Stress – de grootste vijand van elke therapie? Door Dorthe Krogsgaard en Peter Lund Frandsen, Denemarken, juli 2007 Dit artikel geeft een paar tips voor het werken met gestresseerde cliënten en beschrijft het belang van het in staat zijn om nieuwe kennis rond stress over te brengen naar je cliënten. De meeste mensen in de geïndustrialiseerde delen van de wereld ervaren stress als deel van hun dagelijks leven. Wanneer we de Deense dagbladen van de laatste paar maanden doornemen verschijnt er amper een exemplaar zonder een artikel over stress. In de USA stelt de ‘National Safety Council’ (Nationale VeiligheidsRaad), dat er elke dag 1 miljoen Amerikanen afwezig zijn op het werk als gevolg van stress. Dit kost de maatschappij een indrukwekkende 150 miljard dollar per jaar. Het laatste decennium is er een ware explosie geweest van raadgevers en therapeuten die advies aanbieden aan gestresseerden. ‘Stress management’ heeft zich volledig geïntegreerd in onze moderne woordenschat. Reflexologen hebben een belangrijke rol te spelen in deze ontwikkeling. We bezitten immers uitstekend gereedschap om mensen te helpen hun stressniveau te verminderen.
Aarden In eerste instantie is er het feit dat we op de voeten werken om onze cliënten te helpen terugkeren naar het gevoel met hun wortels verbonden te zijn – ze worden geaard. Dit klinkt waarschijnlijk – en het is het ook – heel eenvoudig, maar is niettemin een belangrijke eerste stap naar het verminderen van stress.
Stop het denken Het is naar onze ervaring een goed idee om een gestresseerde klant te vragen om zich, tijdens de behandeling, op zijn lichaam te focussen en in het bijzonder op zijn voeten. Vraag hen om ‘hun hoofd te verlaten’ en te stoppen met denken. Dat onze energievelden sterk beïnvloed worden door onze gedachten en concentratie werd reeds door meerdere onderzoekers wetenschappelijk vastgesteld. We hebben ondervonden dat het therapeutische resultaat positief opgewaardeerd wordt wanneer we de cliënten bij het praktische werk betrekken door hen te vragen om hun aandacht evenals hun intentie te focussen op de interactie cliënt-therapeut en zichzelf toelaten om hun energievelden, zowel binnen als rond hun fysiek lichaam, te voelen. Naar onze mening zal een sessie efficiënter zijn wanneer cliënten niet in slaap vallen; de energie van hun bewustzijn versterkt de genezingskracht.
Stress is ook een chemische reactie Heel wat mensen geloven dat stress een volledig psychologisch fenomeen is, en zijn verbaasd wanneer ze te horen krijgen dat het ook te maken heeft met de chemie van het lichaam. De fysieke kant van stress wordt bepaald door het autonoom zenuwstelsel (AZS) en de hormonen adrenaline en cortisol. Wanneer we gedurende een langere periode oog in oog staan met stress – en ons voortdurend voelen als opgejaagd wild – zullen we ons uiteindelijk uitgeput voelen. De systemen van het lichaam kunnen deze hoge druk niet aan en het stresshormoon cortisol verliest zijn effect na ongeveer één uur, dan dringt het o.a. ons immuunsysteem binnen.
Wanneer de stresssituatie aanhoudt zullen sommigen volledig instorten, waardoor het dikwijls maanden duurt vooraleer de symptomen verdwijnen. Geheugenverlies komt vaak voor en het kan tot een jaar duren vooraleer dit weer genormaliseerd is, gezien de zenuwellen in ons brein traag herstellen.
Het autonoom zenuwstelsel Gezien het autonoom zenuwstelsel (AZS) een heel belangrijke rol speelt bij stress zullen we kijken naar de mogelijkheden om dit systeem met reflexologietechnieken aan te spreken. Het AZS is het onbewust deel van ons zenuwstelsel, dat bestaat uit 2 delen: het sympatisch en het parasympatisch zenuwstelsel. Deze twee helften spelen een tegenovergestelde rol en een juist evenwicht tussen beiden is cruciaal voor een normale lichaamsfunctie. Het sympatisch deel is actief wanneer we energie verbranden, de ‘vecht of vlucht’ reactie. Het parasympatisch systeem aan de andere kant is verantwoordelijk voor het aanvullen van onze reserves, vertering, herstelprocessen en voortplanting. In geval van stress helt het evenwicht over naar de sympatische kant, met té veel activiteit in dit systeem. Dit is de fysiologische kant van stress. Wanneer we de anatomische lay-out van het AZS (figuur 1) bekijken geef dan eens speciale aandacht aan de oorsprong van de twee delen in de hersenstam en het ruggenmerg. De sympatische zenuwcellen vinden we terug in het ruggenmerg tussen thoracaal 1 en lumbaal 2, terwijl de parasympaticus zijn oorsprong heeft in de hersenstam en in het sacrum tussen sacraal 2 en 4. Reflecteren we dit op de voeten dan zijn dit dezelfde zones die we gebruiken voor het AZS.
Figuur 1 Het Autonoom ZenuwStelsel
Stress en stijve spieren Naast het bezenuwen van de organen zoals aangetoond, zendt het sympatisch zenuwstelsel zenuwvezels naar de gladde spiercellen in alle arteries en arteriolen. Dit is hoe de bloedstroom naar alle lichaamsdelen gecontroleerd wordt, en dit is ook het mechanisme achter de symptomen van stijfheid, pijnlijke spieren en andere klachten aan het spier- en skeletsysteem, zoals dikwijls voorkomt bij gestresseerde personen.
Reflexen voor de oorsprong van het AZS Deze reflexen zijn gelokaliseerd op de plantaire zijde van de voeten en daar we te maken hebben met de centrale structuren van het zenuwstelsel, werken we op de benige structuur van de voeten. Figuur 2 toont hoe de sympatische reflexen gelokaliseerd zijn langs metatarsaal I en het eerste wigvormige been (cuneiform). De parasympatische reflexen bestaan uit 2 delen, één in de hersenstam die correspondeert met het distale kootje van de grote teen over het gewricht reikend tot het proximale kootje. De andere in het sacrale gedeelte van het ruggenmerg, deze vind je op de talus net onder de mediale enkel (malleolus mediale). Een efficiënte manier om deze reflexen langs het bot te bewerken, is het plaatsen van het mediale deel van de duim plat tegen het bot, om het dan naar beneden te draaien naar de plantaire kant, terwijl het weefsel zachtjes weggedrukt wordt en we zuiver contact krijgen met het benige oppervlak (zie figuur 3).
Figuur 2: Reflexen voor het autonoom zenuwstelsel
Wanneer je deze zones bewerkt zou je gebruik kunnen maken van de klassieke reflexologietechnieken om zowel het sympatisch als het parasympatisch deel te bewerken, om dan het lichaam de uitbalancering van beide systemen te laten doen. Of, indien je daar de voorkeur aan geeft, zou je kunnen denken in termen van stimulatie of sedatie. In een stresssituatie zou het aan te bevelen zijn om de parasympatische zijde te stimuleren en de overbelaste sympaticus te ontspannen.
Figuur 3: Behandelingstechniek
Een goede ontspanningstechniek wordt getoond in figuur 4, waar je de volledige reflex overspant met beide duimen. Maak gebruik van een heel lichte aanraking terwijl je de zone zo een tijdje vasthoudt en de energie laat vloeien. De meeste cliënten vinden deze greep heel relaxerend en comfortabel. Neem je tijd en vind een comfortabele positie voor jezelf, denk eraan dat een cliënt nooit meer ontspannen is dan de therapeut!
Figuur 4: Relaxeren van de sympatische reflex
Stress – de grootste vijand van een therapie! Ook al voer je bij een gestresseerde cliënt de beste reflexologietechnieken uit, met de beste intenties, toch is de kans groot dat de inspanningen verloren zijn en dit omdat het gestresseerde lichaam een slecht ‘luisteraar’ is. Reflexologie ondersteunt de zelfgenezingsmogelijkheden van de cliënt, maar wanneer men gestresseerd is worden deze systemen tot een minimum herleid. Daarom is het van het grootste belang dat de sessies begonnen worden met technieken die het stressniveau verlagen en tegelijk het parasympatisch zenuwstelsel weer op gang brengen.
Het behandelen van een gestresseerde cliënt Hier volgen enkele zaken die je kunt uitproberen bij de aanvang van een reflexologiesessie van een gestresseerde cliënt: -
-
Vooraleer ze zich op de massagetafel leggen of in de behandelstoel zetten, vraag je hen om even recht te staan met de knieën lichtjes gebogen terwijl ze hun hele lichaam schudden, laat hen ‘de stress uit hun lichaam schudden’. Dit is nu juist dé instinctieve reactie van dieren in het wild, wanneer ze een aanval hebben overleefd. Mensen hebben dit aangeboren instinct ook nog, maar als gevolg van culturele codes of gedrag laten we onszelf niet langer toe dit te gebruiken. Indien mogelijk, laat cliënten praten over hun stress. Advies nr. 1 bij stress: praat erover met anderen! Vraag hen om te trachten ‘hun hoofd te verlaten’ om zich op hun lichaam te focussen. Vraag hen om de gewaarwordingen in hun voeten en in de rest van hun lichaam te registreren. Neem de tijd om ‘je af te stellen op’ en om ‘binnen uitgenodigd’ te worden. Bekijk ook het artikel ‘Wat maakt het grote verschil tussen reflexologiebehandelingen?’ (‘What Makes the Big Difference in Reflexology Treatments?’)
Begin de sessie door het AZS te bewerken. Probeer bij heel gestresseerde individuen de hierboven getoonde relaxatietechnieken.
International Slow Movement (Internationale Trage Beweging) Een andere manier om je gestresseerde cliënten te helpen is door hen te informeren over de wereldwijd groeiende ‘Slow Movement’ (Trage Beweging). Deze beweging legt er de nadruk op dat we tijd moeten maken om de snelheid van het leven te verlagen. De Canadees Carl Honoré was een belangrijk inspirator voor deze beweging en zijn boek ‘In Praise of Slow’ (In het Nederlands: ‘Slow’ en ‘Slow kids’) werd vertaald in 26 talen. De ‘Slow Movement’ overspant veel levensfacetten en veel verschillende mensen voelen zich aangesproken: van koks die ‘slow food’ (trage voeding’) promoten tot topmensen van IBM die hun werknemers de instructie geven om hun mails slechts tweemaal daags te lezen.
Leer meer In de workshop ‘Round about: Stress’ van Touchpoint gaan we verder in detail in op de stressmechanismen, en op manieren om met reflexologie hiermee om te gaan. Vertaling/Translation NVBR (Nationaal Verbond der Belgische Reflexologen)
