Stichting Pensioenfonds. Tandartsen en Tandarts-specialisten

Jaarverslag 2008

Stichting Pensioenfonds Tandartsen en Tandarts-specialisten

Stichting Pensioenfonds Tandartsen en Tandarts-specialisten Akerstraat 92, 6411 HD Heerlen Postbus 4471, 6401 CZ Heerlen Telefoon: 045 - 5763 333 Telefax: 045 - 5741 117 E-mail:

[email protected]

Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken onder nummer 41179456

Verslag over het boekjaar 1-1-2008 t/m 31-12-2008

2

Inhoud

Pagina

Voorwoord

5

Personalia

7

Meerjarenoverzicht

9

Bestuursverslag Algemeen

11

Pensioenen

13

Beleggingen

19

Performance

20

Risicoparagraaf

22

Verantwoordingsorgaan Verklaring verantwoordingsorgaan

27

Reactie op verklaring verantwoordingsorgaan

28

Jaarrekening Balans per 31 december

30

Staat van baten en lasten

32

Kasstroomoverzicht

33

Grondslagen voor de waardering en de bepaling van het resultaat

34

Toelichting op de balans per 31 december

36

Toelichting op de staat van baten en lasten

44

Overige gegevens Resultaatbestemming

47

Actuariële verklaring

48

Accountantsverklaring

49

Bijlagen Beleggingsoverzichten

51

Begrippenlijst

52

Stichting Pensioenfonds Tandartsen en Tandarts-specialisten Jaarverslag 2008

3

4

Voorwoord van de voorzitter

De kredietcrisis heeft in 2008 diepe sporen achtergelaten in

Dit jaarverslag is niet compleet zonder een woord van dank

de pensioenwereld. De rente en de aandelen gingen gelijk-

aan alle betrokken adviseurs en bestuursleden. Zij volgden

tijdig omlaag en dan kun je spreken van een worst case

wekelijks met spanning de dekkingsgraad. Geconstateerd

scenario. Ook voor SPT was het een lastig jaar. Eind 2007

werd dat SPT in deze moeilijke tijd overeind is gebleven en

was de dekkingsgraad 117,5%; op 31 december 2008 was

de kosten heeft kunnen reduceren.

dat 98,7%. De minimaal vereiste dekkingsgraad is 104%. Een niveau

Het is de taak van het bestuur van SPT om over het afge-

dat SPT binnen vijf jaar moet bereiken. Daarvoor is een her-

ronde kalenderjaar aan de deelnemers verantwoording af

stelplan gemaakt en bij De Nederlandsche Bank ingediend.

te leggen. Die taak vervul ik met plezier.

Maar het bestuur wil de minimaal vereiste dekkingsgraad sneller realiseren. Daarvoor buigt het bestuur zich, bij het ter perse gaan van dit jaarverslag, over een aanpassing van

Dr. A.V. van Gool

het beleggingsbeleid. In deze roerige tijden staan vele pensioenfondsen er slechter voor. Bij SPT bleef de schade beperkt. De gekozen beschermingsconstructie heeft uitstekend gewerkt. Er is zelfs een positief rendement van 3,7% op de beleggingen behaald. In 2008 is ook veel aandacht besteed aan de Beroepspensioenvereniging Tandartsen en Tandarts-specialisten en aan de verantwoording richting de deelnemers. Verder zijn de vernieuwde website, de pensioenplanner, het communicatieplan, het klant tevredenheidsonderzoek en het risicomanagement gerealiseerd. De druk op de agenda van het bestuur was dan ook groot. Het streven om het aantal vergaderingen terug te brengen is deels gelukt. Het gevolg was wel dat de lengte ervan is toegenomen.


5

6

Personalia per 31 december 2008

Bestuur

Dr. A.V. van Gool

Drs. H. Donker

voorzitter

Drs. J.A. van Bentum

Drs. A.G.M. Naber

bestuurslid

Drs. J.W. van Herwijnen

bestuurslid

vice-voorzitter secretaris

Verantwoordingsorgaan

Algemene Vergadering Beroepspensioen-

vereniging Tandartsen en Tandarts-specialisten

Bestuursadvisering en administratie

AZL N.V., Heerlen

Fondsmanager: mr. Th.J. Boeschoten

Fiduciair adviseur: drs. W.L.M. Schapendonk RBA

Actuarieel adviseur: drs. A.H.J. Ringens AAG

Certificerend actuaris

Drs. R. Westhoff AAG

Watson Wyatt B.V., Amstelveen

Accountant

M.J. Vredenduin RA

KPMG Accountants N.V., Utrecht

Adviseurs

Mr. B. van de Belt

Drs. J. van Eeghen

Drs. W. Mak

Na 31 december 2008 hebben geen wijzigingen

plaatsgevonden in de personalia.


7

8

Meerjarenoverzicht

2008

2007

2006

2005

Personen (aantallen)

Niet-ingegaan pensioen

5.110

5.271

5.442

5.589

Ingegaan pensioen

2.561

2.460

2.347

2.254

7.671

7.731

7.789

7.843

Beleggingen voor risico pensioenfonds (%)

Zakelijke waarden

32,2%

51,4%

52,3%

69,7% 1)

Onroerende zaken

0,0%

0,0%

0,0%

0,1% 1)

Vastrentende waarden

46,6%

47,2%

46,4%

30,3% 1)

Derivaten

21,2%

1,4%

1,3%

-0,1%

100,0%

100,0%

100,0%

100,0%

Financiële gegevens

(x € 1.000)

Beleggingen

Belegd vermogen

1.320.402

1.318.392

1.389.884

1.295.989

Beleggingsopbrengsten

41.218

-1.603

61.070

175.662

Rendement o.b.v. total return

3,7%

0,4%

5,8%

15,6%

Reserves

-17.683

130.391

96.418

1.141.071

1.220.833

1.230.580

39.131

35.681

32.233

30.170

98,7%

117,5%

114,8%

APP (o.b.v. GBM/V 1995-2000)

117,7%

2)

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds 1.359.371

Pensioenuitkeringen

Dekkingsgraad (%)

FTK (AG Prognosetafel)

200.163 3)

1)

Vergelijkende cijfers aangepast ten opzichte van het jaarverslag 2005.

2)

Rendement is voor aftrek kosten vermogensbeheer.

3)

De toename in de algemene reserve t.o.v. 2006 is enerzijds de toevoeging uit het resultaat 21.695 en anderzijds de toevoeging vanwege de overgang FTK 48.077.


114,5%

9

10

Bestuursverslag

Algemeen

In dit verslagjaar is de vacature voor een bestuurslid

De Stichting Pensioenfonds Tandartsen en Tandarts-

vervuld. Op 17 juni 2008 is de heer Donker benoemd als

specialisten (SPT) heeft de stichting als rechtsvorm en is

bestuurslid. Op 12 december 2008 heeft het bestuur de

statutair gevestigd in Utrecht.

heer Donker de taak van vice-voorzitter toegewezen.

In overeenstemming met artikel 19 van de statuten brengt het bestuur hierbij verslag uit over het boekjaar 2008.

In het verslagjaar kwam het bestuur 10 maal in vergadering bijeen en zijn drie studiebijeenkomsten georganiseerd.

Doelstelling

Daarnaast zijn de hieronder vermelde commissies uit het

Het fonds heeft ten doel ten behoeve van de deelnemers,

bestuur diverse malen bijeen geweest.

gewezen deelnemers, pensioengerechtigden en overige aanspraakgerechtigden voorzieningen bij ouderdom of

De Commissie Risicomanagement (CRM) verzorgt de voor-

overlijden te treffen volgens bij pensioenreglement te stel-

bereiding van het gehele financiële beleid voor het bestuur.

len regels. Het fonds beoogt niet het maken van winst.

De CRM bestaat in verband met de scheiding van verantwoordelijkheden uit minstens zoveel niet-bestuursleden

Het fonds heeft een actuariële en bedrijfstechnische nota

als bestuursleden. Momenteel bestaat de commissie uit

(ABTN) opgesteld waarin gemotiveerd is omschreven

vijf personen, van wie drie niet-bestuursleden. Periodiek

welk beleid wordt gevoerd om de doelstelling van het

rapporteert de CRM aan het bestuur.

fonds te kunnen nakomen. In de ABTN (ook wel bedrijfs-

De CRM wordt ondersteund door de fiduciair adviseur en

plan genoemd) wordt nader ingegaan op de organisatie

de actuarieel adviseur van SPT.

van het fonds, de inhoud van de pensioenreglement, de financiële opzet (grondslagen en het beleidskader en

De Commissie Voorlichting en Communicatie (CVC) ver-

sturingsmiddelen), hoofdlijnen van het interne beheer-

zorgt de voorbereiding van het communicatie- en voor-

singssysteem en de opzet van de administratieve organi-

lichtingsbeleid ter waarborging van tijdige, duidelijke en

satie en interne controle alsmede de hoofdlijnen van de

begrijpelijke informatievoorziening aan de deelnemers

uitvoeringsovereenkomst.

en pensioengerechtigden. De CVC bestaat uit twee

Naar aanleiding van de wijziging van de Wet verplichte

bestuursleden en wordt ondersteund door een externe

beroepspensioenregeling in het kader van de invoering van

communicatiedeskundige.

de Pensioenwet is de ABTN in het verslagjaar herschreven. De vergoeding van de bestuursleden is gerelateerd aan het Organisatie van het fonds

aantal bijgewoonde vergaderingen.

Het bestuur draagt de eindverantwoordelijkheid voor de uitvoering van het pensioenreglement en het daarbij beho-

Statuten

rende pensioenen vermogensbeheer. Het bestuur bestaat

In het verslagjaar heeft geen wijziging van de statuten

statutair uit vijf leden, van wie ten minste twee (gepensio-

plaatsgevonden.

neerde) tandartsen en ten minste twee (gepensioneerde) tandarts-specialisten deel uitmaken.


11

Verplichtstelling

BPVT als verantwoordingsorgaan van SPT. De Algemene

Vanaf 1 januari 1997 is de mogelijkheid tot het leveren van

Vergadering heeft hierover op 15 december 2008 positief

premiebijdragen aan SPT opgeschort. De verplichtstelling

geadviseerd.

van SPT, dus de verplichte deelneming aan het fonds, is nog steeds van kracht. Voorjaar 2008 heeft het bestuur van

Het SPT-bestuur zal een visitatiecommissie instellen om in

SPT samen met dat van de Beroepspensioenvereniging

2009 het bestuur van het fonds te visiteren.

Tandartsen en Tandarts-specialisten (BPVT) over de verplichtstelling gesproken met een ambtelijke delegatie van

Conform de huidige statuten legt het bestuur verantwoor-

het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

ding af aan de Algemene Vergadering van de BPVT over het

Hierbij is aangegeven dat in 2011 (5 jaar na inwerking

beleid en de wijze waarop het is gevoerd en over de nale-

treding van de Wet verplichte beroepspensioenregeling)

ving van de “Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur”.

aan de wettelijk verplichte periodieke representativiteits-

Hiertoe vindt ten minste eenmaal per jaar overleg met de

toets moet worden voldaan. Afgesproken is dat uiterlijk in

Algemene Vergadering plaats. De Algemene Vergadering is

2011 een voorstel voor een enquête van de representativi-

bevoegd een oordeel te geven over het handelen van het

teit aan het ministerie zal worden voorgelegd. Vervolgens

bestuur aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening

zal geënquêteerd moeten worden of er voldoende

en andere informatie, waaronder de bevindingen van het

draagvlak is onder de beroepsgroep. Hieraan voorafgaand

interne toezicht.

zal door het bestuur van de BPVT met de representatieve beroepsorganisaties, NMT en ANT, de wenselijkheid van

De Algemene Vergadering heeft op 15 december 2008

vernieuwing van de verplichtstelling worden afgestemd.

ingestemd met het voorstel van het BPVT-bestuur om in het vervolg zelf als verantwoordingsorgaan te functioneren.

Governance

Dit is mogelijk nu het interne toezicht niet meer door het

In 2007 is in de statuten van SPT vastgelegd dat het

BPVT-bestuur, maar door een externe visitatiecommissie zal

interne toezicht wordt uitgeoefend door het bestuur van

worden uitgeoefend. Overweging hierbij was mede dat het

de Beroepspensioenvereniging Tandartsen en Tandarts-

voldoen aan de vertegenwoordigings- en deskundigheids-

specialisten (BPVT) en dat de Algemene Vergadering van

eisen die worden gesteld aan het verantwoordingsorgaan

de BPVT voor SPT zal optreden als verantwoordingsorgaan.

door de Algemene Vergadering om praktische redenen niet realiseerbaar is.

De Nederlandsche Bank (DNB) heeft bij de beoordeling van de statuten in 2008 echter bezwaar gemaakt tegen

Het advies van de Algemene Vergadering om het BPVT-

deze structuur. Er zijn vragen gesteld bij de onafhankelijk-

bestuur te benoemen als verantwoordingsorgaan past in

heid van de invulling van het interne toezicht door het

het streven van het SPT-bestuur om het aantal organen

bestuur van de BPVT vanwege de rol van de Algemene

zoveel mogelijk te beperken vanwege het gesloten karakter

Vergadering als verantwoordingsorgaan van SPT. Ook dient

van het fonds. Deze mogelijke vormgeving van het ver-

het SPT-bestuur zelf zorg te dragen voor de instelling van

antwoordingsorgaan heeft het SPT-bestuur aan DNB voor-

het interne toezicht en mag het bestuur het opdragen van

gelegd, zoals ook tijdens de Algemene Vergadering van

het interne toezicht aan een andere instelling niet aan het

15 december 2008 is gevraagd. DNB voerde overwegende

BPVT-bestuur of de Algemene Vergadering delegeren.

bezwaren tegen deze vormgeving aan, zodat het SPT-

Beide bezwaren hebben het SPT-bestuur doen beslui-

bestuur zal overgaan tot het zelf inrichten van een verant-

ten om het interne toezicht onder de eigen statutaire

woordingsorgaan. De Algemene Vergadering zal worden

verantwoordelijkheid te plaatsen. Vooruitlopend op de

gehoord over te benoemen kandidaten.

aanpassing van de statuten wordt hieraan invulling gegeven door het ten minste eenmaal per drie jaar instellen van een visitatiecommissie met externe onafhankelijke deskundigen. Dit voorgenomen besluit is ter advisering voorgelegd aan de Algemene Vergadering van de

12

Het bestuur van SPT heeft een beschrijving van de wijze

Naleving wet- en regelgeving

waarop het invulling geeft aan de “Principes voor Goed

Het afgelopen jaar zijn aan het fonds geen dwangsommen

Pensioenfondsbestuur” gepubliceerd op de website van

of boetes opgelegd. Er zijn door DNB geen aanwijzingen

het fonds. In deze beschrijving is onder meer de taakverde-

aan het fonds gegeven, noch is een bewindvoerder aan-

ling binnen het bestuur opgenomen.

gesteld of is bevoegdheiduitoefening van organen van het fonds gebonden aan toestemming van de toezichthouder.

Het bestuur heeft een externe compliance-officer die

De vermogenspositie is zodanig dat SPT zowel een lange-

toezicht houdt op de naleving van de gedragscode van

als een kortetermijnherstelplan heeft opgesteld. Dit plan is

het fonds. In 2008 is aan de gedragscode een aanvul-

in december 2008 binnen de toen geldende regelgeving

lende regeling inzake relatiegeschenken toegevoegd.

ingediend bij DNB. Voorjaar 2009 is een aangepast her-

Het bestuur heeft een verslag ontvangen van de com-

stelplan ingediend gebruikmakend van de in het eerste

pliance-officer met betrekking tot het boekjaar 2008. De

kwartaal van dat jaar terzake gewijzigde regelgeving. Bij de

compliance-officer heeft vastgesteld dat alle leden van het

fondsspecifieke ontwikkelingen zal verder worden inge-

bestuur en de CRM de verklaring inzake de gedragscode

gaan op het herstelplan.

hebben afgelegd, gebaseerd op de herziene code. Deze verklaring beschouwt het bestuur als een goed middel om alle betrokkenen te herinneren aan hun verantwoordelijk-

Pensioenen

heden ter zake. Algemene ontwikkelingen Het bestuur heeft besloten om de gedragscodeverkla-

Bij vele pensioenfondsen kon het implementatieproces

ring en het compliance-verslag die onderdeel zijn van de

van de nieuwe pensioenwetgeving (Pensioenwet en Wet

integriteitseisen welke aan het bestuur worden gesteld, te

verplichte beroepspensioenregeling), met instemming van

betrekken bij de jaarlijkse zelfevaluatie. Kort na afloop van

De Nederlandsche Bank (DNB), pas in het eerste kwartaal

het verslagjaar heeft het bestuur een procedure voor deze

van het onderhavige verslagjaar worden afgerond, met als

zelfevaluatie vastgesteld. Het bestuur bespreekt jaarlijks

sluitstuk de aanpassing van de actuariële en bedrijfstech

zijn eigen functioneren en het functioneren van de door

nische nota.

het bestuur ingestelde commissies (waaronder eventueel

In het verslagjaar kwam de regelgeving met betrekking

disfunctioneren onder meer als gevolg van onvoldoende

tot het toeslagenlabel en de consistentie-eis ten aanzien

deskundigheid). In het verslagjaar heeft deze evaluatie

van de voorwaardelijkheid van de toeslagverlening tot een

onder leiding van een externe deskundige plaatsgevonden.

voltooiing. Tevens werden aanpassingen van de modellen voor het Uniform Pensioenoverzicht (UPO) tot stand

Het bestuur heeft in het najaar van 2008 een toets afgelegd

gebracht. Ten slotte werd de Stichting Pensioenregister

om een objectief beeld van de aanwezige deskundigheid

opgericht .

van de bestuursleden te verkrijgen. Ook verschaft deze toets inzicht in de taakgebieden waarop deskundigheids-

Met name in het laatste kwartaal van het verslagjaar werd

bevordering gewenst is.

de gehele financiële wereld geconfronteerd met een ongekende kredietcrisis die, begonnen in de Verenigde

In het verslagjaar heeft het bestuur driemaal opleidings-

Staten, zich als een inktvlek wereldwijd uitbreidde. Diverse

activiteiten georganiseerd, onder meer op het gebied van

Amerikaanse hypotheekbanken, zakenbanken en verze-

vermogensbeheer en goed pensioenfondsbestuur.

keraars stortten als een kaartenhuis in. Eens te meer bleek

Het fonds beschikt over een deskundigheidsplan waaruit

de grote continentenoverschrijdende verwevenheid van

blijkt dat het bestuur als collectief over de (wettelijk) ver-

deze wereld waardoor ook Europese financiële instellingen

eiste deskundigheid beschikt.

werden geraakt. De turbulentie op de financiële markten heeft de financiële positie van de pensioenfondsen sterk geraakt. De dekkingsgraad, de verhouding tussen vermogen en verplichtingen,


13

is voor veel fondsen tot ver onder het vereiste minimum

Minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

van 105% weggezakt.

biedt in zijn brief van 20 februari 2009 pensioenfondsen

Tegelijk met de kredietcrisis speelde de neerwaartse ont-

die in een situatie van onderdekking verkeren de moge-

wikkeling van de marktrente. Door een sterke daling van

lijkheid tot een tijdelijke verlenging van de hersteltermijn

deze rente moest de voorziening pensioenverplichtingen

van 3 naar 5 jaar. Voorwaarde voor deze verlenging is dat

hoger worden gewaardeerd, hetgeen leidde tot een

pensioenfondsen reeds nu aangeven welke maatregelen

verdere daling van de dekkingsgraden (1% rentedaling

zij zullen treffen indien de komende jaren mocht blijken

betekent een daling van de dekkingsgraad met circa 15%).

dat de werkelijke ontwikkeling van hun vermogen en dek-

Vele pensioenfondsen kwamen hierdoor in een situatie van

kingsgraad achterblijft bij de in het herstelplan veronder-

onderdekking terecht.

stelde ontwikkeling. Deze ontwikkeling zal jaarlijks door

Er is geen sprake van dat pensioenfondsen op dit moment

DNB worden getoetst.

niet aan hun lopende uitkeringsverplichtingen kunnen voldoen. Er is geen liquiditeitsprobleem. Het betreft de vraag

Financiële positie van SPT

of alle toekomstige verplichtingen zijn gedekt door het

Vanaf 2007 vindt de jaarverslaglegging plaats op basis van

beschikbare vermogen en toekomstige inkomsten. In het

regelgeving van het Financieel Toetsingskader waarbij de

hoofdstuk ‘Beleggingen, algemene ontwikkelingen’ wordt

pensioenverplichtingen op marktwaarde dienen te worden

op het voorgaande nader ingegaan.

gewaardeerd.

Het Financieel Toetsingskader uit de nieuwe pensioen-

De voorziening pensioenverplichtingen van SPT is geba-

wetgeving is in het verslagjaar direct zwaar op de proef

seerd op de generatietafel van het Actuarieel Genootschap

gesteld. DNB gaf in een circulaire van 13 oktober 2008 aan

en is ultimo 2008 vastgesteld op € 1.359 miljoen.

dat het verstandig was in geval van een daadwerkelijk

De reserves bedragen € 1.341miljoen hetgeen resulteert in

reserve- of dekkingstekort in het kader van het opstellen

een (aanwezige) dekkingsgraad van 98,7%.

van een lange- of kortetermijnherstelplan geen overhaaste

De lange termijn vereiste dekkingsgraad ultimo 2008

beslissingen te nemen. Uitdrukkelijk wees DNB erop dat

bedraagt 106,9%.

pensioenfondsen wettelijk niet verplicht waren hun beleggingsbeleid aan te passen. De toezichthouder achtte de

Aangezien de aanwezige dekkingsgraad lager is dan de

marktsituatie te onzeker om algemeen geldende uitspra-

benodigde dekkingsgraad is er sprake van een situatie van

ken te doen over de invloed van de kredietcrisis op de toe-

onderdekking.

slagverlening en premiestelling door pensioenfondsen. Ruim een maand later moest DNB, als gevolg van een snel

Het belegd vermogen van het fonds (inclusief liquide

verdergaande verslechtering van de dekkingsgraden, in

middelen) nam in het verslagjaar af met € 13,2 miljoen

een brief van 18 november 2008 besluiten om pensioen

tot € 1,34 miljard (2007: € 1,36 miljard) als gevolg van de

fondsen meer tijd te geven voor het opstellen van her-

verliezen op beleggingen en de gedane pensioenbetalin-

stelplannen. De indieningstermijn werd uitgesteld tot

gen. Het gemiddelde rendement op basis van total return

1 april 2009. Wel verplichtte DNB de besturen de financiële

bedroeg in 2008: 3,7% (2007: 0,4%).

positie van hun fondsen actief te monitoren en maandelijks te melden aan DNB. Tenslotte kwam DNB in een brief van

Het bestuur heeft in de bestuursvergadering van

18 december 2008 met nadere instructies over de wijze

23 oktober 2008, rekening houdend met de financiële

waarop de herstelplannen moeten worden aangeleverd.

positie van SPT, besloten geen toeslag te verlenen per 1 januari 2009. Dit besluit is overeenkomstig de beleids

De Autoriteit Financiële Markten volgde op zijn toezicht

staffel toeslagverlening aangezien de dekkingsgraad

terrein DNB door aan te kondigen dat de gedrags

zich aan het eind van het derde kwartaal van 2008 op

toezichthouder niet vóór 1 april 2009 zal controleren of

het niveau van 104,2% bevond. Dit besluit is bij schrijven

het toeslagenlabel in alle communicatie-uitingen van het pensioenfonds is opgenomen.

14

d.d. 29 oktober 2008 meegedeeld aan alle deelnemers

Het bij DNB ingediende herstelplan is gebaseerd op een

en pensioengerechtigden van SPT. Ook is hiervan bericht

dekkingsgraad van 95%. De werkelijke dekkingsgraad op

geplaatst op de website van het fonds.

31 december 2008 was met 98,7% hoger. Verder was er ten tijde van het indienen van herstelplan nog sprake van een

Herstelplan

kortetermijnherstelperiode van drie jaar. Binnen deze ter-

Op 9 oktober 2008 heeft het bestuur aan DNB gemeld

mijn moet de minimaal vereiste dekkingsgraad van 104%

dat het pensioenfonds in een situatie van dekkingstekort

worden bereikt. Deze termijn is door DNB inmiddels onder

verkeerde. De dekkingsgraad was toen 101,2%. Voor SPT is

voorwaarden verlengd tot vijf jaar.

de minimaal vereiste dekkingsgraad 104%. In overeenstemming met de wettelijke vereisten heeft het bestuur van SPT

Gedurende de kortetermijnherstelperiode zal er geen

op 23 december 2008 een herstelplan ingediend bij DNB.

ruimte zijn voor toeslagen en bestaat ook nog een sub-

Alle deelnemers en pensioengerechtigden van SPT zijn bij

stantiële kans dat opgebouwde aanspraken en ingegane

schrijven van 30 december 2008 op de hoogte gesteld van

pensioenen moeten worden gekort. Het bestuur wil een

het feit dat door SPT een herstelplan is ingediend.

beslissing tot het korten pas in het allerlaatste stadium nemen. De termijn voor het opheffen van het reservetekort

Bij het opstellen van een herstelplan speelt een aantal voor

(langetermijnherstel) is vijftien jaar. Ook in deze termijn is

SPT specifieke overwegingen mee:

er slecht zeer beperkt ruimte voor toeslagverlening, terwijl

–– SPT is een gesloten, uitlopend fonds. Dat wil zeggen

ook enige korting van de pensioenen en aanspraken niet

dat er geen premie meer binnenkomt. De hoogte

geheel uitgesloten is. Deze scenario’s zijn voor het bestuur

van de premie kan daarom niet als sturingsmiddel

van SPT niet bevredigend. Uit overleg met DNB is gebleken

worden ingezet om de dekkingsgraad te verhogen.

dat ook de toezichthouder het wenselijk acht nader inzicht

De resterende sturingsmiddelen zijn het toeslagen- en

te krijgen in de herstelkracht van SPT.

beleggingsbeleid, alsook als uiterste middel korting van opgebouwde aanspraken en ingegane pensioenen. –– Met het beperken van de toeslagen en met het korten

Het bestuur heeft een onderzoek gestart naar de herstelkracht van SPT in het kader van de derivatenconstructie.

van aanspraken en pensioenen wil het bestuur zeer

Hierbij onderzoekt het bestuur op welke wijze de invulling

terughoudend zijn, omdat bij een dekkingsgraad

van het beleggingsbeleid (met name het beleid rondom

boven de 100% door het uitlopen van het fonds en

derivaten) optimaal kan worden ingezet voor het herstel

de daardoor dalende pensioenverplichtingen de dek-

van de financiële positie. Dit binnen de door DNB gestelde

kingsgraad vanzelf toeneemt, waardoor een bevoorde-

voorwaarde dat het risicoprofiel van SPT niet wordt ver-

ling kan ontstaan voor de degenen die in latere jaren

groot ten opzichte van het risico in de strategische beleg-

een pensioenuitkering ontvangen. Niettemin is beslo-

gingsmix. In het overleg over het ingediende herstelplan

ten om op 1 januari 2009 geen toeslag te verlenen.

heeft DNB tevens erkend dat, gezien de bijzondere deri-

–– Om zich te wapenen tegen beleggingsrisico’s is het

vatenconstructie van SPT, het deterministische model niet

bestuur van SPT een aantal derivatencontructies aan-

toepasbaar is. DNB heeft aangegeven dat SPT een alter-

gegaan, die de risico’s op aandelen, een dalende rente

natief model mag hanteren. Het bestuur benut met het

en ongunstige valuta-ontwikkelingen afdekken. Deze

onderzoek de beleidsruimte binnen het strategisch beleid

constructies hebben gewerkt. Waren deze instrumen-

waarbij, door middel van een ALM-studie, een adequate

ten niet ingezet, dan was de dekkingsgraad nog verder

afweging tussen risico en rendement zal worden gemaakt.

weggezakt. Bij een positieve ontwikkeling ten aanzien

Dit onderzoek en de daaropvolgende besluitvorming

van aandelen, rente en valuta’s werken deze instru-

zal naar verwachting in de loop van mei 2009 worden

menten echter in het nadeel van SPT, omdat slechts

afgerond. Vervolgens zal het bestuursbesluit terzake

in beperkte mate van waardestijgingen kan worden

worden vertaald naar een aanpassing van het herstelplan.

geprofiteerd.


15

Ten aanzien van alternatieve beleggingsscenario’s, die

Communicatiebeleid

een meer positieve ontwikkeling van de dekkingsgraad

SPT beschikt over een communicatieplan, waarin de

mogelijk maken, zijn ten tijde van het vaststellen van dit

hoofdlijnen van het voorlichtingsbeleid zijn beschreven

jaarverslag nog geen uitspraken te doen.

en waarin aangegeven wordt op welke wijze het fonds aan alle (wettelijke) communicatieverplichtingen voldoet.

Toeslagenbeleid

Dit plan is in het verslagjaar voorgelegd aan de Algemene

Het bestuur heeft op basis van een continuïteitsanalyse van

Vergadering van de BPVT als verantwoordingsorgaan die

Ortec januari 2009 het voor SPT toepasselijke toeslagen-

hierover positief heeft geadviseerd. Wijzigingen van ingrij-

label vastgesteld en dit label was opgenomen in het UPO

pende aard in het communicatieplan zijn bestuursbesluiten

voor de deelnemers. Naar aanleiding van het schrijven van

van algemene aard die voor advies aan het verantwoor-

de AFM dat het toeslagenlabel onder voorwaarden in 2009

dingsorgaan zullen worden voorgelegd.

niet hoeft te worden toegepast, is besloten het label dit jaar

In het verslagjaar heeft het fonds onder meer de volgende

niet meer te gebruiken.

communicatie-activiteiten uitgevoerd: –– in januari en augustus is aan de deelnemers en pen

SPT streeft ernaar ieder jaar het pensioen te verhogen met de prijsontwikkeling. Het toeslagenbeleid van SPT is voorwaardelijk, dat wil zeggen dat er geen recht is op toekom-

sioengerechtigden van SPT een nieuwsbrief verzonden; –– een verkorte versie van het jaarverslag 2007 is gepubliceerd op de website;

stige toeslagverlening. Het is niet zeker of en in hoeverre er

–– in juni 2008 is het UPO verzonden aan de arbeids

in de toekomst toeslagen kunnen worden verleend. Er is en

ongeschikte deelnemers. Het UPO voor de andere

wordt geen geld gereserveerd voor toeslagverlening. Het

deelnemers is in het voorjaar van 2009 verzonden;

bestuur stelt jaarlijks vast of en hoeveel toeslag kan worden

–– in september is de pensioenplanner beschikbaar

verleend. De toeslag is afhankelijk van de financiële situatie

gekomen via de website. Deelnemers krijgen hiermee

van het pensioenfonds. Zoals hiervoor aangegeven, kon

inzicht in de financiële gevolgen voor hun pensioen

per 1 januari 2009 geen toeslag worden verleend.

situatie van de verschillende keuzemogelijkheden die de pensioenregeling van SPT biedt;

SPT heeft de pensioenen de afgelopen drie jaar als volgt

–– bij de introductie van de pensioenplanner is de

verhoogd:

interesse voor regionale deelnemersbijeenkomsten

–– per 1 januari 2008 met 1,6%. Het relevante prijsindex-

geïnventariseerd. Uit de reacties is gebleken dat hieraan

cijfer van het CBS ging het jaar daarvoor met 1,6% omhoog; –– per 1 januari 2007 met 1,3%. Het relevante prijsindex cijfer van het CBS ging het jaar daarvoor 1,2% omhoog; –– per 1 januari 2006 met 0,0%. Het relevante prijsindex

onvoldoende behoefte bestaat; –– in het najaar is een klanttevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder de deelnemers en pensioengerechtigden van SPT. De resultaten van dit onderzoek zijn via de website gepubliceerd.

cijfer van het CBS ging het jaar daarvoor 1,7% omhoog. Gedurende het verslagjaar is de modernisering van de SPT kan de toekomstige verhogingen van uw pensioen

website afgerond. Gekozen is voor een doelgroepgerichte

alleen uit beleggingsrendement financieren. Er is door deze

indeling van de website.

verhoging en de verwachting voor de komende jaren niet meteen ook recht op verhogingen in de toekomst.

Klachten- en geschillenregeling In het verslagjaar heeft het bestuur ingestemd met aanpassing van de klachtenen geschillenregeling. De klachtenen geschillenregeling is ter advisering aan de Algemene Vergadering van de BPVT als verantwoordingsorgaan voorgelegd. De Algemene Vergadering heeft hierover op 15 december 2008 een positief advies uitgebracht.

16

Pensioenreglement Vanaf 1 januari 1997 treden geen nieuwe deelnemers toe tot het fonds en is de verplichting tot het leveren van pensioenbijdragen opgeschort. De pensioenregeling heeft het karakter van een premieovereenkomst. De regeling voorziet in ouderdomspensioen vanaf de 65-jarige leeftijd, partnerpensioen van 60% van het ouderdomspensioen en wezenpensioen van 12% van het ouderdomspensioen. De pensioenregeling kent de volgende keuzemogelijkheden: –– de deelnemer kan voor het ouderdomspensioen een ingangsdatum kiezen die na de reguliere pensioenleeftijd van 65 jaar ligt (met als gevolg verhoging van het ouderdomspensioen), waarbij 70 jaar de uiterste pensioenleeftijd is; –– het ouderdomspensioen kan een of meer, maar ten hoogste vijf jaar voor de 65-jarige leeftijd ingaan (met als gevolg verlaging van het ouderdomspensioen); –– het ouderdomspensioen kan na ingangsdatum, zolang beide partners in leven zijn, worden verhoogd (met als gevolg verlaging van het ouderdomspensioen na het overlijden van de partner); –– voorafgaand aan de pensioendatum kan oudersdomspensioen voor een hoger partnerpensioen worden uitgeruild. Het omgekeerde is ook mogelijk, namelijk uitruil van partnerpensioen voor een hoger ouderdomspensioen. Het bestuur heeft in het verslagjaar het pensioenreglement aangepast op de volgende onderdelen: –– de definitie van pensioengerechtigde is aangepast aan de Wet verplichte beroepspensioenregeling; –– vanaf 1 juli zijn nieuwe actuariële uitruiltabellen ingevoerd met het oog op zwaardere grondslagen.


17

Verzekerdenbestand

Gewezen

Pensioen-

deelnemer

gerechtigd

5.271

2.460

Stand per 31 december 2007

Totaal

7.731

Mutaties door:

– Ingang pensioen

-150

201

51

– Overlijden

-11

-95

-106

– Afloop

0

0

0

– Andere oorzaken

0

-5

-5

Mutaties per saldo

-161

101

-60

Stand per 31 december 2008

5.110

2.561

7.671

Specificatie

2008

2007

Ouderdomspensioen

1.589

1.506

Partnerpensioen

878

868

Wezenpensioen

94

86

Totaal

2.561

2.460

Stand ultimo jaar (in aantallen)

Niet-ingegaan pensioen

– Deelnemers

2008

2007

2006

2005

5.110

5.271

5.442

5.589

Ingegaan pensioen

– Deelnemers

1.589

1.506

1.495

1.319

– Overlevende partners

972

954

852

935

2.561

2.460

2.347

2.254

7.671

7.731

7.789

7.843

18

Totaal aantal personen

Beleggingen

van de economische groei en een olieprijs van onder $40 heeft eind december de situatie en vooruitzichten voor

Algemene ontwikkelingen

pensioenfondsen 180 graden doen omslaan.

De ontwikkelingen op de financiële markten hebben voor de meeste pensioenfondsen geleid tot een ongekende

2008 is voor SPT een moeilijk jaar geweest waarbij de

daling van hun dekkingsgraad, waardoor Nederland aan

dekkingsgraad is gezakt van 117,5% ultimo 2007 naar

het einde van 2008 weinig pensioenfondsen kende die

98,7% ultimo 2008. Deze daling van de dekkingsgraad is

zich niet in een situatie van een reservetekort of onderdek-

echter beperkt ten opzichte van andere fondsen met een

king bevonden. De kredietcrisis welke zijn oorsprong vindt

vergelijkbare beleggingssamenstelling. Dit is het gevolg

in de prijsontwikkeling op de Amerikaanse huizenprijzen

van de derivatenconstructie die goed gewerkt heeft. De

en de manier waarop dit huizenbezit is gefinancierd heeft

stijging van de voorziening als gevolg van de dalende rente

diepe sporen achtergelaten in het internationale financiële

is grotendeels opgevangen door de waardestijging van de

systeem. Met name ook Europese financiële instellingen

rente-derivaten. De reden dat de dekkingsgraad desalniet-

zijn hierbij hard getroffen.

temin is weggezakt, wordt met name veroorzaakt door

Centrale banken en overheden moesten alle zeilen bijzet-

het feit het aandelenrisico niet volledig is afgedekt. Zonder

ten om het financiële systeem overeind te houden. Banken

risicoreducerende maatregelen (derivaten) zou de dek-

werden van omvangrijke liquiditeiten voorzien om de

kingsgraad circa 77% bedragen.

balansen te versterken. Overheden zijn overgegaan tot

Het fonds verkeert sinds het derde kwartaal van 2008 zowel

maatregelen die we slechts in de jaren ‘30 eerder hebben

in een situatie van een dekkingstekort als een reservetekort.

gezien en feitelijk zijn in een aantal westerse landen

Door het fonds is dan ook per 23 december een herstelplan

“systeembanken” genationaliseerd.

bij DNB ingediend.

Aan de ene kant was daar de dramatische, wereldwijde

Belegd vermogen

koersval op de aandelenbeurzen. Elk kwartaal van 2008 liet,

Het totaal belegd vermogen (inclusief liquide middelen en

aangevoerd door de instortende koersen van met name

overlopende activa en passiva) is over 2008 nagenoeg gelijk

banken en verzekeraars, een negatieve aandelenperfor-

gebleven op € 1.343 miljoen. Dit is met name het gevolg

mance zien, waardoor aan het einde van het jaar bij het

van de waarde ontwikkeling van de derivatenconstructie

opmaken van de balans een koersdaling van circa 40%

die per ultimo (inclusief lopende rente) € 279,8 miljoen

zichtbaar is geworden. Aan de andere kant is de financiële

bedroeg.

positie van pensioenfondsen, tot uitdrukking komend in de dekkingsgraad, in 2008 in vele gevallen minstens zo hard

Het door SPT in 2008 op totaal fondsniveau behaald rende-

geraakt door de daling van de rente, die mede werd veroor-

ment is als volgt opgebouwd:

zaakt door beleggers die zich, door hun vlucht uit alles wat met risico werd geassocieerd, alleen nog veilig waanden

Bijdrage risicobeleid

19,7%

met beleggingen in staatsobligaties. Bij vele pensioen-

Bijdrage beleggingsportefeuille

-15,1%

fondsen is de schade aan de dekkingsgraad voor méér dan

de helft terug te voeren op de forse stijging van de markt-

Totaal fondsrendement

_______ 3,7%

waarde van de pensioenverplichtingen. Vanaf oktober werd het effect van de crisis zichtbaar in

Het rendement inclusief het afdekken van het renterisico

de reële economie. Wantrouwen bij banken, bedrijven

en het aandelenrisico is hiermee aanzienlijk hoger dan

en consumenten leidde wereldwijd tot vraaguitval. In de

de door SPT op totaal fonds niveau gehanteerde bench-

Verenigde Staten steeg de werkloosheid fors en wereldwijd

mark (-14,4%). Deze benchmark bestaat voor 55% uit de

nam de industriële productie af, met dalende grondstoffen-

Citigroup EGBI en 45% uit de MSCI World index. Wanneer

en energieprijzen als gevolg. Een olieprijs van nagenoeg $150 in juli leidde nog tot inflatieangsten. De ineenstorting


19

alleen het beleggingsrendement in beschouwing wordt

In 2006 is door het bestuur een actie gestart om de kosten

genomen heeft SPT met een rendement van -15,1% licht

van het fonds voor wat betreft het beheer van het vermo-

lager gerendeerd dan deze benchmark.

gen te verlagen. In dit kader heeft SPT kritisch de prestaties van haar vermogensbeheerders onderzocht. Een tweetal actieve beheerders zijn, als gevolg van achterblijvende

Performance

prestaties inmiddels vervangen door meer passief georiënteerde mandaten. Hoewel de kans op het verslaan van

Overlay

de benchmark hiermee afneemt, heeft dit tot nu toe geleid

Als gevolg van het in 2006 ingezette beleid van SPT worden

tot besparing van de jaarlijkse beheersvergoeding van circa

een aantal balansrisico’s met derivaten afgedekt. Het afdek-

€ 1,8 miljoen ten opzichte van de begroting van 2007.

ken van het renterisico, het valutarisico en een deel van het aandelenrisico heeft gedurende het jaar een bijdrage

Gedurende de verslagperiode heeft het bestuur de inrich-

aan het resultaat geleverd van 19,7%. Ultimo 2007 bedroeg

tingsprincipes van de beleggingsportefeuille bijgesteld.

de waarde van de derivatenportefeuille circa € 24 miljoen.

Vanuit een streven naar een meer efficiënte, effectieve en

Gedurende 2008 is de waarde toegenomen naar circa

transparante aanpak is besloten meer accent te leggen op

€ 279,8 miljoen.

een passieve invulling van de beleggingsportefeuille.

Het beheersbaar maken van het renterisico van SPT met


behulp van derivaten heeft gedurende 2008 geleid tot een

Bepalend voor het resultaat op vastrentende waarden is de

meer stabiele dekkingsgraad. De waardestijging van de ver-

ontwikkeling van de rente. Per saldo is deze gedurende het

plichtingen als gevolg van de gedaalde rente is gedeeltelijk

jaar aanzienlijk gedaald. Het rendement van het fonds lag

gecompenseerd door een stijging van de waardering van

met een totaalrendement van 10,2% boven het benchmark

de derivatenpositie bestaande uit swaps en swaptions tot

rendement van 9,4%.

ruim € 116 miljoen ultimo 2008. Het verlies op de portefeuille aandelen als gevolg van de

Als gevolg van een heroriëntatie binnen de vastrentende

wereldwijd dalende beurzen is grotendeels gecompen-

portefeuille en een focus op beheerkosten is gedurende

seerd door de stijging van de waardering van de derivaten-

het jaar besloten de managerstructuur van de vastrentende

positie aandelen tot circa € 141miljoen ultimo 2008.

waarde portefeuille te wijzigen. De migratie naar de nieuwe structuur is in januari 2009 afgerond.

Het fonds is in 2008 geconfronteerd met het feit dat enerzijds derivaten hebben geholpen om bepaalde balans-

Convertibles

risico’s te mitigeren, maar dat deze derivaten anderzijds

Het belang in converteerbare obligaties is gedurende

nieuwe risico’s hebben geïntroduceerd. Kredietrisico heeft

2007 omgezet in een tactisch belang. Ondanks het teleur-

zich nadrukkelijk gemanifesteerd tijdens de verslagperiode

stellende rendement van 24,2% negatief, presteerde de

maar wordt binnen het fonds gemitigeerd door collateral

manager fors beter dan de benchmark die 29,6% negatief

management.

rendeerde. Met name de focus van de manager op kredietwaardigheid is hier debet aan.

Aandelen Het aandelenrendement van SPT is uitgekomen op een

Corporate Governance

teleurstellende 40,1% negatief. Dit is lager dan het bench-

In het kader van het beleid inzake het stemrecht dat het

markresultaat van 37,7% negatief. Walter Scott heeft even-

bestuur heeft als gevolg van zijn effectenbezit, is besloten

als in 2007 kunnen profiteren van de ontwikkelingen en

tot conformeren aan het stemgedrag zoals dit door de

kende een performance welke aanzienlijk beter was dan de

geselecteerde vermogensbeheerders wordt uitgeoefend.

gehanteerde benchmark. Alle overige managers hebben

Deze aandelenmanagers maken ten behoeve van SPT

het gedurende het jaar moeilijk gehad. Brandes heeft zich

actief gebruik van dit stemrecht. Doel hierbij is het

gedurende het laatste kwartaal sterk hersteld.

beschermen van de belangen van de aandeelhouders, die

20

uiteindelijk de werkelijke eigenaar van een beursgenoteerde onderneming zijn. Door middel van het gebruik van het stemrecht kan de belegger ervoor zorgen dat de belangen van de aandeelhouder en het management op een lijn worden gebracht. De actieve SPT-managers stemden op verzoek van SPT in het verslagjaar bijvoorbeeld op de aandeelhoudersvergaderingen van Aegon, SNS Reaal, Unilever en Mitsubishi UFJ Financial Group l ten aanzien van de benoeming van bestuurders, de beloning van bestuurders en de inkoop van eigen aandelen. Bij de passief beheerde mandaten heeft SPT zich geconformeerd aan het door de beheerder gevolgde beleid. Voorop staat dat er een omgeving dient te bestaan die het management in staat stelt zijn werk zodanig te verrichten dat de aandeelhouderswaarde kan worden gemaximaliseerd. Maatschappelijk verantwoord beleggen SPT streeft naar een maximaal rendement voor de deel nemers. Er is hierbij geen expliciet beleid geformuleerd ten aanzien van maatschappelijk verantwoord beleggen.


21

Risicoparagraaf

Renterisico (S1)

Het fonds wordt bij het beheer van de pensioenverplich-

Pensioenfondsen kennen doorgaans een langere loop-

tingen en de financiering daarvan geconfronteerd met

tijd voor hun verplichtingen dan voor hun bezittingen.

risico’s. De belangrijkste doelstelling van het fonds is het

Vanwege deze mismatch ondervindt een fonds renterisico.

nakomen van de pensioenverplichtingen. Voor het reali-

Immers bij een rentedaling zullen de verplichtingen sterker

seren van deze doelstelling wordt gestreefd naar een toe-

toenemen in waarde dan de bezittingen. Het standaard-

reikende solvabiliteit op basis van de marktwaarde van de

model van DNB bevat voorgeschreven rentescenario’s

pensioenverplichtingen.

(verschuiving actuele rentetermijnstructuur via voorge-

Het belangrijkste risico voor het fonds betreft het solva-

schreven rentefactoren) om het vereist eigen vermogen

biliteitsrisico, ofwel het risico dat het fonds niet beschikt

voor dit risico te bepalen.

over voldoende vermogen ter dekking van de pensioen verplichtingen. De solvabiliteit wordt gemeten zowel op

Om de aanwezige mismatch te beperken, streeft het

basis van algemeen geldende normen als ook naar de

fonds een strategische rente-afdekking van 100% na. Voor

specifieke normen welke door de toezichthouder worden

de vaststelling van het vereist eigen vermogen op basis

opgelegd. Indien de solvabiliteit van het fonds zich

van de strategische verdeling wordt uitgegaan van een

negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat er geen ruimte

strategische rente-afdekking van 100% voor het volledige

beschikbaar is voor eventuele toeslagverlening over de

uitkeringenpatroon van de pensioenverplichtingen. Het

opgebouwde aanspraken en ingegane pensioenen. In

renterisico is daardoor 0%, hetgeen in de praktijk doorgaans

het uiterste geval kan het noodzakelijk zijn dat het fonds

niet realiseerbaar is.

verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten moet verminderen.

De rente-afdekking die SPT ultimo 2008 heeft gerealiseerd is als volgt.

Het tekort op FTK-grondslagen is als volgt:

Bij beperkte rentebewegingen bedroeg de afdekking ultimo december circa 70%. Tegen extreem dalende rente

Buffers:

31-12-2008

was het fonds ultimo december voor nagenoeg 100% beschermd. Dit als gevolg van het sterk in-the-money

S1 Renterisico

60.167

S2 Risico zakelijke waarden

39.602

S3 Valutarisico S4 Grondstoffenrisico S5 Kredietrisico S6 Verzekeringstechnisch risico

0

Zakelijke waardenrisico (S2)

0

De waarden van aandelen en onroerend goed zijn onder-

4.284

hevig aan marktfluctuaties. Fondsen die een deel van hun

36.445

vermogen in dergelijke zakelijke waarden hebben belegd,

Totaal risico (obv wortelformule) Aanwezige buffers

geraken van de swaptionportefeuille.

lopen hierdoor risico. In het standaardmodel is een bere94.434 - 17.683

kening van de gevoeligheid van het eigen vermogen voor zakelijke waarden (S2) voorgeschreven.

Tekort

-102.117

Het neerwaartse risico op zakelijke waarden wordt in belangrijke mate beperkt door een derivatenconstructie die door SPT is geïmplementeerd. Doordat ultimo 2008

Bij de berekening van de buffers past het pensioenfonds

deze positie een aanzienlijke waarde heeft wordt feitelijk

de standaardmethode toe. Voor de samenstelling van de

het opwaartse potentieel van de aandelenportefeuille

beleggingen wordt uitgegaan van de feitelijke asset mix in

beperkt.

de evenwichtssituatie.

22

Valutarisico (S3)

van de schadevoorziening uit hoofde van arbeidsonge-

Valutarisico betreft het risico dat de waarde van de beleg-

schiktheid afwijkt van de veronderstelde vrijval op basis van

gingen in vreemde valuta verslechtert als gevolg van

een revalidatiekans van 20%.

veranderingen van vreemde valutakoersen. De kans dat de wisselkoers van vreemde valuta verslechtert ten opzichte

Liquiditeitsrisico (S7)

van de euro betekent een risico voor een pensioenfonds

Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet tijdig

omdat verplichtingen veelal in euro luiden en bezittingen

en/of niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen worden

(deels) in vreemde valuta. Dit risico is van belang voor

omgezet in liquide middelen, waardoor het fonds op korte

zowel directe posities in een valuta, als voor beleggingen

termijn niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Waar

die gewaardeerd zijn in een andere valuta.

de overige risicocomponenten vooral de langere termijn betreffen (solvabiliteit), gaat het hierbij om de kortere

SPT heeft het valutarisico volledig afgedekt en hoeft

termijn. Dit risico kan worden beheerst door in het strate

daarom geen buffers hiervoor aan te houden.

gische en tactische beleggingsbeleid voldoende ruimte aan te houden voor de liquiditeitsposities.

Grondstoffenrisico (S4)

Bij de monitoring van het liquiditeitsrisico speelt de invul-

SPT belegt niet in grondstoffen en hoeft daarom geen

ling van het cashmanagement een belangrijke rol. Voor

buffers hiervoor aan te houden.

een inactief fonds als SPT verdient de beheersing van het liquiditeitsrisico de aandacht aangezien er geen premie-

Kredietrisico (S5)

inkomsten meer zijn die de liquiditeit waarborgen. In het

Bij het kredietrisico dient het effect van de kredietwaardig-

geval van SPT moet de liquiditeit worden gewaarborgd

heid van de tegenpartij tot uitdrukking te komen.

door de verhandelbaarheid van de beleggingen. Ultimo

Het kredietrisico komt tot uitdrukking in de zogenaamde

2008 zijn er voldoende obligaties, die onmiddellijk te gelde

creditspread. Deze spread is het verschil tussen de uitkering

kunnen worden gemaakt om eventuele onvoorziene uit-

die afhangt van de kredietwaardigheid van de tegenpartij

stroom van geldmiddelen te financieren.

en een uitkering die met volledige zekerheid, risicovrij, tot uitkering zal komen. De creditspread voor SPT is 1,47%.

Concentratierisico (S8) Wanneer een adequate spreiding van activa en passiva

Met betrekking tot niet-beursgenoteerde beleggingen, met

ontbreekt, lopen fondsen concentratierisico. Ten behoeve

name OTC-derivaten, wordt door het fonds enkel gewerkt

van hun risicomanagement dienen fondsen rekening te

met tegenpartijen daarmee ISDA/CSA-overeenkomsten zijn

houden met concentratierisico, hetgeen kan resulteren in

afgesloten zodat posities van het fonds adequaat worden

het aanhouden van een reserve in het eigen vermogen.

afgedekt door onderpand. SPT heeft ultimo 2008 geen beleggingen bij tegen Verzekeringstechnisch risico (S6)

partijen met uitzondering van de Nederlandse staat in de

Naast de financiële risico’s staat het fonds bloot aan ver-

portefeuille die meer dan 2% van het belegd vermogen

zekeringstechnische risico’s, waarvan het langlevenrisico

uitmaken.

het belangrijkste is. Bij de bepaling van de voorziening

Binnen de derivatenconstructie bedroeg de vordering op

pensioenverplichtingen worden prudente veronderstel-

de tegenpartijen circa 19% van het totaal belegd vermo-

lingen gehanteerd waaronder ervaringssterfte alsmede

gen. Dit risico is gemitigeerd door het stellen van collateral.

toekomstige verbetering van de levensverwachting door gebruik van de zogenaamde prognosetafel AG 2005-2050.

Operationeel risico (S9)

Verzekeringstechnische risico’s rondom kortlevenrisico

Het operationeel risico is het risico op verlies als resultaat

en arbeidsongeschiktheidsrisico’s zijn beperkt aangezien

van inadequate of foutieve interne processen, mensen

SPT een slapend fonds is zonder actieve deelnemers. Met

en systemen of als gevolg van externe gebeurtenissen.

betrekking tot het arbeidsongeschiktheidsrisico bestaat het

Operationele risico’s hebben een negatieve impact op

verzekeringstechnisch risico indien de gerealiseerde vrijval

een goede uitvoering van de pensioenregeling. Voor


23

deze operationele risico’s geldt wel dat een verregaande

processen, informatieverschaffing en te leveren diensten

reductie onevenredig veel inspanning en kosten met zich

vastgelegd in een Service Level Agreement (SLA). In een

mee kan brengen. De operationele uitvoering geschiedt

SLA worden tenminste ook afspraken vastgelegd over

door AZL N.V. Deze partij heeft een SAS 70-verklaring (type

de administratieve organisatie, de autorisatie en procura-

I en II). Door het overleggen van deze verklaring toont

tiesystemen en de interne controle van de uitvoerende

AZL N.V. aan het bestuur van het pensioenfonds én aan de

organisatie.

accountant van het pensioenfonds aan, dat de uitvoering

Voor wat betreft de uitbestedingsrisico’s kan worden

‘in control’ is. Het overleggen van de SAS 70-verklaring

opgemerkt dat het bestuur in het verslagjaar overleg heeft

is mede ter uitvoering van de Beleidsregel ‘Uitbesteding

gevoerd met AZL N.V. over de kwaliteit van de dienst

Pensioenfondsen’ waarin DNB heeft vastgesteld dat een

verlening inclusief de SLA.

pensioenfonds dat zijn administratie uitbesteedt aan een uitvoerder verantwoordelijk is en blijft voor een juiste

Voor de meeste relevante processen is door AZL N.V. een

administratie.

beschrijving van de AO/IC opgesteld, die heeft geleid tot

Op basis van de bevindingen van de accountant van SPT

een beschrijving van de beheersingsmaatregelen voor de

heeft het bestuur in het verslagjaar vastgesteld dat de

betreffende processen.

SAS70 type I en II-verklaringen van AZL voor SPT toereikend

Voorts wordt het bestuur door middel van periodieke

zijn.

rapportages van zowel de uitvoeringsorganisatie als externe adviseurs in staat gesteld de risico’s en fondssituatie

Uitbesteding en de risico’s die hiermee

goed te monitoren.

samenhangen Het bestuur heeft onder behoud van zijn verantwoordelijk-

Juridische risico’s

heden een aantal werkzaamheden structureel uitbesteed.

Een pensioenfonds loopt het risico in rechte aangesproken

De uitbesteding van werkzaamheden aan een derde partij

te worden. Ten einde dit risico te beperken past het bestuur

heeft tot gevolg dat het bestuur geen directe gezags

onder meer de volgende maatregelen toe.

verhouding heeft met de personen die bij de derde partij

1. Het fonds huurt waar nodig externe juridische adviezen

feitelijk en dagelijks zijn belast met de uitvoering van die werkzaamheden. Het bestuur heeft voorts geen rechtstreeks zicht op en voert geen directe controle uit op administratieve processen, zoals uitbetaling van pensioenen,

in. 2. Het fonds heeft een bestuurdersaansprakelijkheids verzekering afgesloten. 3. Het fonds ziet erop toe dat besluitvorming consistent

pensioenberekeningen e.d. Het bestuur erkent voorts dat

en goed gedocumenteerd plaatsvindt. Deze documen-

aan de uitbesteding het risico is verbonden van disconti-

tatie zorgt ervoor dat ook derden de inhoud en werking

nuïteit van de dienstverlening door AZL N.V. Op basis van

van dit beleid kunnen volgen.

de jaarcijfers kan het bestuur zich een oordeel vormen over

4. Het fonds werkt volgens een communicatieplan. Dit

de continuïteit. Daarnaast vindt er informatie-uitwisseling

plan bewaakt de wettelijk verplichte communicatie-

over de financiële soliditeit van AZL tussen SPT en AZL N.V.

momenten. Middels het planmatig uitvoeren wordt

plaats via de Raad van Deelnemers van AZL.

bewaakt dat de communicatie van het fonds aan de

Bij alle uitbestedingsactiviteiten conformeert het fonds zich volledig aan de regelgeving van DNB op het gebied van

eisen van de wet voldoet. 5. Met alle externe partijen zijn of worden contractuele

uitbesteding. Het fonds beschikt voor de meeste extern uit

afspraken gemaakt. Partijen dienen regelmatig te

te voeren activiteiten over een uitbestedingsovereenkomst

rapporteren over het wel of niet nakomen van de

die voldoet aan het bij of krachtens artikel 43 van de Wet verplichte beroepspensioenregeling bepaalde. Momenteel

gemaakte afspraken. 6. Jaarlijks vinden er controles plaats door actuaris en

is AZL in onderhandeling met de externe fondsbeheerders

accountant op de uitvoering door het fonds. Materiële

waarmee nog geen uitbestedingsovereenkomst is geslo-

onvolkomenheden worden door hen gerapporteerd.

ten. In voorkomende gevallen worden met de uitvoerende organisatie nadere afspraken betreffende procedures,

24

In het algemeen draagt het bestuur er zorg voor dat het

Het bestuur streeft naar een zodanige invulling van haar

voldoende kennis en kunde bezit om zijn verantwoordelijk-

beleid dat jaarlijks wordt voldaan aan de eisen ten aan-

heid te kunnen dragen.

zien van de financiële positie. Om dit te bewerkstelligen beschikt het bestuur over de volgende sturingsmiddelen:

In de langlopende procedures tegen een ex-medewerker

–– de hoogte van de toekomstige toeslagverlening;

van SPT heeft het Hof te Amsterdam in de hoofdzaak uitein-

–– het beleggingsbeleid.

delijk uitspraak gedaan in december 2008. Na overleg met de juridische adviseurs is door het bestuur besloten niet in

De invloed van deze sturingsmiddelen op de financiële

cassatie te gaan, waarmee de zaak is gesloten.

positie van het fonds wordt jaarlijks geëvalueerd. Bij deze evaluatie speelt zowel de huidige financiële positie als de

Beheersing van de risico’s

financiële positie van het fonds in de toekomst een rol.

Beheersing van het tegenpartijrisico vindt plaats door het vragen van extra zekerheden zoals onderpand. Ter afdek-

In het kader van de opleidingsactiviteiten van het SPT-

king van het settlementrisico wordt door het fonds enkel

bestuur in oktober 2008 heeft DNB een presentatie

belegd in markten waar een voldoende betrouwbaar

verzorgd over de uitvoering van het toezicht op SPT.

clearing- en settlementsysteem functioneert. Voordat in

Hierbij is nader ingegaan op de risicoanalysemethode FIRM

nieuwe markten wordt belegd, wordt eerst onderzoek

(Financiële Instellingen Risicoanalyse Methode) die door

gedaan naar de waarborgen op dit gebied.

DNB wordt toegepast bij de beoordeling van financiële instellingen.

In het verslagjaar is aandacht gegeven aan de opzet en

Op de gebieden waar DNB tot het bepalen van een score is

inrichting van de organisatie, inclusief de interne beheer-

gekomen, scoort SPT overwegend een 2 op een schaal van

sing van risico’s. Het bestuur heeft de risico’s van het fonds

1 tot 4 (waarbij 1 staat voor een laag risico in combinatie

geanalyseerd en een beschrijving c.q. analyse van deze

met een sterke beheersing en 4 staat voor een hoog risico

risico’s opgenomen in de in 2008 aan de pensioenwet

in combinatie met een zwakke beheersing). SPT scoort een

geving aangepaste ABTN van het fonds.

1 voor solvabiliteitsbeheer; met een 2 beoordeelde gebieden zijn beheer en organisatie, management van het fonds,

Voor wat betreft de financiële risico’s kan worden

matching/renterisico, verzekeringstechnisch- en juridisch

opgemerkt dat het bestuur wekelijks door

risico.

AZL Vermogensbeheer wordt voorzien van managementinformatie met betrekking tot de ontwikkeling van de financiële positie van het fonds. Op maandbasis en meer gedetailleerd op kwartaalbasis wordt het bestuur voorzien van informatie met betrekking tot de status van de beleggingsportefeuille. De beheerders worden gemonitored door AZL Vermogensbeheer. Op kwartaalbasis vindt hierover terugkoppeling aan het bestuur plaats. De ontwikkeling van de beleggingsportefeuille, het risicobeleid en de verplichtingen worden op kwartaalbasis samengevat in een dekkingsgraadrapportage. Hierbij worden de boven genoemde risico’s afzonderlijk weergegeven.


25

Utrecht, 7 mei 2009

Het bestuur

A.V. van Gool

J.A. van Bentum

voorzitter

secretaris

26


Verklaring verantwoordingsorgaan

Hoewel ook SPT de negatieve gevolgen van de crisis op de

De Algemene Vergadering van de Beroepspensioen

financiële markten heeft ondervonden, hebben deze optie-

vereniging van Tandartsen en Tandarts-specialisten

constructies voorkomen dat de financiële positie van SPT te

treedt op als verantwoordingsorgaan voor Stichting

veel onder druk kwam.

Pensioenfonds Tandartsen en Tandarts-specialisten (hierna:

De afdekkingstrategie heeft dus goed gewerkt. Het VO

SPT). Het verantwoordingsorgaan (hierna: VO) heeft kennis

heeft van het bestuur van SPT begrepen dat zonder deze

genomen van het jaarverslag en de jaarrekening 2008

strategie de dekkingsgraad van het pensioenfonds circa

van SPT. Daarnaast is in de vergadering van het VO van

20% lager zou zijn dan momenteel het geval is. Desondanks

29 juni 2009 door het bestuur van SPT aan het VO een

is het fonds wel in de situatie van onderdekking terecht

mondelinge toelichting gegeven op onder meer:

gekomen waardoor een herstelplan moest worden

–– de financiële positie van het fonds;

ingediend.

–– de inrichting van de bestuurlijke organisatie van het

Het VO heeft kennisgenomen van dit herstelplan en heeft

fonds;

verder daarover geen opmerkingen.

–– de inhoud van het nadere herstelplan dat bij DNB is ingediend.

Voorts constateert het VO dat de externe accountant heeft geoordeeld dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft

Het VO heeft vooral willen beoordelen of het bestuur van

van de grootte en de samenstelling van het vermogen van

SPT gedurende het jaar 2008 in control is geweest over het

het fonds per 31 december 2008 en van het resultaat over

pensioenfonds. Met name gaat het erom of het bestuur

2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW, en dat er

gedurende de woelige ontwikkelingen op de financiële

geen bevindingen zijn gerapporteerd door de accountant

markten steeds adequaat heeft gehandeld. Het gaat in het

die reden geven tot zorg.

bijzonder om de volgende vragen:

Op grond van de overhandigde stukken, de aanvullende

1. Was het bestuur begin 2008 voorbereid op een

mondelinge toelichting en de beantwoording van vragen

scenario zoals zich dat in 2008 heeft voorgedaan en op

is het VO van mening dat het fonds zijn zaken goed op orde

welke wijze is dit gebeurd?

heeft.

2. Hebben de getroffen maatregelen ook effectief gewerkt en kan dit ook worden gekwantificeerd? de heer W.F.E. Klaassen Vooropgesteld moet worden dat nagenoeg geen enkel

voorzitter

pensioenfonds begin 2008 was voorbereid op een scenario zoals zich dat in 2008 heeft voorgedaan. Het VO heeft geconstateerd dat SPT in haar strategisch beleggings-

de heer B. Akkerman

beleid maatregelen heeft genomen om effecten van de

secretaris

gebeurtenissen, zoals die zich in 2008 hebben voorgedaan, zoveel mogelijk te beperken. Dit blijkt uit het feit dat het fonds het neerwaarts risico van de rente, het neerwaarts risico van aandelen en het valutarisico geheel of grotendeels heeft afgedekt.


27

Reactie op verklaring verantwoordingsorgaan Over het jaar 2008 treedt de Algemene Vergadering van de Beroepspensioenvereniging Tandartsen en Tandartsspecialisten (hierna: de Algemene Vergadering) op als Verantwoordingsorgaan voor Stichting Pensioenfonds Tandartsen en Tandarts-specialisten (hierna: SPT). Het bestuur van SPT is verheugd over het positieve oordeel van de Algemene Vergadering met betrekking tot het door het bestuur gevoerde beleid in 2008. Dit geldt met name de constatering van de Algemene Vergadering dat het bestuur met in het bijzonder de afdekkingsstrategie adequaat heeft gehandeld ten opzichte van de woelige ontwikkelingen op de financiële markten. Het bestuur kan zich uiteraard vinden in dit oordeel. Aldus vastgesteld en ondertekend door het bestuur van SPT d.d. 29 juni 2009 te Utrecht.

de heer A.V. van Gool voorzitter

de heer J.A. van Bentum secretaris

28

Jaarrekening


29

Balans per 31 december (na bestemming saldo; in duizenden euro)

Activa

2008

2007

Beleggingen voor risico pensioenfonds [1]

Zakelijke waarden

425.073

677.369


617.189

629.474

Derivaten

278.140

24.092

1.320.402

1.330.935

Vorderingen en overlopende activa [2]

15.029

15.828

Liquide middelen [3]

8.334

10.085

1.343.765

1.356.848

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal

30

onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.

Passiva

2008

Stichtingskapitaal en reserves

Algemene reserve [4]

-17.683

185.884

Herwaarderingsreserve [5]

0

14.279

2007

-17.683

200.163

Voorziening pensioenverplichtingen voor

risico pensioenfonds [6]

1.359.371

1.141.071

Kortlopende schulden en overlopende passiva [7]

2.077

15.614

1.343.765

1.356.848

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal

onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.


31

Staat van baten en lasten (in duizenden euro)

2008

Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds

Directe beleggingsopbrengsten [8]

33.766

37.102

Indirecte beleggingsopbrengsten [9]

12.376

-32.032

Kosten van vermogensbeheer [10]

-4.924

-6.673

2007

Pensioenuitkeringen [11]

41.218

-1.603

-39.131

-35.681

Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor

risico pensioenfonds [12]

Toeslagverlening

74

-17.855

Rentetoevoeging

-52.443

-48.017

Ontrekking voor pensioenuitkeringen

39.081

35.679

Ontrekking voor pensioenuitvoeringskosten

1.172

1.077

Wijzigen marktrente

-207.734

93.185

Overige mutatie voorziening pensioenverplichtingen

1.045

-3.958

Wijzigen sterftetrend

505

0

-218.300

60.111

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten [13]

-1.645

-1.233

Overige baten en lasten [14]

12

101

Saldo van baten en lasten

-217.846

21.695

Bestemming van het saldo

Algemene reserve

-203.567

13.850

Herwaarderingsreserve

-14.279

7.845

-217.846

21.695

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de staat van baten en lasten, die een

32

integraal onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.

Kasstroomoverzicht (in duizenden euro)

2008

Pensioenactiviteiten Uitgaven

Uitgekeerde pensioenen

-39.016

-35.725

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

-1.361

-1.485

-40.377

Ontvangsten Directe beleggingsopbrengsten

33.906

48.354

Verkopen en aflossingen beleggingen

1.339.057

1.192.191

Overig

608

37.368

-37.210

Beleggingsactiviteiten

2007

1.373.571

1.277.913

Uitgaven Aankopen beleggingen -1.328.690

-1.149.518

Kosten van vermogensbeheer

-4.924

-6.673

Overig

-1.331

-99.269

-1.334.945

-1.255.460

Mutatie geldmiddelen

-1.751

-14.757

Saldo geldmiddelen 1 januari

10.085

24.842

Saldo geldmiddelen 31 december

8.334

10.085


33

Grondslagen voor de waardering en de bepaling van het resultaat

uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen

Algemeen

worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de

Overeenstemmingsverklaring

schatting wordt herzien, indien de herziening alleen voor

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de

die periode gevolgen heeft, of in de periode van herziening

wettelijke bepalingen zoals deze zijn opgenomen in Titel 9

en toekomstige perioden, indien de herziening gevol-

Boek 2 BW en met inachtneming van de Richtlijnen voor de

gen heeft voor zowel de verslagperiode als toekomstige

Jaarverslaggeving.

perioden.

Stelselwijziging

Vreemde valuta

Met de invoering van de Pensioenwet en de overeenkom-

Activa en verplichtingen in vreemde valuta’s worden

stige wijziging van de Wet verplichte beroepspensioen

omgerekend naar euro’s tegen de koers per balansdatum.

regeling worden per 1 januari 2007 beleggingen en

Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen

pensioenverplichtingen gewaardeerd op marktwaarde.

reële waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties

Het fonds heeft vorig boekjaar gebruik gemaakt van de

in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers

mogelijkheid om in plaats van het opnemen van verge-

per transactiedatum.

lijkende cijfers voor de balans en de staat van baten en lasten, te volstaan met een toelichting op de voornaamste

Financiële beleggingen

componenten van het cumulatieve effect en deze als recht-

Onder de financiële beleggingen worden verantwoord

streekse mutatie in het eigen vermogen te verwerken per

de aandelen (waaronder begrepen de converteerbare

1 januari 2007.

obligaties), de vastrentende waarden (de obligaties en de leningen op schuldbekentenis) alsmede de finan

Waardering

ciële derivaten. Deze beleggingen zijn alle gewaardeerd tegen de beurswaarde danwel –bij gebreke daarvan–

Algemeen

tegen de berekende reële waarde, deze waarde wordt

Beleggingen en pensioenverplichtingen worden gewaar-

bepaald met behulp van marktconforme en toetsbare

deerd op actuele waarde. Overige activa en passiva worden

waarderingsmodellen.

gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Baten en lasten worden toegerekend aan het

Voorziening pensioenverplichtingen

boekjaar waarop deze betrekking hebben.

De voorziening pensioenverplichtingen is gelijk aan de contante waarde per de balansdatum van de pensioen

Schattingen en veronderstellingen

verplichtingen, volgens de opgebouwde rechtenmethode,

De opstelling van de jaarrekening in overstemming met

inclusief de verstrekte toeslagen jegens deelnemers, pen-

Titel 9 Boek 2 BW vereist dat het bestuur oordelen vormt en

sioentrekkenden en hun nagelaten betrekkingen, alsmede

schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed

de verplichtingen uit hoofde van de premievrijstellings

zijn op de toepassing van grondslagen en de gerappor-

regeling wegens arbeidsongeschiktheid. De berekening is

teerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten

gebaseerd op de volgende actuariële grondslagen:

en lasten. De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en

Overlevingstafels

verschillende andere factoren die gegeven de omstandig-

AG Prognosetafel 2005-2050 met toepassing van

heden als redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hier-

ervaringssterfte.

van vormen de basis voor het oordeel over de boekwaarde van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze

34

Arbeidsongeschiktheidsvoorziening De voorziening pensioenverplichtingen is vastgesteld als de contante waarde van de tijdsevenredig opgebouwde pensioenaanspraken. Voor de arbeidsongeschikte deel nemers is de voorziening pensioenverplichtingen gebaseerd op 80% van de toekomstige premies met een jaarlijkse stijging van 4%. Reservering partnerpensioen De partnerfrequentie vóór pensioeningang is gesteld op 100%; daarna wordt uitgegaan van de feitelijke aan wezigheid van de medeverzekerde. Kostenopslag Voor kosten zijn de verplichtingen met een opslag van 2% voor excassokosten en een opslag van 1% voor uitvoeringskosten verhoogd. De totale kostenopslag bedraagt derhalve 3%. Rekenrente De rentetermijnstructuur ultimo 2008 zoals gepubliceerd door DNB. Leeftijdsverschil Voor latente pensioenverplichtingen jegens overlevende partners wordt de man drie jaar ouder verondersteld dan de vrouw. Voorziening administratiekosten pensioenen Met de aanpassing van de excassokostenopslag komt de voorziening administratiekosten pensioenen te vervallen. Opbrengsten en kosten De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben, met uitzondering van de dividenden die in het jaar van ontvangst in de resultaten worden opgenomen.


35

Toelichting op de balans per 31 december (in duizenden euro) Activa [1]

Beleggingen voor risico pensioenfonds

Categorie

Stand

ultimo

2007

Aankopen/

Verkopen/ Gerealiseerd

Ongerea-

Stand

resultaat

liseerd

ultimo

kingen

resultaat

2008

verstrek- aflossingen

Zakelijke waarden

Aandelen

574.484

335.682

-316.769

-59.090

-186.737

347.570

Converteerbare obligaties

102.885

66.474

-69.641

-6.712

-15.503

77.503

677.369

402.156

-386.410

-65.802

-202.240

425.073


Obligaties

583.505

864.880

-904.372

2.338

35.484

581.835

Leningen op schuldbekentenis

38.769

233

-5.871

170

353

33.654

Deposito’s

7.200

0

-5.500

0

0

1.700

629.474

865.113

-915.743

2.508

35.837

617.189

Financiële derivaten

Valutatermijncontracten

7.212

36.018

0

-43.230

25.612

25.612

Aandelenopties

12.215

19.836

-36.019

34.726

110.455

141.213

Swaptions

4.666

5.566

0

-45

58.769

68.956

Herrubricering Swaps

0

0

0

0

0

42.359

24.093

61.420

-36.019

-8.549

194.836

278.140

1.330.936

1.328.689

-1.338.172

-71.843

28.433

1.320.402

-12.543

0

0

0

54.902

42.359

0

-42.359

Belegd vermogen activa zijde


Swaps

Herrubricering Swaps

Belegd vermogen passiva zijde

-12.543

0

0

0

54.902

0

Totaal belegd vermogen

1.318.393

1.328.689

-1.338.172

-71.843

83.335

1.320.402

36

Ter afdekking van de valutarisico’s op de effectenportefeuille door de vermogensbeheerders zijn valutatermijntransacties gesloten. Het gaat om contracten voor de afdekking van de US Dollar, Britse Pond, Japanse Yen en Zwitsere Franc in totaal voor een nominaal bedrag ad € 296,8 miljoen.

Bedrag

Einddatum

x € 1 miljoen

contract

238,6 30-1-2009

58,2 27-2-2009

Het ongerealiseerde resultaat per balansdatum, ad € 25,6 miljoen berekend tegen de ultimo van het jaar geldende valutakoersen staat hierboven vermeld in het verloop van de valutatermijncontracten.


37

38

9.418 36.489 5.718 7.602 4.455

347.570

SEK

HKD

Overig valuta

37.259

GBP

JPY

170.920

USD

CHF

75.709

EUR

77.503

0

0

0

3.936

2.158

0

63.677

7.732

210.169

0

0

0

0

0

0

0

210.169

581.835

0

0

0

0

0

0

0

581.835

obligaties

Obligaties

Opties

bare

Aandelen Converteer-

Valuta

Allocatie naar valuta en beleggingssoort

Swaps

33.654

0

0

0

0

0

0

0

33.654

bekentenis

42.359

0

0

0

0

0

0

0

42.359

schuld-

op

Leningen

Valuta-

25.612

0

0

0

-38.877

-11.144

-33.518

-213.303

322.454

contracten

termijn-

1.700

0

0

0

0

0

0

0

1.700

Deposito’s

1.320.402

4.455

7.602

5.718

1.548

432

3.741

21.294

1.275.612

Totaal


39

55.663 113.073 36.489 6.666 59.970

347.570

Europa ex EUR

Noord-Amerika

Japan

Pacific ex Japan

Andere regio’s

75.709

Europa EUR

77.503

0

0

3.936

63.677

2.158

7.732

210.169

0

0

0

0

0

210.169

581.835

0

0

0

0

0

581.835

obligaties

Obligaties

Opties

bare

Aandelen Converteer-

Regio

Allocatie naar regio

Swaps

33.654

0

0

0

0

0

33.654

bekentenis

42.359

0

0

0

0

0

42.359

schuld-

op

Leningen

Valuta-

25.612

0

0

-38.877

-213.303

-44.662

322.454

contracten

termijn-

1.700

0

0

0

0

0

1.700

Deposito’s

1.320.402

59.970

6.666

1.548

-36.553

13.159

1.275.612

Totaal

[2]

2008

2007

Vorderingen en overlopende activa

Lopende intrest en dividend

Effecten

12.742

Intrest banken

73

66

Dividend

662

923

14.157

13.477

15.146

Overige vorderingen

Beleggingen

830

106

Terug te vorderen dividendbelasting

698

502

Overige vorderingen

24

74

Totaal vorderingen en overlopende activa

[3]

1.552

682

15.029

15.828

8.334

10.085

Liquide middelen

Banken

Passiva [4]

Reserves Algemene reserve

Stand per 1 januari

185.884

123.957

Mutatie effect overgang APP naar FTK

0

48.077

Mutatie verdeling resultaat

-203.567

13.850

[5]

Stand per 31 december

-17.683

185.884

Herwaarderingsreserve 1)

Stand per 1 januari

14.279

6.434

Mutatie verdeling resultaat

-14.279

7.845


0

14.279

Totaal reserves

-17.683

200.163

1)

Ultimo 2008 is het saldo van de herwaarderingsreserve nihil (ultimo 2007 bedroeg deze 14.279). Deze reserve wordt gevormd voor beleggingen die gewaardeerd zijn tegen

marktwaarde en waarvooor geen frequente marktnotering beschikbaar is.

40

Het minimaal vereist vermogen bedraagt

2008

2007

104,0%

104,0%

Het vereist vermogen bedraagt

106,9%

111,7%

98,7%

117,5%

De dekkingsgraad is

Ultimo 2008 is voor SPT sprake van een reservetekort. SPT zal een herstelplan indienen bij DNB. Voor verdere uitleg wordt verwezen naar het bestuursverslag. [6]

Voorziening pensioenverplichtingen voor

risico pensioenfonds

De voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds

is als volgt opgebouwd:

Deelnemers

877.060

713.531

Pensioengerechtigden

482.311

409.593

Indexering

0

17.947

1.359.371

1.141.071

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds

Stand per 1 januari

1.141.071

1.220.833

Stelselwijziging

0

-19.650

Mutatie boekjaar

218.300

-60.111

1.359.371

1.141.071

Overige technische voorzieningen

Voorziening aanpassing sterftetafels

Stand per 1 januari

0

25.621


0

-25.621


0

0

Overige voorzieningen

Voorziening Administratiekosten

Stand per 1 januari

0

2.806


0

-2.806


0

0


41

[7]

2008

Kortlopende schulden en overlopende passiva Beleggingen

470

1.802

Derivaten

0

12.543

Uitkeringen

170

138

Loonheffing

678

624

Sociale lasten

142

112

Overige crediteuren

617

395

2007

2.077

15.614

Niet uit de balans blijkende verplichtingen Het pensioenfonds maakt in overeenstemming met het stategisch beleggingsbeleid gebruik van derivaten voor beheersing van de valuta-, rente- en aandelenrisico’s op totaal portefeuilleniveau.

Dit zijn respectievelijk valutatermijncontracten voor de beheersing van valutarisico’s, intrest rate swaps en swaptions voor renteïmmunisatie en aandelenopties voor de beheersing van het aandelenrisico. Onderstaande tabel geeft een nadere specificatie van de gehanteerde instrumenten op geaggregeerd niveau.

Omschrijving

Long

Short

Netto

Actuele

Contract-

Contract-

Contract-

waarde

omvang

omvang

omvang

Beheersing renterisico

Swaps

347.000

141.000

0

42.359

Swaptions

549.000

0

0

68.956

323.000

-296.842

322.454

25.612

401.500

325.000

0

141.213

Beheersing valutarisico

Forwards

Beheersing aandelenrisico

Opties Ter zake van de swaps, swaptions en aandelenopties bedroeg de waarde van de ontvangen zekerheden (collateral) ultimo 2008 € 237.880.383,02. De waarde van de gegeven zekerheid ultimo 2008 is nihil.

42

Bruikleen effecten Het pensioenfonds heeft in 2008 tot en met het derde kwartaal effecten uitgeleend in het kader van een “securities lending” overeenkomst. Voor dit uitlenen van effecten ontving het pensioenfonds een vergoeding. De activiteiten rondom het uitlenen van effecten zijn aan het einde van het derde kwartaal volledig beëindigd en alle uitgeleende effecten werden in dat kader teruggehaald.


43

Toelichting op de staat van baten en lasten (in duizenden) Bezoldiging bestuursleden De bestuursleden van SPT hebben in 2008 gezamenlijk een kostenvergoeding van 69 ontvangen. Personeel Gedurende het boekjaar 2008 had SPT geen personeel in dienst.

Baten en lasten [8]

2008

Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds Directe beleggingsopbrengsten Dividend

15.355

13.469

Intrest financiële beleggingen

17.558

22.339

Intrest kortlopende beleggingen

184

241

Intrest liquiditeiten

669

1.053

[9]

33.766

• Gerealiseerde resultaten: – zakelijke waarden

– vastrentende waarden

2.508

-4.651

– derivaten

-8.549

33.916

– valutaresultaten

885

-3.212

-65.803

20.755

-202.240

-68.331

• Niet-gerealiseerde resultaten:

– zakelijke waarden

– vastrentende waarden

35.837

-1.805

– derivaten

249.738

-8.704

[10]

12.376

Bijdragen in kosten vermogensbeheer

115

99

Bewaarloon effecten

-960

-1.200

Beheerloon

-4.079

-5.572

44

-32.032

Kosten van vermogensbeheer

37.102

Indirecte beleggingsopbrengsten

2007

Totaal beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds

-4.924

-6.673

41.218

-1.603

[11]

2008

2007

Pensioenuitkeringen Pensioenen

– ouderdomspensioen

-30.771

-27.694

– partnerpensioen

-8.113

-7.760

– wezenpensioen

-204

-176

Andere uitkeringen

– afkoopsommen

-9

-9

– overige

-34

-42

[12]

-39.131

-35.681

-218.300

60.111

Mutaties voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds

[13]

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

Administratiekosten

-772

-287

Actuariskosten

-129

-119

Accountantskosten

-33

-60

Juridische kosten

-223

-213

Vergoeding bestuur

-69

-70

Risicomanagement

-67

-69

Overige kosten

-352

-415

1)

[14]

-1.233

Overige baten en lasten Saldo overige lasten en baten

12

1)

-1.645

101

12

101

De accountantskosten bestaan volledig uit kosten voor de wettelijke controle van de jaarrekening en verslagstaten.


45

Actuariële analyse van het resultaat

De ontwikkeling van het fonds in het boekjaar volgt uit de hierna

2008

2007

gegeven analytische verlies- en winstrekening.

Resultaat op intrest

-11.225

-49.620

Toeslagverlening

74

-17.855

Sterftekansen

-1.144

-3.325

Arbeidsongeschiktheid

-86

65

Administratiekosten

-473

-156

Mutaties

-324

-599

Overigen

3.066

0

Wijziging rentetermijnstructuur

-207.734

93.185

Utrecht, 7 mei 2009

Het bestuur

A.V. van Gool

J.A. van Bentum

voorzitter

secretaris

46

-217.846

21.695

Overige gegevens

Resultaatbestemming Resultaatverdeling Het bestuur heeft besloten het resultaat over het boekjaar 2008 als volgt te verdelen:

2008

Herwaarderingsreserve

-14.279

Algemene reserve

-203.567

_______

-217.846


47

Actuariële verklaring

Oordeel De bevindingen van de accountant ten aanzien van de

Opdracht

door het pensioenfonds verstrekte administratieve basis

Door Stichting Pensioenfonds Tandartsen en

gegevens zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt

Tandarts-specialisten te Utrecht is aan Watson Wyatt B.V.

heb aanvaard.

de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Wet verplichte beroeps

Met inachtneming van het voorafgaande en navolgende

pensioenregeling over het boekjaar 2008.

ben ik van oordeel dat is voldaan aan de artikelen 121 tot en met 135 van de Wet verplichte beroepspensioenrege-

Gegevens

ling, met uizondering van de artikelen 126, 127 en 128.

De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn

De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de

verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoor-

beschreven berekeningregels en uitgangspunten, toe-

delijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de

reikend vastgesteld. Het eigen vermogen van het pen

toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van

sioenfonds is op de balansdatum lager dan het wettelijk

de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële

minimaal vereist eigen vermogen. Het eigen vermogen

gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening.

van het pensioenfonds is op de balansdatum lager dan het

In overeenstemming met de richtlijn “Samenwerking

wettelijk vereist eigen vermogen.

tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van

Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van

verantwoordingen van verzekeringsinstellingen” heeft de

de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake

accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over

van een dekkingstekort en een reservetekort. Vanwege de

de betrouwbaarheid en de volledigheid van de admini-

omvang van het dekkingstekort zijn de technische voor

stratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die

zieningen niet volledig door waarden gedekt.

voor mijn oordeelsvorming van belang zijn. De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds Werkzaamheden

Tandartsen en Tandarts-specialisten is naar mijn mening

Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of

onvoldoende, vanwege een dekkingstekort. Daarbij is

is voldaan aan de artikelen 121 tot en met 135 van de

bepalend de mate van waarschijnlijkheid dat het pensioen-

Wet verplichte beroepspensioenregeling. Als onderdeel

fonds zal kunnen voldoen aan de verplichtingen, aange-

daarvan:

gaan tot balansdatum, in aanmerking nemend het streven

–– heb ik ondermeer onderzocht of de technische voor-

inzake toeslagen, zoals aan verzekerden meegedeeld en de

zieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het

in wet- en regelgeving opgenomen criteria.

vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en –– heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogens positie van het pensioenfonds.

Amstelveen, 7 mei 2009

Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten

drs. R. Westhoff AAG

geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen zal kunnen nakomen. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel.

48

verbonden aan Watson Wyatt B.V.

Aan: Bestuur van Stichting Pensioenfonds Tandartsen en

rieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoor-

deling neemt de accountant in aanmerking het voor het

Tandarts-specialisten

opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersings-

Accountantsverklaring

systeem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gege-

Verklaring betreffende de jaarrekening

ven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel

Wij hebben de jaarrekening 2008 van Stichting

hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het

Pensioenfonds Tandartsen en Tandarts-specialisten te

interne beheersingssysteem van de stichting. Tevens omvat

Utrecht bestaande uit de balans per 31 december 2008 en

een controle onder meer een evaluatie van de aanvaard-

de staat van baten en lasten over 2008 met de toelichting

baarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële

gecontroleerd.

verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de stichting heeft gemaakt, alsmede een

Verantwoordelijkheid van het bestuur

evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.

Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-

resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het

informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons

opstellen van het bestuursverslag, beide in overeenstem-

oordeel.

ming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand

Oordeel

houden van een intern beheersingssysteem relevant voor

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld

het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarreke-

van de grootte en de samenstelling van het vermogen

ning van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen

van Stichting Pensioenfonds Tandartsen en Tandarts-

afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of

specialisten per 31 december 2008 en van het resultaat

fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare

over 2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden

Verklaring betreffende andere wettelijke

redelijk zijn.

voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties

Verantwoordelijkheid van de accountant

Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel

2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het bestuursverslag,

over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij

voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met

hebben onze controle verricht in overeenstemming met

de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit

Utrecht, 7 mei 2009

te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

KPMG ACCOUNTANTS N.V.

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter

M.J. Vredenduin RA

verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van mate-


49

50

Bijlagen

Beleggingsoverzichten Overzicht belegd vermogen (in duizenden euro)

2008

2007

€

%

Norm 1)

€

%

Norm

Zakelijke waarden

Aandelen

347.570

26,3

40,0

574.484

43,6

40,0

Converteerbare obligaties

77.503

5,9

10,0

102.885

7,8

10,0

Totaal zakelijke waarden

425.073

32,2

50,0

677.369

51,4

50,0


Staatsobligaties

549.041

41,6

50,0

583.505

44,3

50,0

Bedrijfsobligaties

32.794

2,5

0,0

0

0,0

0,0

Leningen op schuldbekentenis

33.654

2,5

0,0

38.769

2,9

0,0

Totaal vastrentende waarden

615.489

46,6

50,0

622.274

47,2

50,0


Swaps

42.359

3,2

0,0

-12.543

-1,0

0,0

Valutatermijntransacties

25.612

1,9

0,0

7.212

0,5

0,0

Deposito’s

1.700

0,1

0,0

7.200

0,5

0,0

Opties

210.169

15,9

0,0

16.880

1,3

0,0

279.840

21,2

0,0

18.749

1,4

0,0

1.320.402

100,0

100,0

1.318.392

100,0

100,0

Totaal

1)

Gedurende het verslagjaar is besloten de bandbreedtes met betrekking tot de minimum en maximum gewichten aandelen en vastrentende waarden los te laten.

Dit in verband met de ontwikkelingen op de financiële markten en de effecten hiervan op de financiële positie van het fonds.


51

Begrippenlijst

Asset Liability Management-studie (ALM-studie) Deze studie geeft inzicht in de toekomstige ontwikkelin-

ABTN

gen van een pensioenfonds en biedt een pensioenfonds

Afkorting voor actuariële en bedrijfstechnische nota. In de

bestuur de mogelijkheid diverse beleidsvariabelen (zoals

ABTN wordt door het bestuur van een pensioenfonds uit-

beleggingsbeleid, premiebeleid en toeslagbeleid) in hun

eengezet welke actuariële en bedrijfstechnische opzet ten

onderlinge samenhang te evalueren.

grondslag ligt aan een fonds. De ABTN (ook wel bedrijfsplan genoemd) gaat nader in op de organisatie van het fonds,

Autoriteit Financiële Markten

de inhoud van de pensioenregeling, de financiële opzet

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is een bij wet

(waaronder grondslagen), het beleidskader (toeslagen- en

ingesteld toezichthoudend orgaan dat toezicht houdt op

beleggingsbeleid) de sturingsmiddelen, de hoofdlijnen

het gedrag van de gehele financiële marktsector. De AFM

van het interne risicobeheersingssysteem alsmede de

is toezichthouder op de pensioenfondsen voor zover het

hoofdlijnen van de uitvoeringsovereenkomst.

gaat om het effectentypisch gedragstoezicht.

Activa

Balansrisico

Bezittingen van het pensioenfonds.

De risico’s die het pensioenfonds loopt met betrekking tot beleggingen.

Actuariële grondslagen Dit zijn de veronderstellingen die de actuaris gebruikt

Beleggingsbeleid

bij de vaststelling van de pensioenverplichtingen. Deze

Een pensioenfonds is verplicht om op prudente wijze te

veronderstellingen hebben onder meer betrekking op

beleggen. Het beleggingsbeleid van een pensioenfonds

de gehanteerde rekenrente, de sterftekansen en de

is enerzijds gericht op het zoveel mogelijk uitsluiten van

kostenopslagen.

beleggingsrisico’s en anderzijds op het behalen van een zo hoog mogelijk rendement. Bovendien moet de afstem-

Actuariële Principes Pensioenfondsen

ming van beleggingen op de pensioenverplichtingen goed

Door De Nederlandsche Bank verstrekte richtlijnen

zijn: het pensioenfonds moet op elk moment aan haar

die pensioenfondsen tot en met boekjaar 2006 in acht

uitkeringsverplichtingen kunnen voldoen.

moesten nemen bij de financiële opzet van het fonds en

Om optimaal aan deze uitgangspunten te voldoen is een

bij de invulling die hier in de praktijk aan wordt gegeven.

juiste samenstelling van de beleggingsmix noodzakelijk, die

Deze principes zijn per 1 januari 2007 vervangen door het

met behulp van een ALM-studie kan worden vastgesteld.

Financieel Toetsingskader (FTK). Beleggingsmix Actuaris

Verdeling van de beleggingen over zakelijke en

Een actuaris combineert economische en wiskundige tech-

vastrentende waarden.

nieken ten behoeve van de vaststelling van de benodigde koopsommen of premies en de verplichtingen van het

Beleidsregel Uitbesteding Pensioenfondsen

fonds (vaststelling voorziening pensioenverplichtingen).

Voorschriften van De Nederlandsche Bank met betrekking

Tevens verricht de actuaris risicoanalyses en studies met

tot de uitbesteding door pensioenfondsen van werkzaam-

betrekking tot het afstemmen van verplichtingen en

heden aan andere organisaties.

beleggingen. Benchmark Een maatstaf voor de beoordeling en vergelijking van de performance van beleggers onderling.

52

Certificerend actuaris

daarvan in kaart gebracht en wordt de consistentie in de

De waarmerkend actuaris is belast met de beoordeling van

toezegging, financiering en communicatie ten aanzien van

de financiële positie van het fonds. Hij geeft jaarlijks een

toekomstige toeslagverleningen getoetst.

actuariële verklaring af, waarmerkt de actuariële verslag-

De continuïteitsanalyse heeft een toetsingshorizon van

staten en stelt een rapport op ter onderbouwing van zijn

15 jaar.

oordeel. Converteerbare obligaties/Convertibles Collateral

Een converteerbare obligatie (ook wel convertible) is een

In onderpand gegeven zekerheden ter dekking van aange-

obligatie die omgezet kan worden in aandelen.

gane marginverplichtingen welke voortkomen uit hoofde van de aangegane derivatenpositie(s).

Corporate governance (Goed ondernemingsbestuur)

Commodities

Beheer van en toezicht en controle op een onderne-

Een commodity is een beleggingsklasse en heeft

ming, waarbij bestuurders verantwoording moeten

betrekking op grondstoffen en bulkgoederen.

afleggen aan de aandeelhouders. De beginselen van goed ondernemingsbestuur (commissie Tabaksblad)

Compliance

hebben model gestaan voor de Principes voor goed

Het toezien op de naleving van wettelijke regels en de

pensioenfondsbestuur.

gedragscode die het pensioenfonds zelf heeft opgesteld met het oogmerk reputatieschade te voorkomen.

Dekkingsgraad Een maatstaf voor de solvabiliteit van een pensioenfonds.

Compliance-officer

De dekkingsgraad is de verhouding tussen het aanwezige

De compliance-officer houdt toezicht op de deugdelijk-

vermogen (AV) en de voorziening verplichtingen (VPV)

heid en effectiviteit van interne regels en procedures en op

van het fonds, uitgedrukt in een percentage:

de naleving van de gedragscode van het fonds. Het bestuur van het pensioenfonds benoemt een

Dekkingsgraad = AV / VPV x 100%

compliance-officer. De compliance-officer vervult een onafhankelijke rol binnen het pensioenfonds.

Hierbij is het aanwezige vermogen (AV): het totaal van de activa minus de kortlopende schulden.

Contante waarde De waarde die op dit moment aanwezig moet zijn om,

Hierbij zijn de verplichtingen (VPV): de voorziening

rekening houdend met rente-aangroei (rekenrente) en

pensioenverplichtingen eigen rekening.

eventuele andere actuariële grondslagen, toekomstige pensioenbetalingen te kunnen verrichten.

Er is sprake van onderdekking als het aanwezig vermogen minder bedraagt dan het minimaal vereist vermogen.

Continuïteitsanalyse

Het minimaal vereist vermogen bedraagt 105% in beginsel

Met een continuïteitsanalyse wordt beoordeeld of de

van de som van de voorziening pensioenverplichtingen

financiële risico’s voor een pensioenfonds zich, met inacht-

eigen rekening.

neming van een realistische schatting van de toekomstige ontwikkeling van de economie, op lange termijn binnen

De Nederlandsche Bank

aanvaardbare grenzen bevinden. Het risico dat een fonds

Bij wet ingesteld toezichthoudend orgaan, dat de naleving

in de toekomst niet meer aan zijn verplichtingen of aan

van de Pensioenwet en de Wet verplichte beroepspen

de eisen ten aanzien van het eigen vermogen zal kunnen

sioenregeling bewaakt.

voldoen, kan op deze manier in een vroegtijdig stadium worden onderkend. Daarnaast wordt de kracht van de verschillende beleidsinstrumenten en de ontwikkeling


53

Derivaten

opgenomen in de Pensioenwet en de Wet verplichte

Afgeleide financiële instrumenten, dat wil zeggen finan

beroepspensioenregeling.

ciële contracten, waarvan de waarde wordt afgeleid van een onderliggende waarde (bijv. een aandeel), een referen-

Forwards / FX forwards

tieprijs of een index (bijv. de AEX-index). De hoofdvormen

Een future (of termijncontract) is een financieel contract

van derivaten zijn opties, future-contracten en forward con-

tussen twee partijen die zich verbinden om op een bepaald

tracten. Ook valutatermijncontracten worden als derivaten

tijdstip een bepaalde hoeveelheid van een product of

aangemerkt.

financieel instrument te verhandelen tegen een vooraf bepaalde prijs. Men komt dus een transactie in de toekomst

Deterministisch model

overeen. Verschil tussen een forward en een future is dat

Een model dat rekent met verwachte waarden. Aangezien

een forward niet gestandaardiseerd is en “over the counter”

SPT gebruik maakt van derivaten kan niet worden gerekend

(OTC) wordt verhandeld. OTC slaat op financiële transacties

met een (vaste) verwachte waarde. De waarde van deriva-

die niet via de beurs verlopen, maar die direct tussen twee

ten is immers afhankelijk van de onzekerheden in de markt.

partijen (meestal een bank en een tegenpartij, die ook weer

Voor de vaststelling van de continuïteitsanalyse en het

een bank kan zijn) afgesloten worden.

herstelplan is rekening gehouden met deze onzekerheden, door gebruik te maken van een stochastisch model.

Gedragscode De gedragscode bevat voorschriften voor bestuurders en

Duration

eventuele adviseurs van het pensioenfonds ter voorkoming

Aanduiding van de koersgevoeligheid van vastrentende

van belangenconflicten en van misbruik en oneigenlijk

waarden als gevolg van veranderingen in de rentestand.

gebruik van de bij het fonds aanwezige, vertrouwelijke informatie. Deze informatie betreft voor een belangrijk deel

Effectentypisch gedragstoezicht

de beleggingstransacties namens het fonds.

Gedragstoezicht dat vooral betrekking heeft op de gedragingen van verantwoordelijke directies en besturen

Generatietafel

van financiële instellingen, zoals de naleving van gedrags-

Zie het begrip “sterftetafel”.

codes, corporate governance e.d. Het gedragstoezicht wordt uitgeoefend door de Autoriteit Financiële Markten.

Gerealiseerd resultaat

Een ander onderwerp van aandacht van het gedrags

Resultaat na verkoop van de beleggingen.

toezicht is de consumentenbescherming. Effectentypisch gedragstoezicht onderscheidt zich van prudentieel toezicht

Immunisatie rente

dat wordt uitgeoefend door De Nederlandsche Bank.

Het neutraliseren van de impact van renteveranderingen op de balans van het fonds.

Fiduciaire advisering Adviseur die het bestuur ondersteunt bij de uitwerking van

Indexatie

haar bestuursverantwoordelijkheid op het gebied van de

Zie het begrip “toeslag”.

financiële aansturing van het fonds en de invulling van het beleggingsbeleid.

Kansstelsels Dit zijn veronderstellingen met betrekking tot onder meer

Financieel Toetsingskader (FTK)

sterfte- en arbeidsongeschiktheidskansen.

Benaming van het nieuwe toezichtregime dat vanaf 1 januari 2007 van toepassing is op de financiële

Marktwaarde

positie en het financiële beleid van pensioenfond-

Waarde van een beleggingsobject als het op dat moment

sen. Het Financieel Toetsingskader (FTK) vervangt

verkocht zou worden.

de Actuariële Principes Pensioenfondsen. Het FTK is

54

Nabestaandenpensioen

Ouderdomspensioen

Verzamelnaam voor weduwen-, weduwnaars-, partner

Pensioen bestemd voor de financiële verzorging van

pensioen en wezenpensioen.

de pensioengerechtigde nadat deze de in de pensioen regeling omschreven pensioenleeftijd heeft bereikt.

Nominale waarde of boekwaarde De waarde waartegen activa en passiva op de balans zijn

Overlay

opgenomen.

De combinatie van derivaten die het doel hebben de balans van het fonds minder gevoelig te maken voor veran-

Ongerealiseerd resultaat

deringen in de rente, wisselkoers of prijsveranderingen.

Herwaardering van de beleggingen ultimo jaar. Dit resultaat wordt behaald na verkoop van de beleggingen.

Overlevingstafel Zie het begrip “sterftetafel”.

Opties / Gekochte put-opties / Geschreven call-opties

Overlopende activa

Een optie is een recht om tegen een vooraf bepaalde prijs

Vooruitbetaalde kosten.

binnen een afgesproken periode een bepaald goed te kopen of te verkopen. Een optie is een afgeleid product,

Overlopende passiva

ofwel een derivaat. De waarde van de optie is gebaseerd op

Vooruitontvangen bedragen.

de waarde van het onderliggende product, de looptijd, de bewegelijkheid van de prijs van de onderliggende waarde

Overrente

en de rente.

Het positieve verschil tussen het beleggingsrendement van

Wie een call-optie koopt krijgt daarmee het recht om een

het fonds en de rekenrente.

bepaalde onderliggende waarde binnen een gedefinieerde periode te kopen tegen een van tevoren vastgestelde prijs.

Partnerpensioen

Het bedrag waartegen de optie wordt verhandeld noemt

Pensioen dat wordt uitgekeerd aan de partner en even-

met een optiepremie.

tuele ex-partner na het overlijden van de deelnemer of

Wie een call-optie schrijft oftewel verkoopt verleent

gepensioneerde.

daarmee aan de koper het recht om een onderliggende waarde tegen een van tevoren vastgestelde prijs te kopen.

Passiva

De uitschrijver ontvangt als compensatie een bedrag per

Schulden van het pensioenfonds.

optie. De schrijver van de optie gaat bovendien zelf een verplichting aan de onderliggende waarde ook te leveren

Pensioenwet

als daarom door de optiehouder gevraagd wordt.

De nieuwe wet die vanaf 1 januari 2007 de voormalige

De koper van een put-optie heeft een recht gekocht om

Pensioen- en spaarfondsenwet (PSW) vervangt.

een onderliggende waarde tegen een van tevoren afgesproken koers te verkopen. Iemand die bepaalde aandelen

Pension Fund Governance

heeft en deze wil houden kan zich door koop van een

De manier waarop het pensioenfonds is georgani-

geschikte put-optie dus “verzekeren” van de waarde van zijn

seerd (structuur) en de verantwoordelijkheden worden

aandelen gedurende de looptijd van de optie. Voor deze

uitgevoerd (processen). In het kader van Pension Fund

verzekering betaalt de koper een bedrag.

Governance heeft de Stichting van de Arbeid aanbeve-

De verkoper van een put-optie verplicht zich een onder

lingen gedaan voor goed pensioenfondsbestuur. Deze

liggende waarde af te nemen tegen een van tevoren

waarborging voor goed bestuur (Principes voor goed

afgesproken prijs. Als vergoeding ontvangt de schrijver

pensioenfondsbestuur) is verankerd in de op 1 januari 2007

van de koper het premiebedrag.

in werking getreden Pensioenwet en de Wet verplichte


55

beroepspensioenregeling. Zie ook het begrip “Principes

doorgaans een stijgend verloop. Als iemand zijn geld voor

voor goed pensioenfondsbestuur”.

een langere periode uitleent, eist hij normaliter een hogere vergoeding dan bij een lening over een korte termijn.

Performance Het rendement dat is behaald met de beleggingen.

SAS70 Een SAS-70 is een audit, uitgevoerd door een auditor naar

Premievrije aanspraken

de opzet, het bestaan en de werking van interne controle-

Indien het deelnemerschap aan een pensioenregeling

maatregelen bij een uitvoeringsorganisatie.

eindigt, anders dan door overlijden of het bereiken van

Een SAS-70-verklaring kan de uitbestedende partij en

de pensioenleeftijd, verkrijgt de gewezen deelnemer een

de onafhankelijke accountants helpen meer zekerheid

premievrije aanspraak op ouderdomspensioen, partner- en

te verkrijgen met betrekking tot de effectiviteit van de

wezenpensioen.

controlemaatregelen van de uitvoeringsorganisatie. De SAS-70-verklaring omvat alle processen die de financiële

Principes voor goed pensioenfondsbestuur

jaarrekening van een pensioenfonds raken.

Aanbevelingen van de Stichting van de Arbeid voor de besturen van pensioenfondsen om te komen tot goed

Solvabiliteit

pensioenfondsbestuur. De principes voor goed pensioen-

Het vermogen om (nu en op termijn) aan de financiële

fondsbestuur zijn verankerd in de Pensioenwet en de Wet

verplichtingen te kunnen voldoen.

verplichte beroepspensioenregeling. De principes hebben betrekking op de onderdelen: zorgvuldig bestuur, trans-

Sterftetafel

parantie, openheid en communicatie, deskundigheid en

Statistisch overzicht met betrekking tot onder meer

functioneren van het bestuur, verantwoording alsmede

sterftekans per leeftijd van een groep personen, zoals

intern toezicht.

bijvoorbeeld alle mannen in de bevolking van Nederland. De meest recente Nederlandse sterftetafel is de tafel

Prudentieel toezicht

Gehele Bevolking Mannen (GBM), respectievelijk

Bedrijfseconomisch toezicht dat zich met name richt

Gehele bevolking Vrouwen (GBV) in Nederland over de

op de handhaving c.q. waarborging van de financiële

waarnemingsperiode 2000-2005. Deze sterftetafel is vast-

soliditeit van het pensioenfonds. Dit type toezicht berust

gesteld door het Actuarieel Genootschap; GBM en GBV

bij De Nederlandsche Bank. Prudentieel toezicht onder-

2000-2005 worden dan ook aangeduid als de AG-tafels.

scheidt zich van effectentypisch gedragstoezicht dat wordt uitgeoefend door de Autoriteit Financiële Markten.

Sterftetrend Statistisch overzicht waarbij rekening wordt gehouden

Rekenrente

met de verwachte toekomstige verandering van de over

De rekenrente is het fictieve percentage dat het belegde

levingskansen. Met ingang van 1 januari 2007 moet de

vermogen wordt geacht op te brengen in de toekomst

sterftetrend op grond van de Pensioenwet en de Wet

en waarvan bij de berekening van de contante waarde

verplichte beroepspensioenregeling (FTK) worden mee-

van de voorziening pensioenverplichtingen (VPV) wordt

genomen bij de vaststelling van de verplichtingen en de

uitgegaan. In het Financieel Toetsingskader wordt de

actuarieel benodigde premie.

rekenrente bepaald op basis van de rentetermijnstructuur

De sterftetrend is verwerkt in de AG-generatietafel 2050:

(marktwaarde).

in deze tafel wordt rekening gehouden met een toename van de overlevingskansen in de periode t/m 2050.

Rentetermijnstructuur De rentetermijnstructuur, of yield curve, is een grafiek die het verband weergeeft tussen de looptijd van een vastrentende belegging enerzijds en de daarop te ontvangen marktrente anderzijds. Een rentetermijnstructuur heeft

56

Strategische beleggingsportefeuille /


Tactische beleggingsportefeuille

Orgaan waaraan het bestuur van het pensioenfonds

De strategische beleggingsportefeuille beschrijft de lange-

jaarlijks verantwoording moet afleggen. In dit orgaan

termijnverdeling van de bezittingen over de verschillende

(vanaf 1 januari 2008 op grond van de Pensioenwet en de

beleggingsobjecten. De tactische beleggingsportefeuille

Wet verplichte beroepspensioenregeling verplicht in te

de (eventuele) kortetermijnafwijking van de langetermijn

stellen) zijn de deelnemers en de pensioengerechtigden

verdeling.

vertegenwoordigd.

Swaps / Swaptions

Visitatiecommissie

Een swap is een derivaat waarbij een partij een bepaalde

Eén van de vier opties in de Principes voor goed pensioen-

kasstroom of risico (bijvoorbeeld rente) wisselt tegen dat

fondsbestuur om invulling te geven aan het intern toezicht

van een andere partij. Deze twee componenten worden

op pensioenfondsen.

ook wel de “poten” (legs) van de transactie genoemd.

Indien een visitatiecommissie wordt benoemd, dient deze

De uitdrukking is afkomstig van het Engelse werkwoord

tenminste één keer in de drie jaar het functioneren van het

“to swap” (ruilen, omwisselen). Swaps zijn derivaten, dat wil

bestuur te beoordelen. Deze commissie bestaat tenminste

zeggend at ze afgeleiden producten zijn. Een swaptions is

uit drie onafhankelijke deskundigen.

een optie om een swap aan te gaan. Volatieler verloop Toeslag

Onder FTK worden pensioenaanspraken niet langer tegen

Een toeslag is een verhoging van een ingegaan pensioen

een vaste rekenrente contant gemaakt, maar tegen een

of een aanspraak op pensioen, gebaseerd op een in het

actuele marktrente. Aangezien deze marktrente onderhe-

pensioenreglement omschreven toeslagregeling.

vig is aan marktschommelingen, en dus door de tijd zal variëren, vertoont de voorziening een onstabieler verloop

Total return

dan voor FTK.

Het totaalrendement op beleggingen zijnde de directe en de indirecte beleggingsopbrengsten.

Volatiliteit De beweeglijkheid van beurskoersen.

Uniform Pensioenoverzicht Het Uniform Pensioenoverzicht (UPO) informeert een

Voorziening pensioenverplichtingen (VPV )

(gewezen) deelnemer en zijn/haar eventuele partner over

Dit is de, met inachtneming van de actuariële grondslagen

zijn/haar huidige en toekomstige pensioensituatie. Alle

(rekenrente, kansstelsels en kostenopslagen), vastgestelde

pensioenfondsen en verzekeraars gebruiken hetzelfde UPO.

balanspost die de gekapitaliseerde waarde (contante

Hierdoor zijn de bedragen uit de overzichten makkelijk

waarde) van de opgebouwde pensioenen aangeeft.

vergelijkbaar. Ook kunnen de bedragen uit de verschillende overzichten eenvoudig bij elkaar worden opgeteld.

Wet verplichte beroepspensioenregeling De pensioenwetgeving die geldt voor

Valutarisico

beroepspensioenfondsen.

Het risico dat de waarde van een financieel instrument zal fluctueren als gevolg van veranderingen in

Wezenpensioen

valutawisselkoersen.

Een tijdelijke uitkering die kan worden toegekend aan de kinderen, die de (gewezen) deelnemer of gepensioneerde


bij overlijden nalaat en die ten tijde van dat overlijden

Beleggingen met een vaste looptijd en een overeen

jonger zijn dan 18 jaar, dan wel studerend of invalide zijn én

gekomen plan van rente en aflossing, zoals obligaties.

jonger zijn dan 27 jaar.

Andere vormen van vastrentende waarden zijn onderhandse leningen en hypotheken.


57

Zakelijke waarden Aandelen en onroerende zaken. Onder onroerende zaken wordt verstaan beleggingen in onroerend goed, zoals kantoren, winkels en woningen. Deze kunnen zowel op directe wijze geschieden als op indirecte wijze door belegging in al dan niet beursgenoteerde beleggingsfondsen.

58

Jaarverslag 2008

Stichting Pensioenfonds. Tandartsen en Tandarts-specialisten

Recommend Documents