Strafrecht als waarborg voor de kwaliteit van zorg? Ver. voor gezondheidsrecht Vrijdag 7 november 2014 P.A.M. Mevis
Strafrecht als waarborg? - handboek 1929: strafrecht als bedreiging - anno 2014: strafrecht rukt op (evaluatie Wet BIG) - in strafbaarstelling en in toepassing - geen ultimumremdium meer, hetgeen ook nooit toetscriterium rechtens geweest is - geen waarborg, en toch ook weer wel: - het beeld is diffuus
Strafrecht als waarborg? Strafrecht als systeem: - 1. van strafrecht is nog nooit iemand beter geworden - 2. alleen op basis strafbepaling, gericht op vervolging en berechting van de verdachte (Tuitjenhorn) - 3. Opbouw: 1. delictsomschrijvingen en 2. elementen - 4. verdachte en onderzoek begint dogmatisch bij 1. - (4a. uitzondering mishandeling: HR 5/7/2011, NJ 466 = net geen 110 jaar na Van Dam van Isselt) - 5. inzet strafrecht is keuze; het hoeft niet - 6. Keuze OM: nauwelijks door rechter te controleren
Strafrecht als waarborg? - 7. Alvorens te beslissen kan onderzoek worden gedaan; ook door RC, liever niet door aparte commissies - 8. OM moet gedurende dat onderzoek de verdachte de aan hem als zodanig toekomende rechten garanderen; moet iemand dus als verdachte aanmerken: verdachte als waarborg; meer rechten dan als verschoningsgerechtigde.
Strafrecht waarborg? - Inzet strafrecht is keuze; het hoeft niet - Keuze door het OM: behoeft legitimatie of is legitimatie in zichzelf?/In beleids- en bestuursprioriteit? - Enschedé (functioneel) en ‘t Hart (democratische rechtsstaat) = eerste opvatting; ind. OvJ staat daar voor. - Inmiddels: tweede opvatting en MinVen J/College PG’s stuurt op politiek beleid; beslissing OvJ verliest aan gewicht. - Maar dan is er in medische zaken wel nog het EMZ en RTE
Strafrecht als waarborg? -‘ Snijdende chirurg’ Hermans/Buijsen in het schemaVan Dam van Isselt: - zware mishandeling, waarvan de wederrechtelijkheid wordt weggenomen? - behandeling en dus geen onder het strafrecht vallende zware mishandeling? (afwezigheid van materiele wederrechtelijkheid want medisch doel van handelen staat voorop: zoals Enschedé ooit bij euthanasie) - eerste opvatting is de juiste; tussen stap 1 en stap 2 zit het strafrechtelijk onderzoek. - explicatie van de medische exceptie dwingt daar bij onderzoek al rekening mee te houden
Strafrecht als waarborg? “ In het belang van de waarheidsvinding zal de betrokkene dus wel degelijk worden aangemerkt als verdachte. Maar het betreft in deze zaken wel een verdachte met een bijzondere positie”.
Strafrecht als waarborg? - Het strafbare ziekenhuis: art. 51 Sr; - waarborg, ook om de arts niet te vervolgen; - graag wel zelfde inhoud als aan 5:1 Awbu - niet doorschieten naar de personen erachter (raad van bestuur etc.); feitelijk leiding gever in art. 51 Sr is leiding gever aan de verboden gedraging; niet aan het ziekenhuis waarin het feit zich voordeed. - geen behoefte aan risico-aansprakelijkheid; schuldstrafrecht als waarborg.
Strafrecht als waarborg? - het slachtoffer in het strafrecht; strafrecht wordt ook aansprakelijkheidsrecht - en vangt de tekortkomingen in het civiele aansprakelijkheid op; is het vreemd dat art. 12 Svprocedures toenemen? - adequate ontwikkelingen in het civiele recht (en mogelijk tuchtrecht) kunnen de druk op strafrecht verminderen, maar hoelang wachten we daar al op? - ook omdat uitgangspunt van melden en oplossen strafprocessuele uitgangspunten van niet meewerken (zwijgrecht, nemo tenetur, verschoningsrecht) uiteraard onder druk zet.
Strafrecht als waarborg? - kan het strafrechtelijk systeem/het OM helpen, bijvoorbeeld door anderen hun werk te laten doen?: bemiddeling in strafzaken: art. 51h lid 3 Sv
Strafrecht als waarborg? • • • •
Beroepsverschoningrecht; stand van zaken Steeds meer algemene wettelijk geregelde uitzonderingen Als het bestaat: uitzonderlijke omstandigheden Kwesties als: wat valt er precies onder?, wie bepaalt dat?; afgeleid verschoningrecht? (beter: ‘doorwerkend verschoningrecht’) • Wetgeving?: rapport okt. ‘12: niet nodig, maar wetgeving is inmiddels bezig: • Wetsvoorstel 33 685 (economische criminaliteit); wetsvoorstel 34 032 (bronbescherming van journalisten in strafzaken); het betreffende onderdeel van ‘Modernisering WvSv’. • Welke kwesties zijn aan de orde?
Strafrecht als waarborg? - wildgroei algemene regelingen vereisen (her)bevestiging van het uitgangspunt, op een zo zwaar mogelijk niveau van regelgeving. - strikte noodzaaktoets van uitzonderingen (vgl. Duitsland/BVerfG/GG als basis); geen ‘sondergesetzgebung’; codificatiegedachte van 107 Grondwet - fraudebestrijding??: moties bij 33 980; Wfz? - toets en terughoudendheid is nodig omdat de algemene uitzonderingen de ‘zeer bijzondere omstandigheden onder druk zetten, zij het dat dit ook omgekeerd kan gelden
Strafrecht als waarborg? - Kern van de afweging is ook: - HR heeft andere belangen tegenover belang bescherming verschoningsrecht geplaatst: waarheidsvinding (met name als v.g. zelf verdachte; onderzoek). - Dat alleen al pleit voor wetgeving (art. 1 Sv) - en vergt inhoudelijke afweging. - zeer bijzondere omstandigheden behoeven codificatie - inhoudelijk: verdachte verschoningsgerechtigde van feiten van bepaalde ernst (art. 96 lid 1 Wet BIG nieuw?) - hetgeen andere gevallen uitzonderlijker kan maken
Strafrecht als waarborg? - met de toestemming van de patient in medische context als ‘een’ factor: kan bescherming belang toegankelijkheid van zorg daarop leunen? Procedure: - 33 685 (econ criminaliteit): - RC neemt in beslag; - Igv bezwaar geen kennisneming totdat RC heft bepaald - Niet zolang beklag open staat/daarop is beslist: Rb en HR peremptoir gesteld op 30 dagen na ontvangst klaagschrift resp. 90 dagen na indienen van de schriftuur
Strafrecht als waarborg? 34 032 (bronbescherming journalisten): - hulpOvJ kan geen doorzoeking meer doen bij verschoningsgerechtigden, ook niet igv nood; - nieuw lid art. 98: Rc kan zich bij beoordeling aannemelijkheid dat stukken onder verschoningsrecht vallen laten voorlichten door een vertegenwoordiger van de beroepsgroep (idem art. 222 voor rttz horen van getuigen): - Discussiestuk Modernisering strafvordering: A. beoordeling gegrondheid beroep op verschoningsrecht: ok, maar ook codificeren: alleen als redelijkerwijze geen twijfel dat beroep onjuist is - RC kan daartoe wel ook inhoudelijk kennisnemen (juris)
Strafrecht als waarborg? B. Beoordeling uitzonderlijke omstandigheden? - idem? In elk geval RC kan daartoe van de inhoud kennisnemen (juris)?; met advies beroepsgenoot?; PM: dan moet ook raadkamer in beklag van beide opties gebruik kunnen maken; met beroepsgenoot in de raadkamer, zoals bij penitentiaire kamer/Wzf? - betekent verdere inbreuk, maar wel ook oordeel in hoeverre voeging bij de procestukken zin kan hebben voor beslissingen in de concrete strafzaak, info op andere wijzen te achterhalen is.. Wat is wijsheid en wie bepaalt dat?; inbreng in discussie
Stellingen VGR 2014 • •
• •
•
Het strafrecht is bedoeld noch geschikt om als waarborg voor kwaliteit van zorg te dienen; natuurlijk is het strafrecht een waarborg van kwaliteit van zorg. Ontzetting uit het beroep, preventief of repressief, op basis van een (vermoeden van) een strafbaar feit, zou in één eenvormige modaliteit kunnen worden geregeld. Liever strafrechtelijk onderzoek, dan (een diversiteit aan) ad hoc onderzoekscommissies. De gebreken in het civiele aansprakelijkheidsrecht verhogen de druk op het strafrecht dat in dit opzicht overigens inmiddels een zelfstandige rol vervult. Wellicht kan bemiddeling helpen. Risico-aansprakelijkheid van het ziekenhuis is minder wenselijk. Het beroepsverschoningsrecht moet opnieuw worden ‘ingeregeld’, inclusief (her)bevestiging van de waarde van het uitgangspunt. Aanhangige wetsvoorstellen en de operatie ‘Modernisering Wetboek van Strafvordering’ bieden goede aanzetten. Vanuit de medische sector c.q. het gezondheidsrecht zou niet lijdzaam moeten blijven worden toegezien op hetgeen binnen ‘justitie’ aan voorstellen wordt geformuleerd; daarvoor is het verschoningsrecht van de arts wellicht ook te bijzonder.
