Stichting Platform Geothermie

Stichting Platform Geothermie Nieuwsbrief Geothermie nr. 18 (oktober 2008) Dit is het 18e nummer van de Nieuwsbrief Geothermie. Zij informeert u over Geothermie als duurzame energiebron en de activiteiten van de Stichting Platform Geothermie, een initiatief van bedrijven en organisaties met belangstelling en raakvlakken met Geothermie. Inhoudsopgave 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Geothermie congres 10 november Delft Aardwarmte Den Haag VoF opgericht : „Den Haag Zuid-West krijgt Aardwarmte‟ Geothermie project Bleiswijk bij tomatenkweker A + G van den Bosch BV GeoThermal Regulation – Heat (GTR-H) project Onderzoek Zuid-Holland Delft (DAP) vraagt vergunning aan Geothermie Research Agenda en bedrijfsbezoek aan Scientific Drilling Heerlen geopend Buitenlands nieuws

1. Geothermie congres 10 november Delft De Stichting Delft Aardwarmte Project DAP organiseert in samenwerking met onder meer het Platform Geothermie een grootschalig congres op maandag 10 november. De ochtend is – naast een introductie van het DAP-project - voornamelijk gericht op beleid (Mark Frequin, DG Energie & Telecom), potentieel en maatregelen om dit potentieel ook daadwerkelijk te ontwikkelen (Platform). Qua toepassing zal vooral de afzet aan woningen centraal staan (twee sprekers van Eneco). De middag is meer gericht op technische en wetenschappelijke aspecten, waaronder de ontwikkeling van geo(elektriciteit) in Nederland (Jan-Diederik van Wees, TNO Bouw en Ondergrond) en Duitsland (Christoph Clauser, Universiteit Aken). Deelnemers aan het Platform krijgen korting op de toegang en betalen 50 euro. Het volledige programma staat op het web op http://www.geothermie.nl/img/images_inline.php?id=169 en aanmelding kan via [email protected] onder vermelding van naam en bedrijfsnaam. 2. Aardwarmte Den Haag VoF opgericht: ‘Den Haag Zuid-West krijgt Aardwarmte’ Op 17 september is de samenwerking tussen Eneco, EON Benelux, Gemeente Den Haag en de wooncorporaties Staedion, Vestia en Haag Wonen formeel bekrachtigd door het ondertekenen van een overeenkomst voor het oprichten van de Aardwarmte Den Haag VoF. Om dit moment te gedenken is er op zaterdag 20 september na een inleiding door wethouder Marnix Norder een openingshandeling verricht ter gelegenheid van de start van de verkoop van „aardwarmtehuizen‟ . De feitelijke start van de boorwerkzaamheden zal nog enige maanden op zich laten wachten, aangezien de vergunning in het kader van de mijnwet nog niet verstrekt is. Maar de voorbereidingen zijn in volle gang. De bron – op een diepte van circa 2200 meter - krijgt een capaciteit van circa 5,5 MWth, waarmee bijna 80 % van de warmte geleverd kan worden van de 4.000 woningen, die in deze fase van het project zullen worden aangesloten. Op basis van het uitgevoerde onderzoek is het de verwachting, dat er circa 150 m3 water van omstreeks 75 0C per uur opgepompt kan worden. De toepassing van aardwarmte van deze diepte voor een woonwijk en de gezamenlijke aanpak van energiebedrijven, wooncorporaties en gemeente is uniek in Nederland. Met dit project neemt de uitstoot van CO2 in dat gebied met circa 4.000 ton per jaar af. Dat past in het streven van Den Haag om de stad halverwege deze eeuw CO 2-neutraal te maken.

Jan van Nassaustraat 81 2596 BR Den Haag

Telefoon 070-3244043 [email protected]

Stichting Platform Geothermie

Openingsceremonie Den Haag, 20 september 2008

Het project vergt een investering van 45 tot 50 miljoen euro. De investeringen zitten voor een deel in de aanleg van de geothermiebron. Maar vooral in de kosten van de leidingen en andere faciliteiten om de woningen aan te sluiten op de aardwarmte. De toekomstige bewoners hoeven niet te vrezen voor hoge energietarieven. Er is afgesproken dat hun verwarmingskosten nooit hoger zullen zijn dan die van bewoners die op aardgas stoken. De aardwarmte wordt via warmtewisselaars overgedragen aan een nieuw stadsverwarmingsnet. Via dit leidingnet gaat de warmte naar de woningen. Deze krijgen vloerverwarming in plaats van een radiator. Hiermee wordt een energieprestatie coëfficiënt bereikt, die fors lager is, dan gebruikelijk bij nieuwbouwwoningen. De toegepaste Lage Temperatuur Verwarmingssystemen (LTV) systemen zoals vloerverwarming zorgen voor een gelijkmatige verwarming van de huizen. De bron wordt in 2009 aangelegd. De werkzaamheden nemen enige maanden in beslag. In de winter 09/10 worden de eerste woningen op geothermie aangesloten. 3. Geothermie project Bleiswijk bij tomatenkweker A + G van den Bosch BV De eerste werkende diepe put bij het tuindersbedrijf van Van den Bosch functioneert naar tevredenheid. De productie ligt met 160 m3 per uur iets hoger, dan de ramingen uit het voorafgaande onderzoek. A + G van den Bosch BV heeft inmiddels een tweede kas bijgebouwd, waardoor de benutting van de bron in de komende jaren nog verder toeneemt. Warmtewisselaar A + G van den Bosch BV, januari 2008.



Stichting Platform Geothermie 4. GeoThermal Regulation – Heat (GTR-H) project Op 25 en 26 september is er een internationale workshop georganiseerd in Krakow in het kader van het Europese project GeoThermal Regulation – Heat (GTR-H). Het doel van dit project is het harmoniseren en verbeteren van het regulatoire kader voor geothermie in de EU lidstaten. Hierbij wordt gekeken naar de niet-technische knelpunten in de participerende lidstaten, i.e zowel de juridische aspecten (vergunningen en rechten) als het financiële instrumentarium (heffingen en incentives). Eind september kwamen deskundigen bijeen om met elkaar te overleggen aan welke vereisten een degelijk geothermie beleidskader moet voldoen. De resultaten zullen de komende maanden zowel collectief als in de individuele lidstaten worden uitgedragen. In Nederland zal dat onder meer zijn tijdens het congres op 10 september a.s. waarover elders meer. Tijdens de Green Energy Week in Brussel (9 - 13 februari 2009) zullen de resltaten aan een internationaal publiek van deskundigen en beleidsmakers gepresenteerd worden. Het project wordt ondersteund door de Europese Commissie in het kader van het IEE/ALTENER programma. Het Platform Geothermie is partner in het project. Het onderwerp is tamelijk specialistische materie, maar geïnteresseerden in het meedenken over dit onderwerp kunnen dit bij het Platform Bureau aangeven en uiteraard deze workshop in Brussel bijwonen. 5. Onderzoek Zuid-Holland Tijdens een drukbezochte bijeenkomst bij KIVI (Koninklijk Instituut Van Ingenieurs) in Den Haag op 26 juni zijn de eerste bevindingen gepresenteerd van een studie in opdracht van de Provincie Zuid-Holland. Het doel van de studie en workshop was om een tiental mogelijke voorbeeldprojecten in de regio te belichten op basis van een quick scan naar de geologische formaties en de bovengrondse warmtevraag. De bijeenkomst was gericht op de betrokkenen bij de 10 projecten en hun adviseurs en was ook opengesteld voor deelnemers aan het Platform Geothermie. De eindresultaten van de studie komen eind dit jaar beschikbaar en zullen onder meer via geothermie.nl verspreid worden. 6. Delft (DAP) vraagt vergunning aan De voorstudie van de Stichting Delft Aardwarmteproject heeft geresulteerd in de ontwikkeling van de Business Case voor levering aan een warmtenet in Delft rond de TU wijk. Daarnaast is de vergunningsaanvraag opgesteld en bij EZ ingediend. Nadere informatie over het project is te verkrijgen op het symposium van 10 november – zie onder 1 - en bij [email protected]. 7. Geothermie Research Agenda en bedrijfsbezoek aan Scientific Drilling Op 10 september is een interne bijeenkomst georganiseerd voor deelnemers aan het Platform. Het programma bestond uit een presentatie en bedrijfsbezoek aan Scientific Drilling in Alkmaar. De druk bezochte bijeenkomst had een hoofdzakelijk technologisch gerichte inhoud. Scientific Drilling is betrokken geweest bij de boring in Bleiswijk en Has Houter, directeur van Scientific Drilling, heeft onder meer over de ervaringen aldaar gerapporteerd. Het tweede gedeelte van het programma was gericht op het thema "Research Agenda", i.e. de discussie over prioritaire r&d thema's in Europa c.q. Nederland. De bijeenkomst slaagde er in om op A4 niveau de belangrijkste onderwerpen te benoemen. Het overzicht van deze research prioriteiten is op de web site www.geothermie.nl te vinden onder research agenda. Tevens zijn aldaar de presentaties van Has Houter en Jan-Diederik van Wees (TNO), deze laatste over elektriciteit uit geothermie, te vinden.



Stichting Platform Geothermie 8. Heerlen geopend Onder grote belangstelling is op 1 oktober het mijnwaterproject in Heerlen geopend. De opening maakte deel uit van een uitgebreid driedaags programma van congressen en bijeenkomsten in Aken en Heerlen.

9. Buitenlands nieuws

Heerlen energiecentrale, 1 oktober 2008

Madrid. Uit Madrid wordt gerapporteerd, dat mogelijk gebruik gemaakt kan worden van een bestaande (olie- en gas)put voor de retourstroom. De economie van het project is daarbij uiteraard sterk gebaat. Olga houdt niet van Geo (Australië). Voor wie de nuance zoekt: Mw Olga Galacho noemt geothermie “a much hyped product that promises all sorts of panaceas, but is never delivered”. En : “there are too many technical risks and market uncertainties surrounding geothermal technology”. Dus de Australische minister voor Energie “should not be guided by fossilised advice urging him to waste good money by throwing it down a big hole in the ground”. Diepe gedachten in duidelijke taal verwoord. Unterhaching (Dld). Ook in het Duitse Unterhaching (bij München) is de productie van elektriciteit gestart. Warmtelevering was al eerder aangevangen. Unterhaching werkt op basis van de Kalina Cyclus met een ammoniak-water mengsel als werkvloeistof, die op haar beurt verwarmd wordt door water van 122 0C.



Stichting Platform Geothermie Soultz In het mooi gelegen Soultz – sous –Forêts (Elzas, FR) is de proefproductie van elektriciteit gestart. Soultz – sous –Forêts is de Europese r&d locatie voor het ontwikkelen van Enhanced Geothermal Systems (EGS), vroeger veelal aangeduid als „Hot Dry Rock‟. Over deze laatste term: de projectleider merkte bij de inleiding tijdens een werkbezoek van EGEC (European Geothermal Energy Council) op, dat de temperatuur op die diepte (5 km) toch net iets minder „Hot‟ was, dan gehoopt, de formatie allesbehalve „Dry‟ was en tenslotte : je kon van gedachten verschillen of het „Rock‟ genoemd moest worden. Kortom EGS in plaats van HDR. De elektrische installatie, een Organic Rankine Cycle met butaan als werkvloeistof, heeft een capaciteit van 1,5 mWe. Niet bijzonder veel voor een dergelijk systeem, maar economische productie is niet de hoofddoelstelling van deze research-locatie. Soultz-sous-Forêts, 18 juni 2008

We hopen dat u deze informatieservice van het Platform Geothermie op prijs stelt. Graag ontvangen we uw reacties op de mail. U mag de mail doorsturen naar andere geïnteresseerden. Mutaties ten aanzien van de ontvangst van de nieuwsbrief kunt u via e-mail doorgeven. Met vriendelijke groet, Stichting Platform Geothermie Het bureau van de Stichting is ondergebracht bij Van Heekeren & Frima Consultants te Den Haag; nadere informatie is te verkrijgen bij Victor van Heekeren.



Stichting Platform Geothermie

Recommend Documents