld Avondwandeling met boswachter
07.00
ingang De Zilk BC De Oranjekom ingang Oase
gratis
LIFE+ excursie: uitleg over alle projecten Met paard en wagen op zoek naar de herder Kinderexcursie voor 1 volwassene met 2 kinderen tot 8 jaar
15.00 14.00
ingang Oase ingang De Zilk
gratis
wo 18 vr 27
Fietsexcursie
13.00
BC De Oranjekom
€ 5,-
ZA 6 ZO 7 / 21 wo 10 / 24 d0 11 zo 14 zo 14 wo 17 VR 19 WO 31
14.00 19.30 05.30 05.45 14.00
20.00
€ 10,gratis gratis € 10,€ 10,- (3p.)
€ 7,50
AUG mei
ZO 4 / 18 wo 7
zo 11 zo 11 wo 14 / 28 wo 21 Do 22 VR 23 wo 28
(volwassenen)
06.15 14.00 14.00 19.30 18.30
€ 10,- (3p.)
gratis gratis € 10,€ 7,50 gratis gratis
SEP zo 1 / 15 vr 6 zo 8 wo 11 / 25 wo 11 d0 12
BC Bezoekerscentrum
20.30
14.00 19.00
Bij deze excursie is aanmelden nodig en geldt een maximum aantal deelnemers
Bezoekerscentrum De Oranjekom 1e Leyweg 6 (ingang Oase) 2114 BH Vogelenzang Telefoon: 020 - 608 75 95 Dinsdag t/m zondag 10.00 – 17.00 uur En op alle feestdagen
Aanmelden excursies Vanaf een maand van te voren bij het bezoekerscentrum. Excursies duren ongeveer twee uur. Voor de fietsexcursie is een goede conditie vereist. Graag tijdig afmelden als u niet mee kunt. Meer informatie vindt u op www.waternet.nl/awd
gratis
€ 10,€ 5,-
€ 10,- (3p.)
toegangskaartje altijd verplicht
Over Waternet Waternet houdt zich als eerste organisatie in Nederland bezig met de hele cyclus van water: het schoonmaken en aanvoeren van drinkwater, afvoeren van afvalwater en het onderhouden van dijken en waterkeringen.
