straategie Dé informatiebron voor betonnen bestratingsmaterialen en straataankleding
Nr 4 - maart 2007
Plein met computergraphics in 23 kleuren betonstraatstenen
“Je eigen ogen foppen je”
Jantje Beton ‘beweegt’ jeugd tot spelen
Kunstenares Karin Colen
Openbare ruimte typischer maken
Beton, oneindig veelzijdig!
www.straategie.nl
inhoud Plein met computergraphics in 23 kleuren betonstraatstenen
“Je eigen ogen foppen je”
pag 04
Interview met Froukje Hajer
Jantje Beton ‘beweegt’ jeugd tot spelen
pag 06
Aanmelden van projecten: U kunt projectsuggesties aanmelden via de website www.straategie.nl. De redactie zal uw project beoordelen voor publicatie op de website of in het magazine.
Brede school Lelystad
Thematische inrichting biedt variatie aan spelen
pag 08
Column door Jaap Bros
Brede scholen met smalle maar wel ‘hoge’ pleinen
pag 12
St. Henricusschool Amsterdam
Schoolplein omgetoverd in Zoneparc
Secretariaat Straategie: Postbus 194 3440 AD Woerden Telefoon: 0348 - 484 484 Fax: 0348 - 484 450 Internet: www.straategie.nl E-mail:
[email protected] ISSN 1388 - 3682
Redactie-adres: pag 13
Internationale school Den Haag
Krachtige principes leiden tot grote eenvoud
Straategie, dé informatiebron voor betonnen bestratingsmaterialen en straataankleding, is een periodieke uitgave van de gezamenlijke Nederlandse producenten van betonnen bestratingselementen. Straategie wordt 4 x per jaar (gratis) in een oplage van 7.500 exemplaren in controlled circulation verzonden aan branchegerelateerde bedrijven. U kunt zich aanmelden via www.straategie.nl
Straategie Postbus 194 3440 AD Woerden
Hoofdredacteur: pag 14
Paul Engels, Reeuwijk E-mail:
[email protected]
Redactiecommissie: Rubriek
Van Formaat
pag 17
Robert Bakker (voorzitter), Job Aalbers, Jan Hoeben, Harold Piet, Mark Swinkels en John van der Wurf (secretaris)
Grafische vormgeving: PRACHT reclame, Dongen www.prachtreclame.nl
Interview met kunstenares Karin Colen
Openbare ruimte typischer maken
pag 18
Fotografie: Henk Snaterse, Hans Hebbink en anderen
Enkele opvallende schoolpleinen in woord en beeld
Productie: pag 20
Giel Nijssen Grafisch Adviesburo bv, Veldhoven
Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van de uitgever worden gekopieerd en/of gebruikt.
Bonhoeffercollege Castricum
Vlot en vrij binnen strak stramien
pag 22
©straategie 2007
Beton, oneindig veelzijdig! 2 straategie
www.straategie.nl
Spel zonder grenzen
Dat zal misschien ook doorsijpelen naar de Scholenbouwprijs van het ministerie van OCW, die zich nog uitsluitend richt op het gebouw. En dat terwijl wij weten dat de buitenruimte integraal onderdeel van de school zou moeten zijn. Geen woord van Ahmed Aboutaleb bij de prijsuitreiking editie 2006 over het schoolplein, geen woord hierover in het juryrapport van de winnaars, geen woord van de commissaris van de Koningin in de provincie Gelderland bij de opening van de winnende school in Doetinchem. Maar goed, in 2008 is er weer een Scholenbouwprijs en hopelijk vormt de buitenruimte dan wel één van de beoordelingscriteria. Gelukkig zijn er vele voorbeelden van scholen en woonwijken waar de aanleiding tot spel en het kindvriendelijke karakter uitstekend zijn meegenomen. In alle gevallen is de bestrating daarvoor het ‘podium’. En dan blijkt dat spelen geen grenzen kent. Geen vaste kaders hoe de bestrating er specifiek moet uitzien voor kinderen. Als de fantasie maar wordt geprikkeld. Het aardige is dat iedereen die kindvriendelijke bestrating anders benadert. De één met een zeer kleurrijke bestrating met betonstraatstenen in 23 verschillende kleuren, de andere juist in chique grijze betonstraatstenen als basis voor speeleilanden, een derde waardeert de grijze 30 x 30 betontegels als perfecte ondergrond voor figuren en zitelementen, een vierde kiest verschillende betonnen bestratingsproducten om thema’s uit te beelden en een vijfde zoekt de eenvoud van een uitnodigende, rustgevende bestrating. En zo gaat iedereen zijn eigen weg. En het kan, omdat het spel geen grenzen kent. De fantasie van de kinderen regeert daar waar de bestrating voldoende fantasierijk is ontworpen. En die kan héél fantasierijk zijn... Paul Engels Hoofdredacteur Straategie
Mis straategie niet meld u aan middels
voorwoord
e verkiezing van de meest kindvriendelijke projecten, een speciale Young Urban vakbeurs, het Europese netwerk Child Friendly Cities, kunstenaars die schoolpleinen extra speels maken, het is slechts een bloemlezing van de aandacht voor de jeugd in de (semi)openbare ruimte. Het spelen en bewegen van de jeugd staat volop in de schijnwerpers.
D
bijgevoegde antwoordfax. 4x Per jaar alles over de inrichting van de openbare ruimte in het algemeen en bestratingen in het bijzonder. Voortaan via controlled circulation verspreid en niet meer bijgesloten bij andere vakbladen. Fax daarom nu uw adresgegevens retour om de kwartaaluitgave gratis te (blijven) ontvangen! Of meld uzelf aan via de website www.straategie.nl straategie 3
[project]
Plein met computergraphics in 23 kleuren betonstraatstenen
“Je eigen ogen foppen je” Een virtueel sprookje in realistische betonstraatstenen. In maar liefst 23 verschillende kleuren. Daarmee heeft kunstenaar Arno Coenen het voorplein van een scholencluster annex appartementencomplex in Utrecht gesierd. Een bestrating geïnspireerd op de wereld van computergames en tekenfilmfiguren. Inspiratie genoeg voor de schoolkinderen, die echter de kleuren even plezierig gebruiken voor hardlopen op blauw, hinkelen op rood en landje veroveren op bruin.
4 straategie
et schoolplein is feitelijk de openbare ruimte voor de nieuwbouw van scholencluster Hart van Noord annex 24 appartementen. De gemeente kwam in het kader van de kunstregeling met enkele kunstenaars, waarbij de gebruikers van de scholencluster kozen voor Arno Coenen, die met het idee van een mozaïek in de pleinbestrating kwam. Een idee dat volgens Mathilde Heyns, projectleider Kunst in de Openbare Ruimte van de afdeling Culturele Zaken past in de traditie van Utrechtse pleinen als kunstwerk.
H
Arno Coenen legt zijn idee uit: “Ik werk veel met mozaïeken. Met glas in lood, keramische tegeltjes en zelfs met bierkratten. Als het maar kleurrijk en vierkant is. Waarom dan niet een mozaïek in een bestrating? Iedereen kent van vroeger die 8 bit computers die met 16 kleuren een figuur probeerden weer te geven. Zo’n oude computer maakte zelf lijntjes en kleurverdelingen. Feitelijk heb ik dat omgedraaid en een collage van figuren, beelden en teksten uit de computerwereld in pixels samengesteld. Een collage van mount Fuji tot Manga-figuren en van wereldbol tot Nederlandse koe. Met zo’n collage zit er meteen meer verhaal in.”
Verbinding met wijk Hij beseft dat je op straatniveau minder ziet van de figuren dan van een hoger standpunt. “Op ground level is het misschien vrij abstract. Maar het is wel leuk dat je eigen ogen je foppen, omdat je iets niet herkent. Kijk je meer van afstand of beter nog van iets hoger dan zie je de figuren. Er komt een bord bij met de tekening van bovenaf, zodat mensen extra gaan kijken. De beeltenissen zijn vanaf de wijkkant het beste te zien, omdat ik het plein nadrukkelijk met de wijk wilde verbinden en niet alleen met het scholencomplex. Er moest ook een fietspad komen, dat mooi geïntegreerd is dankzij hetzelfde type betonstraatsteen en de ingestrate naam van het project: Virtual Fairytale 2.0.”
De bonte tekening kreeg Roseboom-Ede voorgeschoteld, dat de bestrating moest verzorgen. Projectleider Harry Witvliet is samen de kunstenaar naar de Straategiefabrikant getogen om te kijken wat haalbaar was. “Toen bleek dat we veel meer kleuren konden gebruiken dan wij eerst dachten. Er was ontzettend veel mogelijk in standaard kleuren betonstraatstenen. Wij hebben 23 verschillende kleuren gekozen. Het ontwerp is in civieltechnische tekeningen uitgewerkt en de stenen zijn steeds met kleurnummers en per vak aangegeven. Zo moesten de straatmakers aan de hand van die tekening straten. En dat is keurig gelukt.” Ook Arno Coenen vindt het resultaat prachtig. Hij is enthousiast geworden over zulke bestratingen en de mogelijkheden van kleuren betonstraatstenen.
Google earth Hij spreekt van een soort graffiti in het horizontale vlak. Zo mooi dat hij zijn eigen, kleine terras met de restanten wil invullen. “Een minimozaïekje. Gewoon omdat het schitterende kleuren zijn. Kijk eens naar dat mooie petrol en die blauwe kleuren. Die contrasten met wit; schitterend. Ik hoop dat de buurt er net zo over denkt.” Misschien zit diezelfde buurt straks op google earth te kijken hoe fraai hun plein er vanaf grote hoogte uitziet. Maar ook ‘down to earth’ wordt de kleurrijke bestrating als zeer welkom ervaren. •
De straatmakers werkten nauwgezet van gedetailleerde tekeningen om de ingewikkelde patronen te realiseren.
Meer foto’s vindt u op onze website. Opdrachtgever: Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Utrecht, in samenwerking met AM Wonen en Boers Veenendaal Projectontwikeling B.V. Vormgeving: kunstenaar Arno Coenen, Rotterdam
www. straategie.nl
straategie 5
[interview]
Jantje Beton ‘beweegt’ jeugd tot spelen Was Jantje Beton voorheen vooral bekend van de inzameling van geld om allerlei projecten voor de Nederlandse jeugd te financieren, inmiddels kijkt de organisatie veel verder. Als belangenbehartiger zoekt Jantje Beton de samenwerking met diverse partijen op het raakvlak van jeugd, speelruimte en kindvriendelijke woonwijken. Daarmee wordt ook meer en meer een stempel gedrukt op de inrichting van de openbare ruimte. “Er zijn duizend manieren om een woonwijk of schoolplein in te richten, maar het gaat om de visie erachter. Zorg dat kinderen kunnen spelen en bewegen. Zorg voor een kindvriendelijke inrichting,” bepleit Froukje Hajer, hoofd belangenbehartiging Jantje Beton. e uitvoering van dit streven? “Gewoon bij de aanleg van woonwijken, speelplekken en schoolpleinen goed nadenken en iets willen investeren. Mogen kinderen ook wonen? Er wordt al gauw voorbij gegaan aan hun wensen en noden. Een bestrating met Portugese keitjes is prachtig, maar kan en mag er wel op worden gekrijt? Ligt een stoep op de zonkant, zodat kinde-
D
6 straategie
ren er fijn kunnen spelen? Is een schoolplein ook na schooltijd nog te gebruiken door de jeugd in de wijk? Daarom moet inrichting werken vanuit een doordacht concept waarin het speelruimtebeleid standaard is opgenomen. Niet alleen de esthetiek telt. Natuurlijk zijn er ontzettend veel criteria waarmee rekening moet worden gehouden bij het ontwerpen van de
openbare ruimte, maar mogen kinderen er alsjeblieft ook bij worden betrokken? Even de knop om bij de ontwerpers. Houdt rekening met spelen en bewegen van kinderen. Met de peuter die op zijn driewieler een veilig blokje om moet. Met de oudere jeugd die een plek claimt. Kijk naar de ervaringen van anderen en kijk wat er werkt. Maar probeer
het kader van het netwerk Child Friendly Cities, BNSP en zelfs TNO, waar nieuwe bewegingsspelen en -technieken worden ontwikkeld. Froukje Hajer: “Je merkt dat de jeugd gelukkig steeds meer aandacht krijgt. Door die samenwerking kunnen wij het
“Houdt rekening met spelen en bewegen van kinderen” niet alles voor te structureren, want je krijgt juist het meeste spel als de fantasie wordt geprikkeld. Dat zit soms in een oplopend talud of een brede of hoge betonband.”
Door kinderogen bezien Niet als volwassenen of professionals de inrichting bepalen, maar door de ogen van een kind kijken. Dat adviseert Froukje Hajer de ontwerpers. “Wat vond je zelf leuk als kind? Te vaak wordt er een gids met speelattributen geraadpleegd en komt er een fraai speeltoestel. Maar het is én én. We moeten ook creatiever te werk gaan en bijvoorbeeld restruimten benutten. Speelweefsel overal in de buurt, zoals de Vlamingen zeggen. Een kind dat in een boom kan klimmen of zich in bosjes verstopt. Maar juist dit soort zaken zijn vandaag de dag niet meer voor alle kinderen mogelijk. De boom staat er niet om in te klimmen. Jeugd mag geen lawaai maken voor de deur. Mijn ervaring is dat kinderen pas aandacht krijgen als ze opvallen door hun gedrag dat als negatief wordt ervaren door medebewoners. Het betekent in de regel dat er in het planproces te weinig aandacht is geweest, waardoor ze niet die juiste plek in de inrichting hebben gekregen of dat het sociale klimaat niet optimaal is.” Om die reden komt Jantje Beton met instrumenten en bouwstenen, zoals een stimuleringsimpuls voor tieners (Jantje Beton SPOT: Stimuleringsimpuls voor Projecten in de Openbare ruimte voor Tieners), een speelruimte actiepakket, een actie om schoolpleinen open te stellen, een landelijk speelpleinensteunpunt en het Handboek Speelruimtebeleid. Daarbij wordt in toenemende mate samenwerking gezocht met instanties als VNG, ministerie van VROM, in
speelruimtebeleid in een stroomversnelling brengen. Je ziet dat een handboek ‘Spelen met ruimte’ in no time is uitverkocht en dat we moeten herdrukken. Het begint enorm te leven. Dat zal nog een extra impuls krijgen met de vakbeurs Young Urban als onderdeel van Urban Design van 24 tot en met 26 april in de RAI in Amsterdam. Wij zijn medeorganisator en proberen in een zestal punten de jeugd centraal te stellen. Hier wordt ingegaan op (1) het ontwerpen van kindvriendelijke wijken, (2) sociaalfysiek beleid met betrekking tot het leefklimaat, (3) de school in relatie tot de buurt, (4) ontwerpen van kindvriendelijke straten, (5) voorkomen van overlast door jongeren of het bieden van perspectief en (6) nieuwe technologieën in spelen. Jantje Beton timmert letterlijk en figuurlijk aan de weg als het om de inrichting van de openbare ruimte gaat.” •
Schoolpleinen als sluitpost Ondanks de groeiende aandacht voor speelruimtebeleid, is het met schoolpleinen vaak droevig gesteld. “Het schoolplein vormt dikwijls de sluitpost in de begroting. Bovendien zijn vierkante meters duur. Als er noodlokalen bij moeten, komen ze op het schoolplein. Als je het aantal kinderen per m2 telt, dan is het verklaarbaar dat er eerder pestgedrag ontstaat dan in een ruim en prettig speel- en verblijfsklimaat. Bovendien is het niet alleen voetballen, er moet ook ruimte zijn voor kletsen, touwtje springen, even ontladen in een hoekje. In de plannen voor scholen(ver)bouw zou als eerste voldoende vierkante meters voor de schoolpleinen moeten worden opgenomen. En dan een plein dat uitnodigt tot spelen. Juist door een verrassende bestrating, elementen en voorzieningen. Elk jaar komen er weer nieuwe kinderen op de basisschool die er dankbaar gebruik van maken. En niet alles binnen school doen, maar juist ook buiten. Tevens moet zo’n plein ook buiten schooltijd toegankelijk zijn voor de wijkjeugd. Stel het open en kinderen in de buurt gaan er na schooltijd samen spelen, gaan samen leven.” Waar een goede inrichting en goede bestrating al niet toe kan leiden... •
straategie 7
[project]
Brede school Lelystad
Thematische inrichting biedt variatie aan spelen Vier scholen in één gebouw, met vier identiteiten, georiënteerd op vier windrichtingen en met vier thema’s qua inrichting van het schoolplein. De clusterschool Lelystad bundelt de jeugd uit de wijk De Landerijen, maar geeft hen wel een eigen plek en gezicht. Ook in de buitenruimte, waar de thema’s aarde, lucht, water en vuur zijn gebruikt om de schoolpleinen elk een eigen karakter te geven. Passend bij de leeftijdscategorie van de kinderen. De bestrating met voornamelijk betonnen bestratingsproducten is op die thematiek geënt en versterkt de uiteenlopende speelaanleidingen.
et scholencomplex voor De Driesprong, De Meander, De Lispeltuut en Stichting Kinderopvang Lelystad is nog vrij nieuw. Toch moet al met noodlokalen worden gewerkt en zijn er plannen voor schoolwoningen, die later - als het leerlingenaantal door demografische ontwikkelingen weer afneemt - kunnen worden omgebouwd tot twee-onder-één-kap woningen. De oorspronkelijke 24 lokalen zijn er inmiddels al 40 geworden. Die groei legt ook een druk op de inrichting van de buitenruimte, op de beschikbare parkeerruimte en op de aansluiting van de school op de bebouwde omgeving. Vooralsnog mogen de scholen blij zijn met de bijzondere buiteninrichting, waar de vier thema’s voor plezierige speel- en verblijfplekken zorgen. Een basisidee van GAJ Architecten/Toine Claessen en de scholen zelf, die een eerste schets voor het schoolplein hadden opgesteld. Geen grote ‘plak’ schoolplein, maar een gevarieerde inrichting als verlengstuk van de leslokalen. Kennismaken, ontdekken, leren, spelen, meer in elk geval dan het rondhangen op een schoolplein. Ideeën die de scholen mede op grond van boekjes van Jantje Beton en Stichting Speelruimte hadden opgedaan.
H
Het betreft een brede school die ook buiten de schoolactiviteiten voor de jeugd uit de buurt toegankelijk is. De gemeente Lelystad is daarom verantwoordelijk voor de inrichting. Jan Willem Pereboom, landschapsontwerper van de gemeente, kon zich vinden in
8 straategie
de opzet met de vier thema’s. “Prima die thema’s, maar soms idealistisch en met een grote druk op het gebruik en onderhoud, zeker ook omdat het terrein buiten schooltijd zonder toezicht wordt gebruikt. Allerlei bijzondere elementen moet je ook onderhouden en als je van tevoren weet dat dit niet gaat lukken met de onderhouds- en veiligheidsnormen, dan moet je een slag praktischer uitvoeren en zijn bloemperken, klimboom, gazons et cetera toch lastiger. We hebben moeten laveren, maar wat er nu ligt
is nog steeds bijzonder en beantwoordt aan de oorspronkelijke gedachte van de vier thema’s.”
Verwijzingen De vier scholen c.q. kinderdagverblijf zijn opgedeeld in noord/aarde, oost/lucht, zuid/vuur en west/water. Daarbij is steeds binnen die thema’s gezocht naar allerlei verwijzingen. Ook is gekeken naar vormen, waarbij de ronde en rechte vormen van het gebouw ook zijn doorgezet in ronde respec-
tievelijk rechte vormen in de inrichtingen. Jeroen Hoppenbrouwer van het Ingenieursbureau van de gemeente Lelystad heeft samen met Jan Willem Pereboom de vertaling van de thema’s gemaakt naar een passende materialisatie. In een basis van gangbare grijze betontegels zijn diverse thematische elementen opgenomen. Bijvoorbeeld een zwembad van blauwe betonstraatstenen, compleet met lijnen in witte stenen en startblokken in de vorm van betonnen Ublokken. “Tevens zijn blauwe rubbertegels gekozen voor onder de speeltoestellen. Speeltoestellen die onder andere de boeg van een schip verbeelden. Maar ook beplanting als knotwilgen en sierheesters met blauwe en witte bloemen refereren aan het thema water,” legt Jeroen Hoppenbrouwer uit. “Kinderen gebruiken dat zwembad voor het spel schipper mag ik overvaren. Een hele andere invulling dan je van te voren bedenkt, maar het geeft aan dat de inrichting de fantasie prikkelt,” vult Jan Willem Pereboom aan. Hetzelfde verhaal geldt voor het thema vuur, waar juist met rode en rood/gele be-
Het thema aarde is onder andere uitgebeeld met roodbruine betontegels.
Het thema water is zeker herkenbaar aan het zwembad compleet met startblokken.
>
straategie 9
De vier hoofdthema’s Noord Aarde Formeel Steen Hard Vlak Recht
Oost Lucht Formeel Steen/groen Hard/Zacht Vlak Recht
Plukjes wolken als witte betontegels in de ‘grijze’ lucht.
10 straategie
Zuid Vuur Informeel Groen Hard/Zacht Hellend Krom
West Water Informeel Groen Hard/Zacht Vlak Meander
planting is gewerkt, alsmede met rode betontegels en rode rubbertegels. Ze vormen een mooi contrast met de gele Decowood halfverharding. Ook is de vorm van een zon ingestraat en is een amfitheater gemaakt met trappen/zitplekken van brede betonbanden en betonnen palissadepalen om de niveauverschillen op te vangen. Betonproducten in de kleuren rood en roodbruin uiteraard. Consequent is voortgeborduurd op het thema vuur. Maar wel zodanig dat het praktisch uitvoerbaar en goed te onderhouden werd. En waar mogelijk is gekozen voor standaard producten uit het brede assortiment betonnen bestratingsproducten, mede uit budgettair oogpunt.
Parkeerterrein als speelterrein Het thema aarde is ingevuld met roodbruine betontegels, met roodbruin Decowood en met natuurstenen keien die de entree van dit gedeelte markeren. Een rustig plein dat ruimte biedt aan spel of verpozen. Het thema lucht kent een grijze bestrating waarin met plukjes witte betontegels de wolken worden verbeeld. De beplanting bestaat uit bamboesoorten, grassen die in de wind bewegen en ruizen, afgewisseld met fragiele bomen. Een wit/zwart geblokt te-
Het thema vuur kent een ingestrate zon en een amfitheater, afgebakend met rode betonbanden en rode betonnen palissadepalen.
gelveld benadrukt de belangrijkste entree en routing naar het parkeerterrein. Jeroen Hoppenbrouwer: “Ook dit parkeerterrein is zodanig ontworpen dat kinderen er kunnen spelen als er geen auto’s staan. Dan is het een open vlakte waar ze bijvoorbeeld kunnen voetballen. Wij hebben er voor een bestrating gekozen met vlakken van 5 x 5 meter, met grijze betonstraatstenen en assen van donkergrijze betontegels. Heel subtiel is ook met keper en elleboogverband het verschil tussen rij- en parkeergedeelten aangegeven. Dit patroon reguleert vanzelf het parkeren van de auto’s, hoewel wij toch een in- en uitgangspijl hebben moeten instraten om het verkeer te stroomlijnen als iedereen ‘s ochtends of ‘s middags tegelijk de kinderen brengt. Bewust geen Kiss & Ride,
omdat we daar niet zo’n goede ervaring mee hebben.” De vier thema’s met hun fantasierijke inrichting zorgen voor meer dan voldoende speelaanleiding rondom het schoolgebouw. Jan Willem Pereboom besluit: “Het had allemaal wilder en extremer gekund, maar we denken nu een goede balans te hebben gevonden tussen praktisch en idealistisch. De geluiden die wij ontvangen zijn in elk geval zeer positief. We beseffen ook dat we andere scholen op ideeën hebben gebracht. De schoolpleinen in Lelystad krijgen sowieso de aandacht die ze verdienen. Dat is al jaren gemeentelijk beleid. Met een portie creativiteit en het brede assortiment bestratingsen beplantingsmaterialen is er zondermeer iets leuks en leerzaams van te maken.” •
Een uitgebreide fotoreportage vindt u op www.straategie.nl Opdrachtgever: Gemeente Lelystad Ontwerp: GAJ Architecten, Lelystad, Jan Willem Pereboom en Jeroen Hoppenbrouwer (technische uitwerking), gemeente Lelystad
www. straategie.nl
straategie 11
Brede scholen met smalle maar wel ‘hoge’ pleinen
column
Jaap Bros is van Stichting SPEELRUIMTE, adviseur voor een speelse woonomgeving, uit Amersfoort. Het bureau adviseert, onderzoekt en ontwerpt de buitenruimte voor jeugd van 0 - 18 jaar. Onder het motto: een goed ingerichte buitenspeelruimte, waar kinderen en jongeren goed buiten kunnen spelen en elkaar ontmoeten, is ook voor andere gebruikers veelal een prettige woonomgeving.
12 straategie
Bij het schrijven van deze titel moet ik denken aan hoe mijn vader als stadsmens gelukkig was met z’n 3 x 4 meter achtertuin. Waarvan hij altijd zei: “Maar hij is wel hoog hoor...” Zo ook bij brede scholen. Het samengaan van verschillende functies in het gebouw gaat ten koste van de buitenruimte. Daarbij bestaat bij nieuwbouw nog eens het gevaar dat - bij tegenvallende bouwkosten - de voor de buitenruimte bestemde financiën, in de puntjes op de ‘i’ of in de laatste loodjes van het gebouw gaan zitten. De gevolgen zijn te zien aan de grijze woestijn, het duikelrek en de onontkoombare, ronde dan wel vierkante, betonnen zandbak. Wat te denken van het feit dat soms, in de complexiteit van het bouwontwerp, de buitenberging wordt vergeten of aan de verkeerde kant van het plein is gesitueerd? Het tijdig inschakelen van een ervaren ontwerper voor de buitenruimte is gauw terugverdiend. De architect heeft eer van zijn werk! Door de summiere buiteninrichting komt het gebouw tot zijn recht! In mijn lange loopbaan ben ik slechts tweemaal een architect tegengekomen die op mijn vraag ‘Mogen blinde muren gebruikt worden voor spel’ antwoordde: “Zodra het gebouw in gebruik wordt genomen, hangen ze met plakband en punaises de hele school vol.... Waarom zou jij dan de blinde muren niet voor spel mogen aanwenden?” En zo is dat. Bij een multifunctioneel gebouw hoort een gebruiksplein! Het inrichten van een plein is aan regelgeving gebonden. De praktijk laat zien dat kinderen de grenzen van hun kunnen verkennen en verleggen. Spelen is leren. Natuur is beleving. Sociale vaardigheden opdoen door samenspel en rekening houden met andere leerlingen. Motorische vaardigheden door klimmen en klauteren, balspelen, tik- en renspel. Kortom, je zo uitleven dat je weer rustig in de klas kunt zitten of voorkomen dat je te druk wordt. Even belangrijk: kijken, observeren, rust, met elkaar praten, in een hoekje waar je wel te zien bent maar niet wordt gestoord. De tijd dat kinderen buiten spelen, voor en na schooltijd, tussen de middag, tijdens het overblijven en gedurende de pauzes, is niet gering. Voor een duurzame inrichting zijn de kosten per kind 10 eurocent per uur speelplezier over tien jaar gerekend. Volgens de oude norm moeten schoolpleinen 40 jaar meegaan, dan wordt het pas goedkoop. Dan hoeven we slechts 2,5 cent neer te tellen. Optimaal ruimtegebruik tijdens de ‘gebruiksuren’ van de (brede) school; bewegen en lawaai, daar waar het zo min mogelijk anderen stoort. Rust waar je je behaaglijk en geborgen voelt, maar toch onderdeel van het geheel bent. Fantasieprikkeling en constructietraining in spelvorm door het beschikbaar stellen van extra materialen uit de, goed gesitueerde, buitenberging. Terug naar het ‘hoge’ schoolplein. Met de beschikbare ruimte zul je het moeten doen. Waarbij een goede inrichting je het gevoel van ‘hoogte’, geluk en welbevinden geeft.
Jaap Bros
[project]
St. Henricusschool Amsterdam
Schoolplein omgetoverd in Zoneparc anuit Engeland verovert het principe van het Zoneparc inmiddels ook Nederland. Zoneparc is een met kleuren en belijningen ingerichte speel- en sportplaats. Vanuit de gedachte van maatschappelijk ondernemen heeft Nike in samenwerking met Zoneparc Foundation Nederland het schoolplein van de St. Henricusschool in stadsdeel GeuzenveldSlotermeer in Amsterdam als eerste school op het Europese vasteland laten voorzien van het Zoneparc concept. Conciërge H. Scherjon: “We hadden vijf jaar geleden met de plaatsing van noodlokalen een nieuwe bestrating van betontegels gekregen. Die lag er nog mooi strak bij. Ideaal om te worden ingedeeld in zones. Iedereen is enthousiast: kinderen, begeleiders en leerkrachten. Er is minder ruzie, kinderen kunnen op een goede manier hun energie kwijt en komen rustiger terug in de klas. Ook worden jongeren opgeleid tot ‘Zoneparc Helden’ om de school te ondersteunen bij het gebruik. In de toekomst zal het Zoneparc ook na schooltijd worden opengesteld voor de leerlingen, zodat wij onze naschoolse
V
opvang onder begeleiding van Zoneparc coaches verder kunnen uitbreiden.” De inrichting van een Zoneparc krijgt steevast een rode zone voor sportactiviteiten, een blauwe zone voor multifunctionele spelactiviteiten en een gele chill-out zone om even in alle rust te verpozen. Behalve het grote schoolplein is ook het kleine schoolplein bij de kleuters omgevormd tot Zoneparc. Dit betekent dat alle leerlingen van de St. Henricusschool dagelijks spelen in hun eigen Zoneparc. “Het blijkt dat de spelmarkeringen toch op de voegen onder invloed van vocht, kou en zonlicht afbrokkelen. Misschien aanloopproblemen. Het wordt bij ons in elk geval hersteld.” Voor een bestaand schoolplein met grijze betontegels is het een oplossing. Het zou bij een nieuw schoolplein ook voor een deel meteen in gekleurde betontegels en betonstraatstenen kunnen. Dan voorkom je dat afbrokkelen en biedt zo’n Zoneparc voor jaren en jaren plezier. Ideetje voor Zoneparc Foundation Nederland? •
straategie 13
[project]
Internationale school Den Haag
Krachtige principes leiden tot grote eenvoud
De nieuwbouw van de International School of The Hague is een opvallende verschijning: een langgerekt, fraai gebouw dat majestueus op een eiland in een landschappelijke omgeving tegen de duinrand van zuidwest Den Haag ligt. De buitenruimte, ingericht naar een ontwerp van Buro Sant en Co, versterkt gebouw en landgoedsfeer. Niet door het karakter nog eens extra dik aan te zetten, maar juist door eenvoud, zodat sprake is van een natuurlijke confrontatie van gebouw en landgoed. Eenvoud in de vorm van een verhoogde plint, grotendeels bestraat met chique betonstraatstenen.
14 straategie
eitelijk is het schoolgebouw door landschapsontwerper Wim van Krieken van Buro Sant en Co uit Den Haag als één grote schijf op een verhoogde plint geplaatst. Sant en Co is door de architect van het gebouw, Atelier Pro, ingeschakeld om het 2,7 hectare grote landgoed in te richten. Enerzijds voor een landschappelijke setting van de school, anderzijds om de circa 1850 leerlingen van diverse leeftijdscategorieën ruimte te geven voor sport, spel en verblijf. Nog even los van de functionele ruimtes als fietsenstallingen en parkeerplaatsen voor docenten en personeel. “Alles is gebundeld in de verhoogde plint,” legt Wim van Krieken uit. “Schoolplein, verschillende spel- en verblijfszones, entree, parkeerplaatsen en parterre. Eén verhoogd podium rondom het schoolgebouw. En daaromheen aan de voorkant een parkachtige voorrijruimte, oprijlaan, brug naar het eiland, waterpartijen, gazon, bomen, beplanting, bloembollenperken en achter de school een groot sportveld. Op die manier krijg je ook een mooie opbouw van de stedelijke straat naar de landschappelijke setting van de school.” Het principe van de verhoogde plint is even simpel als mooi. “Er was het mooie langge-
F
rekte gebouw. Daar paste een mooie langgerekte plint bij. Een krachtig principe in grote eenvoud. Een podium op één hoogte waar zich alles op afspeelt. Maar dan wel op een landschappelijke manier geordend met bijvoorbeeld hagen als fietsenstallingen, parkeervakken, groenstroken, trappartij, grindbak als hemelwaterzone langs het gebouw en een soort matjes als bijzondere speelplekken voor de kinderen. Alle onderdelen komen in feite landschappelijk samen op die plint. Er is wel een vrije wandelzone aangegeven, soms met een haag, soms met een reling en soms door het bestratingspatroon, maar telkens als onderdeel van de plint. In het juiste ritme en met de juiste materialen.”
Ambitie met betonstraatstenen De plint is voor het grootste deel bestraat met chique antracietkleurige betonstraatstenen van een formaat 10 x 30 cm. Met
Eén verhoogde plint rondom de internationale school in Den Haag, waarop alle functies van spelen tot parkeren zijn gebundeld.
witte stenen zijn verschillende patronen gecreëerd, ook om bijvoorbeeld parkeerstroken of wandelgebied te markeren. Wim van Krieken: “Het complex straalt ambitie uit en daar hoort ook een ambitieuze bestrating bij. Maar we zochten wel die terughoudendheid. Vandaar een mooie kleurvaste, extra lange betonstraatsteen, waarbij we niet alleen afwisselen met witte stenen, maar ook afwisselen met geslepen stenen voor het entreegebied, dat keurig is uitgelijnd op de plint. Als je het hebt over simpele materialen als hagen, gangbare fietsbeugels en betonstraatstenen, wil dit niet zeggen dat het niet mooi kan zijn. Integendeel, ze passen juist in dat principe
van eenvoud. Maar wel eenvoud die geheel dienstbaar is gemaakt aan de inrichting en waarbij voldoende subtiele accenten zijn ingebracht om die eenvoud kracht te geven. Bijvoorbeeld de brede betonbanden van maar liefst vier meter lengte die een prachtige omkadering van de plint geven. We hebben ze bij de entree ook als trappartij gebruikt, compleet met op maat gemaakte hoekstukken. Gedetailleerd, verzorgd, harmonieus, kwalitatief, al deze kwalificaties laten toch een ander licht op een kwalificatie als eenvoud schijnen.” Het principe van de plint komt de landschappelijke setting ten goede. De aanleiding tot spelen van de kinderen op die plint is
>
straategie 15
Geslepen betonstraatstenen van 10 x 30 cm geven de entree extra cachet.
De landschapsontwerpers hebben een geleidelijke opbouw van stedelijk naar landschappelijk gecreëerd.
Meer foto’s en ontwerptekeningen staan op de website. Opdrachtgever: International School of The Hague Ontwerp: Buro Sant en Co, Den Haag
www. straategie.nl
16 straategie
echter geenszins vergeten. De matjes die op de plint zijn opgenomen geven de leerlingen juist alle gelegenheid lekker te spelen. Bijzondere invullingen gebaseerd op zeethema’s en onder het motto ‘laat maar gaan’. Zo is er een zandbak met strandpalen, matjes met speelvoorzieningen op schelpen, boomschors, basaltblokken, aangespoeld hout, afgezaagde boomstammen, bomen met duikelstangen, kortom inrichtingen en speelaanleidingen voor verschillende leeftijdscategorieën. “Maar ook op de betonstraatstenen met hun patronen kunnen de kinderen zich uitleven. Ik zie ze heus wel krijten op die stenen.”
Sterke combinatie Daarmee is de buitenruimte van de internationale school een sterke combinatie van plein voor sport, spel en verblijf, van functies en van een groene ambiance. Samen met het moderne schoolgebouw, dat mede door zijn glazen luifels óók bijdraagt aan de landschappelijke uitstraling, is het verklaarbaar dat de animo voor de school toeneemt. Er zijn de nodige internationale scholen in Den Haag, maar de verwachting is dat het leerlingenaantal op deze school eerder zal stijgen dan dalen. Ook al moeten de ouders en vervoerbusjes in veel gevallen heel Den Haag door om ze van de Wassenaarse kant naar de stadsrand bij Kijkduin te brengen. •
[van formaat]
De Stelling
De resultaten van het stemmen op de maandelijkse Stelling op de website www.straategie.nl: Over 10 jaar worden meer projecten machinaal dan handmatig gestraat: Eens 74% Oneens 26% De voordelen van een straatprofiel op één niveau wegen op tegen de stoep met z'n herkenbaarheid, veiligheid, waterbarrière etc. Eens 14% Oneens 86% Bij de (ver)bouw van scholen is de bestrating van het plein doorgaans een sluitpost. Eens 69% Oneens 31% Bij de inrichting van de openbare ruimte moet meer rekening worden gehouden met de doelgroep jeugd. Eens 78% Oneens 22% Nieuwe Stelling op straategie.nl: Bij het ontwerp wordt thans voldoende rekening gehouden met het beheer en onderhoud.
Blij met oer-Hollandse betontegel In De Telegraaf verscheen onlangs een artikel en ingezonden reactie over de perrons van de HSL-stations. Voor wie het gemist heeft: De grijze betontegel is volgens architect Jan Benthem en ProRail te min voor de perrons van de HSL. Nog erger: het oer-Hollandse beeld zou een schrikbeeld zijn voor de internationale treinreizigers. Daarom moet het chique natuursteen worden. Maar wat is er mis met oer-Hollands op Nederlandse stations? En moeten wij dan uit China of Portugal natuursteen halen voor een Nederlands welkom? Terwijl er naast de gangbare grijze betontegel nog honderden betonnen of gebakken bestratingmaterialen zijn die méér dan chique zijn. Stuk voor stuk oer-Hollands. Prachtig toch? In vrolijke kleuren, fraaie toplagen en speelse formaten. En ook nog voldoende stroef om uitglijden te voorkomen. Als het moet zijn betontegels met een natuurstenen uitstraling mogelijk, compleet met afbeeldingen van tulpen, klompen en kaas in de toplaag verwerkt. •
Urban Design en Young Urban Van 24 tot en met 26 april 2007 vinden in Amsterdam RAI de vakbeurzen Urban Design en Young Urban plaats. Het eerste evenement richt zich op iedereen die betrokken is bij de openbare ruimte en het tweede op de jeugd in diezelfde openbare ruimte. Behalve fysieke inrichtingsplannen wordt ook gekeken naar sociale en maatschappelijke aspecten. Straategie is op de beurs met een stand vertegenwoordigd in de U-zone, standnummer 08.425 in de Parkhal (Hal 8), centraal tussen beide vakbeurzen. Informatie: www.urban-design.nl •
[Beton geknipt] Nieuwe vakbeurs bestratingen
Op 28 en 29 maart vindt in het Autotron in Rosmalen StraatGoed 2007 plaats, dé ontmoetingsplaats voor het mooiste straatwerk. Mooi zowel in esthetiek als in uitvoering. Tevens wordt het Nederlands kampioenschap Bestratingskoppel gehouden, waarbij straatmakers onder andere met betonnen bestratingssproducten ter plekke sierstraatwerk realiseren. Uniek zijn de demonstraties en het zelf kunnen beproeven van materialen, machines en hulpmiddelen. Ook Straategie is met een stand (standnummer 512, direct rechts na de hoofdingang, tegenover het OBN terras) present. Het evenement is open van 10.00 - 21.00 uur. Meer informatie: www.straatgoed.nl •
• Op woensdag 13 en donderdag 14 juni 2007 vinden voor de veertiende maal de Verkeerskundige Werkdagen in Hilversum plaats (www.crow.nl). • Uit een onderzoek van AD blijkt dat 30 km straten zo moeten worden heringericht dat automobilisten langzamer gaan rijden: meer verkeersdrempels, asverspringen en een inrichting met bestratingsproducten die er een woonstraat van maken. • De samenwerking tussen ontwerpers en beheerders van de openbare ruimte verloopt vaak moeizaam. Als hulpmiddel is er de CROW-publicatie ‘Zelfscan ontwerp en beheer’. • De juniuitgave van Straategie belooft interessante projecten te beschrijven. Heeft u nog projecten? Meld ze aan op www.straategie.nl • Het volgende technische katern in Straategie gaat in op esthetische verschijningsvormen van betonnen bestratingsproducten voor openbare ruimte en tuin. • Trots op uw project? Zet het compleet met foto en korte beschrijving op www.straategie.nl.
Resultaten onderzoek mechanisch straten In opdracht van de VMS is een kennispositiestudie van de mechanisatie van het bestratingsproces uitgevoerd. De resultaten en aanbevelingen worden, onder belangstelling van de pers, aan de bestratingsbranche bekend gemaakt tijdens de vakbeurs StraatGoed 2007 op 28 en 29 maart in het Autotron in Rosmalen. Voor de gehele kolom, van opdrachtgever tot bestratingsbedrijf, is dit onderzoek van essentieel belang om te komen tot een betere kwaliteit en samenwerking. Meer informatie: www.straatgoed.nl •
straategie 17
[interview]
Zij raakt steeds meer gefascineerd door het maaiveld. Kunstenares Karin Colen keek tijdens haar studie aan de Kunstacademie in Den Bosch vaak naar de grond, maakte foto’s van bestratingen en bedacht hoe zij vanuit haar richting monumentale vormgeving die openbare ruimte zou kunnen verlevendigen. Niet verwonderlijk dat zij de laatste jaren zeer actief is in kunst in de vorm van bestratingen en in toenemende mate schoolpleinen. Juist omdat zij erin slaagt die bestratingen zodanig vorm te geven dat ze uitdagen tot spelen. “Zonder dat het allemaal wordt voorgekookt. Ik kies dan ook veelal bestratingsmaterialen waarmee je die ongedwongenheid perfect kunt realiseren.”
Kunstenares Karin Colen
Openbare ruimte typischer maken 18 straategie
arin Colen uit Den Dungen maakt diverse typen kunstwerken, van sculpturen tot lichtmasten en van pleinbestratingen tot rotondes. In alle gevallen begint zij blanco en geeft vrijheid aan ideevorming. “Het is leuk en spannend om iets te verzinnen. Je zoekt steeds wat anders. Dat gaat eigenlijk vanzelf. Daarna komt de materialisatie, kijk je hoe je met je ideeën en benodigde materialen grenzen kunt verleggen en ga je op zoek naar fabrikanten om het idee uit te werken. Bij dat realisatietraject maak ik dankbaar gebruik van de kennis die fabrikanten hebben, want daar ontbreekt het mij veelal aan, hoewel ik elke keer weer veel bijleer.”
K
Het is haar ervaring dat het zeker wat bestratingen betreft zelden vastloopt tussen idee en uitwerking. Karin Colen: “Eigenlijk kan ik verzinnen wat ik wil. Dat is mijn ervaring tot nu toe. Ik heb ook geen rem in mijn ideeën, hoewel ik wel nuchter nadenk. Misschien scheelt het dat ik probeer om zaken simpel te houden. Een verfrissend idee wil niet zeggen dat alles heel in-
Het is volgens Karin Colen ook belangrijk dat dit gebeurt. “Mensen gaan elke dag over een bestrating heen. Dan betekent het een verrijking voor hen als je een gebied, ruimte, plein of gebouw aantrekkelijk maakt. Het liefst in de vorm dat mensen zelf invulling aan die ruimte kunnen geven.
“Je moet kinderen aanleiding geven tot spelen en niet hun fantasie vooraf invullen” gewikkeld moet. Je moet de inrichting ook niet te gedwongen maken en het moet ook niet helemaal af zijn. Soms zijn enkele lijnen al genoeg. Je moet kinderen aanleiding geven tot spelen en niet hun fantasie vooraf invullen. Gewoon af en toe teruggaan naar je eigen jeugd en je verplaatsen in wat je toen allemaal deed zonder die wipkippen van vandaag de dag. Ik weet nog dat ik bij mijn oma juist op die betontegel speelde die net wat anders van kleur was dan de andere.
Kunst in openbare ruimte Een mooi voorbeeld van simpel en doeltreffend is een heuvel bestraat met betonstraatstenen op een schoolplein in Boxmeer. “Zo simpel en het werkt uitstekend. Kinderen gebruiken het op allerlei manieren. Als je iets verzint moet het ook aanslaan. Daarom ga ik altijd veel kijken, ‘s ochtends, ’s avonds, bij regen, bij mooi weer, kijk hoe mensen lopen, wat ze doen en ga dan pas nadenken over ideeën en ontwerpen. Je afvragen waarom je iets wilt. Dat geldt overigens voor alle openbare ruimten waarbij ik in toenemende mate wordt betrokken. Er komt meer en meer aandacht voor de inrichting van de openbare ruimte. Ook de kunst krijgt daarin een vaste plek.” Toegepaste kunstvormgeving neemt een grote vlucht, zo is ook de ervaring van de Nieuwe Brabantse Kunststichting, NBKS, die haar regelmatig uitnodigt om mee te doen aan prijsvragen voor kunst in de openbare ruimte. “Op die manier zijn kunstbudgetten prima te koppelen aan de inrichting en kun je er veel meer uithalen. We kunnen de openbare ruimte op zoveel plekken typischer maken. Gebruikers prikkelen met iets aparts.”
Dat zij zich zelf gedachtes kunnen vormen. Of kinderen er speelaanleidingen in zien. En dan bedoel ik niet zozeer tijdelijke experimenten die even aanzetten tot verbeelding, maar oplossingen die tien, twintig jaar gelden. Daarom is de inrichting van de openbare ruimte ook zo boeiend, omdat je met simpele middelen als bestratingsproducten zoveel weet te bereiken.” Het begon bij Karin Colen in 1986 met een plein bij een buurthuis in Utrecht. Vervolgens kwamen er meer inrichtingsopdrachten, waaronder het terrein bij een waterleidingbedrijf in Brabant waar zij met druppels en golven in de bestrating van betonstraatstenen werkte. Ook het kunstwerk in de bestrating in Heerenveen, naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van de Batavus is weer die openbare ruimte. Of een kunstwerk waarbij de verlichting de stadsplattegronden van de dorpen uit een clustergemeente op het maaiveld projecteert. Ze werkt ook aan de verfraaiing van een rotonde.
Elkaar vinden De openbare ruimte vormt een rode draad in haar werk. En niet te vergeten de schoolpleinen. “Dat is een prachtige opgave omdat je kinderen wilt inspireren en tegelijkertijd wilt vasthouden aan dat simpele ontwerp dat werkt. Niet teveel toeters en bellen, niet iets gemaakt grappigs, geen overheersing, maar een richting waarin kinderen elkaar vinden. Dat kan op het bestaande plein met grijze betontegels. Dat kan ook op een nieuw plein. De bestrating typischer maken en zo extra speelplezier bieden.” •
straategie 19
[projecten] Uit alle projecten van kunstenares Karin Colen worden in deze uitgave, die in het teken staat van de jeugd, enkele opvallende schoolpleinen in woord en beeld belicht.
’t Bolwerk Boxmeer
oor het schoolplein bij ’t Bolwerk, een cluster van twee basisscholen, peuterspeelplaats en kinderdagverblijf in Boxmeer, heeft Karin Colen een plein ontworpen vol met inspiratiebronnen. Tussen de betontegels zijn allerlei tekeningen gekomen waardoor de fantasie de vrije loop kan
V
nemen. Een kikker die verwijst naar sprookjes en prinsessen, een vogelnest biedt geborgenheid, vuur refereert aan een gezellig kampvuur, enzovoorts. Tevens zijn er voorzieningen gekomen als een zandbak met een ingegraven schat, een eiland met kompas, tafels in de kring als de tafel van King Arthur en de bestratingsheuvel om rond te rennen, van af te rijden of op te liggen. De bestrating is met diverse kleuren betonstraatstenen en betontegels gerealiseerd. Geen bijzondere producten, maar op een verrassende manier gebruikt. Zij heeft de kinderen uitleg gegeven hoe ze de inrichting heeft bedoeld; de kinderen verzinnen er zelf van alles bij, precies zoals beoogd. •
Brede school Oosterhout m de entree naar het bestaande gebouw te verlevendigen heeft Karin Colen voor een schoolplein van een brede school in Oosterhout een bijzondere rode loper gemaakt. Door niet alleen een kleurige loper met zeven kleuren betontegels te maken, maar er tevens fullcolour foto’s, gebrand in keramische tegels, en led-lampjes in op te nemen, worden de kinderen op een aansprekende manier welkom geheten op hun school. Foto’s van alles wat met school en spelen te maken heeft, van voeten met schoentjes tot schriften en van knikkers tot speelgoed. De kinderen ontdekken hun eigen sporen. Bovendien zorgen 25 led-lampjes voor een fonkelend tapijt als het ‘s ochtends of ‘s avonds donker is. Een rode loper waar je behalve over loopt ook graag op speelt. •
O
20 straategie
Multifunctioneel centrum Veghel et multifunctionele centrum in Veghel, waar behalve basisschool De Ark ook een kinderopvang en buurthuis in zijn ondergebracht, bezit een bijzonder schoolplein van rode betonplaten met figuraties en speelse lijnen van grijze betontegels van 50 x 50 cm en 40 x 60 cm. De figuraties op de betonplaten zijn afgestemd op verschillende leeftijdscategorieën die op de pleingedeelten spelen. Ook hier is de inrichting simpel van opzet, niet voorgekookt met kant en klare spellen en geven de lijnen en afbeeldingen aanleiding tot spelen en ontdekken. Een op zichzelf rustige bestrating - mede dankzij het grote formaat betonplaten - die eenheid en rust schept bij het gebouwencomplex. Echter wel een bestrating waarop onbeperkt kan worden gespeeld. •
H
Schoolplein Maassluis
en prachtige grote ruimte vol grijze betontegels. Prachtig omdat op die manier het idee van Karin Colen om er grote hartvormige zitelementen te plaatsen eenvoudig kan worden uitgevoerd. Zij heeft voor een schoolplein annex welzijnsgebouw ‘harten van beton’ ontwikkeld in een formaat van 2 x 2 meter. In opvallende ‘zoete’ kleuren en tevens met teksten erin zoals wij die kennen van het suikerhartjes snoepgoed. Karin Colen heeft gekeken waar mensen staan, lopen en willen zitten en heeft op die plekken clusters van betonnen harten voorzien. De harten hebben een goede zithoogte, maar omdat ze in groep-
E
jes worden gepositioneerd, kunnen kinderen er ook op spelen en bijvoorbeeld van eiland naar eiland springen. Het spelelement is ook hier weer geïntegreerd in de bestrating. Voorts wil zij bij dit project, dat nog moet worden uitgevoerd, symbolen op de betontegels laten plakken of ingieten. In samenspraak met fabrikanten zoekt Karin Colen naar een praktische, duurzame oplossing voor haar ideeën. Op die manier worden creativiteit en productkennis met elkaar verbonden. De gebruikers van de openbare ruimten hebben er baat bij. Zeker de kinderen voor wie het schoolplein die extra speeldimensie heeft gekregen. •
Extra foto’s en ontwerpbeelden vindt u op www.straategie.nl Opdrachtgevers: Gemeenten Boxmeer, Oosterhout, Veghel en Maassluis Ontwerp: Karin Colen, Den Dungen
www. straategie.nl
straategie 21
[project]
Bonhoeffercollege Castricum
Vlot en vrij binnen strak stramien
De buitenruimte van het Bonhoeffercollege in Castricum heeft twee gezichten: aan de kant van het landschap drie hoven met natuurlandschappen, refererend aan duinen, het veenweidelandschap en het stinzelandschap. Aan de entreekant een functioneel schoolplein, sober en doeltreffend ingericht met grijze grootformaat betontegels en banen rode klinkers. Toch is het ontwerp juist ook vlot en vrij door de ‘bonheuvel’, de benaming van de leerlingen voor een glooiend gazon afgebakend met een gebogen lijn van zware betonbanden die als zitrand dienst doen.
22 straategie
onde lijnen, glooiingen en onregelmatige banen als contrast met het strakke bestratingspatroon. De totale inrichting zorgt voor een aangenaam schoolplein waar het voor de leerlingen van de oecumenische school voor Gymnasium, Atheneum, HAVO en VMBO goed toeven is. Op mooie dagen worden de zitrand en de grashelling volop gebruikt als rustplek. Precies zoals ontwerper Filippus van Leeuwen, landschapsontwerper van Kraaijvanger · Urbis, bureau voor architectuur en stadsontwerp uit Rotterdam, het ook had bedoeld. “Voor scholieren een prettige buitenruimte creëren, niet verstoord door de verkeersroutes op zo’n schoolplein met de vele fietsbewegingen vanuit de twee ingangspoorten. Dát was mijn bedoeling. Het plein is logisch van opzet met zijn bestratingsdeel en sterke contravorm met de grasheuvel als verpoosplek; zo ontstaat er een ruimte waar zich alles kan afspelen: van een directe route naar de ingang tot een rustige verpoosplek. De luwte van het plein is benut voor dat ontspannen.”
R
Nuttige soberheid De school is in twee fasen gebouwd, tussen 2002 en 2005 (ontwerp: Kraaijvanger · Urbis). Pas na de tweede fase is het hele schoolplein aangepakt. “Op dat moment was de inrich-
ting als het ware een sluitpost geworden. Dan moet je het simpel houden. Maar dat is niet de hoofdreden om in dit geval uit te gaan van een sober, doelmatig ontwerp. Op zo’n plein gebeurt zoveel dat je die soberheid juist nodig hebt. Ook met soberheid is een aangename sfeer te bereiken. Mits je elementen toevoegt die het voor de scholieren aantrekkelijk maken. In dit geval is de grasheuvel, die tegenwicht biedt aan de bestrating, een belangrijk element. Een opgetilde heuvel met een mooie rand. In eerste instantie had ik gedacht aan betonnen U-elementen, maar door de ronding is dat lastiger te maken. Vandaar de keuze voor zware betonbanden van 40 cm hoog en 50 cm breed. In het ontwerp had ik de prullenbakken erin geïntegreerd, om de lijn door te laten lopen, maar de aannemer heeft er een ander detail van gemaakt. Die gebogen lijn en heuvel zorgen voor een fraai contrast met het strakke bestratingspatroon en geven een tegenvorm aan het gebouw.” Dit patroon is opgebouwd uit grijze betontegels van 50 x 50 cm met op onregelmatige af-
stand banen rode strengpersklinkers. Om een goede aansluiting te krijgen met de zitrand is de verharding doorgelegd en zijn de betonbanden daarop gelijmd. De kolken zijn keurig in de banen opgenomen. Later is een grote boombak aangelegd waar een forse eik is geplaatst, een cadeau van ouders en leerlingen aan de school. De fietsenstalling, die pal voor de entree van het plein ligt, is goed bereikbaar. Een apart gedeelte direct naast het schoolplein is door de gemeente ingericht als parkeerplaats. Hiervoor zijn waterpasserende betonstraatstenen gebruikt. Aan de achterzijde van de school, met de drie verschillende landschappelijke tuinen, zijn halve betontegels toegepast. Filip-
pus van Leeuwen: “Aanvankelijk was hier een halfverharding toegepast, maar door opspattend water vervuilde dit de gevel. Vandaar de keuze voor een bestrating, maar dan net even iets anders dan de standaard 30 x 30 betontegels. Vandaar een patroon met halve betontegels.”
Een landschappelijke en een stedelijke kant rond de school, waarbij de stedelijke kant met grasheuvel, bestratingspatroon en betonnen zitrand vriendelijk en uitnodigend oogt.
Verrijking Afwisseling voldoende voor de buitenruimte van het Bonhoeffercollege. Niet alleen wat de landschapstuinen betreft, maar ook het functionele schoolplein. De ontwerper besluit: “Je hebt door de eenvoudige opzet direct overzicht op hetgeen zich op het plein afspeelt. Je moet overzicht houden op zo’n schoolplein. Bovendien is de schaal van het plein met zijn tweedeling tussen bestrating en grasheuvel ook menselijk en daardoor vriendelijk. Met een relatief gering budget is er toch een alleraardigst en prima functionerend schoolplein gerealiseerd.” •
Meer foto’s zijn opgenomen op www.straategie.nl, samen met nadere projectgegevens. Opdrachtgever: Bonhoeffercollege, Castricum Ontwerp: Kraaijvanger · Urbis, Rotterdam
www. straategie.nl
straategie 23
Hoezo, een grijze massa…?
Betonnen bestratingselementen zijn in vele kleuren leverbaar. Beleef de sfeer en laat u inspireren door de vele formaten, vormen en mogelijkheden. Creëer unieke combinaties. Strak en modern of sfeervol en traditioneel. Volledig in harmonie met de bestaande omgeving of juist verrassend anders. Betonnen bestrating voelt zich overal thuis. Dat maakt beton tot het meest veelzijdige bestratings- en straataankledingsmateriaal. Sterk verbeterd, duurzaam en voortdurend in ontwikkeling.
Beton, oneindig veelzijdig!
www.straategie.nl
