Kwaliteitszorg : zorg voor kwaliteit

Kwaliteitszorg Te definiëren als georganiseerde zorgvuldigheid van werken WAAROM?

Kwaliteitszorg : g voor kwaliteit zorg

EKR

status: oke

zeer goed goed matig onvoldoende

status: niet oke

slecht HANDBOEK HYDROBIOLOGIE

maatregelen = kosten The Netherlands

Handboek Hydrobiologie 2010


Kwaliteitszorg

Kwaliteitszorg = verkleinen variatie

1 monster met een EKR score heeft ook variatie

Bronnen van variatie typologie

kans op score zeer slecht/matig= 35%

seizoen kans op score goed/hoog g g = 65%

kans

natuurlijke variatie locatie habitat bemonstering monsterverwerking

geïntroduceerde variatie

metric waarde of EKR

gegevensopslag

doel: zo klein mogelijk maken van onjuiste score (i.r.t. kosten) Handboek Hydrobiologie 2010

Monitoringscyclus macrofaunabeoordeling bemonstering

locatie/habitat selectie

determinatie

doelen uitzoeken/ verwerken Hypopotamal 8

% of indiviiduals

6

zeer goed goed

4

2

0 1

2 3 4 Ecological quality class

matig

5

metric berekening

onvoldoende slecht nlp

Bd

precisie hoog laag

Ge

str

Od

nut

nut org str org nlp nlp

org

Gf nut Oc org

str nlp dim

Gc str org nlp

hoog

laag

str str nut nlp

str

typologie Handboek Hydrobiologie 2010

abundance 1 15 352 2 1 1 11 33 13 3 4 1 1 4 1 77 1 8 1 14

nut org

org nut

species Albohete anisvoex Aselaqua Bathcont Bithtent Caenluct Ch l i i Chalviri Cricsylv Dugelugu Erpoocto Erpotest Gammpule Gloscomp GrappiAd haliimad Helostag Hemimarg hytilasp Ischeleg Phaepssp

Onzekerheid en het vaststellen daarvan precisie = mate van reproduceerbaarheid / herhaalbaarheid [sd, cv = toevallige fout] nauwkeurigheid = mate van accuraatheid [= systematische fout]

data voorbereiding

Ob

beoordelingssysteem

sample N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021 N1300021

Kwaliteitszorg = verkleinen variatie

afwijking


_

_

+

_ - = onnauwkeurig + = nauwkeurig

data analyse Handboek Hydrobiologie 2010

str

1

Kwaliteitszorg: meer redenen om … Te definiëren als georganiseerde zorgvuldigheid van werken

Kwaliteitszorg: beoordeling Voorbeeld: IJking maatlat KRW type R5

(presentatie 2004)

WAAROM? Stappen:

• vergelijkbaarheid beoordelingsresultaten

1. Opstellen maatlat (expert judgement) 2. Calibreren maatlat R5 (24 homogene monsters R5: 1

• samenwerking bv. bij evaluaties van effecten van

monsternemer en determinandus)

maatregelen

3. Valideren maatlat R5 (238 landelijke monsters beken uit

• eenheid t.b.v. nationaal en internationaal datagebruik


LIMNODATA)


Calibratie 24 monsters

KRW-R5 1

KRW-R5 2

KRW-R5 3

Validatie KRW-R5 4

KRW-R5 1

238 monsters

KRW-R5 2

KRW-R5 3

KRW-R5 4

30

35 30 goed geclassificeerd: 92%

25

92%

goed geclassificeerd: 61%

25

61%

percentag ge

percentag ge

20 20 15

15 10

10 5

5 0

0 ijkklasse 1

ijkklasse 2

ijkklasse 3

ijkklasse 1

ijkklasse 4

Handboek Hydrobiologie 2010 langzaam stromende midden/benedenloop (R5)

ijkklasse 2


Kwaliteitszorg: beoordeling

ijkklasse 3

ijkklasse 4

bekentypologie locaties R5

Kwaliteitszorg: maatregelevaluatie Voorbeeld: Naardermeer phosphate mgP/l

Belangrijke conclusie KRW R5 maatlat:

chlorophyl mg/l

Kj mgN/l

0.16

2.50

0.14 2.00

0.12

baggeren

mg/l

0 10 0.10

(een schreeuw om vergelijkbare gegevens!)”

1.50

0.08 1.00

0.06 0.04

0.50

0.02

defosfatering hydrol. isolatie

0.00 Handboek Hydrobiologie 2010

mgN/l

“noodzaak voor gestandaardiseerd data verzamelen

1981

1986


0.00 1991

1996

2001

2

Kwaliteitszorg: maatregelevaluatie

Kwaliteitszorg: maatregelevaluatie

Voorbeeld: Naardermeer

Voorbeeld: Naardermeer

aantal taxa

aantal ind

160

14000

140

12000

120

Groote Meer GM Bovenste Blik BB

10000

100

GM 90-05 BB 91-05

8000

80 6000

60

4000

40

GM 81-86

84-90

defosfatering isolatie aalscholvers 85->

GM 88-89 BB 88-92

2000

20

0

86->05

19 8 19 1 8 19 4 8 19 5 8 19 6 8 19 8 8 19 9 9 19 0 9 19 1 9 19 2 9 19 3 9 19 4 9 19 5 9 19 6 9 20 9 0 20 0 0 20 1 0 20 2 0 20 3 04

0



Kwaliteitszorg: internationaal datagebruik

Kwaliteitszorg: internationaal datagebruik Aantal monsters per land

aantal monsters

350 number of samples

EU project

AQEM 2000-2001 889 STAR 2002-2003771 totaal

Visserij

1660 (48 rivier typen )

300 250 200 150 100 50

G er m a Sw ny ed e Au n N et str he ia r la nd C ze Gr s ch ee c R ep e ub lic Ita ly La t Po via rtu ga U l ni te Pol a d Sl Ki nd ov ng ak d R om ep ub li Fr c a D nce en m ar k

0





Aantal taxa per land

Voor en na taxonomische afstemming

900

70.0

total numb ber of taxa

800 60.0 700 600

50.0

500

40 0 40.0

400

30.0

300 20.0

raw

verlies 43%

adjusted

2000

1600 number of ttaxa

80.0

average num mber of taxa

1000

1200

800

200

400

0.0

d

es

et e de l

es

ec i su bs p

up

sp ec i

nu s

gr o es

sp ec i

rib

us

ily fa m

m ./t

ub )g e (s


su bf a

rd er

as s

b) o

m

0

(s u


10.0

cl

G er m N an et y he rla nd s Sl ov Gre ak ec e R ep ub li D en c m ar k U Fr ni an te d Ki ce C n ze gd ch om R ep ub lic Au st ria La tv ia Po la n Sw d ed e Po n r tu ga l Ita ly

0

ph yl u

100

3


Kwaliteitszorg: internationale beoordeling

Voor en na taxonomische afstemming raw

adjusted

180

600

groot verlies 160

500

140

400

aantal monssters

number of taxa

gering verlies

300 200

120 100

100

80 60 40

5 4

20

C

Ar an e hi Biv a ro al n v C o m ia o e id le ae n C ter ol at e a C opt ol er le m a C bo ru l st a ac Ep e h e Di p a m te e r G rop a as t e r t H ro p a et o er da o H pte H irud ra yd ra ine Le chn a p i id M dop ia eg te a r M lo p a er te m ra ith N Ne ida em m e at ato om d or a O ph O do a lig na oc ta Pl ha an e ip ta Pl en e c n ia Tr opt ic e r ho a Tu pte rb ra el la ria

0


3

0

2 1

Nederlands oordeel2

3

KRW klasse Handboek Hydrobiologie 2010

Kwaliteitszorg

Duits oordeel

ASTERICS klasse

1 4

5

Kwaliteitszorg

HOE? Nodig: Kwaliteitszorgplan Betekent: • consistentie in de tijd • verzameling en analyse naar gestandaardiseerde en geaccepteerde methoden • vergelijkbare methoden uit te voeren door iedereen



Kwaliteitszorg stappenplan

Kwaliteitszorg stappenplan Stap 1

Stap 1: Stap 2: Stap 3:

Stel team kwaliteitszorg samen Stel (gedetailleerde) doel(en) vast Verzamel basisgegevens en stem af

terugkoppeling om te verfijnen

• Projectleider / eindverantwoordelijke • én 1 - 2 specialisten Stap 2

Stap 4: Stap 5: Stap 6:

Ontwerp bemonstering en analyse Wie, wat, wanneer? Schrijf standaard protocollen


expert check + revisie

Stel team kwaliteitszorg samen

Stel (gedetailleerde) doel(en) vast

Stel bij voorkeur één expliciet doel vast: • vinger-aan-pols, KRW monitoring, oorzaakanalyse?


4

Stap 2: Doel en methode monitoringscyclus doel

implementatie

vraag/hypothese

?

beleidsuitvoering

schaal indicator/ parameter

/ maatregel

onderzoek

beleid / beheer

LCS’s (pas eenvoudige, snelle technieken toe) appelmoeszeef voordeel: goedkoop, eenvoudig, snel te ontwikkelen en implementeren nadeel: minder gevoelig, sterk doelafhankelijk

locatie selectie

meetfrequentie bemonsteringsmethode evaluatie / monsterverwerking determinatie beoordeling toestand dataopslag en Handboek Hydrobiologie 2010 verwerking

Stap 2: Doel en methode Randvoorwaarde: methoden moeten wetenschappelijk onderbouwd zijn (waar relevant: statistisch getoetst, gevalideerd en voorzien van een onzekerheidsmaat) Zoals voor alle methodische onderdelen geldt: 9 maak expliciete keuze tav een methode 9 valideer per doel en water type 9 bepaal onbetrouwbaarheid 9 stel bindend protocol op Handboek Hydrobiologie 2010

Kwaliteitszorg stappenplan Stap 4: Bemonstering en analyse 1. Welke parameters gaan gemonitord worden? Welke zijn belangrijk voor het doel? Welke zijn secundair? 2. Welke p precisie / mate van detail vraagt g jje monitoring? g 3. Hoe selecteer je de locaties in ruimte en tijd? 4. Welke bemonsterings- en analyse methoden en protocollen worden (opgesteld) gevolgd? 5. Wanneer wordt gemonitord (timing)? 6. Hoe worden de gegevens beheerd?


Stap 2: Doel en methode

macrofaunafuik ‘tbv KRW monitoring!!!

‘standaard’ macrofaunanet Handboek Hydrobiologie 2010

Kwaliteitszorg stappenplan Stap 3: Verzamel basisgegevens en stem af Integrale systeem- / stroomgebiedsinformatie • gebruik bijvoorbeeld 5-S-model om te standaardiseren Afstemming • bijvoorbeeld bij maatregel-effect onderzoek stem af met andere beheerders die dezelfde maatregel uitvoeren Handboek Hydrobiologie 2010

Stap 4: Onderdelen zoals ... Keuze doel-methode: Quick-Scan gebaseerd op EPT of KRW handboek of …. Bemonsteringstechniek: appelmoeszeef, fuikjes of standaardnet Omgang met aantallen: 0/1, 5 klassen of absolute tellingen Locatie keuze: zie monitoringsdag 1 of grid Timing: december ‘09 éénmalig, 2 of 4 seizoenen Data opslag en verwerking: ruw, gestandaardiseerd / regionaal of centraal opgeslagen Kwaliteitzorg: standaardisaties, controlestappen Handboek Hydrobiologie 2010

5

voorbeeld: Zweedse nationale monitoring

Kwaliteitszorg

aantal monsters om significant verschil aan te tonen

> monsters => > kans op juiste score

met t-test (lineaire regressie) Johnson & Sandin 2000

metric

eutrofiëring

taxa rijkdom

<3 (20)

t t l abundantie totale b d ti

4 (78)

EPT

<3 (13)

Shannon

9 (31)

Simpson

17 (27)

ASPT

5 (10)

DFI

5 (4)

zuurgraad index

verzuring

kans op score zeer slecht/matig= 35%

3 (22) <3 3 (55) <3 (17)

kans

10 (33) 17 (27)

metric waarde of EKR

6 (37)


score goed/hoog: k kans kans op op score 1 monster goed/hoog = 65%65% 2 monsters 69% 3 monsters 72% 5 monsters 77% 10 monsters 84%




Stap 5: Wie doet wat, wanneer

Stap 6: Protocollen

• • • • • •

• handboek • set protocollen met exacte omschrijvingen van handelingen • test protocollen

cursussen databeheer analyse en rapportage kwaliteitszorg procedures uitbesteding tijdspaden

Stap 7: Tussentijdse evaluatie Tussentijdse evaluatie biedt mogelijkheid tot bijstelling



Kwaliteitszorg: na het Handboek

Kwaliteitszorg stappenplan Additioneel • aanleg referentiecollectie / ijkmonsters • vaststellen detectielimiet • meetrange (capaciteit apparatuur)


Protocolleren = maken van keuzen, liefst gezamenlijk •

Praktijk is geordend

•

Onderdelen zijn benoemd

•

Wetenschappelijke onderbouwing methoden

•

Wat gebeurt er in Europa

•

Samenhang in de bemonsteringscyclus

•

Keuzen per organismegroep per watertype


6

Kwaliteitszorg: protocollen Algemeen: • protocollen per doel, organismegroep, watertype • keuzen met wetenschappelijke onderbouwing Macrofauna: • splitsen, min. n uit te zoeken, multihabitat of representatief, … Macrofyten: M f t • vlak opp.10-100 m2, oever vs water, Tansley, …

Kwaliteitszorg: punten van aandacht •

speelt bij alle onderdelen in de monitoringscyclus

•

kwaliteit = tegemoet komen aan gestelde eisen

•

protocollen naleven en noteren!

•

betekent: normstelling, controle, beheersing en

Vis: • BOM of aansluiten Europa, 4 methoden, leeftijdsopbouw, … Diatomeeën: • substraattypen, doorzoeken, … Handboek Hydrobiologie 2010

borging •

onzekerheden vaststellen


Bedankt! die goede

oude tijd



Kwaliteitszorg = verkleinen variatie Onzekerheid en het vaststellen daarvan representativiteit = weergave werkelijkheid b.v. populatiegrootte, locatie representeert traject / lichaam, minimaliseer variatie betekent optimalisatie ontwerp compleetheid = aantal benodigde monsters (veldtechnisch / logistiek, statistisch) vergelijkbaarheid = met voorgaande studies, vergelijkbare studies elders gevoeligheid = de nauwkeurigheid van waarnemen in verhouding tot de eis


7

Kwaliteitszorg : zorg voor kwaliteit

Recommend Documents