Strategie met toekomst

     

Strategie met toekomst  Van absolute veiligheid naar duurzame vrede 

  Israël en Palestina  In het Nieuwe Midden Oosten1  

  Luc Reychler2

         

Speaking out notes # 3, Leuven, maart 2011  Actueel denken en leven 28 maart 2011, Brasschaat 

 

1

Strategie met toekomst  Van absolute veiligheid naar duurzame vrede    Israël en Palestina  in het nieuwe Midden Oosten  Luc Reychler          Dank  u  voor  de  uitnodiging.  Ik  zal  me  uitspreken  over  één  van  de  meest  beklijvend conflicten in de wereld, dat sinds meer dan zestig jaar woekert in het  Midden Oosten: het conflict tussen Israël dat meer dan drie vierden (78%) van  het  vroeger  Palestina  bestrijkt  en  wat  er  nog  overblijft:  de  bezette  Palestijnse  gebieden. In het woelig politiek landschap van het Midden Oosten kan een faire  en spoedeisende oplossing niet meer worden uitgesteld. Mijn verhaal bestaat uit  drie delen. Het eerste en kortste deel, belicht mijn uitgangspunten, de methode  van analyse, en het profiel van de analist. Het tweede en langste deel geeft een  antwoord  op  verschillende  vragen,  zoals:  Waarom  is  dit  conflict  zo  belangrijk?,  Waarover gaat het eigenlijk? Wat zijn de grondoorzaken? Wat zijn de kosten en  baten?  en  Hoe  moeilijk  is  het  om  tot  een  oplossing  te  komen?  Het  derde  deel  evalueert  het  huidig  conflict  en  vredesbeleid  Israël,  de  Palestijnen  en  hun  bondgenoten; onderzoekt de pros en cons van verschillende toekomst scenario’s,  en pleit voor een grondige alternatieve aanpak.      

 

2

Deel 1. Uitgangspunten, methode en analist  Uitgangspunten  Het  eerste  uitgangspunt  is  dat  de  unilaterale  militaire  aanpak  van  het  conflict  niet  alleen  de  onveiligheid  en  instabiliteit  in  de  regio  doet  toenemen,  maar  tevens de kansen op een duurzame vrede ondermijnt. De enorme militaire macht  van  de  VS  en  de  regionale  militaire  superioriteit  van  Israël  heeft  allesbehalve  bijgedragen  tot  duurzame  vredesopbouw.  Het  tweede  uitgangspunt  is  dat  het  Israëli –Palestijns conflict een steeds negatievere invloed heeft op het imago van  de  zgn.  democratisch  Westen,  niet  alleen  in  de  Arabische  en  Moslim  gemeenschap, maar ook in de rest van onze sterk verweven planeet. Vooral het  door het gebruik van dubbele standaarden is de legitimiteit van het buitenlands  beleid sterk afgezwakt. Alleen de westerse staten voeren oorlog; ze pleiten voor  democratisering, maar steunen ze autoritaire regimes en isoleren niet bevriende  democratisch  verkozen  partijen  (zoals  FIS  in  Algerije,  Hamas  in  de  Palestijnse  gebieden,  Hezbollah  in  Libanon);  bovendien  laten  ze  oogluikend  de  kolonisatie  van  de  bezette  gebieden  toe.  Het  derde  uitgangspunt  is  dat  de  creatie  van  duurzame vrede tot de mogelijkheden behoort; het is een realistische optie. De  Europese Unie is een rolmodel. Voor 1945 was het de meest bloedige regio ter  wereld:  het  was  de  bakermat  van  twee  wereld  oorlogen;  fascistische  en  nazistische dictaturen; genocidair geweld tegen Joden, Slaven, Zigeuners, homo’s  en  andere  ‘ongewenste’  groepen;  en  de  koloniale  overheersing  van  andere  werelddelen.  De  Tweede  Wereldoorlog  eiste  meer  dan  zestig  miljoen  dodelijke  slachtoffers, met inbegrip van ongeveer zes miljoen joden in de Holocaust. In de  tweede  helft  van  de  20ste  eeuw  ontpopte  Europa  zich  tot  een  zone  van  duurzame  vrede.  Het  verving  nationale  veiligheid  door  coöperatieve  veiligheid,  exclusief nationalisme door meervoudige loyaliteiten; economische muren door  economische  samenwerking;  het  maakte  een  einde  aan  haar  kolonies;  het  opende  het  ijzeren  gordijn  en  sloopte  de  muur  tussen  Oost  en  West Europa.  In  het Israël –Palestina conflict hoor je veel over ‘ het Europa van toen ‘ en wordt  ten gepaste en ongepaste tijde met de vinger gewezen naar de toestand van meer  dan  65  jaar  geleden.  Dit  is  begrijpelijk  en  op  zich  zelf  geen  probleem;  het  probleem is dat de wijsvinger, geen aandacht heeft voor de drie vingers die naar  zichzelf  wijzen  en  dat  er  weinig  of  niets  geleerd  is  geworden  van  het  nieuwe  Europa: de Europese Unie. Het vierde en laatste uitgangspunt is dat de huidige  toestand in de bezette gebieden onhoudbaar is en dringend geremedieerd dient  te worden. De opportuniteitskosten zijn zeer hoog. Hoe meer tijd verloren gaat,  hoe  groter  de  kans  op  een  verliesverlies  uitkomsten.  Bovendien  reiken  de  Verenigde  Naties  en  Arabische  Liga  al  jaren  een  royale  oplossing  aan  op  een  zilveren schaal3. 

 

3

Methode  De  resultaten  van  een  volledige  conflictanalyse  worden  niet  altijd  in  dank  afgenomen. De conflicterende partijen, vooral de sterkste, trachten hun definitie  van  het  conflict  en  hun  oplossingen  op  te  dringen  en  de  vredesgesprekken  te  monopoliseren. Dissidente opinies zijn niet welkom. Ze worden gestigmatiseerd  als  onbekwaam,  als  verraders,  als  niet  vaderlandslievend,  anti‐Amerikaans,  antisemitisch, lepraleiders, Islamofoben enz. Frequent, wordt de toegang tot de  officiële  media  bemoeilijkt;  worden  promotiekansen  ingedijkt,  bedreigd  of  vliegen de gevangenis in. De analyse van conflicten wordt ook moeilijk gemaakt  door emoties die inherent zijn aan conflicten. Het zich inleven in posities van de  andere  betrokken  partijen  is  gemakkelijker  gezegd  dan  gedaan.  Toen  ik  in  februari  de  evenementen  op  het  Tahrir  plein  in  Cairo  volgde  kon  ik  mijn  gelukstranen  niet  bedwingen.  Ik  verdraag  geen  machtsmisbruik.  Het  was  verrukkelijk  te  zien  hoe  burgers  hun  gevoel  van  onmacht  omzetten  in  geweldloze  weerbaarheid  en  verzet.  Mijn  conflict  analyse  is  gekenmerkt  door:  (a) een overwegend gedragswetenschappelijke aanpak, (b) het belang dat wordt  gehecht aan prognose, en (c) respect of eerbied voor alle betrokken burgers.  Vooreerst,  benader  ik  conflicten  als  een  gedragswetenschapper.  Ik  vraag  aan  studentanalisten  om  niet  te  moraliseren,  psychologiseren  en  legaliseren  en  om  de etiketten en de verpakking ervan te verwijderen. Voorbeelden van etiketten  zijn:  beschaafde  en  onbeschaafde  (onbeschofte)  mensen,  uitverkoren  en  niet  uitverkoren volkeren, gekke en realistische leiders, landen die tot de as van het  kwaad  of  het  goede  horen,  legaal  versus  illegaal  gedrag,  terrorisme  en  antiterrorisme,  islamo‐,  christo‐  of  judeo‐facisme,  of  oorlogen  uit  noodzaak  of  keuze  enz.  De  oorlog  in  Libië  wordt  ‘  kinetisch  militaire  actie’  genoemd.  Terrorisme  is  een  subjectieve  term  die  wordt  gekleefd  op  iedereen  die  zich  verzet  tegen  directe  of  indirecte  buitenlandse  bezetting  en  daar  gewapenderhand  iets  wens  aan  te  doen.  Ronald  Reagan,  bijvoorbeeld,  noemde  de  Nicaraguaanse  extreemrechtse  doodseskaders  die  op  zijn  steun  konden  rekenen  geen  terroristen  maar  vrijheidsstrijders.  Bovendien  is  antiterrorisme  veel  dodelijker  en  destructiever  dan  terrorisme.  Om  al  die  redenen,  verkies  ik  een analyse van het naakte conflict, zoals een wetsdokter een autopsie doet van  een het lijk van een slachtoffer.  Het tweede kenmerk van mijn conflictanalyse is de aandacht voor de toekomst.  De  dynamiek  van  een  conflict  en  van  vrede  wordt  sterk  beïnvloed  door  toekomstverwachtingen.  De  toekomst  bepaalt  het  heden  en  het  verleden.  De  kansen op vredesopbouw zijn gering wanneer mensen niet geloven in een betere  toekomst, defaitistisch of cynisch zijn geworden, of menen dat de toekomst het  verlengde  is  van  het  verleden.  Een  volk  dat  gelooft  in  een  betere  toekomst  zal  zich  gemakkelijker  inzetten  en  tijdelijk  ontberingen  dulden.  Een  positief  toekomst perspectief maakt het ook gemakkelijker om te gaan met een moeilijk  verteerbaar  verleden.  Zonder  toekomst  is  de  confrontatie  met  een  dergelijk  verleden een tantaluservaring.  Het derde analytisch kenmerk is van normatieve aard. Mijn houding ten aanzien  van het conflict is niet passief, maar afstandelijk betrokken. Passiviteit is nefast  in  asymmetrische  conflicten;  het  versterkt  de  ‘macht  is  recht’  beginsel.  In   

4

asymmetrische conflicten staat een objectieve en impartiële navorser vooral aan  de  kant  van  wie  onderdrukt  wordt  en  het  meest  afziet.  Ten  aanzien  van  de  betrokken  partijen:  de  Israëli’s  en  de  Palestijnen  stel  ik  me  onpartijdig  op.  Ik  beschouw  mezelf  als  pro‐Israël  (binnen  de  grenzen  van  voor  67)  en  pro‐ Palestina.  Onpartijdigheid  betekent  echter  niet  dat  er  geen  kritische  evaluatie  wordt  gemaakt  van  het  politieke  gedrag  de  conflicterende  partijen.  Het  conflictgedrag  wordt  onderworpen  aan  algemeen  aanvaarde  objectieve  maatstaven  van  strategische,  juridische  aard  en  humanistische  aard.  Idealiter  wordt  naar  oplossingen  gezocht  met  behulp  van  John  Rawls’  sluier  van  onwetendheid  (veil  of  ignorance).  Conflict  managers  of  bemiddelaars  worden  verzocht  om  rechtvaardige  oplossingen  te  zoeken  voor  het  conflict;  ze  weten  echter  niet  of  ze  in  de  toekomst  zullen  moeten  leven  als  een  Israëli  of  een  Palestijn.  Dit  zal  pas  worden  meegedeeld  wanneer  de  voorstellen  op  tafel  worden gelegd4. 

Wie ben ik?  Wanneer  een  persoon  of  een  organisatie  advies  geeft  of  een  opinie  uitspreekt  over een conflict of over vrede, is het belangrijk te weten wie of wat die persoon  of de instelling vertegenwoordigt. Intellectuele eerlijkheid vereist dat de analist  of  adviseur  meedeelt  wie  zij/hij  is  en  wat  zijn/haar  belangen  of  normatieve  voorkeuren  zijn.  Dit  impliceert  dat  de  analist  informatie  meedeelt  over  leeftijd,  gender,  opleiding,  nationaliteit,  identiteitsgroep,  politieke  partij  of  belangengroep  affiliatie,  betrekking  enz.  De  meerderheid  van  analisten  die  banden  hebben  met  de  partijen  in  het  conflict  zijn  niet  in  staat  om  hun  ‘  You  stand where you sit ‘ percepties en standpunten te overstijgen.   Sinds  oktober  2010  gedij  ik  als  een  professor  emeritus  met  opdracht  aan  de  Universiteit  van  Leuven.  Mijn  vakgebied  behelst:  conflict  beheersing,  geweldpreventie  en  vredesopbouw,  strategie  en  veiligheid,  en  multilaterale  diplomatie:  bemiddeling  en  onderhandelingstechnieken.  Aan  de  U.Gent  ben  ik  o.l.v.  Prof.  Ghijsbrecht  begonnen  met  de  studie  van  micro  geweld  (moord  en  dubbelzelfmoord);  nadien  verdiepte  ik  me  in  de  Londen  School  of  Economics  (LSE),  de  Universiteit  van  Oslo,  en  in  Harvard  in  grootschalig  geweld.  Mijn  aandacht  en  passie  voor  geweldpreventie  spruit  voort  uit  de  afschuw  voor  machtmisbruik (pesten, corruptie, de segregatie van zwarten in de Amerika tot  in het begin van de jaren zestig, de kolonisatie van Kongo, apartheid, de Vietnam  Oorlog),  maar  werd  vooral  aangespoord  door  een  bezoek  in  1968  aan  het  concentratiekamp in Dachau, niet ver van München waar ik voor mijn Ma thesis  onderzoek verrichte (over de mentale gezondheid in de bedrijfswereld) en door  de  Berlijnse  muur.  Het  conflict  tussen  Israëliërs  en  de  Palestijnen  volg  ik  sinds  1971. In dat jaar assisteerde ik Prof Herbert Kelman tijdens een problem solving  workshop bestaande uit een kleine groep van Palestijnen en van Israëliërs. Mijn  laatste bezoek aan Israel en de Palestijnse gebieden, met inbegrip van Gaza, vond  plaats in de juli van 2009. Israël, een land met een oppervlakte van ongeveer 2/3  van  België,  is  een  aangenaam  land  voor  de  joodse  bevolking  en  toeristen,  met  leuke  resto’s,  excellente  universiteiten,  een  hoog  technologische  economie,  en 

 

5

doortastende  veiligheidscontroles  aan  de  buitengrens,  maar  ook  een  land  met  honderden  militaire  checkpoints  in  de  bezette  gebieden,  burgers  die  op  straat  wandelen  met  AK16  geweren  en  de  lelijke  nederzettingen  architectuur.  Schokkend zijn, de contrasten met de West bank en de Gaza strook, gelegen zijn  achter  de  hoge  grijze  muur.  Het  bezoek  aan  Gaza  heeft  me  diep  ontroerd;  niet  alleen  omwille  van  (a)  de  kamp  architectuur  van  het  noordelijk  gelegen  checkpoint  Erez  en  de  opsluiting  van  1,5  miljoen  Palestijnse  burgers  in  de  grootste openluchtgevangenis ter wereld (iets groter is dan de stad Antwerpen /  +1/3); waar alle lucht, land en zee verbindingen zijn gecontroleerd; en de handel  en communicatie worden geboycot, maar ook omwille van (b) de houding van de  Palestijnse  burgers  die  het  blijkbaar  het  hoofd  niet  laten  zakken,  de  situatie  trotseren en geloven dat het zal verkeren. 

Deel 2. Zichtbaarheid, insiders, en grote verhalen  Het meest zichtbare conflict.  Sommige  vrienden  vragen  me  waarom  ik  me  niet  bezig  hou  met  andere  meer  dodelijke  conflicten.  Dat  doe  ik.  De  laatste  jaren  heb  ik  veel  aandacht  gegeven  aan de spanningen tussen Noord en Zuid Korea en de moeilijke heropbouw van  Kongo5.  Hoe  dan  ook,  het  Israël  –Palestina  dispuut  is  het  meest  in  het  oog  springend conflict ter wereld. Het is een conflict met een grote impact; denk aan  de  internationale  reputatie  van  het  Westen;  de  prijs  van  olie  en  vooral  de  politieke  stabiliteit  of  instabiliteit  van  de  regio.  Het  ligt  op  de  grens  van  drie  continenten.  De  drie  monotheïstisch  religies  hebben  er  heilige  plaatsen.  In  een  wereld,  gekenmerkt  door  grensoverschrijdende  communicatie  en  informatie  stromen, is dit conflict het colloseum van de geglobaliseerde wereld geworden,  met  als  protagonisten:  de  Israëliërs,  de  Palestijnen  en  de  Amerikanen;  en  veel  andere  belanghebbende  spelers  zoals  Turkije,  Egypte,  Saudi‐Arabië  en  Iran.  De  EU vertolkt een schamele bijrol; haar passiviteit heeft een negatieve invloed op  de  conflictdynamiek.  Het  is  een  ongelijk  schouwspel  met  aan  de  ene  kant  een  hypermodern  bewapende  en  nucleaire  Israël  (gesteund  door  de  VS)  en  aan  de  andere kant een zwak, verdeeld, en kwetsbaar Palestina dat probeert overeind te  blijven op de helft van het resterende 22% van het vroegere Palestina. 

Complex en alleen bevattelijk voor insiders?  In  debatten  hoor  je  soms  dat  het  conflict  veel  te  complex  is  om  er  vat  op  te  krijgen, of dat het alleen kan begrepen worden door inwoners (insiders) of hun  diaspora. Deze stellingen zijn onjuist. Het conflict is minder complex dan wordt  beweerd.  Het  is  een  eenvoudig  conflict  met  een  eenvoudige  oplossing.  Het  argument van complexiteit wordt frequent aangewend om andersdenkenden de  mond te snoeren. If you cannnot convince them, confuse them6. Inwoners of de  diaspora  zien  het  conflict  vanuit  hun  oogpunt  en  zijn  meestal  niet  in  staat  om  zich in te leven in de leefwereld van de zgn. tegenstanders of vijanden. Daarom  heeft het conflict dringend nood aan externe onpartijdige bemiddelaars die oog   

6

hebben  voor  de  alle  percepties  en  gevoeligheden  en  in  staat  zijn  om  een  breedbeeld analyse te maken. 

De grote verhalen.  Er bestaan verschillende analyses die het conflict toeschrijven aan één oorzaak.  Ze zijn reductionistisch, misleidend en weinig bruikbaar. Ze schilderen, met een  grove  borstel,  het  conflict  af  als  een  religieus  dispuut  of  als  een  botsing  is  van  beschavingen; als een uitloper van de Holocaust; het product van terrorisme of  van duivelse regimes, of als een derivaat van oliebelangen. 

1. Een conflict tussen religies of een botsing tussen beschavingen? 7,8  Religie alleen is zelden de oorzaak geweest van gewelddadige conflicten. Religie  is  meestal  een  excuus  voor  politieke  actie  en  het  mobiliseren  van  mensen.  Vandaag  wordt  Israël  geleid  door  een  rechtse‐,  religieuze,  Russische  coalitie.  Tachtig  percent  van  de  leerlingen  van  de  religieuze  middelbare  scholen  willen  het  stemrecht  van  de  Arabische  burgers  afnemen.  Religieuze  extremisten  in  de  drie monotheistische religies hypothekeren het vredesproces. De uitlatingen van  bijvoorbeeld de spirituele leider van de Shas partij, Rabbijn Ovadia Yosef, zou in  de  EU  niet  door  de  beugel  kunnen.  Het  conflict  is  geen  botsing  tussen  beschavingen,  maar  een  conflict  over  waarden,  zoals  vrijheid,  waardigheid,  broederschap,  gelijkwaardigheid.  Het  gaat  over  de  tegenstelling  van  toekomstverwachtingen  bv.  een  Groter  Israel  voor  Joden  of  een  democratisch  land met gelijke rechten en plichten voor Joden en Palestijnen. Op het spel staan  land  en  soevereiniteit  –de  traditionele  kwesties  van  koloniale  en  antikoloniale  rivaliteit –geen theologie·. 

2. Een uitloper van de Holocaust.  De  genocide  in  Europa  heeft  joodse  vluchtelingenstromen  op  gang  gebracht  op  zoek  naar  veilige  thuishavens.  Dit  heeft  de  creatie  van  Israël  versneld  en  aanvankelijk  de  nieuwe  staat  van  internationale  sympathie  en  legitimiteit  voorzien. Het verklaart echter niet waarom Israel na de zesdaagse oorlog van 67  en vooral na de Yom Kippur oorlog van 1973 de Palestijnse gebieden niet wilde  opgeven  en  nederzettingen  begon  te  bouwen.  Deze  nederzettingen  en  militaire  bescherming zijn ondertussen het grootste obstakel geworden op weg naar een  duurzame vrede. 

3. Politiek terrorisme en het Rijk van het kwaad.  Terrorisme, gewelddadig verzet, de afwezigheid van bevriende staten in de regio  en de toenemende isolatie, zijn problemen waarmede Israël opgezadeld is. Deze  ‘reële ‘ dreigingen worden door Israël en de VS in sterke mate uitvergroot. Deze  manipulatie van vrees door politici, lobbyisten en internationale bedrijven wordt  beschreven  in  een  boek  ‘  The  merchants  of  fear  ‘  (De  handelaars  van  vrees)  9.  Deze bedreigingen worden opgeblazen en de diepere oorzaken verzwegen. Een  voorbeeld is de oorlog tegen het terrorisme. De beste predictor van bijvoorbeeld  zelfmoordterrorisme is de directe en indirecte bezetting van een gebied dat niet  toebehoort  aan  de  bezetter,  zoals  Irak,  Afghanistan,  Libanon  of  de  Palestijnse   

7

gebieden.  De  dreigingen  van  het  politiek  terrorisme  en  van  de  gewapende  milities zullen verdwijnen, wanneer een einde wordt gemaakt aan de kolonisatie  en bezetting. Een tweede voorbeeld is Irak, het schurkenland (rogue state) van  Sadam Hussein, dat ooit van Westerse militaire steun werd voorzien in de oorlog  met  Iran.  De  redenen  waarom  Irak  in  2003  werd  aangevallen  waren  achtereenvolgens:  het  bestaan  van  massavernietigingswapens;  wanneer  ze  niet  werden  gevonden  stelde  Amerika  dat  Irak  banden  onderhield  met  al­Qaida  en  andere  terroristische  organisaties;  toen  dit  niet  bleek  te  kloppen  werd  de  bevrijding van de bevolking van de Saddam Hussein vooropgesteld·. In het Midden  Oosten  worden  regelmatig  zondebokken  opgevoerd,  zoals  Iran,  het  moslim  broederschap en Hamas. Bedenkelijk is de mythe van een nucleair Iran dat Israël  wenst te vernietigen en de dreiging van Israël om Iran preemptief aan te vallen.  Een analyse van het recente verleden, van de huidige strategische omgeving en  van het discours van Ahmadinejad leidt tot meer genuanceerde conclusies. Iran  is lang , behalve gedurende de Shah periode, het voorwerp geweest van Westerse  interventies. Er is de omverwerping, met de hulp van de Amerikaanse en Engelse  geheime  diensten,  van  het  Mossadeq  regime  in  1953;  de  steun  aan  Saddam  Hussein  in  de  achtjarige  oorlog  tegen  Iran;  de  meer  dan  dertig  jaar  durende  sancties, en de sterk toegenomen militaire aanwezigheid van Amerikanen in de  buurt.  Dergelijke  factoren  dragen  ‘  normaliter  ‘  bij  tot  een  gevoel  van  onveiligheid en een zoektocht naar middelen om zich te verdedigen en externe  agressie  te  ontraden.  Deze  fenomenen  worden  in  de  strategische  litteratuur  ‘onveiligheiddilemmas  en  wapenwedlopen  genoemd.  Iran  is  een  autoritair  kapitalistische  staat,  met  universiteiten  met  meer  dan  50%  vrouwelijke  studenten, en waar de democratisering wordt afgeremd door het huidige regime,  maar  ook  door  de  buitenlandse  sancties  en  bedreigingen10,11.  De  weinig  diplomatieke  toespraken  van  president  Ahmadinejad  worden  frequent  aangegrepen om het vijandbeeld op te vijzelen. In een toespraak van 26 oktober  2005  heeft  Ahmadinejad  ooit  gezegd  dat  het  zionistisch  regime  dat  Jeruzalem  bezet,  moet  verdwijnen.  Hij  verduidelijkte  dit  door  te  verwijzen  naar  het  geweldloos  opdoeken  van  het  apartheidsregime  in  Zuid  Afrika  en  van  de  voormalige  Sovjet‐Unie.  Hij  beklemtoonde  dat  Iran  geen  enkel  land,  inclusief,  Israël  zou  aanvallen.  Eveneens  overdreven  is  de  voorstelling  van  de  Moslim  broederschap  vandaag  in  Egypte.  De  leiders  van  Al  Qaeda  kijken  neer  op  de  broedershap omdat ze in 1984 afzagen van geweld en besloten hadden om deel  te  nemen  aan  de  verkiezingen.  De  Palestijnse  groep,  Hamas,  die  door  de  VS  en  Israël  werden  geklasseerd  als  een  groep  terroristen,  is  volgens  Carrie  Wickam,  van de Emery Universiteit in Atlanta, een groep van nationale weerstanders die  vechten voor de beëindiging van de Israëli bezetting; ze zijn geen weerspiegeling  van het gedrag van de Moslim broeders in Egypte. 

4. Een derivaat van de oliebelangen.  Het conflict tussen Israël en de Palestijnen houdt slechts indirect verband met de  oliebelangen  van  het  Westen.  Na  de  val  van  de  Shah  in  1979  is  het  belang  van  Israël  voor  de  controle  van  Midden  Oosten  toegenomen.  Als  bondgenoot  versterkt Israël de militaire machtsprojectie van de VS; anderzijds zwakt Israël  de  legitimiteit  van  de  Westerse  interventies  in  het  Midden  Oosten  af.  Hoe  belangrijk  is  de  Perzische  Golf  voor  de  Amerikanen?  Is  het  de  hoge  prijs  die  vandaag betaald wordt waard? Volgens The Economist van 1 januari 2011 levert   

8

de Perzische Golf nauwelijks 10% van de olie voor de VS. Amerika voorziet dat  de afhankelijkheid de volgende 25 jaar zal afnemen·. 

5. Emoties  Emoties  kunnen  in  de  weg  staan  van  de  oplossing  van  een  conflict;  maar  ze  kunnen ook de oplossing ervan bevorderen. Een vrede die niet goed voelt is geen  duurzame  vrede.  Gevoelens  kunnen  zeer  sterk  zijn;  wanhoop  kan  leiden  tot  zelfmoord  of  zelfmoord  terrorisme.  Strategen,  zoals  Dominique  Moïsi,  hebben  recentelijk  opnieuw  aandacht  gegeven  aan  de  rol  van  vrees,  vernedering  and  hoop in internationale politiek12. De dynamiek van het conflict wordt beïnvloed  door de wederzijdse invloed van een zestal gevoelens.  Vrees en angst. Bij een groot deel de Israëlische bevolking zorgt de kwestie van  nucleaire,  chemische  en  biologische  wapens  (niet  conventionele  wapens)  voor  onderdrukte  gevoelens  van  angst.  “  Niet  conventionele  wapens  geven  onze  vijanden  in  de  regio  de  mogelijkheid  om  hun  wens,  ons  uit  te  roeien,  te  realiseren”.  13  Deze  vrees  kan  betrekking  hebben  op  reële  bedreigingen  of  fictieve bedreigingen geprojecteerd door vreeshandelaars. Dit alles doet denken  aan  de  nucleaire  vrees  in  de  jaren  zeventig  en  tachtig  in  Europa  en  de  VS.  Het  waren de jaren de antinucleaire betogingen, ‘ The day after ‘ film en de bouw van  nucleairvrije  kelders.  De  Palestijnen  maken  zich  vooral  zorgen  over  gewone  conventionele wapens en repressie. De keerzijde van vrees en angst is het gevoel  van  duurzame  veiligheid.  Ten  slotte  is  er  de vrees  voor  olieshocks.  Het  Midden  oosten en Noord Afrika produceren meer dan een derde van de olie in de wereld.  America’s economie is kwetsbaar tengevolge van haar olieverslaving‐gulzigheid  (greed) en de lage belasting van benzine 14.   Macht  en  onmacht.  De  combinatie  van  angst  en  macht  vormt  een  gevaarlijke  cocktail.  Het  kan  leiden  tot  groupthink,  gekenmerkt  door  een  sterk  wij‐gevoel,  conformiteitdruk,  onverdraagzaamheid  t.a.v.  van  dissidenten  en  morele  superioriteit. Er bestaat de neiging om macht te verwarren met deugd15. Macht  corrumpeert vooral diegenen die menen dat ze deze macht verdienen. Lammers  en  Galinski,  stellen  dat  machtsmensen  er  vanuit  gaan  dat  zij  de  regels  kunnen  breken. Ze menen dat ze dit ongestraft kunnen doen en koesteren het gevoel dat  dit hun toekomt (sense of entitlement)·.  Macht leidt ook tot de verwachting dat  alle disputen ermee kunnen beslecht worden. In 1966 schreef William Fulbright,  de voorzitter van de Amerikaanse Senaatscommissie een kritisch boek over het  buitenlands  beleid  ‘  The  Arrogance  of  power  ‘.  Hij  klaagde  vooral  het  onvermogen  aan  om  zich  in  te  leven  in  de  Derde  Wereld  en  in  de  aantrekkingskracht  van  het  revolutionair  nationalisme.  De  andere  kant  van  macht  ‘  het  gevoel  van  machteloosheid’  kan  verlammend  zijn.  Mario  Vargas  LLosa  was  gefascineerd  door  het  gedrag  van  het  slachtoffer  en  “  de  soms  diepgewortelde angst om hun vrijheid en verantwoordelijk op te eisen tegen een  allesoverheersend  machtsysteem;  en  het  masochisme  waarbij  foltering  verkieslijker wordt dan een daad van verzet “ 16.  Hoop  en  wanhoop.  Hoop  is  de  sleutel  van  een  vredesproces.  Wanneer  de  conflicterende  partijen  niet  in  staat  zijn  om  zich  een  gezamenlijk  attractief  toekomstperspectief  voor  te  stellen,  is  het  onmogelijk  een  vredesproces  op 

 

9

testarten  en  in  stand  te  houden.  Cynisme,  defaitisme  en  wanhoop  zorgen  voor  aanslepende conflicten.  Vernedering.  Een  vierde  gevoel,  dat  de  conflictdynamiek  sterk  beïnvloedt,  is  vernedering; de vernedering van de Joden in het verleden, en de vernedering van  de  Palestijnse  bevolking  in  het  verleden  en  heden.  Vernedering  wordt  de  atoombom van de emoties genoemd.17 Voor 9/11 was de Arabische wereld, het  voorwerp van twee vernederende evenementen. Een eerste gebeurtenis was het  bezoek van Sharon op 28 september 2000 aan de Tempelberg. Hij werd hierbij  omringd door duizend veiligheidsagenten. De tweede gebeurtenis speelde zich af  begin september 2001 tijdens de wereldconferentie tegen racisme in Durban. De  diplomatieke  vertegenwoordigers  van  Amerika  en  Israël  verlieten  de  vergadering,  omdat  het  Zionisme  als  een  vorm  van  racisme  of  apartheid  werd  bestempeld.  Beide  evenementen  hadden  een  negatieve  impact  op  de  politiek  psychologische  klimaat  in  het  Midden  Oosten.  Ik  schreef  daarover  in  mijn  dagboek en verwachtte als reactie een daad van megaterrorisme; een aanval op  de tweelingtorens in New York had ik me niet kunnen voorstellen.  Vertrouwen  en  wantrouwen.  Het  conflict  wordt  geplaagd  door  een  overwegend  gevoel  van  wantrouwen.  Het  gevoel  van  wederzijds  vertrouwen  is  zoek.  De  relaties  worden  beheerst  door  een  ‘  vertrouwen  dat  berust  op  afschrikking ’ van politiek‐juridische, economische en militaire aard’.  Haat  en  liefde.  Tenslotte  zijn  er  nog  de  haat  en  liefde  emoties.  Het  conflictklimaat is getekend door wederzijdse haat gevoelens. In de overwegend  mannelijke  wereld  van  strategisch  denken  komt  de  variabele  liefde  niet  voor.  Veiligheidsexperten  vergeten  wellicht  hoe  belangrijk  nationaal  wij‐gevoel  of  ‘  liefde  ‘  voor  een  land  of  een  volk  is.  De  EU  kon  bouwen  op  een  minimum  van  Europees  wij‐gevoel.  Mijlen  ver  van  het  militair  strategische  discours  staat  de  overtuiging  van  Elias  Chacour,  dat  beide  zijden  afzien  (lijden)  omdat  ze  niet  in  staat zijn om elkaar als medemens lief te hebben. Beide partijen heeft er behoefte  aan; het is de enige kans om te overleven.   Om  de  emotionele  onderstromen  van  het  conflict  te  begrijpen  is  diepere  communicatie en een verhoging van het inlevingsvermogen noodzakelijk. Dit is  vandaag  onmogelijk  gemaakt  door  de  bezetting  van  de  Palestijnse  gebieden  en  het verbouwen van Israel tot een versterkte burcht (gated society). De oplossing  ligt  niet  op  de  canapé  van  een  psychiater  of  een  psychotherapeut.  Het  vergt  drastische  wijzigingen  van  de  omgeving  waarin  deze  negatieve  gevoelens  floreren. (zie grondoorzaken). 

Deel 3. Vredesbesprekingen en geschilpunten?  Dit zijn geen vredesonderhandelingen!  Het  vredesproces  is  fictie.  Er  werden  ‐  worden  geen  echte  vredesonderhandelingen  gevoerd.  Vooreerst omwille  de  asymmetrische  of  zeer  ongelijke machtsverhoudingen. De diplomatie van Israel vis à vis de Palestijnen  is  een  dwangdiplomatie.  Er  worden  voldongen  feiten  gecreëerd,  zoals  de   

10

uitbreiding van de nederzettingen of de controle van de waterbronnen, die Israël  via  de  zgn.  vredesonderhandelingen  tracht  te  laten  goed  keuren.  Belangrijke  partijen,  zoals  Hamas,  die  de  verkiezingen  had  gewonnen,  kunnen  niet  aan  de  vredesbesprekingen  deelnemen.  De  bemiddelaars  zijn  partijdig  en  maken  onvoldoende  gebruik  van  hun  bemiddelaarpotentieel.  Ten  vijfde  wordt  over  kwesties  gepraat  ,  bijvoorbeeld  over  de  illegale  nederzettingen  ,  die  eigenlijk  thuishoren  in  de  VN  Veiligheidsraad  of  beslecht  dienen  te  worden  in  het  Internationaal Gerechtshof. Tenslotte zijn de voorwaarden om mee te doen aan  de vredesbesprekingen eenzijdig en vatbare interpretatie. 

 Voorwaarden om mee te doen.  De  toelating  van  Hamas  tot  de  vredesbesprekingen  werd  afhankelijk  gemaakt  van de goedkeuring van drie eisen: (1) de herkenning van Israel als een joodse  staat,  (2)  het  afzien  van  geweld,  en  (3)  de  goedkeuring  van  de  akkoorden  van  vroegere  vredesonderhandelingen.  De  door  Israël  gedicteerde  voorwaarden  werden onderschreven door de VS en de EU. Deze voorwaarden zijn onredelijk  en ondermijnen de geloofwaardigheid van het Westerse democratische staten 18.  Vooreerst,  omdat  er  volgens  David  Gardner  geen  morele  of  juridische  redenen  bestaan om een staat te herkennen die weigert haar grenzen te definiëren en een  irredentish  beleid  voert.  Wat  Hamas  uiteindelijk  zal  moeten  goedkeuren  is  de  staat  Israël  en  het  recht  in  vrede  te  leven,  binnen  de  grenzen  van  voor  1967  (tenzij  grens  veranderingen  werden  goedgekeurd)19.  Tevens  verwachten  de  Palestijnen dat Israël een onafhankelijke Palestijnse staat herkent. Ten tweede is  de betekenis van ‘ een joodse staat ‘ onduidelijk gedefinieerd. Wat wordt bedoeld  met een joodse staat? Is het Israël met een 80% joodse meerderheid zoals nu, of  een  100%  joodse  staat  à  la  Liberman,  met  verwijdering  van  de  Arabische  bevolking via landswaps?  20 Is het een staat waarin alle burgers gelijke rechten  hebben? Dit opent ook de moeilijke discussie over de identiteit van het joodszijn·.  Er wordt ook geëist dat Hamas unilateraal afziet van geweld (vooral van geweld  tegen  burgers).  Dit  is  OK.  Maar  er  wordt  geen  melding  gemaakt  van  het  disproportionele  fysieke  en  structurele  geweld  van  Israël  tegen  milities  en  burgers.  Alleen  een  wederzijdse  beëindiging  van  het  geweld  kan  het  vredesproces  bevorderen.  Ten  slotte  is  er  de  eis  om  de  vroegere  akkoorden  te  herkennen.  Gardner  noemt  dit  een  betwistbaar  punt  (a  moot  point).  Als  onderdeel van de Mecca overeenkomst van 2007 van Hamas en Fatah, keurde de  regering van nationale eenheid (met een kortstondig leven) alle overeenkomsten  goed  van  1993‐8  en  onderschreef  ze  het  vredesaanbod  van  de  Arabische  Liga  van  2002.  De  gebrekkige  naleving  door  Israël  van  de  Oslo  overeenkomsten  maakt het zeer moeilijk te weten wat deze akkoorden betekenen. 

Andere interne en externe geschilpunten  Naast deze kwesties, zijn nog een gamma andere geschilpunten zoals:  1. Het statuut van Jeruzalem als de hoofdstad van Israel en van het toekomstige  Palestina. Dit is een zeer gevoelig punt voor de Israëliërs, Palestijnen, voor de  christelijke, mohammedaanse en joodse wereld. In een advertentie in de IHT  van april 16, 2010 pleit Elie Wiesel voor een joods Jeruzalem: ‘.it belongs to   

11

the jewish people. It is mentioned six hundred times in the scripture –and not  a single time in the Koran”. De drie religies eisen controle van en toegang tot  hun heiligdommen. Het inpalmen van Oost Jeruzalem door joodse settlers is  een steen des aanstoots.  2.  Het  lot  van  de  Palestijnse  vluchtelingen  en  het  recht  op  terugkeer  of  compensatie.  De  Palestijnen  vormen  de  grootste  groep  van  vluchtelingen  in  de  wereld.  Volgens  de  UNWRA  zijn  er  meer  dan  vier  miljoen  officieel  geregistreerd.  De  vernietiging  van  meer  dan  400  dorpen  in  de  oorlog  van  1958 werd nooit gecompenseerd.  3. De joodse nederzettingen of kolonies en militaire controle van de Palestijnse  gebieden.  In  het  begin  van  de  21ste  eeuw  leefden  meer  dan  400.OOO  Israëliërs  op  de  West  bank,  in  Oost  Jeruzalem  en  Golan.  Dit  aantal  is  sinds  dien toegenomen (meer dan 600.000). De terugtrekking van de kolonisten uit  het  Gaza  gebied  werd  te  niet  gedaan  door  een  toename  ervan  op  de  West  Bank.  Om  de  veiligheid  van  de  kolonisten  te  garanderen  werden  militaire  controle  posten  geïnstalleerd,  muren  gebouwd,  exclusieve  Israëlische  zones  gecreëerd, wegen aangelegd met exclusieve toegang voor Joden, en de West  Bank in meerdere delen opgespitst. Minister‐president Salam Fayad is bereid  om de Israëlische kolonisten op te nemen als gelijke Palestijnse burgers met  gelijke rechten21.  4. Het bouwen van de muur rond en op Palestijns grondgebied. De architectuur  doet  denken  aan  muren,  die  bedoeld  waren  om  barbaren  buiten  te  houden.  Ayed Morrar, een Palestijnse activist tegen de muur, stelt dat Israël het recht  heeft  om  een  dergelijk  gedrocht  op  te  trekken,  maar  dan  op  Israëlisch  grondgebied en niet op de West Bank22.  5. De controle en verdeling van water. Water is een schaarse levensbron. Na de  bezetting  van  de  West  bank  nam  Israël  controle  over  de  waterbronnen  en  verdeelde het water disproportioneel in haar voordeel (5/1).  6. De humanitaire en economische situatie in de Gaza zone. De controle van de  uitvoer  en  invoer  in  Gaza  leidde  tot  een  ernstige  aftakeling  van  de  economische en humanitaire situatie  7. De  leefbaarheid  van  de  toekomstige  Palestijnse  staat.  De  creatie  van  een  onafhankelijke  Palestijnse  vergt  garanties  voor  de  leefbaarheid  ervan.  De  alternatieven zijn (a) het behoud van de huidige toestand, vergelijkbaar met  het apartheidssysteem van Zuid Afrika of (b) de creatie van een staat waarin  Joden en Palestijnen de zelfde democratische rechten genieten.  8.

 

De  opsplitsing  van  de  Palestijnse  autoriteit  tussen  Fatah  en  Hamas.  Medeverantwoordelijk  voor  de  splitsing  is  het  verdeel  en  heers  beleid  van  Israël; de internationale uitsluiting van het democratisch verkozen Hamas en  de  bezetting.  Tijdens  een  bezetting  ontstaan  meestal  drie  groepen;  (a)  een  groep collaborateurs, (b) een regering die de belangen van het volk tracht te  vertegenwoordigen,  maar  die  onder  druk  staat  van  de  bezetter,  weinig  vrijheidsgraden  heeft  en  onderhandelt  met  de  vijand,  en  (c)  een  groep  die  actief  verzet  pleegt  tegen  de  bezetting.  Palestijnse  jongeren  vinden  dat  er  dringend een einde dient te komen aan de rivaliteit tussen Fatah en Hamas·. 

12

9. De annexatie van de Golan hoogte een deelgebied van Syrië. Zolang dit gebied  niet wordt terug gegeven is vrede met dit buurland onmogelijk.  10.

Veilige  relaties  met  de  buurlanden  en  met  de  verder  afgelegen  staten,  zoals  Irak, Afghanistan en Iran, en gewapende milities, zoals Al qaeda, Hezbollah of  Hamas.  Al  deze  actoren  blijven  zich  verzetten  tegen  de  bezetting  van  de  Palestijnse gebieden. Hoe dan ook een aanval tegen Iran of een derde oorlog  in  het  Midden  Oosten  zou  een  hoofdstuk  zijn  in  de  ‘  Mars  der  dwaasheid  ‘(March of folly ’). 

Deel 4. Grondoorzaken, kostenbaten, en moeilijkheidsgraad?  Alle kwesties zijn niet even belangrijk. Er zijn vitale of existentiële, primaire en  secundaire  belangen.  Dit  geldt  ook  voor  bedreigingen.  Een  analist  en  bemiddelaar moeten vertrouwd zijn met de verwevenheid van de kwesties. Dit is  noodzakelijk  om  de  effectiviteit  of  ineffectiviteit  van  politiek  opties  t.a.v.  een  veiligheidsprobleem te evalueren. De creatie van Hizbollah en van Hamas is het  gevolg  van  de  bezetting  van  Arabisch  land.  Ehud  Barak  vertelde  dat  wanneer  Israël in 1982 Libanon binnentrok er geen Hizbollah was. Yitzak Rabin betreurde  dat de invasie ‘ de geest uit de fles ‘ had laten ontsnappen23. Wie vijanden maakt  dient  veiligheidsmaatregelen  te  nemen  om  zijn  bevolking  te  beschermen.  Een  veiligheidsbeleid dat alleen de symptomen en niet de grondoorzaken aanpakt is  gedoemd  te  falen.  Duurzame  veiligheid  vereist  het  wegwerken  van  grondoorzaken van het conflict. 

Grondoorzaken  De  wortels  van  het  aanslepend  conflict  in  het  Midden  Oosten  zijn  (1)  de  voortdurende  uitbreiding  van  grenzen,  of  het  irredentisme  van  Israël  na  1976,  (2) de afwezigheid van democratische regimes in de regio, (c) de overtuiging dat  militair  geweld  en  het  nastreven  van  absolute  veiligheid  duurzame  vrede  kan  garanderen,  en  (4)  de  disproportionele  invloed  van  belangengroepen  die  particuliere  belangen  nastreven,  en  dit  tenkoste  van  de  nationale  en  regionale  belangen.  Irredentisme. De belangrijkste oorzaak van het aanslepend conflict, de spanning  en de onveiligheid is het irredentisme van Israël. De legitimiteit en veiligheid van  Israël houdt nauw verband met het respecteren van de grenzen van voor 1967.  De  vrede  met  Egypte  in  1978  impliceerde  dat  Menachem  Begin,  mits  bepaalde  voorwaarden,  bereid  was  zich  uit  de  Sinaï  woestijn  terug  te  trekken.  Roger  Cohen  pleit  voor  een  meer  assertieve  president  Obama  (en  misschien  ook  een  meer  assertieve  Europese  president  Van  Rompuy)  en  stelt  hem  voor  om  aan  eerste  minister  Natanyahu  de  volgende  vraag  voor  te  leggen:  “  Mijnheer  de 

eerste minister, ik begrijp uw zorgen over de veiligheid van uw land.  De Verenigde Staten zal Israël altijd bijstaan. Maar zeg eens: wanneer 

 

13

aan u al uw veiligheidsbekommernissen is tegemoet gekomen, welke  grenzen wilt u voor Israël? “24  Autocratie  en  onvolwaardige  democratie.  De  tweede  grondoorzaak  is  de  steun  van  het  Westen  aan  de  autocratieën  in  de  regio  en  de  een  niet  volwaardige  democratie  in  Israël.  De  aard  van  de  autocratieën  verschilt  van  land  tot  land  maar in feite hebben (hadden) ze allemaal dezelfde fundamenten: monopolie van  macht,  met  als  ruggengraat  van  de  staat  het  leger  en  de  mukhabarat,  de  alom  aanwezige  veiligheidsdiensten  die  de  president  aan  de  macht  houdt  en  de  bevolking in het gareel doet (deed) lopen. De Westerse steun aan deze regimes  veronderstelde  dat  ze  impliciet  het  beleid  van  de  VS  steunde  t.a.v.  van  Israël;  anderzijds  zou  het  Westen  zich  niet  te  veel  moeien  met  de  interne  keuken.  Dit  beleid is ondertussen meer en meer onhoudbaar geworden. De omwentelingen  in Tunesië, Egypte, Libië en andere landen in de regio zijn een voorbode.  Het  andere  luik  van  dit  probleem  is  de  afwezigheid  van  een  volwaardige  democratie  in  Israël.  Er  bestaat  een  levendige  democratie  voor  de  Joodse  bevolking.  Maar  een  land  met  eerste,  tweede  en  derde  klasse  burgers  en  met  kolonisten  is  geen  volwaardige  democratie.  Israël  en  de  autoritaire  staten  gebruiken  elkaar  als  excuus  (hoe  lang  nog?)  voor  het  voortbestaan  van  hun  politieke regimes25.  De  doctrine  van  militaire  superioriteit  en  absolute  veiligheid.  De  derde  grondoorzaak is de doctrine van militaire superioriteit en absolute veiligheid. De  VS  en  Israël  spenderen  grote  bedragen  aan  hun  nationale  strijdkrachten  en  inlichtingen diensten. Het zijn nucleaire staten. Ze investeren in de ontwikkeling  en  het  gebruik  van  nieuwe  wapentechnologie.  Populaire  wapensystemen  zijn  helikopters en drones of onbemande vliegtuigen, zoals de predators. Een morele  opkikker!  Mensen  doden  niet  meer,  robotten  doen  het.  De  VS  is  een  wereldmacht; Israël een regionale supermacht. Het Amerikaans defensie budget  is  ongeveer  700  miljard  dollar  (bijna  evenveel  als  wat  de  rest  van  wereld  aan  defensie  uitgeeft).26  Het  aantal  generaals  of  assistent  secretaries  is  de  laatste  vijftien  jaar  gegroeid  (er  dienen  nu  ongeveer  1000  generaals  en  admiraals,  en  530  deputy  assistent  secretaries  of  defense).  Er  zijn  meer  muzikanten  in  de  militaire  marchingbands  dan  diplomaten  in  de  Foreign  Office.  27Het  militair  apparaat wordt niet alleen gebruikt voor de verdediging van hun land, maar ook  regime  verandering  (VS  in  Irak  en  Afghanistan)  en  voor  de  gebiedsuitbreiding  (Israël).  Deze  eeuw  wordt  steeds  meer  gebruik  gemaakt  van  pre‐emptieve  en  preventieve offensieven (je slaat als eerste toe omdat je denkt dat de andere de  intentie heeft je aan te vallen of je valt aan omdat je verwacht dat andere in de  toekomst machtvoordelen kan verwerven). Netanjahu stelt dat Iran geleid wordt  door  een  messiaanse  apocalyptische  kult,  en  beschouwd  het  ‘niet  militair  ingrijpen’  als  een  toegeving  (appeasement).  Zijn  minister  van  buitenlandse  zaken, vergelijkt president Ahmadinejad met Hitler, en herinnert het Westen aan  de  opoffering  van  Tsjecho‐Slowakije  in  jaren  dertig  (lees  Israël).  Dit  is  strategische prietpraat. De belangrijkste opdracht van de staat is de existentiële  veiligheid van haar burgers te garanderen. Het misbruik van het leger t voor het  voeren  van  onrechtvaardige  oorlogen,  of  voor  expansie  en  kolonisatie  is  onverantwoord.  Militair  overwicht  kan  tijdelijk  de  veiligheid  van  de  inwoners  verzekeren, maar is alleen niet in staat om een duurzame veiligheid te creëren.  Dit laatste vergt meer. Het nastreven van unilaterale en absolute veiligheid is een   

14

niet realistische wensdroom, omdat het onveiligheidgevoel van de andere staten  verhoogt; wapenwedlopen aanzwengelt en de militarisering van het denken doet  toenemen. Bovendien heeft een grotere defensie, om zich zelf te rechtvaardigen,  steeds grotere vijandsbeelden nodig.  Disproportionele  invloed  van  transnationale  belangengroepen  op  buitenlandse  zaken.  De  vierde  grondoorzaak  is  de  disproportionele  invloed  van  belangengroepen  op  het  buitenlands  beleid.  Deze  lobbies  hebben  vooral  oog  voor  de  eigen  particuliere  belangen.  Hun  activiteiten  ondermijnen  nationale  of  regionale  belangen  en  het  democratische  gehalte  van  de  buitenlandse  besluitvorming  in  het  Westen.  Deze  lobbies  heeft  zeer  verscheiden  pluimage.  Bovenaan  de  lijst  staan  het  Militair  Industrieel  Complex  (MIC)  en  de  irredentische  ‘Groot  Israël  ‘  lobby.  Dan  volgen  de  olie  lobby  en  de  fundamentalistische evangelisten.   Military  Industrial  Complex.  In  zijn  afscheidsrede  op  17  januari  1962  waarschuwde  President  Eisenhower  voor  de  militair  –industrieel  complex  bestaande  uit  een  netwerk  of  alliantie  van  defensie  industriëlen,  militairen,  consultanten,  politici  en  journalisten,  die  baat  hebben  bij  de  ontwikkeling  van  een  nationale‐veiligheidstaat28.  Een  dergelijke  staat  kan  rekenen  op  een  groot  ongenaakbare  defensie  en  veiligheidsbudget;  het  wereldbeeld  van  de  leiding  is  getekend door ‘ militaire metafysica’; men geloofd in militair Keynesianisme; is  voortdurend  op  zoek  naar  nieuwe  bedreigingen;  er  ontstaat  een  inflatie  van  bedreigingen;  en  vrede  wordt  gezien  als  een  voorbijgaande  conditie  of  een  interludium  tussen  twee  oorlogen.  President  Eisenhower,  de  gewezen  top  generaal, maakte zich vooral zorgen over (a) de disproportionele invloed van het  MIC op de besluitvorming en de potentiële ondermijning van de democratie, (b)  de  opportuniteitskosten  of  de  vermindering  van  budgetten  die  kunnen  aangewend  worden  voor  bv.  onderwijs,  armoede  bestrijding,  gezondheidszorg,  ontwikkeling  enz.  Mr.Mortenson  van  CARE  stelt  dat  met  de  kosten  van  264  soldaten  voor  een  jaar  in  Afghanistan,  Amerika  zou  kunnen  betalen  voor  een  hoger  onderwijs  plan  voor  gans  het  land29.,  en  (c)  de  onderschikking  van  nationale belangen en de toekomst aan een kortzichtig beleid.   Groter Israel lobby. De tweede belangrijkste groep die de ontwikkeling van een  duurzame vrede in het Midden Oosten in het gedrang brengt is de ‘ Groter Israël ‘  lobby.  Deze  Lobby  is  uitvoerig  en  op  een  wetenschappelijke  manier  uit  de  doeken  gedaan  door  twee  Amerikaanse  professoren:  Stephen  Walt  en  John  Mearsheimer, in hun boek ‘ The Israel Lobby en U.S. Foreign Policy ‘. De furieuze,  deels ad hominem, reactie van Alan Dershowitz, getuigt van de kwaliteit van de  doorlichting·.  Een  recent  voorbeeld  van  dit  soort  lobbyen,  is  de  demarche  van  Eric Cantor, de leider van de republikeinse meerderheid in het Amerikaanse Huis  van  Afgevaardigden,  om  de  jaarlijkse  militaire  toelage  van  drie  miljard  dollar  voor Israël over te hevelen van het budget buitenlandse hulp naar het Pentagon.  Deze  wijziging  zou,  volgens  J.Broder  (editor  buitenlandse  zaken  van  de  Congressional  Quarterly),  deze  subsidie  niet  alleen  vrijwaren  van  besparingen,  maar ook een belangrijk Amerikaanse drukkingmiddel tegen de uitbreiding van  de nederzettingen afzwakken.   Olie  belangen  en  fundamentalistische  evangelisten.  Het  buitenlands  beleid  van  Amerika  wordt  ook  beïnvloedt  door  olie  belangen  en  de  fundamentalistische 

 

15

evangelisten.  Deze  laatste  wachten  op  de  terugkeer  van  Christus  of  de  Messias  voor  verlossing.  Dit  vergt  dat  het  vroeger  Palestina  terug  bevolkt  wordt  door  Joden.  Persoonlijk  vermoed  ik  dat  Christus  of  de  Messias  niet  zal  terugkomen  voor er echte vrede heerst tussen de Joodse en Palestijnse bevolking. Misschien  kunnen deze evangelisten een handje toesteken in het vredesproces. 

Kostenbaten: wie betaalt ‐ wie profiteert?   Hoge en stijgende kosten kunnen een conflict rijp maken voor een oplossing. Ze  kunnen  ‘  ripeness  of  the  conflict  ‘  versnellen.  Een  bemiddelaar  kan  van  deze  gelegenheid gebruik maken om de partijen te overtuigen dat samenwerking een  betere en haalbare toekomst kan opleveren en vrede dichter bij kan brengen. Er  is  zijn  echter  twee  factoren  die  stokken  in  de  wielen  kunnen  steken:  een  ongelijke lastenverdeling en de aanwezigheid van conflict entrepreneurs die van  het conflict profiteren.  ‐  De  kosten  van  de  conflicten  zijn  zeer  hoog  en  zullen  wellicht  toenemen.  De  kosten van de militaire interventies in Afghanistan en Irak, met inbegrip van de  post conflict facturen , worden door Stiglitz en Bilmes geschat op 3.000 miljard  dollars  30. Het succes en de kosteneffectiviteit van deze militaire interventies is  beschamend laag. Naast de defensie kosten, zijn er ook nog de rekeningen van de  ‘inlichtingen diensten’(80 miljard $), het Department of Homeland Security (43  miljard $), en het budget voor de diplomatie of State Department (49 miljard $).  De  opportuniteitskosten  of  de  gemiste  kansen  zijn  hemeltergend.  Naast  de  financiële  kosten,  werden  de  levensverwachtingen  van  honderdduizenden  (militairen en burgers) verijdeld. Bovendien lijkt het militair Keynesianisme (de  guns and butter logica) niet meer te werken ·.  ‐  Ongelijke  lastenverdeling.  Voor  sommige  partijen  zijn  de  kosten  draaglijker,  dan  voor  andere.  Voor  de  Amerikaanse  soldaten  op  het  terrein  is  het  een  existentieel  –  een  leven  of  sterven‐  ervaring.  Voor  de  meeste  Amerikanen  die  geen  zoon  of  dochter  in  de  regio  hebben,  is  het  een  ver  van  hun  bed  show.  Bovendien zorgt de omkaderde, begeleide, of embedded journalistiek niet meer,  zoals  gedurende  de  oorlog  in  Vietman,  voor  aangrijpende  beelden.  De  lastenverdeling  voor  de  Palestijnen,  de  Israëliërs  en  de  Joodse  diaspora  is  erg  ongelijk.  Het  niveau  van  ‘menselijke  onveiligheid’  (human  insecurity)  van  de  inwoners van het Gaza gebied is zeer hoog. Tijdens het Gaza conflict in 2008 was  het  Israëlisch  dodelijk  geweld  tegen  Palestijnen  bijna  100  keren  groter  dan  geweld  van  de  Palestijnen.  Bij  de  gevechten  en  luchtaanvallen  vielen  ongeveer  1.300  Gazanen,  met  inbegrip  van  een  derde  tot  twee  derde  burgerslachtoffers.  Ook werden 20.000 gebouwen verwoest of beschadigd. De Gazanen leven in een  open  gevangenis  en  zijn  dagelijks  het  voorwerp  van  sociaal,  economisch,  en  psychisch  geweld.  De  menselijke  kosten  van  het  conflict  liggen  in  Israël  beduidend lager. Dit is het gevolg van het feit dat Israël er is in geslaagd om zich  tot een comfortabele burcht of een ‘ gated society’ om te bouwen. De risico’s van  fysiek geweld zijn geringer. Bovendien heeft Israël enkele hoge levens standaard;  het  land  kan  rekenen  op  buitenlandse  militaire,  economische  en  diplomatieke  steun  van  bv.  Amerika  (jaarlijks  meer  dan  3  miljard;  de  laatste  dertig  jaar  ongeveer  100  miljard$);  en  kunnen  de  burgers  op  vakantie  gaan  of  migreren. 

 

16

Onlangs vroeg Ehud Barak aan de VS een extra 14 miljard $ om de veiligheid van  Israël te verzekeren in het snel veranderende Midden Oosten.  ‐  Tenslotte  wordt  de  oplossing  van  het  conflict  vertraagd  omdat  belangengroepen  baat  hebben  bij  de  voortzetting  van  het  huidig  beleid  (zie  particuliere belangengroepen en lobbies). 

Hoe moeilijk is de transformatie van het conflict?  Sommige conflicten zijn moeilijk, andere gemakkelijker op te lossen. Het Belgisch  conflict is niet zo moeilijk. Het is een luxe conflict. Het conflict tussen Israël en de  Palestijnen  is  moeilijker  om  verschillende  redenen:  (1)  het  heeft  een  lange  geschiedenis van fysiek geweld, met doden, gekwetsten en vernieling, (2) het is  een complex asymmetrisch conflict met ongelijke machtmiddelen, (3) er worden  geen  echte  vredesonderhandelingen  gevoerd,  (4)  belangrijke  partijen  zijn  uitgesloten,  (5)  de  bemiddeling  is  gedeeltelijk  en  ineffectief,  (6)  sommige  partijen zijn er van overtuigd dat ze doelstellingen op een andere manier kunnen  realiseren,  (7)  het  nabije  internationale  conflict  omgeving  is  weinig  aanmoedigend,  (8)  de  kosten  worden  door  sommige  partijen  als  dragelijk  ervaren, en (9) er zijn conflictentrepreneurs die baat hebben bij het conflict. Dit  alles betekent niet dat de inspanningen voor de opbouw van vrede gedoemd zijn  te  falen.  George  Mitchell,  heeft  na  bijna  negenhonderd  dagen  nog  altijd  geen  vooruitgang  kunnen  boeken.  De  hindernissen  zijn  variabel  en  kunnen  veranderen.  De  uitgesloten  partijen  kunnen  bijvoorbeeld  in  het  vredesoverleg  worden  opgenomen,  zoals  in  de  vredesbesprekingen  in  Noord  Ierland.  De  lastenverdeling van de actoren zou ook wel eens kunnen veranderen. Misschien  komen  er  ook,  in  de  nasleep  van  de  Tahrir  revolutie  veranderingen  in  de  machtrelaties. Of misschien slaagt de Israëlische kiezer erin om ‘ vooruitziend en  adaptief leiderschap ‘ te kiezen. 

Deel 5. De grenzen van militaire veiligheid, toekomstbeelden,   Strategie met toekomst.  De beperkingen van het huidig beleid.  De  laatste  vijftig  jaar  worden  we  steeds  meer  geconfronteerd  met  de  beperkingen  van  de  militaire  macht  om  een  land  te  blijvend  te  bezetten,  te  controleren of om de vrijheid de bevolking in te perken. Het aantal voorbeelden  is  veel:  de  dekolonisatie,  de  Vietnamoorlog,  de  implosie  van  de  Soviet  Unie,  Libanon,  het  gewapende  regime  veranderingen  in  Irak  en  Afghanistan,  en  recentelijk  de  politieke  omwentelingen  in  Tunesië,  Egypte  en  andere  landen  in  het  Midden  Oosten.  Militaire‐  macht  en  technologie  zijn  en  blijft  nuttig  en  noodzakelijk  om  (a)  de  existentiële  veiligheid  van  een  bevolking  te  verzekeren  en (b) voor VN vredesoperaties. Maar voor de indirecte en directe bezetting van  een  land  of  de  onderdrukking  van  de  vrijheid  is  de  wisselkoers  van  militaire  macht sterk gedaald. In het laatst geval wordt meestal verzet gepleegd met niet   

17

conventioneel  geweld  (guerrilla  en  terrorisme),  geweldloze  bevrijdingstechnologie en morele en juridische demarches. De geldigheid van de  ‘ macht is recht ‘ beginsel wordt steeds meer op de korrel genomen. De wil van  de  bevolking  en  legitiem  leidershap  blijven  sleutel  ingrediënten  in  machtsverhoudingen.  De  kosten  van  unilaterale  militaire  operaties  overstijgen  de baten.  Wat  zijn  de  baten?  (1)  Succes.  Volgens  Brookings,  stijgen  in  Irak  de  levensstandaarden; nu hebben de Irakezen i.p.v. 833.000 mobile telefoons er 1.3  miljoen, er zijn nu meer dan 400.000 Irakese politieagenten en 200.000 soldaten,  enz.  31; het Israëlisch Intern Veiligheid Agentschap, Shin Bet, beschrijft 2010 als  het  meest  terreurvrije  jaar  in  het  laatste  decennium.  32,  (2)  Indoctrinatie  en  opvoeding. Het Israëlisch leger is een school voor de bevordering van nationale  cohesie;  mannen  en  vrouwen  moeten  respectievelijk  drie  en  twee  jaar  legerdienst doen, (3)Economische en technologische spillovers of neveneffecten.  Defensie  voorziet  banen  en  carrière  mogelijkheden;  defensie  vergt  defensie‐ industrieën, wapenhandel en de ontwikkeling van nieuwe technologieën, en (4)  Ondernemers en leidershap.   Aan de negatieve kant van de kostenbaten balans staan: (1) het disproportioneel  hoge prijskaartje van militaire interventies; ze zijn niet alleen duur, maar leveren  ook  geen  duurzame  veiligheid,  laat  staan  duurzame  vrede,  (2)  de  opportuniteitskosten;  de  middelen  die  ter  beschikking  worden  gesteld  van  defensie,  verminderen  de  investeringskansen  voor  duurzame  veiligheid‐  en  vredesopbouw, (3) de dienstplichtigen worden soms geconfronteerd met de een  subcultuur  die  de  vijand  of  politieke  gevangenen  als  minderwaardige  mensen  bestempeld. Denk aan het Abu Ghraib gevang of de foto’s en commentaren van  Eden  Aberjil  op  facebook  ‘  The  best  time  of  my  life  ‘  .  Tevens  wordt  de  aanpak  van  conflicten  hoofdzakelijk  door  een  militaire  lens  bekeken,  (4)  de  Keynesiaanse  ‘kanonnen  en  boter’  logica  werkt  vandaag  niet  meer,  (5)  het  streven  naar  superieure  macht  en  absolute  veiligheid  veroorzaakt  grotere  onveiligheidsgevoelens,  wapenwedlopen,  en  de  zoektocht  naar  ontradingsmiddelen in het Midden Oosten, (6) het imago en de zachte macht van  de  VS  wordt  aangetast  en  het  Groter  Israël  project  kan  op  weinig  of  geen  legitimiteit rekenen. Dit zorgt voor een verdere isolering van Israël. 

Toekomst scenario’s (endstates)  Elke  conflictdynamiek  wordt  sterk  beïnvloed  door  de  toekomst  perspectieven  van  de  protagonisten.  Het  Israël‐Palestina  conflict  is  een  competitie  tussen  verschillende endstates.  Scenario 1. Groter Israël (met drie variaties).  Een  groter  Israel  en  exclusief  joods  Israël.  De  toekomst  dat  het  sterkst  wordt  gearticuleerd,  door  de  huidige  regering  en  AIPAC,  is  het  ‘  Groter  Israël  ‘perspectief.  Dit  is  een  irredentisch  Israël  dat  zich  buiten  de  internationaal  herkende  grenzen  van  voor  1967  definieert;  dat  naast  de  78%  van  het  voormalige  Palestijnse  grondgebied  andere  gebieden  wenst  te  annexeren  bijmiddel  van  kolonies,  militaire  zones  en  de  muur  (ongeveer  50%  van  de  resterende 22% Palestijnse gebieden). Bovendien wenst de huidige regering, bij   

18

monde  van  haar  minister  van  buitenlandse  zaken  Avigdor  Liberman  een  exclusief  joodse  staat,  bijmiddel  van  de  uitwisseling  van  land  en  mensen.  In  de  Newsweek  van  januari  3,  2011  stelt  hij  dat  bijna  90%  van  de  Joodse  bevolking  hier  achter  staat.  De  opinies  van  de  20%  Arabische  burgers  in  Israël  kan  hem  weinig  deren.  De  betrouwbaarheid  van  deze  statistieken  is  twijfelachtig.  Ofwel  zijn  deze  cijfers  onbetrouwbaar,  ofwel  verwijzen  ze  naar  het  bestaan  van  een  vorm  van  extreemexclusief  nationalisme.  Een  derde  facet  van  het  Groter  Israël  model is een verdeeld, zwak en door Israël gecontroleerd Palestina. Op de West  Bank zouden wellicht enkele economische hindernissen worden verwijderd die  de ontwikkeling van de Palestijnse gebieden decennia lang hebben afgeremd.  Een  groter  en  overwegend  joods  Israël.  Dit  is  een  voortzetting  van  de  huidige  situatie, waarin Israël dat zichzelf definieert buiten de internationaal toegelaten  grenzen;  zich  heeft  omgevormd  tot  een  goed  beschermde  nationale  veiligheidstaat (gated community); en de Palestijnse bevolking bijmiddel van een  ‘ verdeel en heers ‘, discriminerend en repressief beleid, veilig binnen de muren  houdt.   De  creatie  van  een  pseudo­onafhankelijk  Palestina  of  van  een  bevoogde  en  versplinterde Palestijnse staat, met beperkte ontwikkelingskansen. Deze optie is  hypothekeert de toekomst van het Palestijnse volk en de kansen op vrede.    Scenario 2. Een onafhankelijke Palestijnse Staat met faire ontwikkelingskansen.  Dit betekent een soevereine Palestijnse staat op de resterende 22% grondgebied  met  als  hoofdstad  Oost  Jeruzalem.  De  Joodse  bezetters  kunnen  terugkeren  vanwaar  ze  komen  of  Palestijnse  burgers  worden  met  de  zelfde  rechten  en  plichten. Het nieuwe Palestina heeft een inclusieve en democratische regering en  heeft  faire  ontwikkelingskansen.  Dit  is  de  toekomst  die  door  de  internationale  gemeenschap  (VN),  het  Westen  en  de  Arabische  Liga  wordt  gepromoot.  Dit  toekomstperspectief  wordt  al  verschillende  jaren  op  een  zilveren  schaal  aangeboden.  Scenario  3.  Eén  democratische  en  seculiere  staat  voor  Israëliërs  en Palestijnen.  Dit  is  een  oplossing  die  nauw  aansluit  bij  het  humanistisch  en  verlicht  gedachtegoed.  Het  zou  exclusief  nationalisme  vervangen  door  meervoudige  loyaliteiten;  nationale  veiligheid  door  coöperatieve  veiligheid;  en  het  genie  van  beide  volkeren  betere  kansen  geven,  en  het  imago  van  het  heilig  land  opsmukken. Hoewel deze optie door verschillende internationale opinieleiders33  en een deel van de Palestijnse (en Joodse bevolking) wordt gesteund  34, zijn de  kansen van dit scenario zeer klein geworden.     Ten slotte is er nog het perspectief van regionale samenwerking en integratie in  het  Midden‐Oosten  (Midden‐Oosten  Unie).  De  creatie  van  veiligheidsgemeenschap en economische samenwerking in het Midden Oosten is  een noodzakelijke stap op weg naar een duurzame vrede.    De  internationale  gemeenschap  bepaalt  in  belangrijke  mate  de  kansen  van  de  verschillende  toekomstscenario’s.  Ze  moet  op  korte  termijn  haar   

19

verantwoordelijkheid  opnemen  en  actief  bijdragen  tot  de  creatie  van  een  duurzame  vrede.  Het  tweede  scenario,  de  herkenning  van  een  onafhankelijke  Palestijnse  staat  met  faire  ontwikkelingskansen,  biedt  de  meeste  kansen  voor  stabiliteit en vrede. Wanneer dit onmogelijk gemaakt wordt gemaakt, moet Israël  kiezen tussen optie 1‐2‐3 (een Joods gedomineerd segregatiesysteem) of 5 (een  democratische en seculiere Israël voor Joden en Palestijnen). 

Elementen van een alternatieve strategie  Het  huidige  conflict  strategie  van  Israël  berust  op  een  reeks  achterhaalde  assumpties  (anachronistisch).  De  strategie  staat  in  de  weg  van  duurzame  veiligheid en vrede; ze pleegt disproportioneel geweld en destructie; is duur; niet  kosteneffectief; maakt gebruik van kolonisten; en is na meer dan 60 jaar niet in  staat gebleken om vrienden te maken met de buurlanden in de regio. DE huidige  strategie getuigt van een laag vredesintelligentie quotiënt (Vrede IQ).  Om een einde te maken aan de wantoestanden in de Palestijnse gebieden en om  de  Israëlische‐  en  Palestijnse  bevolking  van  duurzame  veiligheid  en  vrede  te  verzekeren is het aangewezen dat de internationale gemeenschap en vooral het  Westen  haar  verantwoordelijk  opneemt.  Zij  moet  zo  spoedig  mogelijk  het  vredesplan (scenario 2) dat door de wereld gemeenschap en de meeste staten in  het Midden Oosten (Arabische Liga) op een zilveren schaaltje wordt aangeboden,  operationaliseren.  Dit  vergt  (1)  inspanningen  om  de  besluitvormers  en  hun  publieke opinie bewust te maken van het deficit van de huidige conflictstrategie,  (2)  het  creëren  van  condities  om  het  heersend  beleid  ontmoedigen  en  om  de  duurzame  veiligheid  en  vredeskansen  te  bevorderen,  (3)  intellectuele  solidariteit, en (4) respect voor tijd. 

 Bewustmaking van het deficit van de heersende conflictstrategie.  Het  huidig  beleid  dient  dringend  te  worden  doorlicht  en  geëvalueerd.  Dit  impliceert dat de media toegang krijgen om het beleid en de gevolgen ervan te  doorlichten.  Tijdens  de  oorlog  in  Gaza,  werden  de  Westerse  media  op  afstand  gehouden en gehinderd om nieuws te brengen. Al Jazeera was ter plaatse, maar  werd  met  een  bijna  totale  black‐out  geconfronteerd  in  de  Verenigde  Staten;  gelukkig  niet  in  Europa  ·.  Het  deficit  van  het  conflict  strategie  stoelt  op  de  meerdere  vaststellingen:  (a)  de  huidige  aanpak  is  gedoemd  te  falen  en  verhindert  duurzame  veiligheid  of  vrede,  (b)  de  kosten,  en  vooral  de  opportuniteitskosten  zijn  hoog  35,  (c)  de  heersende  strategie  komt  vooral  tegemoet aan particuliere belangen eerder dan aan het algemeen belang, (d) de  vredesonderhandelingen  zijn  pseudo‐onderhandelingen  en  hebben  gefaald  36,  (e)  de  bouw  van  duurzame  veiligheid  en  vrede  wordt  niet  als  een  realistische  optie  gezien,  en  (f)  de  internationale  gemeenschap,  vooral  het  Westen,  doet  onvoldoende om aan dit conflict een einde maken. De bedoeling van de openbare  doorlichting is de veronderstellingen, die aan de basis liggen van het heersende  beleid, op een objectieve manier te evalueren en daarmee de basis te leggen voor  een beleid met een hoger vrede‐intelligentiequotiënt. 

 

20

Creëren  van  concrete  condities  die  duurzame  veiligheid  en  vrede  bevorderen.  De  Europese  Unie  is  er  niet  gekomen  omdat  de  Europanen  engelen  zijn  geworden?  Mensen  blijven  mensen.  De  stichters  van  de  Europese  zijn  er  in  geslaagd  om  een  omgeving  te  creëren,  met  een  beloningsmatrix,  die  veiligheid,  welvaart  en  vredesopbouwend  gedrag  stimuleert37.  Hetzelfde  geldt  voor  het  conflict  in  het  Midden  Oosten.  Duurzame  vrede  is  het  resultaat  van  veranderingen in verschillende sectoren.   Onderhandelingen.  Op  diplomatiek  vlak  moet  dringend  werk  gemaakt  worden  van  echte  onderhandelingen.  Dit  impliceert  dat  de  bemiddelaars  integratieve  onderhandelingen  bevorderen;  alle  partijen  uitnodigen;  onfaire  precondities  afkeuren; geen unilaterale voldongen feiten (faits accomplis) op het terrein meer  aanvaarden  en  de  onderhandelingen  niet  te  laten  verloederen  tot  een  machtsspel. Constructieve ambiguïteit is uit den Boze.  Internationaal rechterlijk . In de ‘onderhandelingslitteratuur wordt gesteld dat er  kwesties  zijn  waarover  niet  onderhandeld  wordt  om  juridische  of  ethische  redenen.  Een  kind  dat  seksueel  misbruikt  is,  negotieert  niet  met  de  pedofiele  dader. Dit is een zaak voor de rechtbank en andere instanties. Het internationale  gerechtshof  in  de  Haag  en  meerdere  VN  resoluties  hebben  de  settlements  als  illegaal  bestempeld  en  Israël  verzocht  ze  te  ontmantelen.  Zelfs  de  wegkaart  (roadmap)  van  het  kwartet  (USA,  EU,  VN  en  Rusland)  voorzag  in  2003  de  verwijdering  van  de  kolonies.  In  plaats  van  over  de  nederzettingen  en  de  onafhankelijkheid  eindeloze  schijnonderhandelingen  te  voeren,  heeft  de  Palestijnse  regering  geopteerd  om  naar  het  Internationale  Rechtshof  en  de  VN  Veiligheidsraad  te  stappen.  In  september  2011  zal  de  oprichting  van  een  onafhankelijke  Palestijnse  Staat  worden  aangekondigd  en  de  wereldgemeenschap  verzocht  worden  om  Palestina  te  herkennen.  Deze  geweldloze  demarches  verdienen  de  effectieve  steun  van  de  VS  en  van  de  Europese Unie.  Economisch.  De  economische  ontwikkeling  in  de  Palestijnse  gebieden  werd  systematische  manier  afgeremd  en  vernietigd.  Het  meest  getroffen  is  het  Gaza  gebied.  Enkelen  onder  ons  herinneren  zich  misschien  nog  de  bloemen,  die  de  grens  niet  over  mochten  en  tot  veevoer  moest  verwerkt  worden.  Het  kwartet  (VN, EU, Amerika en Rusland) onderzoekt momenteel een reeks maatregelen om  de  Palestijnse  levensstandaard  te  verhogen.  38  De  ontmanteling  van  de  economische  muren  is  een  existentiële  voorwaarde  voor  de  creatie  van  een  leefbare  Palestijnse  staat.  De  VS  en  EU  kunnen  het  conditionaliteitsbeginsel  hanteren m.b.t. de militaire en economische steun. M.a.w. samenwerking en hulp  zou afhankelijk worden gemaakt van het naleven van de politieke‐, economische‐  en humanitaire gewoonten die gelden in de Westerse Wereld.  Geweldloze strategie. Het meest effectieve pad om aan de bezetting een einde te  maken  is  de  inzet  van  geweldloze  bevrijdingstechnologie·.  Dit  impliceert  niet  alleen het unilateraal uitroepen van onafhankelijkheid en het stappen naar de VN  en  de  Internationale  rechtbank,  maar  ook  het  confronteren  van  de  democratische  staten  met  de  hantering  van  dubbele  standaarden.  De  grote 

 

21

impact van vreedzaam protest werd onlangs geïllustreerd in Tunesië en Egypte.  Wat zou er gebeuren wanneer duizend vrouwen en kinderen op een vreedzame  manier  de  weg  naar  illegale  kolonies  zou  blokkeren?39  Hoe  zou  de  wereld  reageren  wanneer  elke  vrijdag  of  zondag  100.000  Palestijnen  met  luidsprekers  zouden roepen om bevrijd te worden en de muur te laten afbreken? De nieuwe  generatie  van  Palestijnen,  gesteund  door  enkele  Israëlische  mensenrechten  vereniging, Btselem, maakt gebruik van videobeelden om misbruiken van de IDF  aan  de  kaak  te  stellen.  Geweldloze  weerbaarheid  kan  militaire  macht  en  onverschilligheid keren.   Politiek psychologisch klimaat.  Het  is  opvallend  hoe  weinig  aandacht  wordt  gegeven  aan  de  politiek  – psychologische  klimaat  en  de  inflatie  van  angst  en  haat  door  conflict  entrepreneurs (zoals Glenn Beck in de VS of Netanjahu en Liberman in Israël). De  amplificatie van angst en haat, en het stereotyperen van de tegenstanders (bv. in  Fox News) leidt niet alleen tot een weinig verlichte publieke opinie, maar roept  ook deontologische vragen op.  Internationaal ­regionaal.   Voor  een  duurzame  vredesopbouw  is  het  van  essentieel  belang  de  internationale  omgeving  beter  te  leren  kennen,  en  vooral  de  buren  niet  tot  vijanden  te  maken.  De  Golan  hoogte  moet  zo  spoedig  mogelijk  worden  teruggegeven  aan  Syrië.  Om  bijvoorbeeld  de  politieke  transformatie  van  Afghanistan  en  Irak  te  faciliteren  doet  men  er  goed  aan  met  Iran  samen  te  werken.  Dit  alles  vergt  een  toekomst  visie  en  gesofistikeerd  denken.  Een  voorbeeld  van  deze  nieuwe  diplomatie  is  de  Turkse  minister  van  buitenlandse  zaken, Ahmet Davutoglu, die als facilitator optrad in het tot stand komen van een  vredesakkoord  tussen  Bosnië  en  Servië,  gesprekken  over  de  Golan  mogelijk  maakte en, en kontakten onderhoud met Teheran. In een essay in Foreign Policy  beschrijft  hij  het  buitenlandsbeleid  van  Turkije  als  “proactief  en  preemptief  ‘  vredesbeleid ·. 

De rol van intellectuele solidariteit40  Wat is de rol van de intellectuelen? De term ‘ intellectuelen ‘ verwijst niet alleen  naar  academici,  naar  ook  praktijkdeskundigen,  kunstenaars  en  andere  die  voeling  hebben  voor  wat  er  om  gaat  in  de  snel  veranderende  wereld.  Er  is  behoefte  aan  meer  ‘elckerlycs’  die  de  besluitvormer  en  toeschouwer  confronteren  met  onprettige  werkelijkheden  en  misvattingen.  Een  voorbeeld  is  Francis Alÿs, die met 58 liter groene verf opnieuw de groene lijn merkte, die in  het  VN  verdelingsplan  van  1947,  Jeruzalem  in  twee  stukken  verdeelde.  In  conflicten  zwijgen  de  meeste  intellectuelen;  sommigen  kiezen  de  kant  van  de  macht  en  laten  zich  betalen  als  adviseurs  of  spindokters;  en  een  kleine  groep  neemt de verantwoordelijkheid op om het conflict op een constructieve manier  te helpen transformeren. Dit is geen gemakkelijke opdracht; temeer omdat deze  inspanningen  niet  altijd  in  dank  worden  afgenomen.  Toynbee,  beklemtoont  de  negatieve  rol  van  ‘dominante  minderheden’  en  de  positieve  rol  van  ‘creatieve  minderheden ‘ in de opbouw van een nieuwe beschaving. 41 Dit geldt ook voor de  ontwikkeling van een nieuwe veiligheid en vredescultuur. Het is zeer belangrijk  om tastbare ‐ en morele steun en ruimte te verlenen aan intellectuelen in conflict   

22

zones.  Dit  impliceert  niet  alleen  het  faciliteren  van  onafhankelijk  onderzoek,  maar  ook  het  versterken  van  het  inlevingsvermogen.  Eén  van  de  eerste  slachtoffers van conflicten is de academische vrijheid. In een conflict omgeving,  hebben  debatten  niet  als  doel  de  waarheid  te  achterhalen,  maar  andersdenkenden te neutraliseren. Intellectuelen kunnen de grondoorzaken van  het conflict helpen verwijderen door: (1) het irredentisme, de promotoren en de  gevolgen  in  kaart  te  brengen,  (2)  het  beleid  te  toetsen  aan  de  criteria  van  een  volwaardige  democratie,  en  (3)  de  beïnvloeding  van  de  particuliere  belangengroepen en lobbies, die het buitenlands beleid van de VS en van de EU  beïnvloeden,  te  doorlichten.  De  activiteiten  van  deze  groepen  spelen  zich  of  in  the  ‘  schaduw  van  de  oorlog’42,  en  (4)  de  effecten  van  het  militair  beleid  onderzoeken  en  te  evalueren.  Onafhankelijke  navorsers  moeten  bij  de  besluitvormers aandringen om de normatieve, theoretische en epistemologische  assumpties,  die  aan  de  basis  van  hun  politiek  betoog  en  beleid  liggen,  te  expliciteren. Zij kunnen ook een bijdrage leveren door het proactief schatten en  openbaar  maken  van  de  mogelijke  positieve  en  de  negatieve  effecten  van  verschillende  beleidsopties.  Evaluaties  van  de  gevolgen  van  het  lopende  en  uitgevoerde  beleid,  laten  toe  om  de  besluitvormers  ter  verantwoording  te  roepen.  Ten  slotte  kunnen  intellectuelen  het  vredesproces  bevorderen  door  betere win‐win toekomsten te bedenken. 

De t‐factor.   Inde  eerste  ontmoeting  van  het  werkcollege  ‘  Strategie  en  politieke  besluitvorming  waarschuwde  prof.  Thomas  Schelling  ons  om  de  volgende  punten  nooit  te  vergeten:  (a)  alle  sleutelbegrippen  moeten  operationele  definities  hebben,  (b)  de  navorser  mag  zijn/haar  probleem  niet  verwarren  met  het onderzoeksprobleem, (c) een goede analyse is belangrijk maar onvoldoende;  de oplossing van problemen vergt ook creativiteit en verbeelding, en (d) tijd en  deadlines moeten  gerespecteerd worden.  De  graad  van escalatie  van  een  hangt  niet alleen af van de intensiteit van het geweld, de geografische spreiding, maar  ook  de  duur.  De  t‐factor  is  één  van  de  meest  onderschatte  factoren  in  conflict  transformatie.  Tijd  is  niet  altijd  een  heelmeester;  proactieve  geweld  preventie  kan  escalatie  voorkomen;  veel  langdurige  conflicten  zijn  geschiedenissen  van  gemiste  kansen;  een  vredesplan  vergt  beslissingen  over  prioriteiten  en  de  volgorde  of  synchroniciteit  van  de  maatregelen.  Israël  voelt  zich  momenteel  relatief veilig na drie korte oorlogen tegen het regime van Arafat, Hezbollah en  Hammas. De brutaliteit van deze oorlogen gaven, met de woorden van Thomas  Friedman,  Israël  een  rustperiode  (time‐out).  Een  volgende  oorlog  in  Gaza,  met  een  groot  aantal  burgerslachtoffers  en  vernieling,  zal  in  de  toekomst  niet  meer  door de internationale beugel kunnen. Daarom moet Israël dringend haar beleid  aanpassen  en  medewerken  aan  de  uitvoering  van  de  twee  staten  oplossing  (scenario 2).   

 

23

Conclusies  De recente politieke omwentelingen in het Midden Oosten zijn adembenemend.  Het gevoel van machteloosheid en vernedering maakt plaats voor protest en de  wil  van  de  burgers  om  welvaart,  democratie  en  respect  af  te  dwingen.  Het  Westen  kan  zich  verheugen,  maar  moet  dringend  haar  beleid  ten  aanzien  van  deze  regio  herzien.  Het  huidige  strategisch  denken  is  contraproductief  en  achterlijk.  Er  worden  nu  wel  diplomatieke  inspanningen  ondernomen  om  de  schade te beperken, maar hiermede worden de vele wanklanken (dissonanties)  niet  verwijderd.  De  inlichtingendiensten  en  diplomatieke  correspondenten  hadden zoiets niet voorzien43; er is de jarenlange steunverlening aan bevriende  autoritaire  regimes  tot  op  het  laatste  moment;  de  kosten  van  de  geweldloze  regimeverandering  zijn  beduidend  lager  dan  de  met  militaire  macht  opgelegde  regimes  in  Irak  en  Afghanistan;  niet  bevriende  democratisch  verkozen  partijen  werden  als  paria’s  behandeld;  er  wordt  geen  verzet  aangetekend  tegen  de  illegale bezetting van de Palestijnse gebieden en de segregatie van de Palestijnse  bevolking;  Liberman  wenst  een  staat  exclusief  voor  Joden·;  en  deze  regio  is  het  grootste  afzetgebied  voor  gesofistikeerd  wapentuig44.  De  Arabische  en  de  internationale  toeschouwer  ervaart  een  grote  mate  van  cognitieve  dissonantie··  Het  beleid  zit  vol  valse  noten.  De  wisselkoers  van  militaire  macht  en  dwangdiplomatie is sterk gedaald. Het Westen, en vooral de EU, doet er goed aan  (a)  een  einde  te  maken  aan  de  militaire interventies  in de  regio.  De  eerste  tien  jaar van de 21ste eeuw heeft de democratische wereld zes oorlogen gevoerd in  het  MENA:  in  Afghanistan,  Irak,  Pakistan,  Libanon,  De  Palestijnse  gebieden,  en  Libië. Problemen worden niet meer opgelost, maar weggebombardeerd, (b) zich  niet negatief te mengen in het democratiseringsproces in het Midden Oosten45 en  (c) haar beleid ten aanzien van Israël en Palestina grondig bij te sturen. Op korte  termijn betekent deze orde op zaken stellen in het Israël. Robert Fisk observeert  terecht  dat  de  wereld  rondom  Israël  verandert;  Israël  niet.  Het  zou  de  democratische  revoluties  moeten  omarmen  in  plaats  van  nieuwe  kolonies  te  bouwen. Om een nieuw beleid te krijgen heeft Israël een sociale revolutie nodig.  46.  Tevens  dient  het  Westen  in  2011  de  soevereiniteit  van  Palestina  te  herkennen; de nieuwe staat voorzien van ontwikkelingskansen, en de veiligheid  van Israël en Palestina te garanderen. Deze vredesformule wordt al lang op een  zilveren  schaal  door  de  VN,  het  Westen  en  de  Arabische  Liga  aangeboden.  Een  dergelijk royaal aanbod kan men niet langer negeren. Het is een laatste kans.                                                             1

Voor toelichting van het Westers beleid ten aanzien van het nieuwe Midden Oosten zien ook: De keerzijde van de oorlog in Libië (opinie artikel in De Standaard 29.03.2011, en Foreign Policy failures / Failing Foreign Policy, Speak out notes # 4 April 2011.

2

Luc Reychler (Harvard Ph.D. 76), is professor emeritus aan de K.U.Leuven. Hij is gespecialiseerd in geweld preventie en duurzame vredesopbouw, strategie en veiligheid, en Multilaterale diplomatie, onderhandelingen en bemiddeling. Hij was Secretaris Generaal van de International Peace Research Association (IPRA) van  

24

                                                                                                                                                                2004-2008, en titularis van de UNESCO chair :sustainable peace building and intellectual solidarity of the Center for Peace Research and Strategic Studies CPRS) tot 2010. Momenteel schrijft hij een boek over de rol van tijd in conflict en vrede ‘ Time for peace’. [email protected] The new director of CPRS is prof. Arnim Langer. 3

De essentie van het Arabisch vredesplan van 2002. Normale betrekkingen met Israël op voorwaarde dat Israël (a) zich terugtrekt uit alle gebieden dat het bezet sedert 4 juni 1967, (b) een faire oplossing voorziet voor het Palestijns vluchtelingen probleem, en (c) een onafhankelijk Palestina herkent, met (Oost) Jeruzalem als hoofdstad. De beginselendie de EU hanteert voor het bereiken van vrede zijn: de creatie van een Palestijnse staat binnen de grenzen van 1967; de nederzettingen zijn illegaal; unilaterale wijzigingen van de grenzen zijn onaanvaardbaar en Jeruzalem moet de toekomstige hoofdstad zijn van de twee staten.

4

Dit is geen gemakkelijke denkoefening. De meerderheid van analysten, die banden hebben met de partijen in het conflict, zijn niet in staat om hun ‘ You stand where you sit ‘ percepties en attitudes te overstijgen. 5

Bezoek Noord Korea in October 2010 en een rapport DRCongo: positive prospects, 2010 (kan gratis gedownload worden) CPRS Leuven.

6

Uitspraak toegeschreven aan Gen. D. Eisenhower

7

Mohammed Elbaradei, Manifesto for Egypt, Newsweek, February 7.p.28 (2)

‘ Islam has been hijacked about 20 to 30 years after the Prophet and interpreted in such a way that the ruler has absolute power and is accountable only to God’. 8

Yemen’s dwindling Jews, in The Economist August 2&st 2010.p.30 (70)

9

Christopher Catherwood and Joe DiVanna, Merchants of fear,

10

Fareed Zakaria,McCain’s mistake, in Newsweek July 5, 2010. P 28 (37)

11

Roger Cohen. Iran, the paper tiger, in IHT, October 12,2010,p.8 (145)

12

Carl von Clausewitz besprak uitvoerig de rol van emoties in zijn boek ‘ On war ‘ Vom Kriege, zie hoofdstuk 3 ‘The genius of war’ 13

Ofer Grosbard. Israel on the couch. The psychology of the peace process. 2003. State University of New York Press, Albany, p.157-181. 14

The price of fear, The Economist, Maart 5, 2011.

15

David Gardner. The last chance: the Middle East in the balance. I.B. Taurus, 2009, p.177.

 

25

                                                                                                                                                                16

Mario Vargas LLosa: Nobel prijs voor litteratuur 2010, in De Morgen, 8 Oktober 2010, p.8. 17 Lindner, Evelin Gerda (2005). Humiliation, killing, war, and gender.  18

David Gardner. The Middle East in the balance.I.B.Taurus,London,2009.p.197

19

Hamas's Damascus-based political bureau chief, said the organization was willing to cooperate with "a resolution to the Arab-Israeli conflict which included a Palestinian state based on 1967 borders," provided that Palestinian refugees hold the right to return to Israel and that East Jerusalem be the new nation's capital. http://en.wikipedia.org/wiki/Hamas (2006) 20

A. Liberman

21

Salam Fayad. Newsweek December 27, 2010. P. 36-37.

22

Nicholas Kristof. Waiting for Gandhi, in IHT. July 12,2010.p .7

23

David Gardner, op cit.p.29

24

Roger Cohen.Crunch time fot Netanyahu, in IHT October 29, 2010.p.7

25

De VS en België werden volwaardige staten na het stopzetten van de segregatie van e Afro-Amerikanen en het sluiten van Belgisch Congo. 26

Defense spending in a time of austerity, in The Economist. August 2010, p.18-20.

27

Fareed Zakaria. Be more like Ike, in Newsweek, August 23&30, 2010.p.5.

28

Susan Eisenhower. 50 years later, we’re still ignoring Ike’s warning, The Washington Post, January 16, 2011.p.B3. Andrew Bacewich. The tyranny of defense Inc. In The Atlantic, January / February 2011, p.74-79. 29

Nicholas Kristof, One soldier or 20 schools, in IHT July 30, 2010. p.7

30

Stiglitz Joseph & Linda Bilmes (2008). The Three Trillion Dollar War, W. W. Norton

31

David Brooks. Nation building works, in IHT September 1, 2010. p.7

32

Jeffrey Goldberg en Hussein Ibish, Good news from the Middle East (really), in IHT Januari 28,2011. p. 8 33

 

Edward Said, From Oslo to Iraq and the roadmap. Bloomsbury,London,2004.

26

                                                                                                                                                                34

Ongeveer 50% van de Palestijnen is voorstander van één democratische staat voor Israelis en Palestijnen (bron zoek) 35

Vergelijk de kosten van de regimeveranderingen in Irak en Egypte.

36

Zie 111,162 en 163.

37

Volgens B.F. Skinner wordt het gedrag van mensen grotendeels beïnvloed door beloningsmatrix van de omgeving waarin ze zich bevinden. 38

Isabel Kershner en Matthew Saltmarsh. Israel to take steps to aid Palestinians economically, in IHT February 5-6, 2011. p. 8

39

Een idee van x, bron zoek .

40

Luc Reychler, Intellectual solidarity and peace, paper CPRS, 2010.

41

Arnold Toynbee. A study of history.

42

zie ‘ Shadows of war ‘ Carolyn Nordström

43

In het eerste MENA rapport van 2003 noemde Wereldbank de situatie in het Midden oosten en Noord Afrika een tijdbom.

44

Recentelijk 60 miljard aankoop van Amerikaans wapentuig door Saudi Arabia.

45

Het Westen, de VS, UK en Frankrijk hebben een zeer slechte reputatie. MENA heeft geen Europees of Amerikaans leiderschap nodig. Ze hebben al genoeg geleden onder ons leiderschap of onder hun dictators, die door het westen werden bewapend. Het streven naar een een internationale glansrol in het ME ,door bijvoorbeeld Sarkozy, is geen staatsmanschap, maar een uiting van van internationale charlatanarie. 46

Robert Fisk. Westen wil geen bevrijding in de Arabische wereld ‘ in De Morgen 7 Maart 2011. “ Maar om een nieuw beleid te krijgen heeft Israël zelf een sociale revolutie nodig, met een omvang zoals het miljoen Israëli’s dat in 1982 een onderzoek naar de massamoorden in Sabra en Shatila eiste en verkreeg.”.

 

27