Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje!
Dienst kwaliteit E-mail:
[email protected] Tel: 011 30 90 22
Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke zetel: Salvatorstraat 20, B-3500 Hasselt
www.jessazh.be
versie maart 2012 (Object-ID 237707)
Stomazorg bij patiënten die cytostatica krijgen voor een colo-rectale kanker
Welkom In deze brochure kan u adviezen lezen over beschermende maatregelen in de thuissituatie nadat u een behandeling met chemotherapie heeft gehad. Omdat u een stoma heeft, moet u er bedacht op zijn dat de cytostatica tot 7 dagen na de kuur in het lichaam aanwezig zijn. Binnen die tijd worden ze afgebroken en verlaten ze in geringe hoeveelheden het lichaam via urine, ontlasting, wondvocht, transpiratie en braaksel. Vooral verpleegkundigen en schoonmaakpersoneel, die hier tijdens hun werk veel mee in aanraking komen, lopen een risico. U heeft gemerkt dat zij extra beschermende maatregelen nemen, zoals het dragen van handschoenen. Omdat u thuis slechts gedurende korte tijd in aanraking komt met cytostatica, zijn de risico’s voor uw omgeving heel klein. Toch vinden wij het belangrijk om u op een aantal zaken te wijzen. Laat deze brochure ook lezen door alle mensen die bij uw verzorging betrokken zijn, zoals bv. de thuisverpleegkundige.
1
2
Inhoud 1. Wegwerphandschoenen
p. 4
2. Stomazorg 2.1. Colostoma 2.2. Ileostoma
p. 4 p. 4 p. 5
3. Afvalverwerking thuis
p. 6
4. Reinigen van toilet en badkamer
p. 6
5. Besmetting
p. 6
6. Adviezen 6.1. Voeding 6.2. Diarree 6.3. Obstipatie 6.4. Tintelingen in handen en/of voeten 6.5. Vermoeidheid 6.6. Invloed op slijmvlies 6.7. Huid 6.8. Seksualiteit
p. 7 p. 7 p. 8 p. 8 p. 9 p. 9 p. 9 p. 10 p. 10
7. Contactgegevens
p. 11
3
1. Wegwerphandschoenen Kort na toediening van cytostatica bevatten de excreta zoals urine, faeces en braaksel concentraties cytostatica. Daarom is het aangewezen altijd wegwerphandschoenen aan te doen als u in contact zou komen met deze excreta. De nitril handschoenen geven hiervoor de beste bescherming. Voor het gebruik van handschoenen geldt: • Was de handen voor het aantrekken van de handschoenen. • Herhaal dit bij het wisselen van de handschoenen en aan het einde van de handeling. • Inspecteer de handschoenen voor gebruik op verkleuring, gaatjes en scheuren. • Na iedere handeling en bij beschadiging of zichtbare besmetting worden de handschoenen verwisseld. De gebruikte handschoenen worden beschouwd als cytostatica-afval. • Na de handeling worden de handschoenen verwijderd om besmetting van de omgeving te voorkomen.
2. Stomazorg Bij het verzorgen van een stoma vormen de uitscheidingsproducten tot 7 dagen na toediening een risico. Het voorkomen van spatten/morsen van ontlasting uit de stoma is van belang.
2.1. Colostoma Een colostoma is een kunstmatige opening van de dikke darm die door de buikwand naar buiten is gebracht. Zakje: gesloten zakje met een huidbeschermingsplaat, kan één- of tweedelig zijn.
4
• Reinig uw handen en trek handschoenen aan. • Leg een wegwerponderlegger onder de plaats waar lekkage kan optreden. • Leg een plastiek zakje klaar. • Verwijder het stomamateriaal en deponeer dit in het zakje; beschouw al het materiaal als besmet met cytostatica. • Leg een vochtig gaasje op het stoma. • Deponeer het plastiek zakje in een dubbele afvalzak. • Verzorg de stoma. • Trek de handschoenen uit en deponeer deze in de dubbele afvalzak. • Was uw handen grondig met water een zeep.
1.2. Ileostoma Is een kunstmatige opening van de dunne darm die door de buikwand naar buiten is gebracht. Zakje: open (ledigbaar) zakje met huidbeschermingsplaat, kan één- of tweedelig zijn. • Reinig uw handen en trek handschoenen aan. • Laat de ileostomazak leeglopen in het toilet of plastic opvangbak. • Neem resterende druppels van de uitloop van de stomazak af met een tissue en deponeer deze in toilet. • Sluit de stomazak. • Spoel het toilet twee keer door met gesloten deksel of maak de opvangbak huishoudelijk schoon. • Trek de handschoenen uit en deponeer ze in de dubbele afvalzak. • Was uw handen grondig met water en zeep.
5
3. Afvalverwerking thuis Al het materiaal dat in aanraking is geweest met de uitscheidingsproducten van de patiënt dient als besmet afval beschouwd te worden. Daarom is het raadzaam om altijd een dubbele plastiek zak dichtbij de verzorging te plaatsen. Deze dubbele zak kan u achteraf bij het huisvuil gooien. • Doe de afvalzak niet te vol. • Sluit de afvalzak goed. • Voorkom bij het sluiten het uitduwen van lucht uit de zak. • Doe de afvalzak in een gewone huisvuilzak. • Deze zak mag bij het normale huisvuil gezet worden.
4. Reinigen van van toilet en badkamer Het meest effectief is dat men het toilet of de sanitaire ruimte waar de stomazorg gebeurt 1x per dag huishoudelijk reinigt met een allesreiniger. Omdat men het hele interieur als besmet moet beschouwen, moet men altijd nitril handschoenen dragen. Gebruik hiervoor wegwerppoetsdoeken of was de poetsdoeken onmiddellijk in de wasmachine. Hang nooit de gebruikte poetsdoeken te drogen om verdere besmetting te voorkomen.
5. Besmetting • Neem de tijd om de besmetting rustig en gecontroleerd op te ruimen. • Zorg ervoor dat het besmette gebied zo klein mogelijk blijft, en het aantal betrokken medewerkers minimaal is.
6
• Indien besmetting van excreta gebeurt op een oppervlak: - Draag nitril handschoenen. - Werk van minst besmette plaats naar meest besmette plaats. - Neem een wegwerpdoek / stuk keukenrol. - Voorkom spatten. - Reinig 2 tot 3 x de besmette oppervlakte met een allesreiniger. • Indien besmetting van excreta gebeurt op de persoon: - Draag nitril handschoenen. - Maak geen wilde bewegingen. - Doe de kleding uit. - Neem een douche. - Spoel de kleding uit of doe een voorwas vooraleer deze samen met de andere was te wassen.
6. Adviezen 6.1. Voeding Een gevarieerde evenwichtige voeding is zeer belangrijk tijdens een behandeling met chemotherapie. Speciale voeding is niet nodig als u voldoende eiwitten, vitaminen en mineralen gebruikt. Omwille van de stoma zijn er wel raadgevingen om gas-, geur- of stoelgangproblemen te voorkomen. • Het is belangrijk dat u voldoende drinkt (min. 2 liter per dag). • Kies dagelijks voedingsmiddelen uit de 4 volgende categorieën: fruit en groenten; gevogelte, vis en vlees; graangewassen en brood en ten slotte zuivelproducten. • Verdeel de voeding over de hele dag en sla geen maaltijden over. • Eet langzaam, rustig en kou goed. • Eet waar u zin in heeft. • Neem bij voedingsproblemen en/of vragen contact op met de diëtiste.
7
6.2. Diarree • Gebruik dagelijks meer dan 2 liter vocht. • Drink koffie met mate. • Drink bouillon om het verlies van zouten aan te vullen. • Vermijd koolzuurhoudende dranken en beperk het gebruik van vruchtensappen (max. ½ liter per dag). • Beperk melkproducten (max. 3 porties per dag), maar laat ze niet weg uit de voeding. Zure melkproducten krijgen de voorkeur. • Eet regelmatig en rustig, kauw goed en gebruik meerdere kleine maaltijden. • Vezels binden het overtollige vocht in de ontlasting. Neem dus wel bruin brood, aardappelen of fruit maar vermijd grove vezels zoals donker roggebrood, brood met zaadjes en pitten, muesli, rauwkost en vezelig fruit (citrusvrucht, ananas, pruimen). • Nuttig geen grote vetrijke maaltijden. • Vermijd gasvormige producten zoals prei, kool, ui en scherpe kruiden. • Vraag open stomazakjes indien u een colostoma heeft. • Zorg voor een goed sluitende huidplaat zodat de huid zo min mogelijk contact heeft met de ontlasting. • Zorg dat u extra platen en zakjes bij u heeft. • Neem contact op met de behandelende arts bij aanhoudende klachten.
6.3. Obstipatie • Probeer de oorzaak te achterhalen (stoppende medicatie, te weinig eten en drinken, te weinig inname van vezels, onvoldoende lichaamsbeweging,…). • Neem dagelijks meer dan 2 liter vocht. • Eet vooral vezelrijke voeding. • Neem contact op met uw behandelende arts bij aanhoudende klachten.
8
6.4. Tintelingen in handen en/of voeten • Door de chemo bestaat de kans op beschadiging van de kleine vertakkingen van de zenuwen. Hierdoor krijgt u last van tintelingen en een doof gevoel in uw handen en/of voeten. • Kies zo nodig ander stomamateriaal waarbij u minder vingerfuncties hoeft te gebruiken. • Vraag hulp bij de verzorging van uw stoma. • Hou uw handen en voeten warm. • Vraag raad aan uw behandelende arts bij aanhoudende klachten.
6.5. Vermoeidheid • Plan de activiteiten van de dag: maak een lijstje maar overdrijf niet (plan de zwaarste activiteit eerst). • Rust maar overdrijf niet (beter kortere rustperiodes en vaker rechtop zitten). • Blijf in beweging. • Vraag hulp: huishouden, boodschappen, verplaatsingen met de auto,... om zo energie te sparen voor activiteiten die u graag doet. • Probeer uw gedachten te verzetten door te lezen, wandelen, muziek te beluisteren. • Eet evenwichtig en drink voldoende. • Zorg voor een goede nachtrust.
6.6. Invloed op slijmvlies De mond en maag-darmkanalen die bekleed zijn met sneldelende slijmvliescellen zullen sneller geïrriteerd geraken. • Neem de anti-stomatitismondspoeling die u kreeg op afdeling 4x/dag in en slik hem door. • Zorg voor een goede mondhygiëne.
9
• Wees voorzichtig bij het aanbrengen en verwijderen van de huidplaat en het reinigen van de stoma. Doe dit deppend. • Een kleine bloeding kan u meestal stelpen met koude kompressen of een met ijsblokjes gevuld washandje.
6.7. Huid De cytostatica zal ook een afremmende rol spelen in de wondgenezing. • Steun de huid bij het verwijderen van opvangmateriaal. • Zorg voor een goede hygiëne. • Gebruik geen alcohol, ether of geparfumeerde zepen. • Verwijder lijmresten met een remover. • Verwijder haren rond de stoma met een schaartje of elektrisch scheerapparaat. • Breng de kleefplaat nooit aan op een vochtige huid. • Breng een gesiliconiseerde huidbeschermingsfilm aan onder de kleefplaat, dit beschermt de huid tegen stripeffect. • Knip de juiste opening uit de huidbeschermingsplaat. • Vraag bij huiduitslag raad aan uw behandelende arts.
6.8. Seksualiteit Iemand die een stoma heeft gekregen, heeft veel te verwerken, dat geldt ook voor zijn of haar partner. Het is normaal dat uw seksleven in die eerste periode op een laag pitje staat. Daar bovenop zal door de bijwerking van de chemo de zin in seks ook afnemen. De behoefte aan tederheid en knuffelen kan juist toenemen.
10
• Het uiten van gevoelens van onmacht, verdriet of pijn kan een belangrijke stap zijn in het verwerkingsproces. • Deel uw gedachten en behoeften met uw partner. • Wij raden aan om de eerste 7 dagen na de chemo een condoom te gebruiken. • Vervang uw zakje voor de seksuele activiteit. • Indien u een kinderwens heeft, overleg dan met uw specialist welke gevolgen de behandeling heeft voor uw vruchtbaarheid. • Als u twijfels heeft, is het belangrijk om hierover te praten met de (stoma-) verpleegkundige of uw behandelende arts.
7. Contactgegevens Indien u nog vragen heeft of onzeker bent over iets, aarzel dan niet om er over te praten met de verpleegkundige of behandelende arts. Zij zullen u graag helpen.
Verpleegafdelingen Campus Salvator Afdeling D2 Tel. 011 28 95 11
Campus Virga Jesse Afdeling C4 Tel. 011 30 93 40
Dieetafdeling Campus Salvator Tel. 011 28 94 67
Campus Virga Jesse Tel. 011 30 86 32
11
Persoonlijke notities
12
