Stichting Woningbouw Slochteren. Kantoor: Hoofdweg AK Schildwolde

Jaarstukken 2014

Stichting Woningbouw Slochteren Kantoor: Hoofdweg 156 9626 AK Schildwolde Telefoon: (0598) 42 15 38

Fax: (0598) 42 15 80

Kantoortijden: maandag t|m donderdag van 08.00 – 16.30 uur vrijdag van 08.00 – 12.00 uur Correspondentie: Postbus 50 9620 AB Slochteren Website: www.woningbouwslochteren.nl E-mail: [email protected]

Voorwoord Het jaar 2014 heeft hoofdzakelijk in het teken gestaan van de voorgenomen fusie met woningcorporatie Lefier. De interne organisatie van de Stichting Woningbouw Slochteren is daartoe aangepast en er zijn met Lefier nadere afspraken gemaakt over de fusie. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in het tekenen van een intentieovereenkomst tussen beide woningcorporaties, die zal moeten leiden tot een fusie per 1 januari 2016. Daarnaast zijn wij, in toenemende mate, geconfronteerd met de gevolgen van de aardbevingen. De samenwerking met de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en het Centrum Veilig Wonen (CVW) in relatie tot het herstellen van de schades aan onze woningen verloopt goed. De gevolgen van de aardbevingen zijn echter groter en soms nog niet te overzien. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de potentiële waardedaling en het bouwkundig verstevigen van onze woningen. Wij volgen de (politieke) ontwikkelingen nauwlettend en anticiperen daar adequaat op. Het bieden van een veilige woning aan onze huurders staat daarbij voorop. Ondanks deze ontwikkelingen kunnen we constateren dat de medewerkers van de Stichting Woningbouw Slochteren zich volop zijn blijven inzetten voor onze huurders en stakeholders. Het komende jaar zal in het teken staan van formele besluitvorming rondom de fusie en de daarop volgende samenwerking met Lefier, waarbij het bieden van een beter volkshuisvestelijk perspectief het uitgangspunt blijft.

D.E. Woortman, algemeen directeur-bestuurder van de Stichting Woningbouw Slochteren.

1

2

Inhoudsopgave

Jaarverslag 2014 1. 1.1

Volkshuisvestingsverslag ......................................................................................... 6 Missie ....................................................................................................................... 6

1.2

Personeel en organisatie .............................................................................................. 6

1.3

Risicobeheersing......................................................................................................... 7

1.4

Toekomst .................................................................................................................. 7

2. 2.1

Woningvoorraad en verhuur .................................................................................... 8 Samenstelling woningvoorraad ..................................................................................... 8

2.2

Projectontwikkeling ..................................................................................................... 8

2.3

Huurverhoging ........................................................................................................... 9

2.4

Leegstand .................................................................................................................. 9

2.5

Huurachterstanden .................................................................................................... 10

2.6

Huurtoeslag .............................................................................................................. 10

2.7

Woningzoekenden in aantal ........................................................................................ 10

2.8

Woningtoewijzing ...................................................................................................... 11

2.9

Uitgevoerde taakstelling huisvesting asielzoekers .......................................................... 11

2.10 Omgeving ................................................................................................................. 11

3. 3.1

Kwaliteit van de woningvoorraad........................................................................... 12 Strategisch voorraadbeleid ......................................................................................... 12

3.2

Kwaliteit en onderhoud............................................................................................... 12

3.3

Aardbevingen ............................................................................................................ 13

3.4

Leefbaarheid ............................................................................................................. 13

3.5

Energiebeleid ............................................................................................................ 14

3.6

Beheer voor derden ................................................................................................... 14

4. 4.1

Bewonersparticipatie ............................................................................................. 14 Stichting Bewonersraad Slochteren .............................................................................. 14

4.2

Communicatie ........................................................................................................... 15

4.3

Geschillencommissie .................................................................................................. 16

5. 5.1

Verbindingen en samenwerking ............................................................................. 16 Verbindingen............................................................................................................. 16

5.2

Samenwerking .......................................................................................................... 17

5.3

Wonen en Zorg ......................................................................................................... 17

6. 6.1

Financieel beleid .................................................................................................... 18 Jaarresultaat en resultaatbestemming .......................................................................... 18

6.2

Solvabiliteit............................................................................................................... 18

6.3

Financieringspositie ................................................................................................... 18

6.4

Liquiditeitspositie ....................................................................................................... 19

6.5

Overzicht kengetallen................................................................................................. 19

3

7.

Verklaring inzake besteding middelen ................................................................... 19

8. 8.1

Raad van Commissarissen...................................................................................... 20 Het toezicht in 2014................................................................................................... 20

8.2

Specifieke onderwerpen van toezicht ........................................................................... 20

8.3

Functioneren Raad van Commissarissen en algemeen directeur-bestuurder ...................... 20

8.4

Samenstelling RvC ..................................................................................................... 21

8.5

Honorering RvC ......................................................................................................... 21

8.6

Goedkeuring van de Raad van Commissarissen ............................................................. 21

9. 9.1

Stichting Woningbouw Slochteren en de Governance Code .................................... 22 De algemeen directeur-bestuurder ............................................................................... 22

9.2

Rechtspositie en bezoldiging directeur .......................................................................... 22

9.3

Raad van Commissarissen .......................................................................................... 23

9.4

Onafhankelijkheid ...................................................................................................... 23

9.5

Deskundigheid en samenstelling .................................................................................. 24

9.6

Rol van de voorzitter van de Raad van Commissarissen .................................................. 24

9.7

Commissies van de Raad van Commissarissen .............................................................. 24

9.8

Tegenstrijdige belangen ............................................................................................. 24

9.9

Bezoldiging Raad van Commissarissen ......................................................................... 25

9.10 Financiële verslaggeving ............................................................................................. 25 9.11 De externe accountant ............................................................................................... 25 9.12 Maatschappelijke verantwoording ................................................................................ 25 9.13 Integriteit ................................................................................................................. 25 9.14 Interne risicobeheersing ............................................................................................. 26

10.

Algemene gegevens ............................................................................................... 26

Jaarrekening 2014 Geconsolideerde balans per 31 december 2014 ...................................................................... 28 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2014 ............................................................. 30 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2014 ....................................................................... 31 Overzicht van het totaalresultaat over 2014 .......................................................................... 32 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening ...................................................................... 33

4

Jaarverslag 2014

5

1.

Volkshuisvestingsverslag

In het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH) is vastgelegd dat de werkzaamheden van woningcorporaties op het gebied van de volkshuisvesting dienen te liggen. Voor de Stichting Woningbouw Slochteren is dit het kader waarbinnen zij werkt.

1.1

Missie

De Stichting Woningbouw Slochteren wil haar maatschappelijke bijdrage leveren aan goede huisvesting in haar werkgebied. Hierbij richten we ons op het realiseren en goed beheren van adequate huisvesting voor onze doelgroepen en maatschappelijke instellingen. Vanuit een transparante en klantgerichte organisatie is ons streven gericht op continuïteit en een gezond financieel beleid. Naast een bescheiden groei van ons woningbestand is ons streven vooral gericht op de kwaliteit van de bestaande voorraad in combinatie met een verantwoord woonlastenbeleid en leefbare dorpskernen.

1.2

Personeel en organisatie

De Stichting Woningbouw Slochteren beschikt over een overzichtelijke organisatiestructuur, waarin de korte communicatielijnen en heldere en inzichtelijke informatiestromen de kernwaarden zijn. Een andere belangrijke kernwaarde is de verdere ontwikkeling van het personeel. De bedrijfscultuur van de Stichting Woningbouw Slochteren is zodanig ingericht dat daarin ruimte is voor persoonlijke ontwikkeling. De organisatie bestaat uit vier afdelingen: beleid en ontwikkeling, financieel economische zaken, woondiensten en technische dienst. De algemeen directeur-bestuurder, de medewerker van de afdeling beleid en ontwikkeling en de hoofden van de overige drie afdelingen vormen samen het managementteam. Het interne toezicht wordt uitgeoefend door de Raad van Commissarissen. De Stichting Woningbouw Slochteren heeft per 31 december 2014 in totaal 16 medewerkers in dienst (13,24 fte). Dit is een daling van 1 medewerker (1 fte) ten opzichte van 2013. Met het oog op de voorgenomen fusie met woningcorporatie Lefier is in 2014 de interne organisatie van de Stichting Woningbouw Slochteren aangepast. Hierbij hebben de medewerkers een nieuwe functie gekregen onder voorbehoud van de definitieve fusie. De organisatiestructuur ziet er als volgt uit:

Raad van Commissarissen

Algemeen directeur-bestuurder

Beleid en Ontwikkeling

Financieel Economische Zaken

Woondiensten

Technische Dienst

6

1.3

Risicobeheersing

De belangrijkste opbrengsten van de Stichting Woningbouw Slochteren bestaan uit de huren en de verkopen. De voornaamste risico’s hierbij zijn leegstand en de vraag vanuit de markt. Het risico van leegstand wordt zo veel mogelijk beperkt doordat de Stichting Woningbouw Slochteren beschikt over een duidelijk beleid ten aanzien van toewijzingen en mutaties. Bij de realisatie van verkopen uit het bestaand bezit en nieuwbouwprojecten is de Stichting Woningbouw Slochteren in grote mate afhankelijk van de vraag vanuit de (woning)markt. De ontwikkelingen hiervan worden nauwlettend gevolgd. Het strategisch voorraadbeleid van de Stichting Woningbouw Slochteren heeft een centrale rol ten aanzien van de woningvoorraad. Hierin is vastgelegd hoe de Stichting Woningbouw Slochteren op (middel)lange termijn haar woningaanbod wil afstemmen op de toekomstige en sterk veranderende kwaliteitsvraag van de “klant”. Daarbij is de woningvoorraad onderverdeeld in een (door te exploiteren) kern-, verkoop- en sloopvoorraad. De kwaliteit van het woningbezit wordt bewaakt in het onderhoudsbeleid. De aardbevingsproblematiek in ons werkgebied vormt een groot risico voor ons woningbezit. De negatieve gevolgen van de gaswinning van de NAM zijn de noodzakelijke herstelwerkzaamheden aan beschadigde woningen, het aardbevingsbestendig onderhouden en bouwen van woningen en de verwachte waardedaling van het vastgoed. De kosten voor het herstellen van de schade worden vergoed door de NAM. De (financiële) impact van het bouwkundig versterken en de waardedaling van de woningen is momenteel nog niet vast te stellen. Ook nieuwbouw- en herstructureringsprojecten brengen een groot risico met zich mee. Om dit proces te kunnen beheersen, is er binnen de Stichting Woningbouw Slochteren een procesbeschrijving opgesteld waarin per fase de diverse taken, verantwoordelijkheden en controlemomenten zijn vastgelegd. De financiële continuïteit van de Stichting Woningbouw Slochteren is uiteraard essentieel in het uitvoeren van het beleid. Het beheersen van de financiële risico’s heeft voortdurend de aandacht. Binnen de Stichting Woningbouw Slochteren worden jaarlijks de volgende rapportages opgesteld: jaarverslag, jaarrekening, financiële meerjarenbegroting, managementrapportages per 4 maanden en liquiditeitsprognoses per maand. Sinds een aantal jaren speelt het fiscale aspect ook een rol bij woningcorporaties. Daarbij gaat het o.a. om de vennootschapsbelasting. Hiervoor maakt de Stichting Woningbouw Slochteren gebruik van externe expertise. De Stichting Woningbouw Slochteren is een kleine organisatie, bestaande uit 16 medewerkers (13,24 fte). In de afgelopen jaren heeft de organisatie te maken gehad met langdurige ziektes. De werkzaamheden zijn grotendeels intern opgevangen en in 2014 is een administratief technisch medewerker op detacheringsbasis aangenomen. De onderhoudswerkzaamheden worden zowel door de eigen onderhoudsdienst als door derden uitgevoerd.

1.4

Toekomst

In december 2013 is de financiële meerjarenbegroting 2014-2018 vastgesteld in de vergadering van de Raad van Commissarissen. De basis voor deze meerjarenbegroting is het vastgestelde herstelplan (d.d. 8 oktober 2012) en er wordt hierin met name ingezet op het reduceren van de bedrijfslasten en het beheersen van de financiële risico’s. De stagnerende woningmarkt, de financiële crisis en de overheidsmaatregelen hebben grote invloed op het reilen en zeilen van de Stichting Woningbouw Slochteren. In 2014 is daarom vervolg gegeven aan het besluit om te gaan fuseren. Uiteindelijk heeft dit geleid tot het tekenen van een intentieovereenkomst die moet leiden tot een fusie met Lefier per 1 januari 2016.

7

2.

Woningvoorraad en verhuur

2.1

Samenstelling woningvoorraad

Aan het begin van het verslagjaar 2014 bestond de woningvoorraad van de Stichting Woningbouw Slochteren uit 1.212 verhuureenheden. Dit is inclusief 2 kantoorruimten in Siertsheerd te Siddeburen ten behoeve van de Stichting Novo. De woningvoorraad is in het verslagjaar met 6 verhuureenheden afgenomen. Enerzijds door de verkoop van 7 huurwoningen uit het bestaand bezit en anderzijds is 1 woning, die per 31 december 2013 uit exploitatie was ten behoeve van de verkoop, weer verhuurd. Daarmee kwam de woningvoorraad aan het eind van het verslagjaar op 1.206 verhuureenheden. De samenstelling van de woningvoorraad (onderverdeeld naar huurcategorie per dorp) ziet er als volgt uit: Huurcategorie Dorp

1

Goedkoop

Betaalbaar

Duur

Aantal woningen

Slochteren

34

190

6

230

Schildwolde

25

76

9

110

Siddeburen

32

274

21

327

Harkstede

2

156

26

184

Froombosch

7

32

3

42

28

89

0

117

Kleine kernen

7

34

3

44

Hoogezand-Sappemeer

0

28

0

28

32

80

0

112

4

8

0

12

171

967

68

1.206

Kolham

Verkoop Sloop Totaal

Van de woningen in de huurcategorie duur worden 6 woningen geclassificeerd als “commercieel vastgoed” (een huurprijs boven de huurtoeslaggrens). Dit betreft 4 woningen in Siddeburen, 1 woning in Harkstede en 1 woning in Schildwolde. Daarnaast hebben de 2 appartementen boven het winkelcentrum De Kei te Siddeburen in SWS Vastgoed BV ook een huurprijs boven de € 699,48. Naast de 1.206 huurwoningen heeft de Stichting Woningbouw Slochteren 21 garages, 5 carports en 2 peuterspeelzalen in bezit. Daarnaast heeft de Stichting Woningbouw Slochteren 18 (bejaarden)woningen te Harkstede in beheer. Deze woningen zijn eigendom van de Stichting Woonzorg Nederland te Amsterdam.

2.2

Projectontwikkeling

Hierna volgt een overzicht van de nieuwbouwprojecten van de Stichting Woningbouw Slochteren. De Weerterij te Siddeburen Dit nieuwbouwplan bestaat uit een nieuw zorgcentrum (huur) voor de Stichting Novo, 17 vrije bouwkavels, 14 2-onder-1-kapwoningen en 32 appartementen voor de koopsector.

1

Goedkoop: huurprijs tot € 389,05 Betaalbaar: huurprijs van € 389,05 tot € 596,75 Duur: huurprijs vanaf € 596,75

8

Van de 17 vrije bouwkavels zijn er in 2011 2 verkocht. In 2014 zijn er geen verkopen geweest. De appartementen, 5 blokken met afwisselend 6 en 7 woningen, zullen met een lift worden uitgevoerd. Alle woningen zullen aan het predicaat “levensloopbestendig” voldoen. Dit betekent dat er een slaapkamer en badkamer op de begane grond en/of op de (middels een vaste trap en lift te bereiken) eerste verdieping worden gerealiseerd. De bovenwoningen worden met een extra verdieping uitgerust die middels een trap te bereiken is en waar nog extra slaapkamers kunnen worden gerealiseerd. Medio augustus 2011 is begonnen met de aanleg van de infrastructuur in het plangebied. Deze werkzaamheden zijn in 2012 afgerond, waarna fase 1 bouwrijp was. In het laatste kwartaal van 2013 is het oude woonzorgcentrum “De Deel” gesloopt waarna ook fase 2 van het nieuwbouwplan bouwrijp kon worden gemaakt. Zodra er voldoende appartementen zijn verkocht, zal de bestaande woning aldaar worden gesloopt, waarna ook fase 3 van de bouwrijpfase afgerond kan worden. De Stichting Woningbouw Slochteren heeft ook in 2014 diverse acties ondernomen om “De Weerterij” onder de aandacht te brengen. In paragraaf 4.2 wordt hier uitgebreid op ingegaan. Hoofdweg 39 te Slochteren Het plan aan de Hoofdweg 39 in Slochteren bevat de ontwikkeling van 3 bouwrijpe kavels voor particulier opdrachtgeverschap. In 2014 is de voorlopige koopovereenkomst getekend van de laatste kavel die nog te koop is. De aktepassering is gepland in 2015. Meerstad De Stichting Woningbouw Slochteren heeft in 2007 samen met de corporaties Lefier, De Huismeesters en Steelande Wonen “Vierwaarde BV” opgericht en daarmee positie ingenomen in het plan “Meerstad”. De Stichting Woningbouw Slochteren heeft hiermee, via Hanzevast, bouwrechten verworven ten behoeve van de realisatie van woningbouw. Door de overheden en marktpartijen is in 2011, ten gevolge van de economische crisis, aanvang gemaakt met een heroverweging van het plan. Mede naar aanleiding van de crisis en alle nieuwe ontwikkelingen heeft Vierwaarde BV in 2012 een nieuwe overeenkomst afgesloten met Hanzevast. Er is afgesproken dat er door Hanzevast bouwkavels voor sociale woningbouw geleverd gaan worden. Door de nieuwe overeenkomst is het risico aanzienlijk teruggebracht. In 2014 zijn er geen activiteiten ontplooid.

2.3

Huurverhoging

In de circulaire van 22 januari 2014 heeft het Ministerie van BZK ons geïnformeerd over het huurprijsbeleid met ingang van 1 juli 2014 tot en met 30 juni 2015. Hieruit blijkt dat woningcorporaties ook in 2014 de mogelijkheid wordt geboden om de huren, naast de inflatievolgende huurverhoging van 2,5%, extra te verhogen met 1,5% en de inkomensafhankelijke huurverhoging (IAH) toe te passen voor twee hogere inkomensgroepen. De maximale huurstijging is als volgt:
Huishoudens met een inkomen tot en met € 34.085: 4% (basishuurverhogingspercentage).
Huishoudens met een inkomen tussen € 34.085 en € 43.602: 4% + 0,5% = 4,5%.
Huishoudens met een inkomen boven € 43.602: 4% + 2,5% = 6,5%. Om de betaalbaarheid van wonen te kunnen waarborgen, hebben we - in overleg met de Stichting Bewonersraad Slochteren - voor een andere benadering gekozen. Voor de huurverhoging per 1 juli 2014 hebben we een systematiek gehanteerd waarbij 2 indicatoren een rol spelen: de verhouding huidige huur en maximaal redelijke huur en de verdeling in inkomensgroepen. Hiermee kwam de werkelijke huurverhoging over 2014 uit op gemiddeld 3,85%.

2.4

Leegstand

De huurderving bedroeg in 2014 0,36% (2013: 0,46%) van de te ontvangen netto huur. Dit betrof mutatieleegstand. De woningen die op de verkooplijst staan, worden bij mutatie uit exploitatie genomen. Dit betekent dat de leegstand tot de verkoop niet als huurderving wordt verantwoord. In het verslagjaar hebben in totaal 40 woningen (2013: 48) enige tijd leeg gestaan, waarvan 33 woningen binnen 1 maand weer werden verhuurd en 7 woningen langer hebben leeggestaan. Van deze woningen waren 3 woningen bestemd voor de huisvesting van statushouders. Daarnaast hebben er 3 carports, 1 garagebox en 7 kamers aan Op ’t Haim te Siddeburen leeg gestaan.

9

2.5

Huurachterstanden

De Stichting Woningbouw Slochteren heeft een stringent incassobeleid. Daarnaast participeert de Stichting Woningbouw Slochteren sinds een aantal jaren in het OGGZ-overleg (Openbare Geestelijke Gezondheidszorg) van de gemeente Slochteren. In dit overleg kunnen huurders in een vroeg stadium worden geholpen of doorverwezen naar een (schuld)hulpverleningsinstantie. Per 31 december 2014 bedroeg de totale huurachterstand € 190.500,- (2013: € 198.500,-). De huurachterstanden van 147 huurders (2013: 155) met actieve contracten bedroegen € 149.000,(2013: € 140.000,-). Dit is 2,24% (2013: 2,17%) van de bruto jaarhuur. De huurachterstanden kunnen als volgt worden gespecificeerd: Aantal maanden huurachterstand

Aantal huurders

Bedrag

2

29

€ 8.500,-

1 tot 2 maand

60

€ 34.500,-

2 tot 3 maand

20

€ 23.000,-

3 tot 4 maand

18

€ 27.500,-

4 maanden en langer

20

€ 55.500,-

Tot 1 maand

Niet actieve contracten

€ 41.500,-

Totaal

147

€ 190.500,-

In 2014 is er geen ontruiming geweest (2013: 1). Twee huurders hebben zelf hun woning verlaten als gevolg van een niet te innen huurachterstand.

2.6

Huurtoeslag

Het aantal huurders dat huurtoeslag ontvangt is niet meer te specificeren door de Stichting Woningbouw Slochteren, omdat huurders de huurtoeslag vanaf 2014 alleen nog op hun eigen rekening kunnen ontvangen. In 2013 hebben 236 huurders een beroep gedaan op huurtoeslag en was het gemiddelde bedrag dat maandelijks werd toegekend € 152,31.

2.7

Woningzoekenden in aantal

De woningzoekenden worden jaarlijks door de Stichting Woningbouw Slochteren aangeschreven met de vraag of zij ingeschreven willen blijven. Zo blijft de woningzoekendenlijst actueel. Per ultimo van het verslagjaar waren 266 woningzoekenden ingeschreven (2013: 321), waarvan 140 uit de gemeente Slochteren (2013: 173). De inschrijvingsduur van de woningzoekenden is: Inschrijvingsduur

2014

2013

0 tot 0,5 jaar

149

84

0,5 tot 1 jaar

51

78

1 tot 2 jaar

20

99

langer dan 2 jaar

46

60

266

321

Totaal

2

Inclusief de verwerking van de ontvangsten op 31 december 2014.

10

2.8

Woningtoewijzing

De toewijzing van woningen vindt plaats op basis van een aan de ingeschrevene toegekende puntenwaardering. Hierbij wordt gelet op wachttijd, gezinssamenstelling, inkomen en huurprijs van de woning. Tevens wordt gekeken naar een medische en/of sociale indicatie. Door deze verdeling hoeven vrijgekomen woningen niet vaak meerdere keren aangeboden te worden. In het verslagjaar zijn in totaal 100 woningen (2013: 93) “gemuteerd”. Dat is een mutatiegraad van 8,3% (2013: 7,7%) ten aanzien van de totale woningvoorraad. Daarbij zijn de woningen 165 maal aangeboden. Het aantal mutaties en aanbiedingen per dorp ziet er als volgt uit: Aanbiedingsgraad

Aantal mutaties

Aantal aanbiedingen

2014

2013

2012

1

1

1,00

0,00

2,00

15

28

1,87

1,71

1,63

Hellum

3

3

1,00

1,00

2,00

Kolham

8

10

1,25

1,80

1,50

Schildwolde

20

40

2,00

2,77

1,25

Siddeburen

25

38

1,52

1,59

1,55

Slochteren

25

41

1,64

1,76

1,89

3

4

2,33

2,25

1,25

100

165

1,65

1,87

1,62

Dorp Froombosch Harkstede

Kleine kernen Totaal

De vrijgekomen woningen kunnen als volgt naar huurprijsklasse worden ingedeeld:
Goedkoop (huurprijs tot € 389,05) 18 (2013: 11)
Betaalbaar (huurprijs van € 389,05 tot € 596,75) 76 (2013: 73)
Duur (huurprijs vanaf € 596,75) 6 (2013: 9) Er is in 2014 geen woning toegewezen boven de maximale huurgrens van € 699,48 (2013: 1).

2.9

Uitgevoerde taakstelling huisvesting asielzoekers

De Stichting Woningbouw Slochteren heeft de gemeente Slochteren toezeggingen gedaan omtrent het beschikbaar stellen van woonruimte voor deze categorie woningzoekenden. In overleg met het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) en de gemeente zijn 20 woningen (2013: 20) verhuurd aan statushouders. In het verslagjaar zijn er 3 woningen toegewezen en 2 woningen zijn weer regulier verhuurd. Daarnaast is er 1 woning verkocht. De Stichting Woningbouw Slochteren heeft in 2014 nog niet aan haar taakstelling voor het huisvesten van statushouders voldaan. Begin januari 2015 wordt er nog een gezin gehuisvest en zijn er 2 gezinsherenigingen. Dan zal ruimschoots aan de taakstelling zijn voldaan.

2.10

Omgeving

De Stichting Woningbouw Slochteren is primair actief in de gemeente Slochteren, dat ligt in de ‘groene’ driehoek tussen de industriekernen Groningen, Delfzijl en Hoogezand-Sappemeer. Met zo’n 1.200 woningen vervult de Stichting Woningbouw Slochteren in de gemeente Slochteren een prominente rol op het gebied van de volkshuisvesting.

11

De gemeente Slochteren is een plattelandsgemeente met ongeveer 15.550 inwoners, verspreid over een gebied van meer dan 15.000 hectare. Het is een uitgestrekt werkgebied dat bestaat uit 3 hoofdkernen (Harkstede, Slochteren/Schildwolde en Siddeburen), 10 kleinere dorpen (Scharmer, Kolham, Froombosch, Hellum, Tjuchem, Steendam, Overschild, Lageland, Luddeweer en Woudbloem) en een aantal buurtschappen. Statutair gezien bestaat het werkgebied van de Stichting Woningbouw Slochteren uit de gemeenten Groningen, Grootegast, Haren, Hoogezand-Sappemeer, Leek, Marum, Slochteren, Scheemda, Zuidhorn en Delfzijl.

3.

Kwaliteit van de woningvoorraad

3.1

Strategisch voorraadbeleid

De Stichting Woningbouw Slochteren heeft eind 2009 het strategisch voorraadbeleid vastgesteld. Het doel van het strategisch voorraadbeleid is om duidelijk te omschrijven hoe de Stichting Woningbouw Slochteren op (middel)lange termijn haar woningaanbod wil afstemmen op de toekomstige en sterk veranderende kwaliteitsvraag van de “klant”. Hierbij is als eerste een onderzoek naar de aanbod- en vraagzijde gedaan. De conclusies uit dit onderzoek - en de uitkomsten van de externe analyse van de gemeente Slochteren (in ogenschouw nemend) hebben geleid tot (nieuwe) strategische keuzes per dorpskern. Samengevat is de woningvoorraad onderverdeeld in een (door te exploiteren) kern-, verkoop- en sloopvoorraad. Het beleidsstuk zal indien noodzakelijk - om de vijf jaar worden geactualiseerd. Per 31 december 2014 bestaat de “sloopvoorraad” uit 12 woningen en de “verkoopvoorraad” uit 112 woningen. De Stichting Woningbouw Slochteren heeft in het verslagjaar in totaal 7 verhuureenheden verkocht.

3.2

Kwaliteit en onderhoud

Het algemene beeld is dat de woonwensen van huurders (en potentiële woningzoekenden) sterk aan veranderingen onderhevig zijn, waarbij steeds meer om kwaliteit gevraagd wordt. Daarbij is onderhoud een essentieel onderdeel om de woningvoorraad aan te kunnen laten sluiten bij deze vraag. Binnen de Stichting Woningbouw Slochteren wordt het onderhoud onderscheiden in: klachten- en mutatieonderhoud, contractonderhoud en planmatig onderhoud. De Stichting Woningbouw Slochteren heeft drie onderhoudsmedewerkers in dienst die naar onze huurders gaan om (dagelijkse) onderhoudsklachten te verhelpen. Daarnaast worden ze ook ingezet voor het mutatieonderhoud, waarbij leegstaande woningen weer verhuurbaar worden gemaakt. De werkzaamheden die niet door onze onderhoudsmedewerkers worden uitgevoerd (bv. specialistisch onderhoud), worden uitbesteed aan derden. Het contractonderhoud van de Stichting Woningbouw Slochteren bestaat uit onderhoud aan centrale verwarmingsinstallaties, mechanische installaties, kunststofkozijnen, liften, automatische deuren, brandmeldinstallaties en noodverlichting. Een groot deel van deze werkzaamheden is in een onderhoudscontract opgenomen met vaste partners van de Stichting Woningbouw Slochteren. Vanuit financieel oogpunt heeft de Stichting Woningbouw Slochteren begin 2012 helaas moeten besluiten om fors te bezuinigen op het planmatig onderhoud. Naar verwachting zal dit in de komende jaren niet tot grote problemen leiden, omdat de onderhoudsstaat van de woningvoorraad van de Stichting Woningbouw Slochteren over het algemeen goed te noemen is. De nadruk van het planmatig onderhoud ligt op de buitenzijde van de woningen. Hierbij kan gedacht worden aan voegwerk, schilderwerk, vervanging van dak(bedekking)en, goten en schoorstenen. Ook de vervanging van cv-ketels valt onder het planmatig onderhoud. Tevens wordt voor het planmatig onderhoud gewerkt met een meerjarenplanning (opgesteld in het softwareprogramma IBIS MAIN) op basis van cyclussen. Het budget dat voor het planmatig onderhoud beschikbaar wordt gesteld, blijft echter het uitgangspunt en is taakstellend.

12

3.3

Aardbevingen

Het bezit van de Stichting Woningbouw Slochteren is geheel (m.u.v. het woon-zorgcomplex in Hoogezand-Sappemeer) gelegen in het door de Rijksoverheid erkende aardbevingsgebied. De aardbevingsproblematiek is van invloed op de waarde van ons bezit. Het aardbevingsrisico beïnvloedt de waarde van ons bezit mogelijk op de volgende punten: 1. Schade De schade aan ons bezit wordt gemeld bij de taxateur van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (hierna: NAM). Deze melding wordt voorzien van een fotoreportage welke tegelijkertijd door de Stichting Woningbouw Slochteren aan een aannemer wordt verstrekt met het verzoek een offerte op te stellen voor het herstellen van de schade. De offerte van de aannemer wordt vervolgens verstrekt aan de NAM met het verzoek het geoffreerde bedrag uit te keren. Bij toekenning worden de kosten aan de Stichting Woningbouw Slochteren overgemaakt. De Stichting Woningbouw Slochteren verstrekt vervolgens de opdracht aan de aannemer om de schade te herstellen. Medio 2015 zal de schadeafhandeling worden ondergebracht bij het Centrum Veilig Wonen (CVW). Zij hebben aangegeven voornemens te zijn dit schadeproces ook te gaan volgen. Doordat de schade wordt hersteld is dit risico voor de waardering van ons bezit voldoende gedekt. 2. Versterking Er is inmiddels een Nederlandse Praktijk Richtlijn gepubliceerd door het NEN-instituut. Op basis hiervan wordt de komende jaren een definitieve norm ontwikkeld waaraan het woningbezit in het aardbevingsgebied moet voldoen. Na inventarisatie van de huidige staat van het bezit zullen er versterkingsmaatregelen moeten worden uitgevoerd. Hierbij wordt aangenomen dat de kosten voor deze maatregelen door de NAM worden vergoed. De uitvoering van deze versterkingsregelen heeft geen invloed op de waarde van ons bezit. 3. Waardedaling Op langere termijn kan er sprake zijn van waardedaling van het bestaande bezit door imagoschade van de regio waardoor de verhuur dan wel de verkoop moeizamer kan verlopen en een lagere kasstroom kan ontstaan. Deze waardedaling, die als eerste zichtbaar zou kunnen worden in de WOZ-waardering en uit de resultaten uit eigen verkopen, is tot op dit moment nog niet exact te bepalen. In de huidige waardering op actuele waarde is hiermee geen rekening gehouden. Een lagere WOZ-waarde heeft een effect op de hoogte van de verhuurderheffing en daarmee een beperkt stijgend effect op de bedrijfswaarde. De mogelijke toekomstige invloed van waardedaling zal bestaan uit toekomstige lagere verkoopopbrengsten en eventuele noodzakelijke toekomstige extra afboekingen door lagere bedrijfswaarden. De waardedaling is door de NAM nog niet erkend. Gezamenlijk met andere corporaties wordt tegen de NAM geprocedeerd voor compensatie van de waardedaling waarbij volledige compensatie de inzet is.

3.4

Leefbaarheid

De leefbaarheid in de verschillende dorpen is altijd een belangrijk aandachtspunt voor ons geweest. Daarom hebben we op 1 januari 2010 een leefbaarheidsfonds opgericht om initiatieven te stimuleren die de leefbaarheid in dorpen en wijken verbetert. Alle verenigingen van dorpsbelangen, uit dorpen waar wij woningbezit hebben, konden sinds die datum een beroep doen op dit fonds. Per dorp was jaarlijks een bedrag van € 1.500,- beschikbaar. Veel verschillende initiatieven in de gemeente zijn mede mogelijk gemaakt door ons leefbaarheidsfonds. Ook in 2014 hebben we diverse aanvragen ontvangen voor geheel uiteenlopende doeleinden. Anticiperend op nieuwe regelgeving van de overheid in 2015, hebben wij besloten om per 1 januari 2015 het leefbaarheidsfonds op te heffen. We hebben de verenigingen van dorpsbelangen hierover in december geïnformeerd. Er heeft in 2014 geen overleg met de voorzitters van de verenigingen van dorpsbelangen plaatsgevonden. Met het oog op de aanstaande fusie is ervoor gekozen om het overleg niet door te laten te gaan. Wel zijn de verenigingen schriftelijk geïnformeerd over het Leefbaarheidsfonds, de beëindiging van het fonds per 1 januari 2015 en de fusie.

13

In het kader van de leefbaarheid sponsort de Stichting Woningbouw Slochteren ook een aantal activiteiten. De Stichting Woningbouw Slochteren sponsort een jaarlijkse terugkerend volleybaltoernooi waar iedereen in de gemeente Slochteren aan deel kan nemen. Daarnaast is de Stichting Woningbouw Slochteren ook sponsor van de BoodschappenPlusBus. Deze biedt ouderen in de gemeente Slochteren begeleiding en vervoer naar winkels, voorzieningen en activiteiten. Overigens heeft de Stichting Woningbouw Slochteren in 2014 de sponsoractiviteiten verder teruggebracht om op deze post te bezuinigen. In 2013 waren diverse verenigingen al aangeschreven met de mededeling dat de Stichting Woningbouw Slochteren per 1 januari 2014 zou stoppen met de sponsorbijdrage.

3.5

Energiebeleid

De laatste jaren is de consument geconfronteerd met sterk stijgende energieprijzen. Deze prijzen zijn relatief sterker gestegen dan de huurprijzen en ze bepalen dan ook in toenemende mate de woonquote: het percentage van het netto inkomen dat aan de totale woonlasten wordt besteed. Daarmee bepalen de energiekosten de betaalbaarheid van het wonen steeds meer. Naast het feit dat de woonlasten minder afhankelijk zullen zijn van sterk fluctuerende energieprijzen, biedt investeren in energiebesparing ook voordelen op het gebied van wooncomfort en draagt het bij aan een beter klimaat. Helaas heeft de Stichting Woningbouw Slochteren uit financiële overwegingen moeten besluiten om niet over te gaan tot uitvoering van het energiebeleid 2014, omdat er onvoldoende financiële middelen aanwezig waren om deze investeringen te kunnen plegen. Dit is overeenkomstig het vastgestelde herstelplan (d.d. 8 oktober 2012).

3.6

Beheer voor derden

De Stichting Woningbouw Slochteren voert het woningbeheer van twee Verenigingen van Eigenaren (VvE), te weten: VvE Amalia Staete te Siddeburen en VvE Huize Tilburg te Harkstede. Enkele keren per jaar wordt er vergaderd met de afdeling technische dienst over het onderhoud en dergelijke. Het administratieve gedeelte wordt verzorgd door de medewerker financieel economische zaken. Het onderhoud voor deze verenigingen wordt in samenwerking met de Stichting Woningbouw Slochteren en/of haar onderaannemers uitgevoerd.

4.

Bewonersparticipatie

De Stichting Woningbouw Slochteren hecht veel waarde aan een goede communicatie en informatievoorziening met haar huurders. Om de belangen van de huurders te kunnen waarborgen, is een vertegenwoordigende huurdersafvaardiging erg belangrijk. Op 14 mei 2009 heeft de Stichting Woningbouw Slochteren een nieuwe samenwerkingsovereenkomst gesloten met de Stichting Bewonersraad Slochteren (hierna: SBS). Enerzijds is de gewijzigde Wet op het Overleg Huurders Verhuurder (WOHV) hier debet aan en anderzijds wordt er veel waarde gehecht aan het optimaliseren van de samenwerking met deze huurdersorganisatie.

4.1

Stichting Bewonersraad Slochteren

De SBS vertegenwoordigt de drie huurderscommissies in de diverse kernen en is daarmee een belangrijke gesprekspartner van de Stichting Woningbouw Slochteren. De gespreksonderwerpen zijn vastgelegd in de samenwerkingsovereenkomst. Door bijdragen van de Stichting Woningbouw Slochteren had de SBS voor 2014 een begroting van € 17.110,- (2013: € 16.260,-). In mei 2009 hebben de Stichting Woningbouw Slochteren en de SBS een nieuwe samenwerkingsovereenkomst getekend. De nieuwe overeenkomst voldoet aan de nieuwe wetgeving en de overige eisen van deze tijd. De Stichting Woningbouw Slochteren is hier erg blij mee, omdat ze het overleg met haar huurders erg belangrijk vindt. Als bijlage bij de overeenkomst is een lijst opgenomen met gespreksonderwerpen en bijbehorende bevoegdheden van de SBS. Dit houdt in dat de SBS voor bepaalde gespreksonderwerpen gekwalificeerd adviesrecht heeft en voor

14

bepaalde onderwerpen instemmingsrecht. Onderwerpen die benoemd worden, hebben o.a. betrekking op onderhoud van woningen, verhuur en woonruimteverdeling, sloop met (vervangende) nieuwbouw en herstructurering, woningverbetering en energiebesparing, aan- en verkoop van huurwoningen, huurprijsbeleid, servicekostenbeleid, fusies en samenwerkingsverbanden, leefbaarheid en wonen en zorg. Het reguliere overleg tussen de voltallige SBS en de Stichting Woningbouw Slochteren vindt 4 keer per jaar plaats. Daarnaast vinden er met enige regelmaat overleggen plaats met het bestuur van de SBS over specifieke onderwerpen. In 2014 is er onder andere gesproken over de voorgenomen fusie, de gezamenlijke buurtschouw van de SBS en de Stichting Woningbouw Slochteren, aardbevingsschade en het huurderstevredenheidsonderzoek in opdracht van Aedes.

4.2

Communicatie

De Stichting Woningbouw Slochteren staat midden in de samenleving en wil dat ook uitstralen. De medewerkster communicatie is verantwoordelijk voor de afstemming van de communicatiemiddelen (onderling) en zorgt ervoor dat de middelen elkaar versterken. Denk hierbij aan de website, het informatiebulletin, brochures, persberichten en advertenties. Daarnaast probeert de Stichting Woningbouw Slochteren zo innovatief mogelijk met haar doelgroepen te communiceren. De belangrijkste doelgroepen van de Stichting Woningbouw Slochteren zijn:
huurders en woningzoekenden;
stakeholders;
eigen personeel;
de SBS. Website Bij de doelgroepen neemt digitale communicatie een steeds belangrijkere plaats in. De website van de Stichting Woningbouw Slochteren (www.woningbouwslochteren.nl) is in 2009 vernieuwd en wordt regelmatig bezocht. Voor veel mensen, zowel binnen als buiten de regio, is een bezoek aan de site het eerste contact met de Stichting Woningbouw Slochteren. Veel potentiële huurders vragen een inschrijfformulier aan via de website. Om ervoor te zorgen dat bezoekers terugkomen naar de site, moet deze altijd actueel zijn. De actualiteit wordt handmatig bijgehouden door de medewerkster communicatie. In principe zou de website momenteel weer vernieuwd / verbeterd moeten worden. Met het oog op de aanstaande fusie gaan we dit echter niet meer zelfstandig oppakken. Projectwebsite Naast de website van de Stichting Woningbouw Slochteren is er in 2011 een aparte projectwebsite voor het nieuwbouwplan “De Weerterij” te Siddeburen gemaakt (www.deweerterijsiddeburen.nl). Op deze manier probeert de Stichting Woningbouw Slochteren (potentiële) kopers nog beter van dienst te zijn. Alle belangrijke informatie over het plan is op deze website te vinden. U kunt hierbij denken aan omgevingsinformatie, plattegronden van woningen, bestemmingsplan, etc. Daarnaast kunnen (potentiële) kopers zich via deze website aanmelden voor een nieuwsbrief. Ook deze website wordt bijgehouden door de medewerkster communicatie. Online campagne In oktober 2013 is de Stichting Woningbouw Slochteren gestart met een online campagne voor het nieuwbouwplan De Weerterij. Deze campagne vloeit voort uit een communicatieplan voor De Weerterij dat in juni 2013 is opgesteld. Voor de start van de campagne zijn er een Facebookpagina en een Twitteraccount aangemaakt. Vervolgens is de Stichting Woningbouw Slochteren gaan adverteren op Facebook en Google Adwords. Op deze manier probeert de Stichting Woningbouw Slochteren vooral de bekendheid van De Weerterij te vergroten en op die manier de verkoop van huizen en kavels dusdanig te stimuleren dat er een start kan worden gemaakt met de verdere ontwikkeling van De Weerterij. Er zijn diverse voordelen van online adverteren. De kosten zijn relatief laag, je kunt de doelgroep gericht bereiken en de resultaten zijn meetbaar. De online campagne heeft tot nu toe veel bezoekers naar onze projectwebsite getrokken.

15

Informatiebulletin Als klantgerichte organisatie scherpt de Stichting Woningbouw Slochteren haar communicatiemiddelen steeds aan om haar doelgroepen zo goed mogelijk te kunnen bedienen. Dit geldt ook voor het jaarlijkse informatiebulletin voor de huurders. Eén keer per jaar (in het voorjaar) ontvangen de huurders van de Stichting Woningbouw Slochteren een informatiebulletin: een modern magazine met allerlei onderwerpen die de Stichting Woningbouw Slochteren en haar huurders bezig houden. Ook staat er een overzicht in van het planmatig onderhoud voor dat jaar. Tevens levert de Stichting Bewonersraad Slochteren informatie voor het bulletin aan, waaronder de agenda voor de algemene huurdersvergadering en het jaarverslag van het voorgaande jaar. Ieder jaar wordt er zorgvuldig gekeken of het informatiebulletin nog verbeterd kan worden. Daarnaast wordt het informatiebulletin ook op de website geplaatst. (Verkoop)brochures Ook de verkoopbrochures voor nieuwbouwprojecten worden steeds geactualiseerd. Zijn ze nog aantrekkelijk genoeg voor de potentiële klant? Kunnen de brochures snel gemaakt worden? De Stichting Woningbouw Slochteren werkt nu met een vast stramien, maar probeert haar brochures altijd weer te verbeteren. De verkoopbrochures worden ook op de (project)website geplaatst.

4.3

Geschillencommissie

Eind 2005 hebben de woningcorporaties Steelande Wonen, Lefier en de Stichting Woningbouw Slochteren en de huurdersorganisaties Stichting Huurdersraad Hoogezand-Sappemeer en de SBS een gezamenlijke Geschillencommissie opgericht. Deze commissie kan door de huurder ingeschakeld worden als er sprake is van een geschil met de woningcorporatie. In 2009 hebben de woningcorporatie Woonstichting Groninger Huis en de huurdersorganisatie De Koepel zich bij dit initiatief aangesloten. In 2014 heeft de Geschillencommissie geen klachten over de Stichting Woningbouw Slochteren in behandeling genomen.

5.

Verbindingen en samenwerking

5.1

Verbindingen

De Stichting Woningbouw Slochteren heeft verbindingen met een drietal BV’s: SWS Holding BV, SWS Projectontwikkeling BV en SWS Vastgoed BV. Alle activiteiten in de verbindingen zijn gebaseerd op volkshuisvestelijke overwegingen en kunnen daarmee beschouwd worden als onderdeel van en ten dienste van de kerntaken van de Stichting Woningbouw Slochteren. SWS Holding BV te Slochteren Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt € 90.000,-. Het geplaatste en gestorte kapitaal bedraagt € 18.000,-, verdeeld in 18 aandelen. De Stichting Woningbouw Slochteren is enig aandeelhouder. Financiering: nihil. Netto omzet: nihil. Werkzaamheden: beherend vennoot van SWS Projectontwikkeling BV en SWS Vastgoed BV en het verrichten van al wat met het voorstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn. In het verslagjaar 2014 hebben geen activiteiten plaatsgevonden. SWS Projectontwikkeling BV te Slochteren Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt € 90.000,-. Het geplaatste en gestorte kapitaal bedraagt € 18.000,-, verdeeld in 18 aandelen. De SWS Holding BV is enig aandeelhouder. Financiering: nihil. Netto omzet: nihil. Werkzaamheden: het ontwikkelen en realiseren van woningbouw. Op de korte termijn worden geen activiteiten verwacht.

16

Vierwaarde BV De Stichting Woningbouw Slochteren heeft in 2007 samen met de woningcorporaties Lefier, De Huismeesters en Steelande Wonen “Vierwaarde BV” opgericht, met als doel het verwerven van (landbouw)gronden en de rechten tot het ontwikkelen van deze gronden ten behoeve van realisatie van sociale woningbouw in het plan “Meerstad”. In het verslagjaar 2007 is een 16,67%-deelneming verworven in Vierwaarde BV (3.000 aandelen tegen een nominale waarde van € 1,-). Via SWS Projectontwikkeling BV heeft in de jaren 2008, 2011, 2012 en 2013 een aanvullende kapitaalstorting plaatsgevonden van totaal € 770.000,-. De deelneming is in de voorgaande jaren afgewaardeerd naar lagere reële waarde (gestort aandelenkapitaal). Ook in het verslagjaar 2014 is een aanvullende kapitaalstorting gedaan van € 75.000,- en afgewaardeerd. SWS Vastgoed BV te Slochteren Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt € 90.000,-. Het geplaatste en gestorte kapitaal bedraagt € 18.000,-, verdeeld in 18 aandelen. De SWS Holding BV is enig aandeelhouder. Financiering: nihil. Netto omzet: € 10.000,-. Werkzaamheden: het ontwikkelen en realiseren van woningbouw. SWS Vastgoed BV heeft in 2009 4 appartementen aan de Hoofdweg te Siddeburen, boven het winkelcentrum "De Kei", aangekocht van de Stichting Woningbouw Slochteren voor € 800.000,-. Daarvoor is een financiering van € 600.000,- aangetrokken onder hypotheekgarantie (Rabobank). Het resterende bedrag is gefinancierd middels een rekening courant krediet bij de Rabobank. De 4 appartementen maken geen deel uit van het strategisch voorraadbeleid van de Stichting Woningbouw Slochteren en worden tijdelijk verhuurd. Op het moment dat een huurovereenkomst wordt beëindigd, kan het appartement (eventueel) in de verkoop gaan. In 2013 is 1 van de 4 appartementen (Hoofdweg 166T) verkocht. Ook in het verslagjaar 2014 is een appartement (Hoofdweg 166U) verkocht. Dit betekent dat SWS Vastgoed BV per 31 december 2014 nog 2 appartementen heeft, waarvan 1 verhuurd is (Hoofdweg 166R) en 1 leeg staat ten behoeve van de verkoop (Hoofdweg 166H).

5.2

Samenwerking

De Stichting Woningbouw Slochteren hecht veel waarde aan samenwerking c.q. (externe) overleggen met haar stakeholders (belangenhouders). Hierna volgt een opsomming van de (belangrijkste) stakeholders van de Stichting Woningbouw Slochteren en netwerken waar de Stichting Woningbouw Slochteren bij betrokken is:













5.3

Stichting Bewonersraad Slochteren Gemeente Slochteren, bestuurlijk overleg Gemeente Slochteren, ambtelijk overleg Geschillencommissie OGGZ overleg (openbare geestelijke gezondheidszorg) van de gemeente Slochteren Zonnehuisgroep Noord (samenwerkingsovereenkomst inzake toewijzing van woningen) Verenigingen van dorpsbelangen in de gemeente Slochteren Aedes Overlegorgaan van Directeuren van Woningcorporaties (ODW) Corporaties in het Regiovisiegebied Kring beheer en onderhoud (technische dienst) Financiële kring (financieel economische zaken)

Wonen en Zorg

De Stichting Woningbouw Slochteren onderhoudt al jaren een prettige samenwerking met de zorgaanbieders Zonnehuisgroep Noord (voorheen Zorggroep Fivelland, instelling die zorg biedt aan ouderen) en de Stichting Novo (instelling die zorg biedt aan mensen met een verstandelijke beperking). Met Zonnehuisgroep Noord is een samenwerkingsovereenkomst ondertekend, waarin vastgelegd is dat Zonnehuisgroep Noord de Stichting Woningbouw Slochteren adviseert bij de toewijzing van

17

woningen in drie woon-zorgcomplexen: Siertsheerd te Siddeburen, De Appelhof en Huize Tilburg te Harkstede. Bij de samenwerking met de Stichting Novo gaat het om het aanbieden van (aangepaste) woonruimte, die de Stichting Novo huurt van de Stichting Woningbouw Slochteren ten behoeve van haar doelgroep, zoals de kamers in Siertsheerd te Siddeburen en de zorgcomplexen Compagniesterpark te Sappemeer en De Deel te Siddeburen.

6.

Financieel beleid

Het financiële beleid van de Stichting Woningbouw Slochteren is gericht op het waarborgen van de financiële continuïteit en het realiseren van de doelen van de organisatie, namelijk het bouwen, verhuren en beheren van adequate huisvesting voor haar doelgroepen. Binnen de Stichting Woningbouw Slochteren wordt jaarlijks een financiële meerjarenbegroting opgesteld waarin de doelstellingen van de corporatie zijn vertaald in een aantal scenario’s. Hierdoor is er voldoende inzicht in de toekomstige financiële positie van de organisatie. De kengetallen die in dit hoofdstuk genoemd worden, zijn op basis van de geconsolideerde balans per 31 december 2014.

6.1

Jaarresultaat en resultaatbestemming

Het geconsolideerde resultaat na belastingen is over 2014 € 2.665.843,- negatief. Het jaarresultaat wordt in zijn geheel ten laste van het eigen vermogen gebracht. Per 31 december 2014 bedraagt het eigen vermogen van de Stichting Woningbouw Slochteren € 24.310.097,-.

6.2

Solvabiliteit

De belangrijkste buffer om financiële tegenvallers op te vangen vormt het eigen vermogen. Het eigen vermogen is in 2014 met 12,63% afgenomen tot € 24.310.097,-, hetgeen 35,53% is van het balanstotaal ultimo 2014. Omdat we risico’s nooit geheel kunnen uitsluiten, moeten we - vanuit het oogpunt van de financiële continuïteit - een financiële reserve vormen. De omvang van de reserve drukken we uit met de solvabiliteit. Hiermee wordt bepaald welk deel van het totale vermogen uit eigen vermogen moet bestaan. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw hanteert als kritieke grenswaarde voor de solvabiliteitsratio een norm van 20%. Dit wordt als ondergrens gesteld om onvoorziene tegenvallers op te vangen, op de lange termijn aan haar verplichtingen te kunnen voldoen en blijvend toegang te hebben tot de geld- en kapitaalmarkt.

6.3

Financieringspositie

Ter analyse van de financieringspositie dient de volgende opstelling, die is ontleend aan de (geconsolideerde) balans per 31 december 2014 (bedragen x € 1.000,-). 2014

2013

61.579

64.516

695

122

62.274

64.638

- Eigen vermogen

24.310

27.825

- Schulden lange termijn

41.819

40.691

66.129

68.516

-/- 3.855

-/- 3.878

Middelen vastgelegd op lange termijn: - Materiële vaste activa - Financiële vaste activa

Middelen beschikbaar op lange termijn:

18

6.4

Liquiditeitspositie

De liquiditeitspositie kan worden uitgedrukt in een kengetal, te weten de current ratio. Deze wordt berekend door de vlottende activa € 6.147.744,- te delen door de kortlopende schulden € 1.186.371,-. De current ratio per 31 december 2014 is 5,18 (2013: 4,97).

6.5

Overzicht kengetallen 2014

2013

2012

2011

2010

1.197

1.203

1.219

1.206

1.222

- garages en carports

26

28

31

31

31

- kamers (Op ’t Haim)

7

7

7

7

7

- commerciële ruimten

2

2

2

5

5

Woningvoorraad aantal woningen aantal overige objecten

- peuterspeelzaal

2

2

2

2

2

1.234

1.242

1.261

1.248

1.267

aantal huurwoningen in aanbouw

0

0

0

26

0

aantal koopwoningen in voorraad

0

0

1

1

3

20

21

22

22

22

aantal woningzoekenden

266

321

376

288

293

aantal mutaties

100

93

103

112

101

mutatiegraad (%)

8,3

7,7

8,4

9,1

8,3

huurderving in % van de jaarhuur

0,36

0,46

0,30

0,55

0,39

huurachterstand in % van de jaarhuur

2,24

2,17

1,57

2,08

1,94

24.310

27.825

24.215

22.656

21.945

totaal aantal verhuureenheden

aantal verhuureenheden in beheer Woondiensten / verhuur

Balans en winst- en verliesrekening (x € 1.000,-) eigen vermogen (incl. herwaarderingsreserve) voorzieningen balanstotaal huuropbrengsten jaarresultaat

1.106

1.020

17,5

68,2

17,5

68.422

70.769

68.019

68.503

65.250

6.640

6.422

6.107

6.037

5.867

-2.666

272

-995

-757

-232

35,5

39,3

35,6

33,2

33,6

5,2

5,0

2,9

7,1

3,1

Financiële continuïteit solvabiliteit (incl. herwaarderingsreserve) (%) liquiditeit (current ratio)

7.

Verklaring inzake besteding middelen

Overeenkomstig de bepalingen van het BBSH verklaart de directeur-bestuurder van de Stichting Woningbouw Slochteren dat de middelen van de Stichting Woningbouw Slochteren in 2014 uitsluitend zijn besteed in het belang van de volkshuisvesting, waarbij steeds een goede balans is gezocht tussen maatschappelijke en financiële doelstellingen. Schildwolde, 27 mei 2015.

D.E. Woortman, de algemeen directeur-bestuurder van de Stichting Woningbouw Slochteren.

19

8.

Raad van Commissarissen

8.1

Het toezicht in 2014

De Raad van Commissarissen (hierna: RvC) is in 2014 elk kwartaal in een reguliere vergadering bijeen geweest. Managementrapportages, de jaarrekening 2013 en de begroting 2015 zijn uitgebreid besproken. Ook is uitgebreid stilgestaan bij de op handen zijnde fusie met Lefier en het verscherpt toezicht door het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). De fusie met Lefier zal, zoals het nu lijkt, zijn beslag krijgen op 1 januari 2016. In 2014 zijn hiertoe de benodigde stappen gezet, waaronder het ondertekenen van de intentieovereenkomst. De algemeen directeur-bestuurder en de voorzitter van de RvC van zowel Lefier als de Stichting Woningbouw Slochteren zijn medio 2014 eenmaal in gezamenlijkheid bijeen geweest, onder meer ter voorbereiding van de ondertekening van deze overeenkomst.

8.2

Specifieke onderwerpen van toezicht

Volkshuisvestelijke opgave Alle complexen zijn op verantwoorde en geplande wijze onderhouden. Als gevolg van de fusieperikelen, het verscherpt toezicht en de nog steeds onzekere markt, was er echter weinig tot geen investeringsruimte. Projecten In 2014 zijn geen nieuwe projecten opgestart. Financiële positie De financiële situatie van de Stichting Woningbouw Slochteren is in het gehele jaar door de RvC gemonitord. Bij de behandeling van de jaarrekening is een externe accountant geraadpleegd. Uit het jaarverslag bleek dat de financiële situatie zich heeft gestabiliseerd en de liquiditeitspositie goed is. Er is ingestemd met de afboeking van Vierwaarde BV. Aardbevingsproblematiek In 2014 was de aardbevingsproblematiek actueel. De betrokken woningbouwcorporaties hebben zich verenigd en trekken gezamenlijk op in de overleggen en onderhandelingen met de NAM. Organisatie De organisatie is in 2014 goed op de hoogte gehouden over de fusie. Het personeel gaat met behoud van functie en rechten over naar Lefier. De procedure is vastgelegd in een plan van aanpak dat is overeengekomen met de vakbonden. Verkoop woningen In 2014 is de geplande verkoop (en de begrote opbrengst) van het bestaand bezit gerealiseerd.

8.3

Functioneren Raad van Commissarissen en algemeen directeur-bestuurder

In de vergadering van de RvC met de algemeen directeur-bestuurder zijn alle besluiten unaniem genomen. Er is geen gebruik gemaakt van een hoofdelijke stemming. Met de algemeen directeur-bestuurder zijn uitgebreide gesprekken gevoerd over zijn positie na de fusie. Er is overeenstemming bereikt over een beëindiging van zijn dienstverband. Dit is opgenomen in een vaststellingsovereenkomst. In 2014 heeft geen functioneringsgesprek met de algemeen directeur-bestuurder plaatsgevonden. Voorts







zijn de volgende onderwerpen aan de orde geweest: Een terugblik op 2014 en een vooruitblik op 2015. De interne organisatie (ook de langdurig zieken). De financiële positie. De relatie tussen de RvC en de algemeen directeur-bestuurder. De op handen zijnde fusie. Het verscherpt toezicht.

20

Relatie met stakeholders De twee commissarissen die op voordracht van de huurdersorganisatie zijn benoemd, hebben in 2014 een aantal keren overleg gevoerd met de Stichting Bewonersraad Slochteren (SBS). Dit overleg vond op een prettige, open en constructieve wijze plaats. De SBS volgt de voorgenomen fusie met Lefier op alerte wijze en werkt al samen met de bewonersraden van Lefier.

8.4

Samenstelling RvC

In 2014 hebben zich geen wijzigingen voorgedaan in de samenstelling van de RvC. Hoewel voor een aantal leden de zittingsperiode is verstreken, is besloten geen wijzigingen door te voeren tot de fusie een feit is. Na de fusie houdt de RvC van de SWS op te bestaan. Eind 2014 bestond de RvC uit: Naam

Functie

Lid sinds

F. Mollema

Voorzitter

2005

Jaar van aftreden 2015

R.R. Bouwman

Lid

2005

2015

Geen

R.H.L. Broens

Lid op voordracht van huurders Lid op voordracht van huurders

2005

2015

Geen

2011

2015

Geen

R. Veen

8.5

Nevenfuncties Geen

Honorering RvC

De totale vergoeding van de RvC was in 2014 lager dan in 2013, omdat het aantal RvC-leden uit 4 (2013: 5) bestaat. De vergoedingen liggen onder de landelijk vastgestelde norm. De vergoeding van de RvC bedroeg in 2014 € 14.500 (2013: € 18.000). Daarbij was de vergoeding voor de voorzitter € 4.000 en voor de overige leden van de RvC € 3.500. De overige bestuurskosten bestaan uit de reiskostenvergoeding voor de RvC-leden, de bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering en diverse contributies.

8.6

Goedkeuring van de Raad van Commissarissen

De Raad van Commissarissen spreekt over 2014 zijn waardering uit voor de wijze waarop de algemeen directeur-bestuurder en medewerkers van de Stichting Woningbouw Slochteren de volkshuisvestelijke opdracht hebben uitgevoerd. Op basis van het door de algemeen directeur-bestuurder vastgestelde jaarverslag en de door de accountant Deloitte Accountants BV te Groningen, gecontroleerde en goedgekeurde jaarrekening hebben wij goedkeuring verleend aan het jaarverslag 2014. Schildwolde, 27 mei 2015.

De heer F. Mollema, voorzitter

De heer R.R. Bouwman

Mevrouw R.H.L Broens

De heer R. Veen

21

9.

Stichting Woningbouw Slochteren en de Governance Code

De Stichting Woningbouw Slochteren heeft zich met ingang van 2008 verbonden aan de Governance Code voor woningcorporaties. Door het lidmaatschap van Aedes verbindt de Stichting Woningbouw Slochteren zich tevens aan de AedesCode. In het hierna volgende wordt aangegeven op welke punten, en op welke wijze, de Stichting Woningbouw Slochteren zich verbindt aan de Governance Code. Ook wordt aangegeven op welke punten de Stichting Woningbouw Slochteren zich (nog) niet aan de Governance Code verbindt en wat de redenen en/of de achtergronden daarvan zijn. De integrale tekst van dit hoofdstuk is opgenomen op de website van de Stichting Woningbouw Slochteren. Daarmee is de wijze waarop de Stichting Woningbouw Slochteren zich verhoudt tot de Governance Code voor een ieder toegankelijk. Iedere wijziging die optreedt in het volgen van de Governance Code zal als apart agendapunt in de Raad van Commissarissen (hierna: RvC) worden behandeld. De RvC zal er op toezien dat de Governance Code door de algemeen directeur-bestuurder (hierna: directeur) wordt gehandhaafd en nageleefd.

9.1

De algemeen directeur-bestuurder

De directeur van de Stichting Woningbouw Slochteren is belast met het besturen van de organisatie en is daarmee verantwoordelijk voor het bereiken van de doelstellingen van de organisatie. De directeur legt hierover verantwoording af aan de RvC. De directeur verschaft de RvC tijdig die informatie die nodig is voor de uitoefening van de taken van de RvC. Voor de besturing van de organisatie beschikt de directeur over bevoegdheden en verantwoordelijkheden die zijn vastgelegd in een door de RvC vastgesteld directeursstatuut. In dit directeursstatuut is ook bepaald welke besluiten en/of beslissingen vooraf ter goedkeuring aan de RvC voorgelegd moeten worden en welke besluiten en/of beslissingen achteraf ter goedkeuring aan de RvC voorgelegd moeten worden. Een exemplaar van het bedoelde directeursstatuut is op aanvraag verkrijgbaar. In de statuten van de Stichting Woningbouw Slochteren zijn de volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstellingen vastgelegd. In het in 2009 vastgestelde ondernemingsplan 2009-2013 zijn de volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstellingen van de Stichting Woningbouw Slochteren verder uitgewerkt. In datzelfde ondernemingsplan zijn eveneens de missie en de visie van de Stichting Woningbouw Slochteren op de eigen identiteit en het bestaansrecht opgenomen en is ook vastgelegd op welke wijze de Stichting Woningbouw Slochteren haar missie, identiteit en volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstellingen in de samenleving wil verankeren en welke strategie wordt gehanteerd bij het bereiken van de geformuleerde doelstellingen. In 2014 zijn de geformuleerde doelstellingen in het ondernemingsplan 2009-2013 geprolongeerd. Van het werk van de Geschillencommissie, in de zin van artikel 16 van het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH), doet de directeur minimaal een keer per jaar verslag aan de RvC. De Geschillencommissie beschikt over een eigen reglement en maakt jaarlijks een verslag van haar activiteiten (het reglement en het jaarverslag van de Geschillencommissie is op aanvraag verkrijgbaar). De directies van Lefier, Steelande Wonen (voorheen Talma), Woonstichting Groninger Huis en de Stichting Woningbouw Slochteren hebben eenmaal per jaar beleidsoverleg met de Geschillencommissie. Daarin worden eventuele suggesties tot bijstelling van het beleid aan de orde gesteld. De directeur heeft in de vergadering met de RvC meegedeeld dat de Geschillencommissie in 2014 geen klachten over de Stichting Woningbouw Slochteren in behandeling heeft genomen.

9.2

Rechtspositie en bezoldiging directeur

De RvC stelt het bezoldigingsbeleid voor de directeur vast met inachtneming van het rapport van de commissie Izeboud. Bij de bepaling van de bezoldiging laat de RvC zich, voor de noodzakelijke objectiviteit, in principe bijstaan door een extern deskundige op het terrein van bezoldiging en beloning. De toetsing van de bezoldiging geschiedt naar aanleiding van het jaarlijks door de RvC met de directeur gevoerde gesprek over het gevoerde beleid en het functioneren van de directeur.

22

Er wordt door de RvC geen apart rapport opgesteld, omdat de hiervoor vermelde procedure, inclusief de verslaglegging van het beraad in de notulen van de RvC, voldoende waarborg biedt voor de nodige zorgvuldigheid. De benoeming van de huidige directeur is voor onbepaalde tijd. De RvC hecht aan een benoeming voor onbepaalde tijd, in verband met de continuïteit van de organisatie en het belang van het uitvoeren van een meerjarenbeleidsplan. De RvC is van mening, en heeft ook die ervaring, dat het jaarlijkse gesprek met de directeur over het gevoerde beleid en het functioneren van de directeur voldoende waarborg geeft voor een optimale en kwalitatief verantwoorde besturing van de organisatie. Het fiscaal loon van de directeur bedroeg in 2014 € 124.200 (2013: € 124.100). De Stichting Woningbouw Slochteren verstrekt aan de directeur geen persoonlijke leningen, financiële garanties en dergelijke. Persoonlijke leningen en/of financiële garanties worden ook niet aan medewerkers van de Stichting Woningbouw Slochteren verstrekt. Ten aanzien van de tegenstrijdigheid van belangen en nevenfuncties zal iedere vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen de organisatie en de directeur worden vermeden. Besluiten tot het aangaan van transacties waarbij tegenstrijdige belangen van de directeur een rol kunnen spelen, zullen vooraf ter goedkeuring aan de RvC worden voorgelegd. De directeur zal bij het aanvaarden van een bezoldigde nevenfunctie die - gezien aard of tijdsbeslag - van betekenis is voor de uitoefening van zijn taak, vooraf goedkeuring aan de RvC vragen.

9.3

Raad van Commissarissen

De RvC heeft, conform hetgeen in de statuten van de Stichting Woningbouw Slochteren is vermeld, tot taak toezicht te houden op de directeur en op de algemene gang van zaken bij de Stichting Woningbouw Slochteren en de met de Stichting Woningbouw Slochteren verbonden onderneming(en). De RvC staat de directeur met raad en daad ter zijde. De RvC is verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen functioneren. De werkwijze van de RvC is vastgelegd in een reglement voor de RvC. Dit reglement bevat onder andere een profielschets voor leden van de RvC, afspraken omtrent herbenoemingen, schorsing en/of ontslag van leden van de RvC, onverenigbaarheden en taken van de RvC. De RvC heeft in 2009 onder leiding van een extern deskundige een zelfevaluatie uitgevoerd. Dit overleg keert sindsdien, buiten aanwezigheid van de directeur, jaarlijks terug, waarin het eigen functioneren centraal staat en waarbij het collectieve en individuele functioneren van de RvC en haar leden wordt besproken en beoordeeld. Waar nodig wordt bij deze zelfevaluatie een extern deskundige betrokken. Bij de zelfevaluatie wordt door de RvC gebruik gemaakt van de door de directeur opgestelde visienota over het functioneren van de RvC; een eerste handreiking van een dergelijke visienota is in 2009 opgesteld. De RvC maakt bij zijn toezichthoudende taak en wanneer de RvC dit geboden acht, gebruik van de kennis van de externe accountant, andere ter zake kundige adviseurs en de managers woondiensten, technische dienst en financieel economische zaken. De kosten voor deze ondersteuning zijn volledig voor rekening van de Stichting Woningbouw Slochteren.

9.4

Onafhankelijkheid

De samenstelling van de RvC is zodanig dat de leden ten opzichte van elkaar, de directeur en welk deelbelang dan ook onafhankelijk en kritisch kunnen opereren. De onafhankelijkheidscriteria die de RvC hierbij hanteert zijn de volgende:
een commissaris mag geen dienstbetrekking hebben gehad met de Stichting Woningbouw Slochteren;
commissarissen mogen, naast de afgesproken bezoldiging, geen andere financiële vergoedingen ontvangen voor de door de commissarissen verrichte werkzaamheden, tenzij dit past in de normale uitoefening van het bedrijf;
een commissaris kan in principe niet in combinatie met de directeur bezoldigd bestuurslid of bezoldigd lid van een RvC zijn bij een organisatie of instelling.

23

9.5

Deskundigheid en samenstelling

Een lid van de RvC dient in staat te zijn om het beleid van de Stichting Woningbouw Slochteren op hoofdlijnen te beoordelen. Elk lid beschikt over de specifieke deskundigheid die nodig is voor de vervulling van zijn taak. Ook voor toekomstige leden geldt dat zij over één of meer deskundigheden beschikken die nodig zijn om als lid van de RvC te functioneren. De RvC van de Stichting Woningbouw Slochteren heeft taakkarakteristieken en kwaliteitscriteria voor de commissarissen vastgesteld. Deze zijn onder te verdelen in:
Algemene taakkarakteristieken en kwaliteitseisen (deze gelden voor alle commissarissen en voor de RvC als groep).
Specifieke taakkarakteristieken en kwaliteitseisen (deze zijn gekoppeld aan een aantal aandachtsgebieden/profielen en gelden dus niet voor alle commissarissen). De aandachtsgebieden/profielen zijn:
voorzitter;
volkshuisvesting/ruimtelijke ordening;
financieel/economisch;
juridisch/commercieel;
bewoners, woningzoekenden en communicatie. Binnen de RvC is ervaring in en kennis van de volkshuisvesting in ruime mate aanwezig. Ook bij de benoeming van nieuwe raadsleden wordt de in de RvC benodigde kennis en ervaring als leidraad gehanteerd. Voor wat betreft de financiële deskundigheid geldt dat er minimaal een lid van de RvC aantoonbare kennis en deskundigheid heeft ten aanzien van financiële zaken. Leden van de RvC hebben een maximale zittingsperiode van acht jaar (twee termijnen van vier jaar). In bijzondere gevallen kan van deze maximale zittingsperiode worden afgeweken. Wanneer van deze mogelijkheid gebruik wordt gemaakt dan zal dat, met redenen omkleed, in het verslag van de RvC worden opgenomen. Nieuwe commissarissen volgen een introductieprogramma waarin aandacht wordt besteed aan algemene financiële zaken, specifieke Stichting Woningbouw Slochteren-zaken en verantwoordelijkheden van het lidmaatschap van de RvC. Ook worden bijeenkomsten bezocht die bij kunnen dragen aan de kennisontwikkeling van (individuele leden van) de RvC.

9.6

Rol van de voorzitter van de Raad van Commissarissen

De voorzitter van de RvC bereidt de agenda van de vergadering voor en leidt de vergaderingen van de RvC. De voorzitter ziet toe op het goed functioneren van de RvC en is verantwoordelijk voor een adequate informatievoorziening aan de leden van de RvC. De voorzitter is namens de RvC de belangrijkste gesprekspartner van de directeur en initieert de evaluatie van het functioneren van de RvC en van de directeur. De voorzitter wordt daarin op facilitair terrein ondersteund door de werkorganisatie van de Stichting Woningbouw Slochteren.

9.7

Commissies van de Raad van Commissarissen

De RvC van de Stichting Woningbouw Slochteren kent geen reguliere commissies. Wel kan er op ad-hoc basis een commissie in het leven worden geroepen wanneer een specifieke situatie daarom vraagt. Twee leden van de RvC zijn aangewezen als aanspreekpunt voor de Stichting Bewonersraad Slochteren.

9.8

Tegenstrijdige belangen

Elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen de Stichting Woningbouw Slochteren en (leden van) de RvC wordt vermeden. De RvC is verantwoordelijk voor de besluitvorming over het omgaan met tegenstrijdige belangen van de directeur, (leden van) de RvC en de externe accountant in relatie tot de Stichting Woningbouw Slochteren. Het door een lid van de RvC aanvaarden van een nevenfunctie die, gelet op de aard of het tijdsbeslag, van betekenis is voor de uitoefening van de taak van dat lid behoeft voorafgaande goedkeuring van de RvC.

24

Een lid van de RvC meldt een tegenstrijdig belang, dat van betekenis is voor de Stichting Woningbouw Slochteren of voor het betreffende lid, aan de voorzitter van de RvC. In dat geval neemt het betreffende lid geen deel aan de discussie en/of de besluitvorming over dit onderwerp.

9.9

Bezoldiging Raad van Commissarissen

De RvC stelt de bezoldiging van de leden van de RvC jaarlijks vast. De bezoldiging is niet gekoppeld aan het resultaat van de Stichting Woningbouw Slochteren. In het jaarverslag wordt de hoogte en de structuur van de bezoldiging van de individuele leden van de RvC vermeld. De Stichting Woningbouw Slochteren verstrekt aan de leden van de RvC geen persoonlijke leningen en/of financiële garanties.

9.10

Financiële verslaggeving

De directeur is verantwoordelijk voor de kwaliteit en de volledigheid van de openbaar gemaakte financiële berichten. De RvC ziet er op toe dat de directeur aan deze verantwoordelijkheid invulling geeft.

9.11

De externe accountant

De RvC benoemt de externe accountant en besluit elk jaar tot een beschreven opdrachtverlening. Een maal in de vier jaar neemt de RvC het besluit of de Stichting Woningbouw Slochteren van accountant zal veranderen of dat de benoeming van de zittende accountant wordt gecontinueerd. De opdrachtverlening tot het uitvoeren van werkzaamheden die niet op het controlegebied liggen van de externe accountant, wordt verleend door de directeur en achteraf ter goedkeuring aan de RvC voorgelegd. De externe accountant woont de vergadering van de RvC bij waarin over de vaststelling van de jaarrekening wordt besloten. Het verslag van de externe accountant ingevolge artikel 2:393 lid 4 van het Burgerlijk Wetboek bevat datgene wat de externe accountant met betrekking tot de controle van de jaarrekening en de daaraan gerelateerde controles onder de aandacht van de directeur en de RvC wil brengen. De RvC heeft in het verslagjaar 2009 besloten om nog vier jaar door te gaan met Deloitte als accountant. De belangrijkste bevindingen voor deze keuze zijn enerzijds dat Deloitte een onafhankelijke partij is die financieel alles helder in kaart brengt en anderzijds dat Deloitte een brede ervaring met zich meebrengt. Ook voor de verslagjaren 2014 en 2015 is Deloitte de externe accountant.

9.12

Maatschappelijke verantwoording

Met ingang van 2007 zijn alle corporaties die zijn aangesloten bij Aedes verplicht om een visitatie uit te laten voeren. Visitatie maakt onderdeel uit van de Governance Code en is na de nodige discussies binnen de sector een verplicht onderdeel geworden van de AedesCode. Visitatie heeft primair tot doel de maatschappelijk prestaties van corporaties in beeld te brengen en te beoordelen. Het levert een bijdrage aan de transparantie en verantwoording van de sector richting de ‘maatschappij’. De Stichting Woningbouw Slochteren heeft het visitatietraject in het voorjaar van 2010 laten uitvoeren door Ecorys. Mede op aanbeveling van een collega-corporatie en het gegeven dat er middels dossieronderzoek kon worden voorkomen dat van het relatief kleine werkapparaat teveel belast werd, werd gekozen voor dit bureau. De Stichting Woningbouw Slochteren is zeer tevreden met zowel de werkwijze als het eindresultaat.

9.13

Integriteit

In de vergadering van 7 april 2010 is de integriteitscode van de Stichting Woningbouw Slochteren goedgekeurd door de Raad van Commissarissen. Deze code, ook wel gedragscode genoemd, geldt voor iedereen die optreedt namens de Stichting Woningbouw Slochteren. Dus niet alleen voor de algemeen directeur-bestuurder, medewerkers en leden van de Raad van Commissarissen, maar ook voor bedrijven en instanties die werken in opdracht van de Stichting Woningbouw Slochteren.

25

Het doel van de code is dat “iedereen” zijn/haar handelen goed interpreteert, beoordeelt en afweegt. In de algemene gedragsregels zijn onder meer regels en richtlijnen opgenomen over het aannemen van geschenken, het gebruik van bedrijfsvoorzieningen en de omgang met zowel klanten als collega’s. De integriteitscode is een openbaar document (zie website) waarop de Stichting Woningbouw Slochteren inhoudelijk altijd aanspreekbaar is. Een belangrijk onderdeel van de integriteitscode is de klokkenluidersregeling. Deze regeling biedt iedere medewerker van de Stichting Woningbouw Slochteren de mogelijkheid om zijn of haar melding of vermoeden van een overtreding van interne of externe (wet- en) regelgeving te melden aan de vertrouwenspersoon. In 2014 is geen gebruik gemaakt van de klokkenluidersregeling.

9.14

Interne risicobeheersing

Binnen de Stichting Woningbouw Slochteren zijn de administratieve bedrijfsprocessen en het interne controlesysteem beschreven. Deze beschrijvingen worden in de praktijk ook gehanteerd. De naleving hiervan wordt jaarlijks gecontroleerd door de accountant.

10.

Algemene gegevens

Naam van toegelaten instelling

Stichting Woningbouw Slochteren

Gemeente waarin toegelaten instelling haar woonplaats heeft

Slochteren

Adres, postcode en plaats

Hoofdweg 156, 9626 AK Schildwolde

Correspondentieadres

Postbus 50, 9620 AB Slochteren

Telefoon

0598 – 42 15 38

Faxnummer

0598 – 42 15 80

Internet

www.woningbouwslochteren.nl

E-mail

[email protected]

Oprichting stichting

14 juni 1918

Datum van het Koninklijke Besluit (KB) waarbij de instelling is toegelaten

10 september 1918, nummer 16

Laatste wijziging hierin bij KB

10 september 1973, nummer 35

Laatste goedkeuring wijziging van de statuten

20 februari 2009, nr. 2008S863

Datum en nummer van de inschrijving in het openbaar register, gehouden door de Kamer van Koophandel en Fabrieken binnen welke rechtsgebied de instelling haar woonplaats heeft

13 maart 1979, S 009411

Nummer van inschrijving in het Handelsregister, gehouden door de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Groningen

02035330

De Stichting Woningbouw Slochteren is aangesloten bij de landelijke federatie Aedes, vereniging van woningcorporaties. Voor de borgstelling van geldleningen maakt de Stichting Woningbouw Slochteren gebruik van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw.

26

Jaarrekening 2014

27

Geconsolideerde balans per 31 december 2014 (voor verwerking van het resultaat)

ACTIVA

2014

2013

Vaste activa 1

Materiële vaste activa

1a

Sociaal vastgoed in exploitatie

1b

Vastgoed in ontwikkeling voor eigen exploitatie

€

-

€

-

1c

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

€

578.371

€

617.982

€

60.753.806

€

63.651.432

€

825.000

€

865.000

€

825.000

€

865.000

2

Vastgoedbeleggingen

2a

Commercieel vastgoed in exploitatie

3

€

60.175.435

€

63.033.450

Financiële vaste activa

3a

Andere deelnemingen

€

3.000

€

3.000

3b

Latente belastingvordering

€

692.089

€

118.718

€

695.089

€

121.718

€

2.373.429

€

2.680.509

Vlottende activa 4

Voorraden

4a

Vastgoed bestemd voor verkoop

4b

Overige voorraden

€

40.000

€

35.000

€

2.413.429

€

2.715.509

168.873

€

156.516

5

Vorderingen

5a

Huurdebiteuren

€

5b

Gemeenten

€

2.020

€

-

5c

Latente belastingvordering

€

243.452

€

205.509

5d

Overige vorderingen

€

21.527

€

43.481

5e

Overlopende activa

€

24.424

€

2.530.903

€

460.296

€

2.936.409

€

3.274.018

€

479.251

€

3.274.018

€

479.251

€

70.769.319

6

Liquide middelen

6

Liquide middelen

Totaal activa

€

68.421.638

28

PASSIVA

7

2014

2013

Eigen vermogen

7a

Stichtingskapitaal

€

104

€

104

7b

Overige reserves

€

26.975.835

€

27.553.763

7c

Resultaat boekjaar

€

2.665.843-

€

271.505

€

24.310.097

€

27.825.373

8

Voorzieningen

8a

Voorziening onrendabele investeringen

€

8b

Overige voorzieningen

8c

Voorziening deelnemingen

9

-

€

-

€

17.300

€

21.100

€

1.089.082

€

999.082

€

1.106.382

€

1.020.182

Langlopende schulden

9a

Leningen overheid

€

1.124.249

€

1.149.535

9b

Leningen kredietinstellingen

€

38.224.886

€

39.457.161

9c

Embedded derivaten

€

2.384.620

€

-

9d

Overige schulden

€

85.034

€

84.610

€

41.818.788

€

40.691.306

10a Schulden aan leveranciers

€

131.257

€

232.711

10b Belastingen, premies sociale verzekeringen en pensioenen

€

59.347

€

77.704

10c Overlopende passiva

€

995.768

€

922.044

€

1.186.371

€

1.232.458

10

Kortlopende schulden

Totaal passiva

€

68.421.638

€

70.769.319

29

Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2014

Omschrijving

11

Begroting 2014

2014

2013

Bedrijfsopbrengsten

11a Huuropbrengsten

€

6.640.455 €

6.629.100 €

6.422.352

11b Opbrengsten servicecontracten

€

195.241 €

225.100 €

197.842

- Sociaal vastgoed in exploitatie

€

751.321 €

720.000 €

1.526.208

- Commercieel vastgoed in exploitatie

€

€

307.118

11c Nettoverkoopopbrengsten vastgoedportefeuille

- Verkoopopbrengsten vanuit projecten

-

€

148.862 €

- €

136.692

€

109.602 €

50.000 €

123.311

€

7.845.481 €

7.624.200 €

8.713.523

12a Afschrijvingen materiële vaste activa

€

2.107.796 €

1.539.600 €

1.937.448

12b Boekwaarde verkoop bestaand bezit

€

521.653 €

268.800 €

702.056

€

218.150

11d Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten 12

Bedrijfslasten

12c Overige waardeveranderingen - Waardeveranderingen materiële vaste activa - Waardeveranderingen financiële vaste activa

€

1.750.774-

€

25.000

135.000 €

- €

207.539

12e Lonen en salarissen

€

730.067 €

731.400 €

716.641

12f

€

110.345 €

104.400 €

102.638

12g Pensioenlasten

€

139.339 €

146.500 €

140.982

12h Onderhoudslasten

€

1.318.705 €

1.392.300 €

1.075.419

12i

Lasten servicecontracten

€

199.786 €

196.300 €

194.595

12j

Bijzondere waardeverminderingen vlottende activa €

Sociale lasten

€

440.828

€

2.156.032 €

2.360.600 €

2.545.522

Som der bedrijfslasten

€

7.889.573 €

6.989.900 €

6.337.893

Bedrijfsresultaat

€

44.092- €

634.300 €

2.375.630

€

32.819-

12k Overige bedrijfslasten

13

177.700

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille

14

75.000

€

€

12d Uitbesteed werk koopwoningen

€

250.000

€

40.000-

Financiële baten en lasten

14a Rentebaten

€

18.748 €

20.000 €

14.595

14b Rentelasten

€

1.691.176 €

1.720.100 €

1.789.510

14c Waardeveranderingen embedded derivaten

€

€

-

1.232.643-

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

15

voor belastingen

€

2.989.162- €

1.065.800- €

567.896

Belastingen

€

323.320- €

90.600 €

296.391

Geconsolideerd resultaat na belastingen

€

2.665.843- €

1.156.400- €

271.505

30

Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2014 (volgens de indirecte methode)

2014

2013

Liquide middelen begin verslagjaar

€

479.251

€

2.248.723

Liquide middelen einde verslagjaar

€

3.274.018

€

479.251

Mutatie liquide middelen

€

2.794.766

Bedrijfsresultaat

€

€ 1.769.471-

44.092-

€

2.375.630

€

476.440

Aanpassingen voor: - Afschrijvingen

€ 2.107.796

€

1.937.448

- Mutatie voorzieningen

€

86.200

€

1.002.682

- Boekwaarde verkoop bestaand bezit

€

521.653

€

702.056

- Opbrengst verkoop bestaand bezit

€

770.750-

€ 1.880.800-

- Overige waardeveranderingen

€

470.850

€ 1.284.946€

2.415.749

Veranderingen in het werkkapitaal: - Voorraden

€

5.000-

€

5.000

- Vastgoed bestemd voor verkoop

€

129.380

€

293.421-

- Vorderingen

€

18.356

€

15.556

- Kortlopende schulden

€

13.573

€

567.881-

Kasstroom uit bedrijfsoperaties Rentebaten

€

Rentelasten

€ 1.744.313-

€

156.309

€

840.746-

€

2.527.965

€

2.011.324

€

1.827.355-

14.345

€ €

Vennootschapsbelasting

€

Investeringen in materiële vaste activa

€

Investeringen in financiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in financiële vaste activa

1.729.968-

-

Kasstroom uit operationele activiteiten

250

€ 1.827.605-

€

-

€

-

€

-

€

797.998

€

183.969

€

1.804.101

€

3.757.542-

-

€

€

75.000-

€

25.000-

€

770.750

€

1.880.800

€

-

€

-

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

€

51.699-

695.750

Nieuwe leningen (langlopende schulden)

€ 2.500.000

€

Aflossingen van langlopende schulden

€ 1.199.405-

€ 3.760.902-

Waarborgsommen (ontvangen/terugbetaald)

€

424

€

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

€

1.301.019

Mutatie liquide middelen

€ 2.794.766

3.360

€ 1.769.471-

31

Overzicht van het totaalresultaat over 2014

2014

2013

Geconsolideerd nettoresultaat na belastingen toekomend aan de rechtspersoon

€ 2.665.843-

€

271.505

Stelselwijziging: waardering embedded derivaten

€

863.983-

€

-

Waardering “extendible” lening Herwaardering materiële vaste activa

€

64.593

€

-

€

268.194-

Herwaardering financiële vaste activa

€

-

€

218.150

€ 5.090.031 €

-

Gerealiseerde herwaardering ten laste van het eigen vermogen

€ 1.750.774-

Totaal van de rechtstreekse mutaties in het eigen vermogen van de rechtspersoon als onderdeel van het groepsvermogen

€

849.434-

€ 3.339.257

Totaalresultaat van de rechtspersoon

€3.515.276-

€ 3.610.762

32

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Algemeen Deze jaarrekening heeft betrekking op de periode 1 januari 2014 tot en met 31 december 2014. Alle bedragen zijn weergegeven in euro’s, tenzij anders vermeld. Activiteiten De belangrijkste activiteiten van de Stichting Woningbouw Slochteren, statutair gevestigd in de gemeente Slochteren en kantoorhoudende aan de Hoofdweg 156, 9626 AK te Schildwolde, zijn werkzaamheden op het gebied van de volkshuisvesting. Grondslagen voor consolidatie In de jaarrekening (balans en winst- en verliesrekening) zijn de financiële gegevens opgenomen van de Stichting Woningbouw Slochteren en haar verbindingen met een drietal BV’s.
SWS Holding B.V. te Slochteren: het geplaatste en gestorte kapitaal bedraagt € 18.000,-, verdeeld in 18 aandelen. De Stichting Woningbouw Slochteren is enig aandeelhouder, een 100% belang.
SWS Projectontwikkeling B.V. te Slochteren: het geplaatste en gestorte kapitaal bedraagt €18.000,-, verdeeld in 18 aandelen. SWS Holding B.V. is enig aandeelhouder, een 100% belang.
SWS Vastgoed B.V. te Slochteren: het geplaatste en gestorte kapitaal bedraagt € 18.000,-, verdeeld in 18 aandelen. SWS Holding B.V. is enig aandeelhouder, een 100% belang. De consolidatie is integraal omdat de Stichting Woningbouw Slochteren beslissende zeggenschap op het beleid kan uitoefenen (100%). Onderlinge verhoudingen worden geëlimineerd. Vanaf het oprichtingsmoment worden de resultaten en de activa en passiva opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. De oprichtingsdatum is het moment dat beslissende zeggenschap kan worden uitgeoefend in deze groepsmaatschappijen. Deze groepsmaatschappijen blijven in de consolidatie opgenomen tot het moment dat het wordt verkocht; de consolidatie vindt plaats op het moment dat de beslissende zeggenschap wordt overgedragen of indien de maatschappij slechts wordt gehouden om te worden verkocht. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van Stichting Woningbouw Slochteren. Stelselwijziging Financiële instrumenten – embedded derivaten Stichting Woningbouw Slochteren past vanaf boekjaar 2014 de wijzigingen in RJ 290 ‘Financiële instrumenten’ als gevolg van RJ-Uiting 2013-15 toe. Hierdoor worden, conform de op pagina 32 beschreven grondslagen voor het afscheiden van derivaten, alle embedded derivaten die tegen kostprijs worden gewaardeerd en die voldoen aan de voorwaarden voor afscheiding van het basiscontract, voortaan afgescheiden van het basiscontract en afzonderlijk als een derivaat verwerkt. Tot en met boekjaar 2013 werden embedded derivaten die tegen kostprijs worden gewaardeerd, niet afgescheiden van het basiscontract. Als gevolg van deze stelselwijziging zijn embedded derivaten ultimo 2014 afzonderlijk verwerkt in de balans ter hoogte van € 2.384.620,- credit. Het vermogen ultimo 2014 is hierdoor € 1.788.455,lager. De financiële lasten over 2014 zijn door de stelselwijziging € 1.232.643,- hoger en de belastingen € 308.161 lager. Het resultaat na belastingen over 2014 is hierdoor € 924.482,- lager. Het cumulatieve effect van de stelselwijziging is verwerkt in het beginvermogen per 1 januari 2014. Op grond van de in RJ 290 opgenomen overgangsbepalingen zijn de vergelijkende cijfers over 2013 niet op het nieuwe stelsel aangepast. De stelselwijziging zal naar verwachting ook effect hebben op de waardering van de embedded derivaten in de boekjaren na 2014. Vanwege de onzekerheid omtrent toekomstige marktontwikkelingen, is het niet mogelijk een cijfermatige indicatie van het effect op volgende boekjaren te geven.

33

Het cumulatieve effect van de stelselwijziging op het beginvermogen bedraagt € 863.983,- en is als volgt weer te geven. Eigen vermogen 1 januari 2014 Af: Langlopende schulden (embedded derivaten) Bij: Financiële vaste activa (latente belastingvordering) Herrekend eigen vermogen 1 januari 2014

€ € € €

27.825.373,1.151.977,287.994,26.961.390,-

Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten (zoals vorderingen en schulden), als afgeleide financiële instrumenten (derivaten) verstaan. In de toelichting op de onderscheiden posten van de balans wordt de reële waarde van het betreffende instrument toegelicht als die afwijkt van de boekwaarde. Indien het financiële instrument niet in de balans is opgenomen wordt de informatie over de reële waarde gegeven in de toelichting op de ‘Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen’. Primaire financiële instrumenten Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost van de ‘Grondslagen voor de waardering van activa en passiva’. Afgeleide financiële instrumenten (derivaten) Financiële derivaten worden bij eerste verwerking tegen reële waarde opgenomen en vervolgens per balansdatum tegen de reële waarde geherwaardeerd. De winst of het verlies uit de herwaardering naar reële waarde per balansdatum wordt onmiddellijk in de winst-enverliesrekening verwerkt. Indien financiële derivaten echter voor hedge accounting in aanmerking komen en hedge accounting wordt toegepast is de verwerking van deze winst of verlies afhankelijk van de aard van de afdekking. Afscheiden embedded derivaten Embedded derivaten worden afgescheiden van het basiscontract en afzonderlijk in de jaarrekening verwerkt conform de hiervoor beschreven grondslagen voor derivaten, indien wordt voldaan aan de volgende voorwaarden:
er bestaat geen nauw verband tussen de economische kenmerken en risico’s van het in het contract besloten derivaat en de economische kenmerken en risico’s van het basiscontract;
een afzonderlijk instrument met dezelfde voorwaarden als het in het contract besloten derivaat zou voldoen aan de definitie van een derivaat; en
het samengestelde instrument wordt niet tegen reële waarde gewaardeerd met verwerking van waardeveranderingen in het resultaat. Aardbevingen Vastgoedeigenaren in gedeelten van de provincie Groningen worden geconfronteerd met mogelijke schade aan het vastgoed als gevolg van aardbevingen veroorzaakt door de gaswinning door de NAM. Op grond van wettelijke bepalingen is de exploitant van de gasvelden, zijnde de NAM, aansprakelijk voor alle schade als gevolg van de exploitatie van de gasvelden. De corporatie gaat er dan ook vanuit dat alle vormen van schade als gevolg van de aardbevingen vergoed wordt door de NAM. De onderhandelingen over procedures voor schadevaststelling en schadeafhandeling zijn nog onderwerp van gesprek met de betrokken partijen, waaronder de NAM en het Centrum Veilig Wonen. Bijkomend risico is dat schades nu nog niet altijd zichtbaar zijn en zich mogelijk op langere termijn pas zullen uiten. Het woningbezit van de Stichting Woningbouw Slochteren is geheel (m.u.v. een woon-zorgcomplex in de gemeente Hoogezand-Sappemeer) gelegen in het door de Rijksoverheid erkende aardbevingsgebied. In dit gebied is schade aan vastgoed waarneembaar. Externe deskundigen (taxateurs) geven aan dat er geen effect op de marktwaarde van het vastgoed per balansdatum is waar te nemen. Er treedt geen vertraging op in verkopen, evenmin is er een daling van leegwaarden waar te nemen. De corporatie ervaart nog geen effecten op de verhuurbaarheid van onroerend goed per balansdatum.

34

In de waardering van het vastgoed is per 31 december 2014 geen rekening gehouden met een mogelijke impairment vanwege aardbevingsschade. Door de ligging van het vastgoed wordt de corporatie geconfronteerd met diverse belangrijke risico’s ten aanzien van de waardering van het vastgoed en de toekomstige bedrijfsvoering als gevolg van de aardbevingen. De risico’s kunnen als volgt worden geduid: Vastgoed
Risico op afnemende leegwaarde en/of vertraagde verkopen door verandering van het sentiment in de markt ten aanzien van de bewoonbaarheid van de omgeving. Dit in aanvulling op de demografische ontwikkelingen in de regio (waarde schade);
Risico op de lagere kasstroom door leegstand vanwege onverhuurbaarheid en/of afnemende vraag en/of vertraagde oplevering van nieuwbouw projecten en daardoor latere start van huurinkomsten (exploitatieschade);
Risico van directe fysieke schade aan het vastgoed (herstelschade);
Risico van verplichtingen tot versterking van het bezit om deze aardbevingsbestendig te maken, dit in lijn met de Nederlandse Praktijk Richtlijn voor Aardbevingsbestendig bouwen (versterkingsschade);
Risico van hogere bouwkosten voor nieuwbouw projecten waar geen extra baten tegenover staan (bouwschade). Bedrijfsvoering
Risico van extra kosten door verhoogde aandacht/extra te leveren inspanningen voor de exploitatie van het vastgoed en/of in de contacten met huurders, belanghebbende, overhead en projectontwikkeling;
Risico van aansprakelijkheid voor kosten bij optreden van persoonlijke ongelukken bij huurders als gevolg van aardbevingsschade en/of het verliezen van de huurwoningen;
Risico van kosten als gevolg van inspanningen om schade te beperken of moeten voorzien in noodvoorzieningen zowel in de bedrijfsvoering als in de huisvesting van huurders;
Risico van extra financieringskosten doordat reparatie van schades c.q. inspanningen om schades te behandelen en/of te beperken eerder gemaakt moeten worden dan vergoeding (huuropbrengsten en/of externe financiering) wordt ontvangen. Voor zover er een effect is als gevolg van aardbevingen is dit niet verdisconteert in de marktwaarde in verhuurde staat per balansdatum omdat externe deskundigen nog geen effect waarnemen én geen inschatting kunnen maken van het effect op het sentiment van de markt bij voortgaan van aardbevingen. Er zijn diverse externe rapporten (o.a. Ortec en de UvA) die elkaar tegenspreken over de effecten van de aardbevingen op vastgoedwaarde. Voor sociaal vastgoed gewaardeerd op basis van minimumwaarderingsregel (kostprijs danwel lagere bedrijfswaarde) zoals opgenomen in de toelichting bij de jaarrekening, is het effect slechts beperkt waarneembaar. Het effect van afnemende verhuurbaarheid in de toekomst c.q. dalende restwaarde aan einde levensduur door aardbevingsschade is op dit moment onbekend en daarmee niet in de waardering begrepen. De gehanteerde parameters bij de bedrijfswaardebepaling zijn echter aan toenemende onzekerheden onderhevig als gevolg van de huidige ontwikkelingen. Externe deskundigen doen geen uitspraken over de effecten voor de toekomst, evenmin kunnen zij aangeven hoe marktpartijen in de toekomst het aardbevingsrisico zullen verdisconteren in de marktwaardering en de WOZ-waardering van het vastgoed. Het sentiment van de markt zal in belangrijke mate worden bepaald door de aard en omvang van toekomstige aardbevingen. De corporatie heeft nog geen zicht op de kosten als gevolg van versterkingsschade en/of bouwschade. De Praktijk Richtlijn voor Aardbevingsbestendig bouwen is nog in concept. Momenteel worden op basis van de conceptrichtlijn bestaande nieuwbouw projecten beoordeeld ten aanzien van de hogere bouwkosten. De uitkomsten hiervan zijn nog niet bekend. Zodra de Richtlijn vastgesteld is zal ook het bestaande bezit getoetst moeten worden aan de richtlijn en zullen bouwkundige maatregelen getroffen moeten worden om het technische staat van het bezit in overeenstemming met deze Richtlijn te brengen. In principe worden herstel- en versterkingsschade direct door de Centrum Veilig Wonen/NAM afgehandeld en zou dit niet tot verdere kosten en uitgaande kasstromen bij de corporatie moeten leiden. De corporatie onderkent dat zij uit belang voor haar huurders en haar bedrijfsvoering zelfstandig uitgaven zal moeten doen alvorens die vergoed worden door de NAM. Tevens kan er een verschil van mening ontstaan tussen de corporatie en de NAM over de omvang van de te vergoeden schade (zowel aan het vastgoed als in de bedrijfsvoering).

35

De corporatie kan als gevolg van bovenstaande omstandigheden op dit moment geen inschatting maken van de gevolgen van de risico’s op de toekomstige bedrijfsvoering en de waardeontwikkeling van het vastgoed. De corporatie neemt maatregelen om eventuele uitgaande kasstromen die betrekking hebben op de genoemde bedrijfsvoeringsrisico’s in kaart te brengen. Per balansdatum zijn er geen vorderingen uit hoofde van de verwachte vergoedingen door de NAM in de cijfers opgenomen. Als gevolg van bovenstaande omstandigheden bestaan belangrijke onzekerheden ten aanzien van de waardering van het sociaal en commercieel vastgoed per 31 december 2014. Gezien de status van de inventarisatie van de technische en economische schade aan het vastgoed, de status van de Praktijk Richtlijn voor Aardbevingsbestendig bouwen, het ontbreken van voldoende referentietransacties (zeker bij complexgewijze verkopen die de basis vormen voor een marktwaarde waardering) en de lopende gesprekken en procedures met het Centrum Veilig Wonen, Dialoog-tafel en de NAM zijn de financiële consequenties hiervan vooralsnog niet op voldoende betrouwbare wijze te bepalen. De corporatie heeft tevens beoordeeld of zij financieel in staat is om de gevolgen van de aardbeving schade (timing verschil tussen uitgaande kasstromen als gevolg van schade herstel en beperking en extra kosten in haar bedrijfsvoering én te ontvangen vergoedingen) op te vangen en de toekomstige bedrijfsvoering te kunnen continueren. Naar mening van bestuur, met de kennis per balansdatum is er geen aanleiding om te veronderstellen dat de corporatie hier niet toe in staat zou zijn. Een mogelijke lagere waardering van het vastgoed heeft geen effect op de leningsvoorwaarden, de financiering is geborgd bij het waarborgfonds waarbij per balansdatum aan de criteria van het waarborgfonds (zijnde rentedekking, Debt-Service-Coverage-Ratio en Loan-tovalue) wordt voldaan. Deze situatie leidt niet tot directe opeisbaarheid van de financiering. De corporatie schat dit risico ten aanzien van de continuïteit op dit moment nog als laag in.

Algemene grondslagen voor de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening De geconsolideerde jaarrekening van de Stichting Woningbouw Slochteren is opgesteld volgens de bepalingen van het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH). In dit besluit wordt voorgeschreven titel 9 van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek toe te passen, behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Tevens is deze geconsolideerde jaarrekening opgesteld volgens de door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgegeven Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. Deze richtlijn is in 2011 herzien. De Stichting Woningbouw Slochteren past deze herziene Richtlijn vanaf het verslagjaar 2012 toe. De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat berusten op de grondslag van actuele waarde respectievelijk nominale waarde, tenzij anders vermeld. De balans en winst- en verliesrekening worden na resultaatbestemming bepaald, waarbij het jaarresultaat aan het eigen vermogen wordt toegevoegd. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben, winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Grondslagen voor de waardering van de geconsolideerde activa en passiva 1a Sociaal vastgoed in exploitatie Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Ultimo 2014 bedraagt de huurtoeslaggrens € 699,48 (2013: € 681,02). Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerendgoed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijns-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatsteun voor toegelaten instellingen.

36

De Stichting Woningbouw Slochteren kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel, aangezien de Stichting Woningbouw Slochteren een beleid heeft dat gericht is op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Het volkshuisvestelijk beleid staat hierbij centraal. Het sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen de actuele waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen van de kasstroom genererende eenheid uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende levensduur. De indeling naar kasstroom genererende eenheid is gedefinieerd op complexniveau die aansluit bij het strategisch voorraadbeleid van de Stichting Woningbouw Slochteren. De in de bedrijfswaarde opgenomen verwachte exploitatieopbrengsten en -lasten zijn gebaseerd op de in het boekjaar vastgestelde meerjarenbegroting van de Stichting Woningbouw Slochteren. Voor de uitgangspunten van de bedrijfswaardeberekening zie de toelichting op het sociaal vastgoed in exploitatie. Afschrijvingen worden berekend over de bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde is gesplitst naar de componenten grond en opstal. Over het aandeel van de grond wordt niet afgeschreven. De afschrijvingen over de opstal worden gebaseerd op de geschatte resterende levensduur. De initiële herwaardering van het sociaal vastgoed in exploitatie naar actuele waarde is rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt in een herwaarderingsreserve. De hierop volgende jaarlijkse waardeveranderingen worden als volgt in de jaarrekening verwerkt:
Een waardevermeerdering van een complex onder het sociaal vastgoed wordt in beginsel direct ten gunste van de herwaarderingsreserve gebracht. Uitzondering betreft het geval wanneer voor een complex in het verleden een afwaardering ten laste van het resultaat is gebracht. In die situatie worden waardevermeerderingen van ditzelfde complex als positief resultaat in de winst- en verliesrekening verwerkt, voor zover dit een terugname betreft van deze eerdere waardevermindering. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de terugneming nooit hoger is dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien in voorgaande jaren geen bijzonder waardeverminderingsverlies voor het complex zou zijn verantwoord.
Een waardevermindering van een complex onder het sociaal vastgoed wordt in beginsel ten laste van het resultaat gebracht. Indien echter een herwaarderingsreserve voor dit complex gevormd is, wordt de waardevermindering direct ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht tot het bedrag dat met betrekking tot het desbetreffende complex in de herwaarderingsreserve is opgenomen. 1b Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie betreft complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie. De complexen in aanbouw worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemd vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken, wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen verkrijgingsprijs en bijkomende kosten. Rentetoerekening vindt eerst plaats nadat ontwikkelingsactiviteiten zijn gestart. Afschrijving vindt plaats na ingebruikneming van de complexen. 1c Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven.

37

2a Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed in exploitatie omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Het commercieel vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op basis van actuele waarde. De actuele waarde wordt vastgesteld aan de hand van courante prijzen op een actieve markt voor gelijksoortige onroerende zaken op dezelfde locatie en in dezelfde staat. Winsten of verliezen, ontstaan door een wijziging in de actuele waarde van het commercieel vastgoed, worden verantwoord in de winst- en verliesrekening over de periode waarin de wijziging zich voordoet, onder de post niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. 3a Andere deelnemingen Andere deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs en indien van toepassing onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen. 3b Latente belastingvordering Toegelaten instellingen zijn met ingang van 1 januari 2008 integraal belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Ten gevolge van deze belastingplicht is door de Stichting Woningbouw Slochteren een fiscale openingsbalans gemaakt, waarvoor specifieke fiscale waarderingsregels gelden. Voor het verschil tussen de waardering op de fiscale balans (fiscale boekwaarde) en de waardering op de commerciële balans (commerciële boekwaarde) is een belastinglatentie gevormd. Een actieve belastinglatentie moet worden gevormd in het geval dat de commerciële waardering (op het niveau van kasstroom genererende eenheid) lager is dan de fiscale waardering, een passieve latentie in het omgekeerde geval. 4a Vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed bestemd voor verkoop betreft de voorraad woningen (opgeleverd en nog niet verkocht). Vastgoed bestemd voor verkoop wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere nettoopbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, de directe loonkosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. 4b Overige voorraden De overige voorraden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere nettoopbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De waardering van de overige voorraden komt tot stand op basis van fifo / lifo / gewogen gemiddelde prijzen. 5 Vorderingen De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. 6 Liquide middelen De liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder de kortlopende schulden. De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Indien middelen niet ter vrije beschikking staan, dan wordt hiermee bij de waardering rekening gehouden. 8a Voorziening onrendabele investeringen In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichting tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”.

38

Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de woningcorporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de woningcorporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de verplichting heeft plaatsgevonden. Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen en herstructureringen worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investeringen behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus de aan deze investering toe te rekenen bedrijfswaarde of actuele waarde. 8b Overige voorzieningen De overige voorzieningen betreft de getroffen voorziening ten behoeve van jubilea. De voorziening inzake jubilea is een voorziening voor mogelijke verplichtingen aan eigen medewerkers in verband met uitkeringen inzake jubilea (CAO) gedurende de periode dat men mogelijk werkzaam zal zijn bij de Stichting Woningbouw Slochteren. De verplichtingen worden tegen contante waarde opgenomen en bepaald op basis van actuariële grondslagen. Rekening wordt onder meer gehouden met blijfkans en sterftekans. 8c Voorziening deelnemingen De voorziening is gevormd voor het bedrag van de te verwachten betalingen voor rekening van de stichting ten behoeve van deelnemingen. 9 Langlopende schulden De langlopende schulden worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag, rekening houdend met agio en disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt samen met de verschuldigde rentevergoeding zodanig bepaald dat de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de winst- en verliesrekening wordt verwerkt. De aflossingsverplichting voor het komende jaar is opgenomen onder de kortlopende schulden. In de herziene RJ 290 "Financiële instrumenten" wordt voorgeschreven dat - met ingang van het boekjaar 2014 - embedded derivaten moeten worden afgescheiden van het basiscontract. De waardering van deze derivaten vindt plaats tegen reële waarde. 10 Kortlopende schulden De kortlopende schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde (indien deze lager is dan de verkrijgings-/vervaardigingsprijs) en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk kan zijn aan de nominale waarde.

Grondslagen voor de bepaling van het geconsolideerde resultaat Het resultaat wordt bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen. Baten worden verantwoord als die op de balansdatum geïnd of invorderbaar zijn en lasten worden verantwoord als die op de balansdatum betaald of verschuldigd zijn. 11a Huuropbrengsten De huuropbrengsten betreffen de netto huren na aftrek van huurderving wegens leegstand en oninbaarheid. De jaarlijkse huurverhoging per 1 juli is van overheidswege gebonden aan een maximum. 11b Opbrengsten servicecontracten De opbrengsten servicecontracten betreffen overeengekomen vergoedingen van huurders en worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van levering van goederen en diensten. De

39

verantwoorde opbrengst betreft de (te) ontvangen vergoedingen, boven de netto huur, na aftrek van derving. De vergoedingen zijn ter dekking van de te maken en gemaakte servicekosten. De verrekening vindt jaarlijks plaats op basis van daadwerkelijke bestedingen. De gemaakte servicekosten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten. 11c Nettoverkoopopbrengsten vastgoedportefeuille De netto verkoopopbrengst vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst van verkoop uit het bestaand bezit (sociaal of commercieel vastgoed in exploitatie) en verkoop van koopwoningen (verkoopopbrengsten vanuit projecten) na aftrek van de verkoopkosten. De boekwaarde van de verkochte woningen uit het bestaand bezit wordt verantwoord onder boekwaarde verkoop bestaand bezit. 11d Overige bedrijfsopbrengsten De overige bedrijfsopbrengsten betreft onder andere de aan derden doorberekende kosten voor administratie en onderhoud en incidentele opbrengsten. 12a Afschrijvingen materiële vaste activa De afschrijvingen op het sociaal vastgoed in exploitatie worden gebaseerd op de bedrijfswaarde. Binnen de afschrijving op het sociaal vastgoed in exploitatie worden componenten onderkend met een verschillende levensduur. Naast de grond (geen afschrijving) en de opstal worden installaties en inventaris onderkend. Van een afzonderlijke component is sprake indien deze component meer dan 10 procent uitmaakt van de waarde van het actief en/of indien de afschrijvingslast (als gevolg van een afwijkende levensduur van de component ten opzichte van de opstal) meer dan 10 procent afwijkt van de situatie dat geen component zou zijn onderkend. De afschrijvingen op de materiële vaste activa ten dienste van de exploitatie worden gebaseerd op basis van verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. 12b Boekwaarde verkoop bestaand bezit Betreft de boekwaarde van de verkochte woningen uit het bestaand bezit (sociaal vastgoed in exploitatie). 12c Overige waardeveranderingen De overige waardeveranderingen worden gevormd door de waardevermindering die is ontstaan door gedurende het verslagjaar nieuw aangegane juridische en feitelijke verplichtingen met betrekking tot investeringen in nieuwbouw en herstructurering. Daarnaast wordt de mutatie van de actuele waarde van het sociaal vastgoed in exploitatie onder de overige waardeveranderingen verantwoord. Dit betreft de waardeverandering van een complex als gevolg van een herwaardering. Indien echter een herwaarderingsreserve voor dit complex gevormd is, wordt de waardevermindering direct ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht tot het bedrag dat met betrekking tot het desbetreffende complex in de herwaarderingsreserve is opgenomen. 12d Uitbesteed werk koopwoningen De kosten uitbesteed werk koopwoningen betreffen in het boekjaar bestede kosten voor koopprojecten. 12e en 12f Lonen en salarissen en sociale lasten Lonen en salarissen en sociale lasten worden op grond van arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst- en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. 12g Pensioenlasten Betreffen de pensioenlasten die betrekking hebben op het boekjaar. 12h Onderhoudslasten Onder de onderhoudslasten worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de onderhoudswerkzaamheden daadwerkelijk in het verslagjaar hebben plaatsgevonden.

40

Er wordt onderscheid gemaakt tussen planmatig en niet-planmatig onderhoud (klachten, mutatie en contract). De verantwoorde onderhoudslasten zijn exclusief de werkzaamheden die door de eigen onderhoudsdienst zijn uitgevoerd. Deze kosten zijn verantwoord onder de personeelskosten. 12i Lasten servicecontracten De gemaakte servicekosten voor huurders worden verantwoord onder de lasten servicekosten in het verslagjaar waarop de servicekosten betrekking hebben. 12k Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. 13 Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille betreffen winsten of mogelijke verliezen, die ontstaan door een wijziging in de waarde van de vastgoedbeleggingen in het verslagjaar. 14a Rentebaten De rentebaten betreffen de opbrengsten uit hoofde van (tijdelijke) belegging van onder de vlottende activa begrepen liquide middelen. 14b Rentelasten Onder de rentelasten zijn de aan het vreemd vermogen verbonden kosten alsmede de toegerekende rente (3,5%) aan de waarborgsommen verantwoord. 15 Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst- en verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Sinds 1 januari 2008 vallen de woningcorporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er een overeenstemming bereikt tussen Aedes en de Belastingdienst betreffende de Vaststellingsovereenkomst 2 (VSO2). De VSO1 is eenzijdig in 2008 door de Belastingdienst opgezegd. De Stichting Woningbouw Slochteren heeft de VSO1 en VSO2 getekend. De Stichting Woningbouw Slochteren heeft op basis van de uitgangspunten van VSO1 en VSO2 de fiscale positie ultimo 2014 en fiscale resultaat 2014 bepaald. Doordat jurisprudentie inzake de uitwerking van VSO1 en VSO2 voor woningcorporaties nog ontbreekt, kan de werkelijk te betalen of te verrekenen belasting afwijken van de in de jaarrekening opgenomen schatting.

Grondslagen voor de opstelling van het geconsolideerd kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Bij deze methode wordt het nettoresultaat aangepast voor posten van de winst- en verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in de balansposten en posten van de winsten verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als behorende tot de operationele activiteiten. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit liquide middelen onder aftrek van bankkredieten. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten.

41