STICHTING OUDE GRONINGER KERKEN

GRONINGER KERKEN

STICHTING OUDE

Jaarverslag 2014

Stichting Oude Groninger Kerken Stichting Der Aa-kerk Groningen

Jaarstukken 2014

vastgesteld op 28 mei 2015

Naam: Stichting Oude Groninger Kerken Vestigingsplaats: Groningen Rechtsvorm: stichting

De Stichting Oude Groninger Kerken stelt zich ten doel: het instandhouden van historische kerkgebouwen in de pro­ vincie Groningen en het bevorderen van belangstelling ervoor. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door: a. het verwerven, bewaren, restaureren, beheren en ter bezichtiging stellen van monumentale kerken en hun bij­ gebouwen en terreinen in de ruimste zin; b. het streven naar een gebruik van de gebouwen en de terreinen zoveel mogelijk in overeenstemming met hun aard; c. het nemen van initiatieven op het gebied van adviezen, voorlichting, publicatie en het leggen van contact met bezitters van bouwwerken en terreinen sub a bedoeld; d. alle andere mid­ delen, welke tot bevordering van dat doel leiden. artikel 1 en 2 van de statuten De Stichting Oude Groninger Kerken is erkend als keurmerkhouder door het Centraal Bureau Fondsen­werving. Meer informatie over het CBF keur voor goede doelen: www.cbf.nl

Omslag: beide zijden van jubileumuitgave Het verhaal van de Groninger kerken - Van Waterspuwer tot Honden­slager/ Van Focke tot Festival ter gelegenheid van de jubileumtentoonstelling in Kunstlievend Genootschap Pictura in Gro­ ningen van 6 april tot 19 mei 2014 met onder meer een afbeelding van een prent van Sytse van der Zee

Inhoudsopgave Erepenning 1 Inleiding

4 4

2 Verantwoordingsverslag

5

3 Meerjarenbeleidsplan 2013-2016

6

4 Werkplan 2014 en prestatie-indicatoren

7

5 Personeel, bestuur, commissarissen en vrijwilligers 6 Financieel beleid 7 Jaarcijfers

12

14

8 Overige gegevens

37

9 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 10 Bijlagen

11

40

38

Erepenning Als blijk van dank voor de niet aflatende steun van onze donateurs in de afgelopen 45 jaar is op 12 april 2014 de laatste Erepenning van de serie uit de afgelopen 20 jaar

(zie bijlage f.) toegekend aan het donateursechtpaar Jan en Hermanna de Vries-Doesburg uit Groningen.

1 Inleiding ook de Molukse kerk van Appingedam, de voormalige Gereformeerde kerk van Bedum, het kerkhof en de toren van Toornwerd, de toren van ’t Zandt en de pastorie van Middelstum. Daarmee is het bezit van de stichting eind 2014 gekomen op 77 kerken, 2 synagogen, 7 losstaande torens, 4 pastorieën en 48 historische kerkhoven. In 2014 zijn de restauraties van het interieur van de kerk van Garmerwolde, de kerk van Klein Wetsinge, het orgel van de kerk van Tinallinge en de 17e-eeuwse kwabstijl-­ tafel uit de kerk van Garnwerd afgerond. Met de restau­ ratie van de kerk van Oosterwijtwerd en het orgel van Nieuw Beerta is een aanvang genomen. Aan elf kerken van de stichting is op basis van het meerjarenprogram­ ma groot onderhoud gepleegd. Aardbevingsschade aan acht kerken is in het verslagjaar hersteld. Het archeolo­ gisch onderzoek op het kerkhof van Garsthuizen heeft de kennis verdiept over de geschiedenis van de verdwe­ nen middeleeuwse kerk aldaar. In bijna alle kerken van de stichting zijn dit jaar cul­turele en educatieve activiteiten ontplooid, waaronder de Culturele Zondagen en Kleintje Cultuur in Leegkerk. Schrijver in de kerk in Kiel-Windeweer, Eurosonic en Schnitgers Droom in de Der Aa-kerk. Speciale vermel­ ding verdient het Festival Terug naar het begin op 10 mei in kerken in en rond Appingedam. Excursies, lezingen, bezoekjes aan ‘kerken in restaura­ tie’, publicaties en diverse educatieve projecten hebben de belangstelling voor het religieuze erfgoed in onze re­ gio en daarbuiten vergroot. Door de geweldige inzet van de medewerkers en de hon­ derden vrijwilligers, instanties en bedrijven, dankzij de financiële steun van onze achterban, de overheden en de fondsen is dit jubileumjaar op alle fronten een groot succes geworden. Daarvoor zijn wij velen grote dank ver­ schuldigd.

In het verslagjaar bestaat de stichting 45 jaar. Door een breed scala aan activiteiten is aan dit heugelijke feit aandacht besteed. Het jubileumjaar is ingeluid met de expositie Het verhaal van de Groninger kerken met werk van Sytse van de Zee (6 april - 18 mei) in Kunstlievend Genootschap Pictura in de stad Groningen. De tentoon­ stelling is geopend door Commissaris van de Koning Max van den Berg, onze beschermheer. In samenwer­ king met Museum Wierdenland in Ezinge is de jubileum­ manifestatie Inspiraties tot stand gekomen (4 juli - 28 september) waarin werken van amateurkunstenaars zijn getoond in acht kerken in het Reitdiepgebied. De ten­ toonstelling De kerk als schatkamer- de keuze van Mu­ seum Catharijneconvent (4 oktober - 15 maart 2015) in Openluchtmuseum Het Hoogeland (met maandelijkse randactiviteiten) in Warffum geeft een verrassend beeld van het roerende bezit van de stichting. Het jubileum­ symposium Ik zie ik zie wat jij niet ziet op 21 mei heeft niet alleen teruggekeken naar 20 jaar educatief werk van de stichting, maar ook vooruitgekeken naar de nabije toekomst waarin veel aandacht zal uitgaan naar activi­ teiten die de interesse van komende generaties voor het werk van de stichting moeten wekken. De verschijning van de belangwekkende bijdrage van de Gentenaar Brecht Demeulenaere aan dit symposium is de afsluiting van dit jubileumjaar. Een bijzonder moment in het jubileumjaar is de uitrei­ king van het Van Tuikwerd Fellowship 2014-2024 op 3 september aan het Instituut voor het Christelijk Cultu­ reel Erfgoed van de Faculteit Godgeleerdheid en Gods­ dienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen voor het verdiepen en verbreden van de wetenschap­ pelijke kennis over het religieus erfgoed in de provincie Groningen in een Europees perspectief. In dit verslagjaar is het bezit van de stichting uitgebreid met de kerken en kerkhoven van Bierum, Holwierde, Losdorp, Middelstum, Midwolda, Spijk en Termunten. Zo

4

2 Verantwoordingsverslag Beide organen van de stichting beschikken over een reglement.

Het bestuur onderschrijft de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen en handelt overeenkomstig. In deze ver­ antwoordingsverklaring legt het bestuur verantwoor­ ding af over drie algemeen geldende principes: - Onderscheid de functies besturen en uitvoeren - Optimaliseer de effectiviteit en de efficiency van bestedingen - Optimaliseer de omgang met belanghebbenden

Effectiviteit en efficiency van bestedingen Door het vaststellen van het meerjarenbeleidsplan en meerjarenbegrotingen en de daaruit voortvloeiende jaarlijkse werkplannen en begrotingen geeft het bestuur richting aan de doelstellingen van de stichting. Het mo­ nitoren en evalueren van de uitvoering van activiteiten en processen vindt plaats door een kritische beoorde­ ling van de tussentijdse (voortgang)rapportages van de directeur en het jaarverslag. De administratieve organi­ satie en interne controle worden jaarlijks getoetst door de accountant. Periodiek worden de procedures geactu­ aliseerd. De directeur voert functionerings- en beoorde­ lingsgesprekken met de betaalde medewerkers, het be­ stuur met de directeur.

Onderscheid besturen en uitvoeren De Stichting Oude Groninger Kerken heeft in haar statu­ ten en reglementen de functie ‘besturen’ en ‘uitvoeren’ duidelijk gescheiden. Het bestuur bestuurt de stichting, maar heeft via een reglement de directeur gemachtigd diverse taken uit te voeren. Het bestuur vervult daarbij de statutair vastgelegde taak van toezichthouder. De di­ recteur opereert op basis van het door het bestuur vast­ gestelde meerjarenbeleidsplan met meerjarenbegroting en de jaarlijks geactualiseerde begrotingen en jaarstuk­ ken. Een keer per jaar evalueert het bestuur zijn eigen functioneren evenals dat van de individuele leden en het functioneren van de directeur. Er is een profiel opgesteld waaraan het bestuur in zijn geheel en elk individueel lid van het bestuur moeten voldoen. Het bestuur vergadert minimaal vier maal per jaar. Het bestuur voorziet zelf in zijn vacatures. Benoeming geschiedt voor een termijn van vier jaar en herbenoeming is mogelijk voor maxi­ maal twee periodes van 4 jaar. Aftreden geschiedt con­ form een rooster van aftreden. Het bestuur legt door middel van het jaarverslag en de jaarrekening verant­ woording af over het gevoerde beleid. Het bestuur wijst uit zijn midden vier audit commissies aan: organisatie, financiën, inhoud en marketing en fondswerving. De au­ dit commissies vergaderen minimaal eenmaal per jaar. De audit commissie financiën bereidt de besluitvorming over de (meerjaren) begroting en de jaarstukken voor en overlegt onder andere met de accountant. De beleg­ gingscommissie adviseert bestuur en directie gevraagd en ongevraagd over het ontwikkelen en wijzigen van het beleid ten aanzien van het beleggingsstatuut, evenals het rapporteren over de uitvoering van het vermogens­ beheer. Bestuur en directeur worden in het uitoefenen van hun taken bijgestaan door de raad van advies en het vrijwilligersplatform. De raad van advies adviseert over strategische beleidskeuzes en de maatschappelijke po­ sitionering van de stichting. Het vrijwilligersplatform is betrokken bij de uitvoering van het vrijwilligersbeleid.

Omgang met belanghebbenden De Stichting Oude Groninger Kerken streeft naar een open relatie met belanghebbenden die zijn onder te ver­ delen in vrijwilligers en betaalde arbeidskrachten, dona­ teurs, schenkers, relaties, bedrijven, overheden, huur­ ders, bewoners en omwonenden, bezoekers, kerkelijke, culturele en maatschappelijke (erfgoed)organisaties en andere betrokkenen. De inhoud en de kwaliteit van de verstrekte informatie vanuit de centrale organisatie worden door de directeur gewaarborgd. De communi­ catiemedewerker is verantwoordelijk voor het stroom­ lijnen en optimaliseren van de interne en externe com­ municatie. De specifieke doelgroepen worden met diverse commu­ nicatiemiddelen zoals het kwartaalblad, het jaarverslag, folders, publicaties, de digitale nieuwsbrieven en berich­ ten, de website en de sociale media en door deelname aan diverse overlegorganen en samenwerkingsverban­ den geïnformeerd. Het communicatiebeleid is vastge­ legd in het meerjarenbeleidsplan. Het communicatie­ beleid is erop gericht om optimale relaties te hebben met belanghebbenden en hen gericht te informeren over belangen en ontwikkelingen en de besteding van de ont­ vangen gelden. De stichting beschikt over een vastgelegde procedure om eventuele klachten correct af te handelen.

5

3 Meerjarenbeleidsplan 2013-2016 In dit jaarverslag wordt gerapporteerd en geëvalueerd op basis van het in 2012 vastgestelde beleidsplan met begroting 2013-2016. Het beleidsplan is te raadplegen op groningerkerken.nl.

6

4 W  erkplan 2014 en prestatieindicatoren Deze verantwoording gaat uit van het Werkplan 2014 dat gebaseerd is op de Doelen en opgaven zoals opgenomen in Hoofdlijnen van beleid 2013-2016 uit het beleidsplan 2013-2016.

nemingen en de berichtgeving op de sociale media zijn de belangrijkste middelen om de activiteiten en initiatie­ ven van de stichting naar ‘de buitenwacht’ te communi­ ceren. Door de inzet van vrijwilligers voor onder anderen de promotie van Landmerken en het permanent actuali­ seren van de informatie via Facebook is de communica­ tie via de sociale media versterkt. Veel jubileumactiviteiten zijn georganiseerd vanuit het thema Het verhaal van de Groninger kerken. Waar moge­ lijk is materiaal beschikbaar gesteld voor de website www.hetverhaalvangroningen.nl. De belangstelling voor onze excursies, thematochten, wandelingen en lezingen blijft onverminderd groot. De deelnemers komen uit het hele land. Met het educatieve programma zijn 1905 leerlingen be­ reikt. De colleges van de Scholierenacademie van de RUG door Justin Kroesen en Marieke van Zanten zijn bij­ gewoond door 775 leerlingen van het basis- en voor­ gezet onderwijs. Aan het educatieve programma in de Der Aa-kerk is door 934 leerlingen deelgenomen.

1 Restaureren en beheren van historische kerken, kerkhoven en andere bijzondere historische gebouwen. > Prestatie-indicator: de bouwkundige staat van het bezit van de stichting houden dan wel brengen op een bovengemiddeld niveau, uitgedrukt middels een cijfermatige beoordeling. Voor deze beoordeling wordt verwezen naar de in de bijlagen opgenomen Beoordeling bouwkundige situatie 2014. Het gemiddelde cijfer komt op 7,1. Het herstel van het kerkhof in Wirdum is in het verslagjaar niet afge­ rond. De restauratie van de Molukse kerk in Appinge­ dam, de revitalisatie van het synagogecomplex in Ap­ pingedam en de restauratie van de speeltrommel van het carillon en het uurwerk in Middelstum (2015) zijn in voorbereiding genomen. Planvorming is gestart voor de bouw van een beleveniscentrum op het kerkterrein van Garsthuizen in het kader van Het verhaal van Groningen, voor de herinrichting en kwaliteitsverbetering kerk en kerkhof in Winsum-Obergum, de herstemming van de kerk van Overschild en de ‘dorpsbestemming’ kerk Beerta. Groot onderhoud in het kader van de meerjarenonder­ houdsplannen is uitgevoerd aan de kerken en toren van: Godlinze, Westernieland, Heveskes, Midwolde, Opwier­ de, Wehe, Zuurdijk, Scheemda, Tinallinge (kerk en voor­ malig schoolgebouw),Wirdum en Middelbert. Tevens is in dit kader herstelwerk aan de dakconstructie van Beer­ ta uitgevoerd en is de dakruiter van Breede geschilderd.

3  Adviseren en ondersteunen van andere erfgoed­ instellingen op het gebied van restauratie, onderhoud en publieksbereik. > Prestatie-indicator: het actief participeren in samenwerkingsverbanden op het gebied van het cultureel erfgoed. De dienstverlening en advisering aan derden heeft door de aardbevingsproblematiek en vraag om overname van kerken een enorme vlucht genomen. Veel tijd en aan­ dacht is opnieuw besteed aan overnamenotities voor kerkelijke gemeenten die het voornemen hebben om (een deel van) hun monumentale onroerende bezit aan de stichting in eigendom over te dragen. De problema­ tiek in het kader van de aardbevingsschades aan cultu­ reel erfgoed brengt monumenteneigenaren – in het bij­ zonder van kerkeigenaren – ertoe advies over schade­ afhandeling en preventieve maatregelen te vragen bij onze bouwkundigen. Onze werkwijze heeft geresulteerd in een praktische handreiking voor het herstel van mo­ numenten dat inmiddels als leidraad door alle particu­ liere monumenteneigenaren en onafhankelijke rechts­ personen kan worden gebruikt. De stichting participeert in de volgende organisaties en projecten: Wandelen Groningen, Open kerken Wadden­ land (samenwerkingsverband met Friese erfgoedorgani­

2 Vergroting van de belangstelling voor en kennis van de Groninger kerken en de regionale geschiedenis in het algemeen, met speciale aandacht voor het onderwijs. > Prestatie-indicator: vergroting van de aanwezigheid in de sociale media en toename van het aantal cultureel-toeristische activiteiten. Het educatieve programma wordt zoveel mogelijk provinciebreed uitgevoerd met een bereik van minimaal 1500 leerlingen. Het kwartaalblad ‘Groninger kerken’, het bulletin ‘De stichting’, de website www.groningerkerken.nl, de pers­ berichten, de uitnodigingen voor presentaties en over­

7

commissies hebben en zien om de positie van de kerk in de dorpsgemeenschap en daarmee de sociale, culturele en economische dragers te versterken is het plan De kerk in het hart vormgegeven. Deze projectnaam is geko­ zen vanuit de wens de kerk blijvend te laten functione­ ren als hart van de lokale gemeenschappen: een vitale plek die voor mensen van betekenis is, waar zij zich enthousiast en betrokken voor willen inzetten, en waar zij met regelmaat komen. Het project omvat drie onder­ delen: 1. algemeen stimuleringsprogramma voor lokale vrijwilligers; 2. drie pilotlocaties: Garmerwolde, Den Horn en Solwerd; 3. een crowdfundingsproject door de plaatselijke commissie Vierhuizen. Het project loopt tot eind 2015. De kerk in het hart heeft in het verslagjaar een financiële bijdrage ontvangen van de Stichting J.B. Scholtenfonds en het VSB fonds. Onze stichting heeft samen met de Stichting Het Gro­ ninger Landschap en het Groninger Museumhuis/Molen­ huis namens de erfgoedsector in Noord-Oost Groningen het Meerjarenprogramma publieke herbestemming cultureel erfgoed in het aardbevingsgebied bij de Dialoog­ tafel ingediend. De sector vraagt de Dialoogtafel de financiële middelen om in aansluiting op het advies­ rapport Vertrouwen in een duurzame toekomst – een stevig perspectief voor Noord-Oost Groningen (1 novem­ ber 2013) van de Commissie Meijer in de komende vijf jaar een meerjarig en samenhangend herbestemmings­ programma voor het cultureel erfgoed te kunnen uitvoe­ ren. Hierover is in het verslagjaar geen beslissing geno­ men. In dit programma is de herbestemming van de kerk van Overschild tot cultuurcentrum als een van de vier pilotprojecten opgenomen.

saties), DIMCON (Digitale Museale Collectie Nederland vanwege onze collectie roerende goederen), www.cul­ tuurtijdschriften.nl van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Beeldbank Groningen, Cultuureducatie met kwaliteit Groningen, Gemeentelijke Erfgoedtrajecten, Wetenschapsknooppunt Noord-Nederland, Meerjaren­ programma Herbestemming Cultureel Erfgoed in het Aardbevingsgebied en het Erfgoedberaad, De directeur neemt deel aan de Dialoogtafel Noordoost Groningen in het kader van de aardsbevingsproblematiek en verte­ genwoordigt daarin de culturele erfgoedsector in de Pro­ vincie Groningen. Daarnaast neemt hij deel aan het di­ recteurenoverleg van Museumhuis Groningen. De direc­ teur heeft adviezen uitgebracht aan de organisatie van de Nationale Agenda Toekomst Religieus Erfgoed (Rijks­ dienst voor het Cultureel Erfgoed), de deelnemers aan de studiedag Klinkend Erfgoed; nieuw beheer, nieuwe kansen (Rijksdienst voor het cultureel erfgoed, 16 mei 2014) en de internationale conferentie Sustaining Europe’s Rural Religious Heritage (Halle/BRD, 29 oktober-1 november 2014). 4 In stand houden van een culturele infrastructuur in stad en ommeland en het faciliteren van lokale en regionale culturele activiteiten, bezoekersaantallen verhogen. > Prestatie-indicator: het aantal culturele evenementen in de stichtingskerken laat een stijging zien ten opzichte van 2013. Minimaal twee activiteiten in samenwerking met provinciale culturele organisaties in de provincie. In 2014 zijn in onze kerken 851 culturele activiteiten ont­ plooid op basis van de respons van 70% van onze ker­ ken (in 2013: 502). Het betreft concerten, voordrachten, bijzondere rondleidingen, culturele open dagen, theater­ voorstellingen en exposities en activiteiten in kerken van Bijzondere Locaties Groningen en in het kader van het cultureel festival Terug naar het begin. De lustru­ mexposities kwamen tot stand in samenwerking met Museum Wierdenland in Ezinge en Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum.

6 Bijdragen aan de toeristische aantrekkelijkheid van Groningen. > Prestatie-indicatoren: inrichting van een nieuw erfgoedlogement, toename van het aantal bezoekers ‘van elders’ aan het Festival Terug naar het begin, zichtbaarheid van het religieus erfgoed in campagnes van Marketing Groningen. Aan het einde van het verslagjaar is opdracht gegeven voor de uitvoering van het bouwkundige werk in het kader van de revitalisering van de voormalige synagoge, de rabbijnswoning en het voormalige joodse schooltje in Appingedam. In laatstgenoemd deel van het monu­ mentale complex zal in 2015 een erfgoedlogement wor­ den gecreëerd. Het bezoekersaantal van het festival Terug naar het begin op 10 mei is sterk gestegen. Zo is alleen al het be­ zoekersaantal voor het middagprogramma in de diverse kerken toegenomen van 1064 (2013) naar 2212 dit jaar. 70% Van de bezoekers komt uit de provincie Groningen,

5 Bevorderen van de leefbaarheid en vitaliteit van lokale gemeenschappen; vrijwilligersorganisatie versterken. >  Prestatie-indicator: deelname aan het debat over leefbaarheid en vitaliteit van het Groninger platteland en waar mogelijk deelnemen aan of initiëren van projecten in het kader van neven- en herbestemming van onze gebouwen. Na een verkennende en inventariserende ronde om te weten te komen welke mogelijkheden onze plaatselijke

8

hoff te Kielwindeweer, Opera per tutti in de Remon­ strantse kerk van Groningen en de Culturele Zondagen en Kleintje Cultuur in Leegkerk.

30% uit de rest van Nederland. Er zijn geen vergelij­ kingscijfers voor 2013, maar de indruk bestaat dat er zeker een lichte groei van bezoekers ‘van elders’ te con­ stateren is. In de insert Rijkdom – beleef historisch Groningen, ver­ spreid door Marketing Groningen via een aantal landelij­ ke dagbladen (oplage: 900.000), is ruim aandacht be­ steed aan het religieus erfgoed van Groningen. En dit geldt ook voor het Groningen Magazine 2014.

9 Dienstverlening aan derden intensiveren; eigen organisatie versterken. > Prestatie-indicator: het op peil houden van de netto-opbrengst op de dienstverlening en het verwerven van opdrachten tot dienstverlening met een langjarig karakter. De netto-opbrengst van de dienstverlening is op peil gebleven. Kosten en opbrengsten staan in een goede verhouding tot elkaar. Gezien de omvang van de dienst­ verlening aan het N.V. Groninger Monumenten Fonds, het Bisdom Groningen-Leeuwarden en begeleiding en voorbereiding van het herstel van aardbevingsschades voor kerken van onze organisatie en voor derden – en het daaruit voortvloeiende beslag dat op de inzet van de bureaumedewerkers is gelegd – heeft er geen uitbrei­ ding van de dienstverlening plaatsgevonden. Er is geen sprake geweest van actieve acquisitie in het verslagjaar. De toename van de opbrengsten is onder anderen te danken aan de vele overnamenotities die door de bouw­ kundigen van de stichting zijn gemaakt en de onkosten­ vergoedingen die van de NAM zijn ontvangen in het kader van het herstel van aardbevingsschade. De werk­ zaamheden van de gemeente Appingedam aan de ker­ kencarrousel zijn ook dit jaar gecontinueerd.

7 Kerken nieuwe bestemmingen geven. >  Prestatie-indicator: bij de besluitvorming over de opzet van nieuwe projecten wordt op basis van onderzoek een keuze gemaakt voor kerkelijk gebruik, nevenbestemming of herbestemming van de desbetreffende gebouwen, uitgaande van de gelijkwaardigheid van deze gebruikskeuzes. De restauratie van de kerk van Klein Wetsinge is in het verslagjaar afgerond. In 2015 worden voorzieningen ge­ troffen om de kerk geschikt te maken voor sociaal-cultu­ rele en toeristisch-recreatieve doelstellingen. De eerste stappen voor de revitalisering en herbestemming van de kerk van Obergum zijn gezet. Plannen worden ontwik­ keld in samenhang met de vestiging van het Kinderboe­ kenhuis in de nabijgelegen voormalige aula. Met de dorpsvereniging van Beerta worden gesprekken gevoerd om de kerk beter functioneel te maken als dorpshuis. De herbestemming van de kerk van Overschild tot cultuur­ centrum is een pilotproject in het Meerjarenprogramma publieke herbestemming van cultureel erfgoed in het aardbevingsgebied.

10 Extra aandacht voor kerkinterieur, omgeving kerken, grafcultuur en verhalen. > Prestatie-indicatoren: uitvoeren van een promotieprogramma rond Landmerken, het jaarlijks laten verschijnen van een deeltje in de kerkhoven- en/of orgelreeks. De promotie van de acht Landmerken-locaties (Breede, Hornhuizen, Finsterwolde, Nieuw-Beerta, Oosternie­ land-Oldenzijl, Termunten, Uitwierde en Wierhuizen) is verder uitgebouwd. De verspreiding van het promotie­ materiaal, het vullen van de website, de promotie via de sociale media is met hulp van vrijwilligers uitgevoerd. Speciale vermelding verdienen de expositie van werk van de amateurschilder Jan Jacob Tinge (1916-1996) in de Landmerken-kerk van Hornhuizen (13 september - 12 oktober) en van werk van Aafke Steenhuis in de toren van Uitwierde (10 mei - 9 juni). In de kerkhovenreeks is deel 14 verschenen met als titel Kleine Reina – grafteksten op kindergraven in Noord-­ Groningen geschreven door Luida A. Noordhof. Naam en Faam – vijf Schnitgerorgels in Groningen is uitgekomen als jubileumuitgave in de reeks Groninger orgels en geschreven door Cees van der Poel en Hans Fidom.

8 Maatschappelijke en culturele functie versterken. >  Prestatie-indicatoren: het organiseren van of het participeren in een cultureel of sociaal-maatschappelijk evenement, het participeren in samenwerkingsverbanden op deze gebieden en het toekennen van stimuleringssubsidies aan culturele samenwerkingsprojecten van Bijzondere Locaties Groningen. Het Cultureel festival Terug naar het begin van onze stichting is dit jaar gehouden op 10 mei dankzij bijdra­ gen van Stichting Promotie en Activiteiten Appingedam, gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum, Kunst­ raad Groningen, J.B. Scholtenfonds, SNS fonds Eems­ mond, Prins Bernhard Cultuurfonds, Cultuurfonds Bank Nederlandse Gemeenten, Groningen Seaports, NAM en Zalsman Groningen. In diverse kerken in Appingedam en omgeving hebben uitvoeringen en exposities plaatsge­ vonden. Wij participeren in het project www.hetverhaal­ vangroningen.nl. Bijzondere Locaties Groningen heeft bijdragen ontvangen voor Eurosonic en Schnitgers Droom in de Der Aa-kerk, Schrijver in de kerk in De Ams­

9

13 Donateurs(bijdragen, bijdragen fondsen en andere geldschieters op peil houden. >  Prestatie-indicator: het uitvoeren van een strategisch actieprogramma mecenaat 2013-2016 met daarin de jaarlijks te bepalen doelen. In samenspraak met de auditcommissie marketing en fondswerving en de Raad van Advies is door middel van diverse onderzoeken, projecten en plannen gewerkt aan de zes pijlers die het maatschappelijke en financiële draagvlak van de stichting vormen: individuen, scholen, bedrijven, vermogensfondsen, overheden en partners. In het kader van de voorbereiding van de verkiezingen voor de Provinciale Staten in 2015 is de beleidsvisie van de stichting voor de komende jaren in een overzichtelijk document vastgelegd en aan de diverse partijen toe­ gestuurd. In samenwerking met Bijzondere Locaties Groningen is een plan gemaakt voor het werven van bedrijfsdonateurs. Bijzondere vermelding verdient het project ‘Kerk in het hart’ waarin de organisatorische en financiële draagkracht van onze plaatselijke commissies op een aantrekkelijke wijze wordt gecombineerd met het versterken van diverse pijlers in het mecenaatsprogram­ ma. Voor dit project is een belangrijke bijdrage toege­ zegd door het VSB Fonds en de Stichting J.B. Scholten­ fonds.

11 Verdere ontwikkeling van ‘Het Verhaal van Gro­ningen’. > Prestatie-indicatoren: de werkorganisatie levert een bijdrage aan het programma ‘Het Verhaal van Groningen’. De digitale collectie van de stichting wordt in dat programma door de projectverantwoordelijken gebruikt en gepromoot. In het verslagjaar is Het verhaal van Groningen onder­ gebracht in een zelfstandige stichting en omgedoopt in De verhalen van Groningen. De stuurgroep waarin de di­ recteur zitting heeft is opgeheven. Ondanks het feit dat de nieuwe organisatie in de opstartfase verkeert, heeft onze stichting steeds verhalen aangeboden ter plaat­ sing op de website www.deverhalenvangroningen.nl. 12 Verjongen; educatie versterken en doelgroepen uitbreiden; nieuwe doelgroepen; communicatie verbeteren. > Prestatie-indicatoren: deel uitmaken van educatieve programma’s die gericht zijn op de ontwikkeling van de zogenaamde doorlopende leerlijn. Uitvoeren van een promotiecampagne voor Landmerken. Toenemende zichtbaarheid in de sociale media wordt gemeten op basis van bezoekersstatistieken en aantallen volgers. Ons educatieve programma komt tot stand in samen­ werking met diverse organisaties en instellingen op het gebied van erfgoededucatie. De stichting voert diverse projecten uit binnen de gemeentelijke erfgoedtrajecten voor het primair onderwijs (betreft de gemeenten Eems­ mond, De Marne, Leek, Marum Slochteren en Pekela) en neemt deel aan Oktobermaand Kindermaand, beide in samenwerking met Erfgoedpartners Groningen. Deel­ name aan het meerjarenproject Cultuureducatie met Kwaliteit, eveneens voor het primair onderwijs en do­ centen en cultuurcoördinatoren primair onderwijs, vindt plaats in samenspraak met Cultuurclick Groningen. Het project Bouwwerk in de kerk van Leegkerk is bekroond met de Willem Wolffprijs voor de geschiedenis der tech­ niek 2014. Ook dit jaar hebben diverse studenten stages gelopen en afstudeeronderzoeken afgerond. De direc­ teur is uitgenodigd om een lezing te houden voor stu­ denten en belangstellenden in het kader van de Conférences publiques 2014 de la Chaire de recherche du Canada en patrimoine urbane van de Universiteit van Quebec/Canada in Montréal. Voor de promotieactiviteiten in en om de Landmer­ ken-locaties: zie 10. Met hulp en inzet van vrijwilligers is de zichtbaarheid van de stichting op Twitter, Facebook en LinkedIn ver­ groot. Het aantal volgers bedraagt eind 2014 1600 op Twitter (eind 2013: 1200), 900 op Facebook (eind 2013: 300) en 200 op LinkedIn (eind 2013: 125).

10

5 P  ersoneel, bestuur, commissarissen en vrijwilligers Personeel

P.M. de Bruijne. De bestuursleden hebben geen bezoldi­ ging voor hun werkzaamheden ontvangen.

De omvang van personeelsformatie van de Stichting Oude Groninger Kerken (exclusief de medewerkers die werkzaam zijn voor kortlopende projecten en gedeta­ cheerd - 1,54 fte- of voor Bijzondere Locaties Groningen B.V.) is aan het einde van het verslagjaar 10,97 fte. Dit is iets boven de bandbreedte die voor de stichting is be­ paald in het personeelsbeleidsplan (10,53 fte voor de pe­ riode 2013-2016). Dit wordt veroorzaakt door de aanstel­ ling van een systeembeheerder. De daling van de inzet van externe partijen op automatiseringsgebied recht­ vaardigt deze overschrijding. Eén werknemer van de Stichting Oude Groninger Kerken is voor een aantal uren gedetacheerd bij de Vereniging Beheerders Monumen­ta­ le Kerkgebouwen in Nederland. De detachering van een werknemer van Bijzondere Locaties Groningen b.v. bij de Stichting Erven A. de Jager in het kader van dienstverle­ ning aan derden is lopende dit verslagjaar beëindigd. Het salaris van de directeur wordt bepaald aan de hand van het handboek functiewaardering van de CAO Woon­ diensten en bedroeg in 2014 bruto voor het hele jaar ¤ 146.141. Hij heeft geen gratificaties of extra vergoe­ dingen ontvangen. De directeur werkt op basis van het directiereglement. Er zijn geen nieuwe overeenkomsten afgesloten of lopende overeenkomsten gewijzigd die voorzien in de beloningen die hoger zijn dan de norm vastgesteld in de Wet normering bezoldiging topfunctio­ narissen publieke en semipublieke sector (WNT). In het kader van het personeelsbeleid van de stichtingen hebben functionering- en beoordelingsgesprekken plaatsgevonden. Het bestuur voert een beoordelings­ gesprek met de directeur en evalueert de samenwer­ king. Met het personeel van de Stichting Der Aa-kerk Groningen en de medewerkers van Bijzondere Locaties Groningen voert de verhuurcoördinator functionerings­ gesprekken en een wekelijks werkoverleg. Binnen de Stichting Oude Groninger Kerken voert de directeur met de diverse afdelingen en met de verhuurcoördinator een maandelijks werkoverleg. Middels digitale nieuwsbrieven blijven personeel, sta­ giaires en vrijwilligers op de hoogte van de belangrijk­ ste ontwikkelingen binnen de organisatie.

Commissarissen BLG In de samenstelling van de Raad van Commissarissen van Bijzondere Locaties Groningen B.V. is geen verande­ ring opgetreden. De commissarissen ontvangen geen bezoldiging voor hun werkzaamheden.

Vrijwilligers Het vrijwilligersbeleid 2013-2016 van de stichting geeft een overzicht van de taken, verantwoordelijkheden, be­ voegdheden, vergoedingen en de uitgangspunten voor de participatie, de relatie tussen vrijwilligers en betaal­ de krachten en de begeleiding en scholing. Wat betreft de deskundigheidsbevordering zijn de activiteiten voor 2014 aan het einde van het verslagjaar in samenspraak met het vrijwilligersplatform vastgesteld. Het vrijwilli­ gersplatform heeft ook ingestemd met de beleidsvisie van het bestuur voor de komende jaren dat aan de pro­ vinciale partijen is gepresenteerd (zie 4.13). Op 19 febru­ ari is de jaarlijkse vrijwilligersbijeenkomst gehouden. In de loop van het jaar is het Werkoverleg plaatselijke commissies diverse keren bij elkaar geweest. Alle vrijwilligers zijn door middel van een digitale nieuwsbrief maandelijks op de hoogte gesteld van nieu­ we ontwikkelingen binnen de organisatie. Met penning­ meesters van de plaatselijke commissies is overleg gevoerd met de administratie. In het verslagjaar zijn verdere stappen gezet om te ko­ men tot een systeem van websites onder eigen beheer van de plaatselijke commissies. Deze websites worden gekoppeld aan de centrale website van de stichting om de informatievoorziening te stroomlijnen. De vrijwilligers van Bijzondere Locaties Groningen heb­ ben in goede samenwerking met de vaste medewerkers een belangrijke bijdrage geleverd aan de goede kwali­ teit van de geleverde diensten en de klanttevredenheid.

Bestuur Op 1 januari is de heer G.H. van den Bremen afgetreden als bestuurslid en opgevolgd als voorzitter door de heer

11

6 Financieel beleid Risicomanagement

mance” van de portefeuille mondeling toe in het licht van de ontwikkelingen op de financiële markten. De performance van de obligaties wordt vergeleken met de performance van de Barclays Euro Government Bond Index. De aandelen-performance wordt vergeleken met de Eurostoxx 50-ontwikkeling. Gezien de verschillen tussen onze portefeuille en de samenstelling van de benchmarks, wordt hiermee niet de performance van de vermogensbeheerder getoetst, maar de beleidskeuzes die door de beleggingscommis­ sie zijn voorgesteld.

Voor de komende meerjaars planningperiode heeft het bestuur besloten om budgettair bij de SOGK uit te gaan van een niet-sluitende exploitatie. Indien dit zich ook daadwerkelijk gaat voor doen, kan het tekort voor enig jaar gedekt worden uit de eigen reserves.

Beleggingsbeleid en inzicht in de vermogensrisico’s

Effecten De effectenportefeuilles waarin de vermogens van SOGK, SWRI en STZ zijn belegd worden beheerd door ING Private Banking. De verschillende effectenportefeuilles worden als één beleggingsportefeuille beheerd. Dit geldt ook voor de bij de verschillende portefeuilles behorende liquiditeiten. Toerekening van het beleggingsresultaat aan de ver­ schillende stichtingen gebeurt naar rato van de inbreng­ waarde van de betreffende portefeuilles.

Onroerend goed De beleggingen in onroerend goed betreffen een tweetal vanuit nalatenschap verkregen woningen en de pastorie te Middelstum, verkregen als deel van de overname­som. De objecten worden als beleggingsobject aangehouden en tegen marktconforme condities verhuurd.

In januari 2005 is het beleggingsbeleid van de stichting vastgelegd en wordt sindsdien elk jaar in januari ge­ toetst en waar nodig gradueel bijgesteld. Doelstelling Het beleggingsbeleid van de SOGK is erop gericht om de volgende doelstellingen te realiseren: - De te ontvangen rentes op obligatie-leningen en de te ontvangen dividenden op aandelen moeten zoda­ nig zijn dat de uitkeringen, thans ¤ 450.000, aan de Stichting Oude Groninger Kerken conform het vige­ rende vier-jaren beleidsplan hiermee betaald kunnen worden. - De instandhouding van de waarde van de afzonderlij­ ke vermogens van de stichtingen conform de richtlij­ nen van deze fondsen dan wel hun oprichters. - Voldoen aan de voorwaarden van het CBF-keurmerk. - Inhoud geven aan een maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid waarbij bewust rekening wordt ge­ houden met financiele, sociale, governance en mi­ lieu-overwegingen. Met name worden uitgesloten beleggingen in de porno- en wapenindustrie alsme­ de industrieën die gebruik maken van kinderarbeid. Rapportage De vermogensbeheerder rapporteert op kwartaalbasis aan de beleggingscommissie. Driemaal per jaar, in fe­ bruari, mei en oktober licht de beheerder de “perfor­

12

13

7 Jaarcijfers Geconsolideerde balans per 31-12-2014 en 31-12-2013 (na bestemming exploitatiesaldo)

Activa

31-12-2014 31-12-2013

Materiele vaste activa Gebouwen 87 77 Renovatie Remonstrantse kerk 1.769.423 1.878.910 Upgrading/uitbreiding Der Aa-Kerk 122.263 134.168 Noordaanbouw Der Aa-kerk 31.318 33.116 Renovatie pastorie te Woltersum 0 1.874 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) p.m. p.m. Bedrijfsmiddelen 168.284 235.679 _________ _________ 2.091.375 2.283.823 Beleggingen Deposito’s 891.167 891.167 Effecten 14.121.013 13.120.292 Onroerend goed 541.854 287.385 _________ _________ 15.554.034 14.298.844 Voorraden 48.604 48.604 Vorderingen - Debiteuren 818.880 605.341 - Overlopende activa 220.825 151.358 - Overlopende activa geconsolideerd 37.321 40.478 _________ _________ 1.077.026

797.177

Liquide middelen 2.440.680 3.041.667 Onderhanden projecten 503.776 102.764 _________ _________

21.715.495 20.572.880 ======== ========

14



Passiva

31-12-2014 31-12-2013

Reserves en fondsen Continuïteitsreserve per 1 januari 690.254 690.254 Toevoeging continuïteitsreserve 337.289 452.528 Onttrekking continuïteitsreserve -337.289 -452.528 _________ _________ Saldo continuïteitsreserve per 31 december 690.254

690.254

Reserve als bron van inkomsten per 1 januari 13.536.901 13.989.429 Mutatie reserve als bron van inkomsten -337.289 -452.528 _________ _________ Saldo reserve als bron van inkomsten per 31 december 13.199.612

13.536.901

Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 1.400.159 1.487.669 Reserve waardeverschillen effecten 789.329 941.111 Bestemmingsreserves door bestuur bepaald 3.545.661 2.015.389 _________ _________ Saldo per 31 december 19.625.015 18.671.324 Bestemmingsfondsen door derden bepaald

1.420.732

1.129.061

Langlopende schulden Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek 115.356 134.691 Lening Stimuleringsfonds 54.497 87.211 _________ _________ 169.854 221.902 Kortlopende schulden - Crediteuren 430.213 437.097 - Omzetbelasting 50.880 69.409 - Overlopende passiva 28.836 44.088 - Overlopende passiva geconsolideerd -10.033 0 _________ _________ 499.895 550.593 _________ _________ 21.715.495 20.572.880 ======== ========

15

Geconsolideerde staat van baten en lasten 2014

Baten

BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs Nalatenschappen Giften Baten winkel Totaal baten uit eigen fondsenwerving BATEN TIJDSCHRIFT

Begroting Realisatie Realisatie 2014 2014 2013

100.000 131.971 95.764 50.000 242.877 531.812 55.500 507.833 249.062 20.000 23.274 25.849 _________ _________ _________ 225.500 905.956 902.487

Begroting 2015

120.000 60.000 55.500 20.000 _________ 255.500

85.000

75.575

76.636

85.000

INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN

436.250

582.888

509.678

492.000

BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN

239.355

288.000

275.824

1.417.652

OVERHEIDSSUBSIDIES

1.401.643 962.004 1.689.764

BATEN BELEGGINGEN

1.037.000

DIVERSE BATEN Totaal baten

803.160

1.472.826

265.100 1.875.884 719.638 _________ _________ _________ 3.689.848 5.493.466 5.646.853

16

361.776 1.037.000 790.800 _________ 4.439.728



Lasten

Begroting Realisatie Realisatie 2014 2014 2013

Begroting 2015

3.157.264 3.174.224 3.087.106

3.416.555

BESTEED AAN DE DOELSTELLINGEN INSTANDHOUDING PROMOTIE Totaal besteed aan de doelstellingen

693.017 905.616 683.904 _________ _________ _________ 3.850.281 4.079.840 3.771.010

776.492 _________ 4.193.047

KOSTEN WERVING BATEN KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING

107.668

125.441

81.876

104.647

KOSTEN TIJDSCHRIFT

104.047

81.291

89.878

104.039

KOSTEN BELEGGINGEN Totaal kosten werving baten

53.000 46.977 53.758 _________ _________ _________ 264.715 253.708 225.512

53.000 _________ 261.686

263.726 315.568 273.270 _________ _________ _________ 4.378.722 4.649.116 4.269.792

263.610 _________ 4.718.343

BEHEER EN ADMINISTRATIE KOSTEN BEHEER EN ADMINISTRATIE Totaal lasten

Saldo baten en lasten uit exploitatie -688.874 844.350 1.377.061 -278.615 MUTATIE ONDERHANDEN PROJECTEN Saldo van baten en lasten

35.000 401.012 -794.401 _________ _________ _________ -653.874 1.245.362 582.660

0 _________ -278.615

Mutatie bestemmingsfondsen door derden bepaald -6.050 -291.671 -92.619 -6.050 Mutatie bestemmingsreserves door bestuur bepaald 260.584 -1.530.272 -413.952 -243.663 Mutatie reserve waardeverschillen 0 151.782 -616.127 0 Mutatie voorshands niet besteedbaar 0 0 0 0 Mutatie vrij besteedbaar 0 87.510 87.510 0 Mutatie continuïteitsreserve 0 0 0 0 Mutatie reserve als bron van inkomsten 399.340 337.289 452.528 528.328 _________ _________ _________ _________ 653.874 -1.245.362 -582.660 278.615

17

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen

De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekom­ stige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Consolidatie De jaarrekening bestaat uit: - Geconsolideerde balans per ultimo boekjaar, met de vergelijkende cijfers van het vorig verslagjaar; - Geconsolideerde staat van baten en lasten over het boekjaar, met vergelijkende cijfers van het vorig ver­ slagjaar; - Toelichting op de balans en de staat van baten en las­ ten; - Enkelvoudige balans per ultimo boekjaar; - Enkelvoudige staat van baten en lasten over het boek­ jaar; - Overige gegevens.

Financiële instrumenten De stichting maakt in de normale bedrijfsuitoefening ge­ bruik van uiteenlopende financiële instrumenten die de stichting blootstellen aan renterisico’s, kredietrisico’s en liquiditeitsrisico’s. Deze betreffen financiële instru­ menten die in de balans zijn opgenomen. De stichting handelt niet in financiële derivaten en heeft procedures en gedragslijnen om de omvang van het kre­ dietrisico bij elke tegenpartij of markt te beperken.

De geconsolideerde cijfers betreft de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) en de aan haar gelieerde stichtingen, zijnde de Stichting Der Aa-kerk Groningen (SDAK), de Stichting Tempel-Zwartsenberg Fonds (STZ), de Stichting Willemsen-Ritzema van Ikema (SWRI), de Stichting Dr. P.H. Wijkfonds (SWF), de Stichting Van Tuik­ werd Fonds (SVTF), de Stichting Het Groninger Klokkenen Orgelfonds (SKOF), de Stichting Johannes Borchardt (SJB) en de Stichting Ausema-de Jong Fonds (SADJF).

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Algemeen De geconsolideerde jaarrekening van de Stichting Oude Groninger Kerken is opgemaakt conform de Richtlijn Ver­ slaggeving 650 Fondsenwervende Instellingen en de Richtlijnen van het CBF.

In de cijfers van SDAK is Bijzondere Locaties Groningen B.V. (BLG) geconsolideerd.

De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijs­ model.

Intercompany-transacties, intercompany-winsten en on­ derlinge vorderingen en schulden tussen de stichtingen worden voor zover van toepassing geëlimineerd. Verslaggevingsperiode Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van een ver­ slagperiode van een jaar. Het boekjaar valt samen met het kalenderjaar.

Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waar­ op ze betrekking hebben. Winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaar­ rekening bekend zijn geworden.

Transacties in vreemde valuta Transacties luidend in vreemde valuta worden omge­ rekend tegen de geldende wisselkoers per transactie­ datum.

De jaarrekening is opgesteld in euro’s. Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat de directie oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grond­ slagen en de gerapporteerde waarde van activa en ver­ plichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen.

De gehanteerde grondslagen van waardering en van re­ sultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar.

18

ACTIVA

aan­­ delen waarbij gerealiseerde en ongerealiseerde waardeveranderingen direct in de staat van baten en lasten worden verantwoord. Aandelen zijn gewaardeerd tegen marktwaarde. Obligaties worden tegen geamortiseerde kostprijs (no­ minale waarde) opgenomen. Tenzij de marktwaarde la­ ger is. Gebouwen worden opgenomen voor verkrijgingswaarde. De renovatie van het als beleggingsobject aangehouden appartement wordt in 10 jaar afgeschreven.

Materiele vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikname. De aangewende investeringssubsidies worden zichtbaar in mindering gebracht op de boekwaarde van de mate­ riële vaste activa (verbouwingen en restauraties). Kos­ ten voor periodiek onderhoud worden ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voor­ doen.

VLOTTENDE ACTIVA Voorraad verkoopartikelen De voorraad wordt gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van een eventuele voorziening voor incourant­ heid.

Gebouwen De eigendommen van de stichting worden, gezien het bijzondere karakter van deze activa, gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs, een symbolisch bedrag, voor zover het gebouwen betreft. Hierover wordt niet afgeschreven.

Vorderingen op korte termijn en overlopende activa De vorderingen en overlopende activa worden gewaar­ deerd tegen nominale waarde, verminderd met de ver­ moedelijk oninbare bedragen. Nalatenschappen worden opgenomen zodra de omvang bekend is. Tenzij anders vermeld hebben de vorderingen een loop­ tijd van korter dan een jaar.

Renovatie Remonstrantse Kerk Deze post betreft de uitgaven voor de renovatie van en de aanpassingen aan gebouw en interieur. Deze uitgaven worden in 25 jaar lineair afgeschreven. Upgrading/uitbreiding Der Aa-kerk en Noordaanbouw Der Aa-kerk Deze post betreft de uitgaven voor diverse aanpas­ singen. Deze uitgaven worden in 10 jaar lineair afge­ schreven.

Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en de­ posito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopen­ de schulden. Liquide middelen die niet ter directe beschikking staan worden verwerkt onder de vorderingen. Liquide middelen die gedurende langer dan 12 maanden niet ter directe beschikking staan van de stichting wor­ den verwerkt onder de financiële vaste activa.

Renovatie pastorie te Wolterum Deze post betreft de uitgaven voor diverse aanpas­ singen. Deze uitgaven worden in 10 jaar lineair afge­ schreven. Inventaris kerkgebouwen (inclusief kunstwerken) Tot de inventaris van de kerkgebouwen behoort naast meubilair vaak ook o.a. zilverwerk en bijbelboeken. Gezien de aard hiervan is een en ander pro memorie op­ genomen, aangezien de verkrijgingsprijs nihil is.

Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Onderhanden projecten Jaaroverschrijdende activiteiten worden administratie­ technisch projectmatig behandeld. De in een verslagjaar ontvangen baten en alle verrichte bestedingen worden in de staat van baten en lasten ver­ antwoord. Vervolgens worden deze baten en lasten overgeheveld naar de balanspost Onderhanden Projecten. Tevens wordt in de balanspost meegenomen het deel van de organisatiekosten van de stichting dat vanwege

Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsuitoefening Deze post betreft kantoorinventaris. Deze wordt gewaardeerd tegen aanschaffingskosten on­ der aftrek van jaarlijkse lineaire afschrijvingen op basis van een vast afschrijvingspercentage dat per post uiteen loopt van 10% tot 33,3%. Beleggingen Er wordt uitsluitend belegd in ter beurze genoteerde

19

de richtlijn van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg aan restauratieprojecten mag worden toegerekend. Een en ander betekent dat indien een project na admini­ stratief-financiële afwikkeling een saldo vertoont, dit saldo een direct effect heeft op het exploitatiesaldo van het betreffende jaar.

behoeve van met name de instandhoudingdoelstelling van de SOGK. Het betreffende deel van het vermogen wordt aangeduid als Reserve als bron van inkomsten. Het grootste deel van het vrij besteedbaar vermogen van SOGK en het gehele vrij besteedbare vermogen van STZ, SWRI, SWF, SKOF, SADJF en SVTF behoort tot deze reserve.

Op het niveau van individuele projecten wordt ervoor gewaakt dat de cumulatieve bestedingen in een juiste verhouding staan tot de verrichte werkzaamheden, en overeenstemmen met de begroting.

Reserve Vrij besteedbaar ten behoeve van activa bedrijfsmiddelen Ten behoeve van de restauratie en de benodigde aan­ passingen aan de Remonstrantse Kerk is geput uit de Reserve als bron van inkomsten van STZ. Het betreffen­ de bedrag is vervolgens verantwoord onder de Reserve Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen. Dit bedrag vormt derhalve de tegenhanger van een deel van de post Materiële vaste activa. - Direct dienstbaar aan de doelstelling op de balans. De onder deze post opgenomen uitgaven voor de restau­ ratie van en de aanpassingen aan de Remonstrantse Kerk worden over een periode van 25 jaar afgeschreven.

Afhankelijk van de aard van het saldo Onderhanden Pro­ jecten wordt deze post opgenomen aan de actief- of de passiefzijde van de balans.

PASSIVA RESERVES EN FONDSEN Algemeen Ons beleid is erop gericht om het vermogen te besteden in overeenstemming met de bestemming die daaraan is gegeven bij het ontstaan van de baten. Reeds bij ontvangst van giften, donaties, schenkingen en overige baten wordt rekening gehouden met een eventuele bepaling van de bestemming aan specifieke projecten (bestemmingsreserve).

Reserve waardeverschillen effecten Deze reserve bestaat uit het positieve verschil in waarde tussen de aanschafwaarde en de waarde ultimo verslag­ jaar van de aandelen die als belegging worden aange­ houden. De reserve wordt opgevoerd indien deze waarde hoger is dan de aanschafwaarde van het totaal.

Continuïteitsreserve Voor de bepaling van de hoogte van de continuïteitsre­ serve richten wij ons naar de richtlijn van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI). De richtlijn staat een maximale reservering van 1,5 keer de kosten van de werkorganisatie toe. De kosten van de werkorganisatie bestaan uit: kosten eigen personeel, huisvestingskosten, bureaukosten t.b.v. de eigen organisatie, bestuurskosten, kosten voor fondsenwerving, vaste kosten t.b.v. exploitatie eigen ob­ jecten. De totale kosten bedragen ongeveer ¤ 690.000 voor een jaar. De continuïteitsreserve wordt aangehouden bij SOGK.

Bestemmingsreserves door het bestuur bepaald Deze bestemde reserves zijn opgebouwd uit: - ten behoeve van restauraties en onderhoud van speci­ fieke objecten uit nalatenschappen en schenkingen verkregen middelen. - bij overname van objecten ontvangen overdrachtsom­ men, bestemd voor het betreffende object. - ten behoeve van restauratie en onderhoud van inven­ taris uit giften en nalatenschappen verkregen midde­ len. Bij inventaris gaat het om specifieke objecten, waaronder orgels, luidklokken, uurwerken, banken, bijbels, zilverwerk etc. - uit een gift verkregen middelen ten behoeve van de promotieactiviteit erfgoededucatie.

Reserve als bron van inkomsten Voor zover het vrij besteedbaar vermogen niet bestaat uit de eerder in deze Toelichting beschreven reserves, vormt dit vermogen de tegenhanger van het deel van de beleggingen dat niet geoormerkt is vanwege een van deze reserves, dan wel vanwege de Bestemmingsreser­ ves door derden bepaald. Deze beleggingen worden duurzaam aangehouden ten­ einde hieruit structureel inkomsten te verwerven ten

Aan de besteding van deze gelden is geen tijdsduur ge­ koppeld. Bestemmingsfondsen door derden bepaald Dit betreft door derden verstrekte middelen waarvan de bestemming door de verstrekker van de middelen dwingend is aangegeven.

20

Winkel In de winkel zijn artikelen te koop die rechtstreeks te maken hebben met de doelstellingen waar de organisa­ tie voor staat. Voor de verkoop wordt gebruik gemaakt van o.a. onze website, stands bij activiteiten en de win­ kel aan huis.

LANGLOPENDE SCHULDEN Schulden met een resterende looptijd van meer dan één jaar worden aangeduid als langlopend. De langlopende schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens ge­ waardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De re­ële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde van de schuld.

Uitvoeringskosten eigen organisatie Beheer en administratie De kosten beheer en administratie worden gevormd door de kosten die de organisatie maakt in het kader van de (interne) beheersing en administratievoering en welke niet kunnen worden toegerekend aan de doelstel­ ling of de werving van baten.

KORTLOPENDE SCHULDEN De kortlopende schulden zijn gewaardeerd tegen nomi­ nale waarde en tenzij anders vermeld hebben ze een looptijd van korter dan een jaar.

Grondslagen voor de resultaten­ bepaling

Aangezien de organisatie zowel fondsen werft als zelf besteed is er geen onderscheid te maken ten aanzien van kosten beheer en administratie. De organisatie werkt met een uitgebreid urenregistratiesysteem, waar­ in alle uren worden toegeschreven aan de diverse beste­ dingsactiviteiten. Dit betreft enkel bestedingsactiviteiten in het kader van de doelstellingen.

Algemeen Baten worden verantwoord in het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Voor giften en nalatenschappen be­ tekent dit dat ze in aanmerking worden genomen in het jaar waarin ze worden ontvangen i.c. de aard en omvang duidelijk zijn. Bestedingen worden verantwoord in het jaar waarin de verplichting wordt aangegaan. Subsidies en particuliere bijdragen worden in het jaar van afreke­ ning verantwoord.

Algemeen De toerekening van de uitvoeringskosten eigen organi­ satie aan de doelstellingen geschiedt op bedrijfsecono­ mische basis, waarbij rekening wordt gehouden met de besteding van tijd en middelen aan de onderdelen.

Pensioenen SOGK heeft voor haar werknemers een toegezegd-pen­ sioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werk­ nemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen dat is gebaseerd op het gemiddeld ver­ diende loon, berekend over de jaren dat de werknemer pensioen heeft opgebouwd bij SOGK. De verplichtingen, welke voortvloeien uit deze rechten, zijn ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties. De SOGK betaalt hiervoor premies waarvan 2/3 deel door de werkgever wordt betaald en 1/3 deel door de werk­ nemer. De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, in­ dien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioen­ fonds dit toelaat.

Salarissen en sociale lasten Het grootste deel van het personeel wordt via de Stichting Federatie Monumentenorganisaties Groningen (SFMOG) bij de SOGK gedetacheerd. De kosten worden marktconform aangerekend. De SOGK heeft zelf project­ medewerkers in dienst. De overige personeelskosten betreffen uitzendkrachten, oproepkrachten en stagiai­ res. De SFMOG valt onder de CAO Woondiensten. Fondsenwerving In 2014 is het verhoudingspercentage van kosten ten op­ zichte van baten eigen fondsenwerving 14%. Voor het komende begrotingjaar staat een percentage van 41%. Er wordt altijd zo behoudend mogelijk begroot ten aanzien van de verwachte opbrengsten, terwijl de kosten volledig worden meegenomen. In deze opbreng­ sten zijn niet meegenomen de bijdragen van fondsen ten behoeve van bestedingen in het kader van de doelstel­ lingen, bv. restauratieprojecten.

Naar de stand van ultimo boekjaar is de dekkingsgraad van het pensioenfonds 114% (bron: website www.spw. nl). Giften Giften worden gewaardeerd tegen de reële waarde (voor zover bepaalbaar) in de staat van baten en lasten.

21

Kosten Beheer en Administratie De afwijking in de kosten Beheer en Administratie ont­ staat als gevolg van de toerekening aan de doelstellin­ gen.

Geldstromen Als geldstromen zijn in hoofdzaak te onderscheiden de directe baten en bestedingen vanuit de restauratiepro­ jecten, verkregen fondsen en de bestedingen ten behoe­ ve van de instandhoudingactiviteiten. Daarnaast zijn te onderscheiden de bestedingen voor promotionele acti­ viteiten, beleggingsopbrengsten en de baten en lasten vanuit de exploitatie van de objecten. Bestedingspercentage middelen De uitgaven aan de doelstellingen worden gerelateerd aan de totale baten (zie kengetallen). Beheer en administratie De kosten voor beheer en administratie bestaan uit de kosten van de directie en de afdeling administratie, voor zover deze niet direct toegerekend kunnen worden aan de doelstellingen. Ze worden gerelateerd aan de totale lasten (zie kenge­ tallen).

Realisatie versus begroting Baten uit eigen fondswerving De gerealiseerde baten uit eigen fondsenwerving vallen hoger uit dan begroot als gevolg van incidentele baten (nalatenschappen en bestemde giften). Inkomsten eigen objecten De gerealiseerde inkomsten uit eigen objecten vallen hoger uit dan begroot. Oorzaak zijn vooral de hogere verhuurbaten en de verkopen en overige activiteiten. Resultaat beleggingen Het gerealiseerde resultaat beleggingen is lager uitge­ vallen dan begroot als gevolg van het gevoerde beleg­ gingsbeleid. Diverse baten De diverse baten vallen hoger uit dan begroot als gevolg van de hogere opbrengsten overdrachtssommen. Bijdragen particuliere fondsen en overheidssubsidies De realisatie valt lager uit dan begroot als gevolg van lagere uitvoer van subsidiabele instandhoudingspro­ jecten. Promotie De gerealiseerde kosten promotie vallen hoger uit dan begroot, door hogere kosten ten aanzien van Terug naar het begin en overige activiteiten ten behoeve van pro­ motie en educatie.

22

23

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2014 Tenzij anders vermeld zijn de activa direct dienstbaar aan de doelstelling MATERIELE VASTE ACTIVA Gebouwen SOGK (zie ook bijlage A) De SOGK is eind 2014 eigenaar van 77 kerkgebouwen en 2 synagogen inclusief bijbehorende bouwwerken. Daarnaast bestaat haar bezit uit 7 torens, 48 kerkhoven en 4 pastorieën. SDAK/BLG De Der Aa-kerk is onbezwaard eigendom van de gelijknamige stichting. De Remonstrantse kerk te Groningen is in erfpacht bij SDAK. In 2005 is het gehele gebouw gerestaureerd. Daarnaast zijn aanpassingen in en rond het gebouw uitgevoerd ten behoeve van het beoogde gebruik van het pand. Er is in 2008 nog een aantal uitgaven ten behoeve van verdere aanpassingen gedaan. De kosten van deze renovatie, benevens de aanpas­ singen ten behoeve van het gebruik, worden in een periode van 25 jaar afgeschreven. De voor deze renovatie verkregen baten van fondsen en particulieren zullen eerst op deze kosten in mindering worden gebracht.

Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Boekwaarde waarde t/m 2013 2014 31-12-2014

Gebouwen SOGK 86 Gebouwen SDAK/BLG 1 _________ Totaal gebouwen 87 Renovatie Remonstrantse kerk (SDAK) 2.737.168 858.258 109.487 1.769.423 Upgrading/voorziening (SDAK) 209.406 75.238 11.905 122.263 Ontwikkeling noordaanbouw (SDAK) 44.835 11.719 1.798 31.318 Renovatie pastorie Woltersum (SOGK) 28.802 26.928 1.874 0 _________ 1.923.004 Inventaris kerkgebouwen incl. kunstwerken (SOGK)

p.m.

Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsvoering De bedrijfsmiddelen kennen een afschrijvingsperiode van 3 tot 10 jaar. Bedrijfsmiddelen SWRI De SWRI heeft een aantal kunstwerken in haar bezit. Deze zijn ondergebracht bij de Gerrit van Houten Stichting op basis van een bruikleenovereenkomst. Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Boekwaarde waarde t/m 2013 2014 31-12-2014 Bedrijfsmiddelen SOGK Inventaris t/m 2013 243.338 131.450 25.827 86.061 Bedrijfsmiddelen SDAK/BLG Inventaris Remonstrantse Kerk 287.200 228.797 21.811 36.592 Inventaris Der Aa-kerk 33.604 27.886 1.587 4.131 Inventaris BLG 99.753 40.083 18.170 41.500 _________ 82.223 _________ Totaal bedrijfsmiddelen 168.284 _________ TOTAAL MATERIELE VASTE ACTIVA 2.091.375

24

Beleggingen Deposito’s SOGK

Waarde Toename Afname Koerswaarde Waarde 1-1-2014 2014 2014 31-12-14 31-12-14

891.167 0 0 0 891.167

Effecten Obligaties SOGK STZ SWRI SWF SVTF SKOF Totaal obligaties

342.330 71.190 0 474.596 413.520 3.466.212 593.877 0 4.659.749 4.060.089 2.023.869 336.792 0 2.709.322 2.360.661 223.797 44.224 0 307.606 268.021 33.905 7.322 0 47.316 41.227 259.887 46.595 0 351.748 306.482 _________ _________ _________ _________ _________ 6.350.000 1.100.000 0 8.550.337 7.450.000

Aandelen SOGK STZ SWRI SWF SVTF SKOF Totaal aandelen Totaal effecten

374.449 280.758 655.207 655.207 3.690.174 0 -219.019 3.471.155 3.471.155 2.154.637 0 -136.400 2.018.237 2.018.237 238.257 0 -9.114 229.143 229.143 36.096 0 -850 35.246 35.246 276.679 0 -14.654 262.025 262.025 _________ _________ _________ _________ _________ 6.770.292 280.758 -380.037 6.671.013 6.671.013 _________ _________ _________ _________ _________ 13.120.292 1.380.758 -380.037 15.221.350 14.121.013

Onroerend goed (SOGK) Afschrijvingsperiode 10 jaar

Verkrijgings- waarde

WOZ Afschrijving Afschrijving waarde t/m 2013 2014

Waarde 31-12-14

Appartement te Utrecht 118.000 178.000 0 0 118.000 Garage te Utrecht 18.000 23.000 0 0 18.000 Renovatie appartement te Utrecht 25.307 nvt 13.922 2.531 8.854 Woning Spanje 140.000 p.m. 0 0 140.000 Pastorie te Middelstum 257.000 p.m. 0 0 257.000 _________ Totaal onroerend goed 541.854 _________ TOTAAL BELEGGINGEN 15.554.034

25

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Deze post betreft de voorraad tijdschriften, fietsroutes, cd’s en eigen uitgaven van de SOGK. Deze voorraad staat direct in dienst van de doelstelling.

48.604

Waarde 31-12-14 Vorderingen Debiteuren en overige vorderingen SOGK Debiteuren 85.457 Voorziening dubieuze debiteuren -3.149 Overige vorderingen 500.690 _________ 582.998 Debiteuren en overige vorderingen SDAK/BLG 72.579 Debiteuren en overige vorderingen Fondsen 163.304 _________ Totaal debiteuren 818.880 Overlopende activa Het grootste deel van de overlopende activa betreft de nog te vorderen nalatenschappen. Liquide middelen Liquide middelen SOGK Bij de meeste van onze kerkgebouwen i.c. “eigen objecten” zijn zogeheten “Plaatselijke Commissies” actief, die het dagelijks beheer regelen. Deze plaatselijke commissies werken, evenals de activiteitencommissie, onder verant­ woordelijkheid van het bureau van de SOGK i.c. het bestuur. Het directe beheer over de liquide middelen valt echter rechtstreeks onder deze commissies. Direct beschikbare middelen Kas 894 Banken r.c. 258.086 Banken kortlopende deposito’s 488.214 _________ 747.193 Via commissies Kas/bank/giro 48 plaatselijke commissies 318.970 Kas/bank/giro activiteitencommissie 873 _________ 319.843 _________ 1.067.036 Liquide middelen SDAK/BLG 36.204 Liquide middelen Fondsen 1.337.439 _________ Totaal liquide middelen 2.440.680

26

Onderhanden projecten SOGK De financiering van de nog lopende projecten is gewaarborgd. Saldo Uitgaven Inkomsten Saldo 1-1-2014 2014 2014 31-12-2014 Kerk Leegkerk 313.853 0 -307.130 6.723 Kerk Saaxumhuizen 25.095 0 0 25.095 Kerk Klein Wetsinge -306.019 1.023.410 -575.334 142.057 Kerk Garmerwolde 26.506 135.059 0 161.565 Kerk Opwierde 363 0 0 363 Kerk Eenrum 104.595 0 0 104.595 Orgel Pieterburen -10.000 0 0 -10.000 Orgel Tinallinge -33.557 77.128 -6.500 37.071 Orgel Engelbert -644 0 0 -644 Project Landmerken -5.366 0 0 -5.366 Archeologisch onderzoek Garsthuizen -21.040 0 0 -21.040 Synagoge Appingedam 22.813 27.409 -5.000 45.222 Kerkhof Den Andel -9.000 0 0 -9.000 Kerkhof Wittewierum 0 17.704 0 17.704 Interieur Oosterwijtwerd 0 34.186 0 34.186 Diverse restauratieprojecten 10.457 10.566 -30.487 -9.464 _________ _________ _________ _________ Totaal onderhanden projecten SOGK 118.056 1.325.462 -924.451 519.067 Onderhanden projecten SDAK/BLG -15.292 0 0 -15.292 _________ _________ _________ _________ Totaal onderhanden projecten 102.764 1.325.462 -924.451 503.776 Saldo Mutatie Saldo 1-1-2014 2014 31-12-2014 Continuïteitsreserve SOGK 690.000 0 690.000 SDAK/BLG 254 0 254 _________ _________ _________ Totaal continuïteitsreserve 690.254 0 690.254 Reserve als bron van inkomsten SOGK 420.941 -18.720 402.222 STZ 7.952.874 -183.823 7.769.052 SWRI 3.925.060 -106.887 3.818.173 SWF 419.444 -12.142 407.302 SVTF 55.316 -1.855 53.461 SKOF 481.181 -13.863 467.319 SJB -574 0 -574 SADJF 282.659 0 282.659 _________ _________ _________ Totaal reserve als bron van inkomsten 13.536.901 -337.289 13.199.612 Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen De bijdragen van de Stichting Tempel-Zwartsenbergfonds in de restauratie van en aanpassingen aan de Remon­ strantse Kerk zijn hier verantwoord. Dit vermogen zal in 25 jaar vrijvallen ten behoeve van de dekking van de jaarlijk­ se afschrijvingen. Het betreft geen verplichting en het bestuur heeft deze beperking aangebracht. SDAK/BLG 1.487.669 87.510 1.400.159 _________ _________ _________ Totaal vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 1.487.669 87.510 1.400.159

27

Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo 1-1-2014 2014 2014 31-12-14 Reserve waardeverschillen SOGK 50.736 0 -6.923 43.813 STZ 513.715 0 -83.548 430.167 SWRI 299.951 0 -49.838 250.113 SWF 33.167 0 -4.770 28.397 SVTF 5.025 0 -658 4.367 SKOF 38.517 0 -6.045 32.472 _________ _________ _________ _________ Totaal reserve waardeverschillen 941.111 0 -151.782 789.329 Bestemmingsreserves (Zie Bijlage B) Bestemde reserves voor objecten 1.921.203 1.538.580 0 3.459.783 Bestemde reserve voor inventaris 22.052 0 -1.907 20.145 Bestemde reserve voor erfgoededucatie 31.500 0 -10.130 21.370 Bestemde reserve kerkhoven 40.634 3.729 0 44.363 _________ _________ _________ _________ Totaal bestemmingsreserves 2.015.389 1.542.309 -12.037 3.545.661 VASTGELEGD VERMOGEN Bestemmingsfondsen door derden bepaald M.V.A. Dierckxfonds (SOGK) 885.303 0 0 885.303 Thesingefonds (SOGK) 36.758 0 0 36.758 Peter Breukinks Noodfonds (SOGK) 200.000 0 0 200.000 P.H. Wijk (SOGK) 7.000 0 0 7.000 Hoeksema Du Pui Fonds (SOGK) 0 291.671 0 291.671 _________ _________ _________ _________ Totaal bestemmingsreserves door derden bepaald 1.129.061 291.671 0 1.420.732

28

Ad. M.V.A. Dierckxfonds De volgende voorwaarden zijn aan deze gift verbonden: 1. Het kapitaal wordt vastgezet op een depositorekening, waarvan de termijn wordt bepaald door het bestuur. 2. De revenuen van het kapitaal worden in eerste instantie gebruikt voor de restauratie van in oorsprong romaanse kerken. 3. Elk jaar worden een concert en een lezing georganiseerd. Hier wordt jaarlijks ¤ 2.268 aan besteed. Ad. Thesingefonds Een proportioneel deel van de revenuen uit de beleggingen wordt aangewend ten behoeve van het kerkgebouw en het kerkhof te Thesinge. Ad. Peter Breukinks Noodfonds Dit betreft bestemde bijdragen voor doelen en projecten van de stichting waarvoor geen andere financiele bronnen aan te boren zijn. Ad. P.H. Wijk Dit betreft een bestemde bijdrage voor kerkhoven en publicaties over kerkhoven van de stichting. Ad. Hoeksema- Du Pui Fonds Dit betreft een bestemde gift waarvan de opbrengsten uitsluitend worden toegewezen aan de instandhouding en het beheer van kerk en kerkhof te Godlinze. VREEMD VERMOGEN Rente% Saldo Aflossing Saldo 1-1-2014 2014 31-12-2014 Langlopende schulden Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek (SDAK) 1,50% 134.691 19.334 115.357 Lening Stimuleringsfonds (SDAK) 2,00% 87.211 32.714 54.497 _________ _________ _________ Totaal langlopende schulden 221.902 52.048 169.854 De aflossingsverplchting voor komend boekjaar bedraagt ¤ 52.048 Het deel dat langer dan 5 jaar uitstaat per ultimo boekjaar bedraagt ¤ 38.015 Kortlopende schulden SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal 31-12-2014 31-12-2014 31-12-2014 31-12-2014 - Crediteuren 198.800 219.857 11.556 430.213 - Omzetbelasting 17.037 33.843 0 50.880 - Overlopende passiva 22.885 5.950 0 28.836 - Overlopende passiva geconsolideerd -10.033 0 0 -10.033 _________ Totaal kortlopende schulden 499.895 Niet uit de balans blijkende verplichtingen Er zijn geen verplichtingen aangegaan die gevolgen hebben voor de exploitatie en de balanspositie van de SOGK.

29

Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal Begroting 2014 2014 Verhuurbaten (gebouwen en voorzieningen) Bijdragen energie Verkopen en overige activiteiten Rente Klokluiden Catering Overige baten

117.842 234.365 0 352.207 282.000 18.604 1.906 0 20.511 9.000 34.673 0 0 34.673 0 1.642 0 0 1.642 2.250 1.772 0 0 1.772 1.500 0 77.566 0 77.566 81.000 22.670 71.847 0 94.517 60.500 ________ ________ ________ ________ ________ 197.204 385.684 0 582.888 436.250

OVERHEIDSSUBSIDIES Projecten Onderhoud Personeel Beheerssubsidies inclusief projectontwikkeling

513.894 0 0 513.894 1.320.443 330.245 0 0 330.245 0 0 11.509 0 11.509 5.000 106.356 0 0 106.356 76.200 ________ ________ ________ ________ ________ 950.495 11.509 0 962.004 1.401.643

De verantwoorde subsidies zijn besteed overeenkomstig het doel waarvoor ze verstrekt zijn. In de overheidssubsidies is een subsidie van de Provincie Groningen opgenomen welke is toegekend voor de perio­ de 2013 t/m 2016. In het boekjaar bedraagt deze ¤ 76.200 op basis van gemaakte prestatieafspraken. BATEN BELEGGINGEN SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal Begroting 2014 2014 Rente op deposito’s 25.732 6 27.795 53.532 Rente op obligaties 13.670 0 232.603 246.273 Dividend 13.721 0 233.485 247.206 Koersverschillen aandelen 7.896 0 134.347 142.243 Koersverschillen obligaties 5.941 0 101.101 107.042 Correctie voorgaande jaren 0 0 896 896 Appartement 5.968 0 0 5.968 ________ ________ ________ ________ ________ 72.927 6 730.227 803.160 1.037.000 DIVERSE BATEN Excursies/winterwandelingen/ov. activiteiten Overdrachtsommen Dienstverlening aan derden Beklemrechten Festival Terug naar het begin Projecten Erfgoededucatie Overige

26.158 0 0 26.158 20.000 1.525.167 0 0 1.525.167 0 232.678 0 0 232.678 205.000 287 0 0 287 100 97.594 0 0 97.594 0 0 0 0 0 39.500 0 -6.000 0 -6.000 500 ________ ________ ________ ________ ________ 1.881.884 -6.000 0 1.875.884 265.100

30

BESTEED AAN DE DOELSTELLINGEN SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal Begroting 2014 2014 INSTANDHOUDING Instandhouding gebouwen 1.391.087 -162.856 376.632 1.604.863 1.879.578 Instandhouding orgels/luidklokken/uurwerken 104.036 3.924 0 107.960 17.500 Instandhouding terreinen 50.518 0 0 50.518 45.000 Exploitatie eigen objecten 246.402 795.497 0 1.041.899 592.500 Uitvoeringskosten eigen organisatie 368.983 0 0 368.983 622.686 ________ ________ ________ ________ ________ Totaal Instandhouding PROMOTIE Activiteiten inzake promotie en educatie Festival Terug naar het begin Meerjarenproject Het Verhaal van Groningen Website en digitalisering Erfgoededucatie/diverse projecten Administratieve dienstverlening derden Uitvoeringskosten eigen organisatie Totaal Promotie

2.161.026 636.566 376.632 3.174.224 3.157.264

230.229 36 51.398 281.663 67.000 108.374 0 0 108.374 0 0 0 0 0 2.500 10.910 0 0 10.910 35.000 24.146 0 0 24.146 78.500 222.982 0 0 222.982 193.692 257.541 0 0 257.541 316.325 ________ ________ ________ ________ ________ 854.182

36 51.398 905.616 693.017

KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING T.b.v. donateurs Directe verwervingskosten Kosten nalatenschappen Kosten winkel

43.388 0 0 43.388 42.000 37.967 0 0 37.967 1.000 9.951 0 0 9.951 15.000 ________ ________ ________ ________ ________

Uitvoeringskosten eigen org. fondsenwerving Uitvoeringskosten eigen organisatie winkel

91.307 0 0 91.307 58.000 34.134 0 0 34.134 20.365 0 0 0 0 29.303 ________ ________ ________ ________ ________

KOSTEN BELEGGINGEN Kosten effecten

SOGK SDAK/BLG 2014 2014

Fondsen

Totaal

Begroting

125.441 0 0 125.441 107.668

3.713

31

0

43.264

46.977 53.000

Uitvoeringskosten eigen organisatie SOGK

2014

2013

Personeelskosten Personeel in dienst Salarissen 687.812 620.335 Sociale lasten 105.963 92.908 Pensioenpremie 117.691 106.078 Verzekering 21.230 19.587 Uitkering verzekering -23.095 -24.134 Overig 52.415 55.538 ________ ________ 962.016 870.312 Personeelskosten via derden 46.689 27.494 ________ ________ 1.008.705 897.806 Aantal fte per ultimo boekjaar 10,97 10,31 Bestuurskosten Bestuurs- en vergaderkosten 9.699 11.658 Representatie 2.851 8.061 ________ ________ 12.550 19.719 Huisvestingskosten Schoonmaakkosten 7.785 7.560 Overig 5.870 3.400 ________ ________ 13.655 10.960 Organisatiekosten Telefoon 5.152 6.303 Kantoorbenodigdheden 46.568 47.175 Porti 22.004 13.681 Automatisering 64.757 74.212 Accountantskosten 26.335 52.326 Afschrijvingen 25.887 36.773 Bibliotheek en documentatiecentrum 4.804 8.393 Overig 39.424 52.361 ________ ________ 234.931 291.224 ________ ________ Totaal uitvoeringskosten eigen organisatie SOGK 1.269.840 1.219.709 Bezoldiging directie Het salaris van de directeur de heer P.G.J. Breukink wordt bepaald aan de hand van het handboek functiewaardering van de CAO Woondiensten. De kosten van het salaris in 2014 bedroegen ¤ 146.141 en bleven daarmee binnen de WNT-norm. Hij heeft geen gratificaties of extra vergoedingen ontvangen. De werktijd van het dienstverband voor onbepaald tijd bedraagt 36 uur per week, zijnde 1 fte. Bezoldiging Bruto loon 105.613 vakantiegeld 8.047 ________ totaal jaarinkomen

113.660

SV lasten 7.600 belastbare vergoedingen 0 betaalbaar op termijn (pensioenen) 24.881 ________ totaal overige lasten en vergoedingen 32.481 ________ Totaal bezoldiging 2014 146.141

32

Bezoldiging bestuursleden De leden van het bestuur en de Raad van Advies van de Stichting Oude Groninger Kerken en de leden van de Raad van Commissarissen van BLG, volgens bijlage C, ontvangen geen bezoldiging voor hun werkzaamheden. Er zijn geen leningen, voorschotten en garanties verstrekt aan bestuurders of rechtspersonen die in de consolidatie zijn betrokken. Specificatie en verdeling van kosten naar bestemming Bestemming Doelstelling Werving Beheer en Totaal Totaal baten administratie 2014 2013 Instandhouding Promotie Personeelskosten 533.083 202.558 24.868 248.196 1.008.705 897.805 Bestuurskosten 6.346 2.642 323 3.238 12.549 19.719 Huisvestingskosten 6.905 2.875 352 3.523 13.655 10.960 Organisatiekosten 118.781 49.466 6.073 60.611 234.931 291.225 ________ ________ ________ ________ ________ ________ Totaal 665.115 257.541 31.616 315.568 1.269.840 1.219.709 Verdeling uitvoeringskosten eigen organisatie SOGK Aan de hand van de urenregistratie worden de uitvoeringskosten verdeeld over de bedrijfsonderdelen, -activiteiten. Personeels- Bestuurs- Huisvestings- Organisatie- Totaal Totaal kosten kosten kosten kosten 2014 2013 Fondsenwerving 24.868 323 352 6.073 31.616 30.252 Tijdschrift 4.021 52 57 982 5.112 3.664 Winkel 1.979 26 28 483 2.516 6.770 Instandhouding 314.311 4.101 4.462 76.757 399.631 512.333 Doorberekend aan instandhoudingproject; - Terug naar het begin 8.437 110 120 2.060 10.727 4.369 - Erfgoededucatie 18.991 248 270 4.638 24.147 9.780 - Op hoogte gedacht 0 0 0 0 0 722 - Het verhaal van Groningen 0 0 0 0 0 11.188 Promotie 202.558 2.642 2.875 49.466 257.541 180.708 Dienstverlening aan derden 185.344 1.809 1.968 33.861 222.982 186.653 Beheer en administratie 248.196 3.238 3.523 60.611 315.568 273.270 ________ ________ ________ ________ ________ ________ Totaal uitvoeringskosten 1.008.705 12.549 13.655 234.931 1.269.840 1.219.709 eigen organisatie Kengetallen SOGK enkelvoudig SDAK/BLG 2011 2012 2013 2014 2014 (in aantallen) Donateurs 6.258 5.911 5.932 5.899 0 Objecten Kerken Synagogen Torens Kerkhoven Pastorieën Werknemers Aantal personen Aantal in fulltime functies (36-uur)

66 66 69 77 1 2 2 2 2 0 4 4 5 7 0 36 36 40 48 0 3 3 3 4 0 14 14 14 15 8 10,29 10,31 10,31 10,97 6,36

(in euro’s) Donaties

118.752 138.872 95.764 131.971

0

Tijdschrift

88.518 84.131 76.636 75.575

0

Besteding aan de doelstellingen

135,34%

102,79%

66,78%

74,27%

Kosten eigen fondsenwerving

17,58%

18,07%

9,07%

13,85%

Kosten beheer en administratie

4,36%

4,94%

6,40%

6,79%

33

Enkelvoudige balans per 31 december 2014 en 31 december 2013 31-12-2014 31-12-2013 ACTIVA S.O.G.K. SDAK/BLG FONDSEN TOTAAL TOTAAL MATERIELE VASTE ACTIVA Gebouwen 86 1 0 87 77 Restauratie Remonstrantse kerk 0 1.769.423 0 1.769.423 1.878.910 Upgrading/uitbreiding Der Aa-Kerk 0 122.263 0 122.263 134.168 Noordaanbouw Der Aa-kerk 0 31.318 0 31.318 33.116 Renovatie pastorie te Woltersum 0 0 0 0 1.874 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) p.m. p.m. p.m. p.m. p.m. Bedrijfsmiddelen 86.061 82.223 0 168.284 235.679 _________ _________ _________ _________ _________ 86.147 2.005.228 0 2.091.375 2.283.823 BELEGGINGEN Deposito’s 891.167 0 0 891.167 891.167 Effecten 1.068.727 0 13.052.286 14.121.013 13.120.292 Onroerend goed 541.854 0 0 541.854 287.385 _________ _________ _________ _________ _________ 2.501.748 0 13.052.286 15.554.034 14.298.844 VOORRADEN VORDERINGEN - Debiteuren - Overlopende activa LIQUIDE MIDDELEN ONDERHANDEN PROJECTEN

48.604

0

0 48.604 48.604

582.998 72.579 163.304 818.880 605.341 220.824 0 0 220.824 151.358 159.717 -583.444 461.048 37.321 40.478 _________ _________ _________ _________ _________ 963.540 -510.865 624.351 1.077.026 797.177 1.067.036

36.204 1.337.439 2.440.680 3.041.667

519.067 -15.292 0 503.775 102.764 _________ _________ _________ _________ _________ 5.186.142 1.515.275 15.014.077 21.715.495 20.572.880

34

31-12-2014 31-12-2013 PASSIVA S.O.G.K. SDAK/BLG FONDSEN TOTAAL TOTAAL Reserves en fondsen Continuïteitsreserve per 1 januari 690.000 254 0 690.254 690.254 Bij/af: exploitatiesaldo verslagjaar 0 0 0 0 0 Onttrekking continuïteitsreserve 0 0 0 0 0 _________ _________ _________ _________ _________ Saldo continuïteitsreserve per 31 december 690.000 254 0 690.254 690.254 Reserve als bron van inkomsten 15.008 -321.319 13.843.212 13.536.901 13.989.429 Mutatie reserve als bron van inkomsten 621.453 129.628 -413.792 337.289 -452.528 _________ _________ _________ _________ _________ Saldo reserve als bron van inkomsten -606.445 -450.947 14.257.004 13.199.612 13.536.901 per 31 december Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 0 1.400.159 0 1.400.159 1.487.669 Reserve waardeverschillen effecten 43.813 0 745.516 789.329 941.111 Bestemmingsreserves door bestuur bepaald 3.409.353 136.308 0 3.545.661 2.015.389 _________ _________ _________ _________ _________ Saldo per 31 december 3.536.721 1.085.774 15.002.520 19.625.015 18.671.324 Vastgelegd vermogen Bestemmingsfondsen door derden bepaald

1.420.732

0

0 1.420.732 1.129.061

Vreemd vermogen SCHULDEN OP LANGE TERMIJN Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek Lening Stimuleringsfonds

0 115.357 0 54.497

0 115.357 134.691 0 54.497 87.211

KORTLOPENDE SCHULDEN - Crediteuren 198.800 219.857 11.556 430.213 437.097 - Omzetbelasting 17.037 33.843 0 50.880 69.409 - Overlopende passiva 22.884 5.951 0 28.835 44.088 - Overlopende passiva geconsolideerd -10.033 0 0 -10.033 0 _________ _________ _________ _________ _________ 228.688 259.651 11.556 499.895 550.593 _________ _________ _________ _________ _________ 5.186.141 1.515.276 15.014.077 21.715.495 20.572.880

35

Enkelvoudige staat van baten en lasten 2014 2014 2013 S.O.G.K. SDAK/BLG FONDSEN TOTAAL TOTAAL BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs 131.971 0 0 131.971 95.764 Nalatenschappen 242.877 0 0 242.877 531.812 Giften 498.017 -184 10.000 507.833 249.062 Baten winkel 23.274 0 0 23.274 25.849 _________ _________ _________ _________ _________ 896.140 -184 10.000 905.956 902.487 KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING/WINKEL -125.441 In procenten van de baten eigen fondsenwerving

0

14%

0%

0 -125.441 -81.876 0%

14%

9%

RESULTAAT TIJDSCHRIFT -5.716 0 0 -5.716 -13.242 _________ _________ _________ _________ _________ Resultaat uit eigen fondsenwerving 764.984 -184 10.000 774.800 807.369 INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN RESULTAAT BELEGGINGEN DIVERSE BATEN BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN

197.204

385.684

0

69.214

6

686.963

1.881.884 -6.000 216.092

71.908

582.888

509.678

756.183 1.419.068

0 1.875.884

719.638

0

275.824

288.000

OVERHEIDSSUBSIDIES 950.495 11.509 0 962.004 1.689.764 _________ _________ _________ _________ _________ Beschikbaar voor de doelstellingen 4.079.872 462.923 696.963 5.239.758 5.421.341

36

2014 2013 Transport: Beschikbaar voor de doelstellingen

S.O.G.K. SDAK/BLG FONDSEN TOTAAL TOTAAL 4.079.872

462.923

696.963 5.239.758 5.421.341

Besteed aan de doelstellingen INSTANDHOUDING PROMOTIE

2.161.026 636.567 376.632 3.174.224 3.087.106 854.182

36 51.398 905.616 683.904

Beheer en administratie 315.568 0 0 315.568 273.270 _________ _________ _________ _________ _________ Totaal besteed aan de doelstellingen 3.330.776 636.603 428.030 4.395.408 4.044.280 Mutatie onderhanden projecten 401.012 0 0 401.012 -794.401 _________ _________ _________ _________ _________ Tekort/overschot 1.150.109 -173.680 268.933 1.245.362 582.660 Mutatie bestemmingsfondsen -291.671 0 0 -291.671 -92.619 door derden bepaald Mutatie bestemmingsreserves -1.486.814 -43.458 0 -1.530.272 -413.952 door bestuur bepaald Mutatie reserve waardeverschillen 6.923 0 144.859 151.782 -616.127 Mutatie vrij besteedbaar 0 87.510 0 87.510 87.510 Mutatie reserve als bron van inkomsten 621.453 129.628 -413.792 337.289 452.528 _________ _________ _________ _________ _________ -1.150.109 173.680 -268.933 -1.245.362 -582.660

Toelichting op de enkelvoudige balans en staat van baten en lasten Inzake de algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening alsmede de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat en de toelichting op de onderscheiden posten van de balans en staat van baten en lasten wordt verwezen naar de waarderingsgrondslagen zoals opgenomen in het voorwoord van de geconsolideerde jaarcijfers.

8 Overige gegevens

Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum.

Controleverklaring De controleverklaring is op de volgende pagina (’s) opgenomen.

37

9 C  ontroleverklaring van de onafhankelijke accountant

38

39

10 Bijlagen A Bezit

Eind 2013 was het bezit van de stichting als volgt:

kerken jaar van aanwinst Adorp  1979 Appingedam- Molukse kerk 2014 Bedum - Ger.kerk 2014 Beerta2003 Bierum2014 Breede  1992 Den Andel 2008 Den Ham 1978 Den Horn 2011 Eenum1973 Eenrum2008 Engelbert2000 Feerwerd1977 Fransum1979 Garmerwolde2003 Garnwerd1973 Godlinze1979 Groningen/rem. kerk 2004 Grijpskerk1984 Heveskes1996 Holwierde2014 Hornhuizen 1978 Kiel-Windeweer1986 Klein Wetsinge 2003 Krewerd1983 Kropswolde2005 Leegkerk1970 Lettelbert1977 Losdorp2014 Marsum1981 Marum  1994 Middelbert 1974 Middelstum2014 Midwolde1971 Midwolda2014 Niebert1977 Niehove1975 Niekerk2013 Nieuw Beerta 2003 Nieuw Scheemda 1981 Niezijl1999 Noordwijk1999 Nuis2001 Obergum  1970 Oldehove2013 Oosternieland  1981

Oosterwijterwerd1979 Oostum1970 Opwierde2003 Oudeschans  1973 Overschild2002 Pieterburen  1981 Saaxumhuizen 1974 Sappemeer2006 Scheemda2001 Solwerd1992 Spijk2014 Stitswerd1973 Termunten2014 Thesinge1971 Tinallinge2010 Tolbert  1977 Uithuizen2010 Ulrum2013 Usquert1977 Vierhuizen2002 Visvliet1973 Wehe Den Hoorn  1974 Westeremden  1973 Westeremden/ger.kerk2013 Westernieland2008 Westerwijtwerd1971 Wirdum1981 Wittewierum 1977 Woltersum  1996 Zuidwolde  1975 Zuurdijk1974 synagogen jaar van aanwinst Groningen2009 Appingedam2010 torens jaar van aanwinst Baflo2013 Den Andel 2008 Garmerwolde2003 Kloosterburen1975 Toornwerd2014 Uitwierde1971 ’t Zandt 2014 kerkhoven jaar van aanwinst Bierum2014

40

Breede1992 Den Andel 2008 Eenum2005 Eenrum2008 Feerwerd2004 Fransum1979 Garmerwolde2003 Garnwerd2004 Garsthuizen2013 Heveskes1996 Holwierde2014 Klein Wetsinge 2003 Krewerd1983 Losdorp2014 Marsum1993 Middelstum2014 Midwolda2014 Niekerk2013 Niezijl  1999 Noordwijk1999 Obergum1970 Oldehove2013 Oosternieland  1996 Oostum2004 Opwierde2003 Pieterburen 1998 Scheemda2001 Solwerd1992 Spijk2014 Termunten2014 Thesinge1992 Tinallinge2010 Tolbert2008 Toornwerd2014 Uithuizen2010 Ulrum2013 Vierhuizen2002 Visvliet2001 Wehe Den Hoorn 1974 Westerwijtwerd1988 Westernieland2008 Wierhuizen2003 Wirdum2003 Wittewierum 1992 Woltersum  1996 Zuurdijk1993 Zuidwolde2001

B Bestemde reserves

andere bezittingen jaar van aanwinst beklemde gronden (bg) klokkenstoel (kl) lijkhuisje (l) pastorie met tuin (p) tuin (t) tuinhuisje (tui) terrein (te) verenigingsgebouw (v) beheerderswoning (w) Appingedam-synagoge w 2010 Appingedam-Molukse kerk te 2014 Den Horn te 2011 Garmerwolde v 2003 Kiel-Windeweer p/v 1986 Klein Wetsinge te 2003 Marum l 1994 Middelstum p 2014 Nieuw Beerta te 2003 Noordwijk l 1999 Opwierde l 2003 Oudeschans p 1973 Overschild te 2002 Pieterburen t/tui/v 2003 Solwerd kl 1992 Scheemda e.o. bg 2001 Tinallinge v 2010 Thesinge l 2003 Ulrum v 2013 Westeremden te 2000,2013 Wierhuizen l 2003 Woltersum te/v/p 1996,2003

Saldo Mutatie Saldo 1-1-2014 2014 31-12-2014 Gebouwen, orgels, luidklokken Uitwierde 23.757 0 23.757 Thesinge 7.264 0 7.264 Eenum 2.993 -2.993 0 Niehove 25.000 0 25.000 Zuidwolde 3.902 0 3.902 Usquert 6.419 0 6.419 Wirdum 7.265 -7.265 0 Oosternieland 0 23.313 23.313 Nieuw Scheemda 2.000 0 2.000 Krewerd 9.475 0 9.475 Marum 35.000 0 35.000 Niezijl 34.697 0 34.697 Scheemda 2.474 -2.474 0 Nuis 25.412 0 25.412 Vierhuizen 76.120 0 76.120 Overschild 51.166 0 51.166 Wetsinge 139.356 0 139.356 Nieuw Beerta 35.000 0 35.000 Opwierde 8.402 -6.967 1.435 Garmerwolde 41.899 0 41.899 Kropswolde 20.176 0 20.176 Den Andel 49.596 -2.212 47.384 Westernieland 48.575 -26.606 21.969 Eenrum 163.500 0 163.500 Uithuizen 191.717 0 191.717 Tinallinge 56.984 -12.003 44.981 Synagoge Appingedam 25 0 25 Den Horn 35.799 -1.011 34.788 Synagoge Groningen 298.735 7.783 306.518 Oldehove kerk 79.245 0 79.245 Baflo toren 63.000 0 63.000 Niekerk hervormde kerk 76.500 0 76.500 Westeremden gereformeerde kerk 60.000 0 60.000 Ulrum hervormde kerk 146.900 0 146.900 t Zandt toren 0 105.000 105.000 Middelstum kerk 0 257.389 257.389 Toornwerd toren 0 109.750 109.750 Losdorp kerk en toren 0 118.300 118.300 Spijk kerk en toren 0 191.000 191.000 Bedum Goede Herder kerk 0 76.666 76.666 Holwierde 0 155.872 155.872 Bierum 0 160.336 160.336 Termunten 0 194.600 194.600 Midwolda 0 156.644 156.644 Wandschildering (SDAK) 2.838 -2.838 0 Orgelfonds (SDAK) 12.000 0 12.000 Aa-kerk (SDAK) 11.462 37.408 48.870 Stoelen (SDAK) 66.550 8.888 75.438 _________ _________ _________ Totaal objecten 1.921.203 1.538.580 3.459.783 Roerende goederen

22.052

-1.907

20.145

Educatieve activiteiten

31.500

-10.130

21.370

Kerkhoven 40.634 3.729 44.363 _________ _________ _________ 2.015.389 1.530.272 3.545.661

C B  estuur, Raad van Advies, vrijwilligersplatform, Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V., personeel Relevante functies/nevenfuncties bestuur, Raad van Toezicht, Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V., directeur

Bestuur 31-12-2014 P.M. de Bruijne - voorzitter, aftredend 31-12-17, herkiesbaar onbetaalde functies: - voorzitter RvT ROC Noorderpoort - commissaris Wooncorporatie Groninger Huis - voorzitter RvC woningstichting Steelande - voorzitter Stichting Borg Welgelegen E.A.M. Bulder - vice-voorzitter, aftredend 31-12-16, herkiesbaar betaalde functies: - directeur Onderzoeksbureau Elles Bulder - docent Rijksuniversiteit Groningen onbetaalde functie: -voorzitter Stichting Oldambt verbindt - voorzitter Stichting Uit-Fonds Oosterlengte C.J. Kool - secretaris, aftredend 31-12-15, herkiesbaar betaalde functie: - exploitatiemanager NS Stations B.V. onbetaalde functie: - lid werkveldadviescommissie opleiding vastgoed&makelaardij Hanzehogeschool Groningen J. Wolters - penningmeester, aftredend 31-12-14, herkiesbaar betaalde functies: - directeur FAB dienstverlening bv - penningmeester Stichting BEAK Accomodatiebeheer J.A. de Vries - lid, aftredend 31-12-14, herkiesbaar betaalde functie: - docent/begeleider Hanze Hogeschool Groningen M. van Zanten - lid, aftredend: 31-12-16, herkiesbaar betaalde functie: - adviseur Ruimtelijke kwaliteit Erfgoed Het Oversticht onbetaalde nevenfuncties: - bestuurslid Stichting Bouwhistorie Nederland - deskundige Endemol MAXmonumentaal

42

Raad van Advies 31-12-2014 H.H. Huizenga - voorzitter L.O. Giethoorn - lid P. de Haan - lid (benoemd door het vrijwilligersplatform) H.H. Heijmans - lid H.M.F. Krips-van der Laan - lid (benoemd door het vrijwilligersplatform) A. Meijerman - lid G.A. Posthumus - lid F. R.H. Smit - lid A.M.J. Vogd - lid A. Warner - lid A. de Winter-Wijffels - lid

Vrijwilligersplatform 31-12-2014 P. Hoffer - voorzitter A.J.K. Bolhuis - lid P. de Haan - lid H.M.F. Krips-van der Laan - lid J.A. Louwes - lid W. Wildeboer - lid H.H. Wubs - lid

43

Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V. 31-12-2014 H.D. Post - voorzitter betaalde functies: - directeur Groningen Railport en Haven Lauwersoog onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Commerciële Club Groningen - voorzitter Stichting Bijzondere projecten IVAK - secretaris Stichting KinderboekenhuisWinsum - lid RvT Noord Nederlands Toneel - lid RvT Rijksuniversiteit Groningen A. Lantermans - lid I. Walinga betaalde functie: - algemeen directeur Noord Nederlands Orkest L. Zwiers betaalde functie: - directeur VNO-NCM en MKB Noord

44

Personeel 31-12-2014 Stichting Oude Groninger Kerken J. Bekooy - bouwkundige J. Borgers - controller (overeenkomst in opdracht) M.A. Breukink - systeembeheerder P.G.J. Breukink - directeur onbetaalde nevenfuncties: - bestuurslid Federatie Instandhouding Monumenten - penningmeester Vereniging Beheerders Monumentale Kerkgebouwen in Nederland - penningmeester Stichting Philip Elchers - lid adviescommissie Monumenten Prins Bernhard Cultuurfonds - lid Ledenraad Donatus Verzekeringen - lid Stichting Ben Remkes Cultuurfonds - lid Stichting Behoud en Herbestemming Religieus Erfgoed - lid Stichting Paard en Karos - lid toekenningscommissie Kerken Nevenfunctie - lening Nationaal Restauratiefonds C. de Graaf - administrateur J.J. Kloosterhuis - administratief medewerker I. Langedijk - administratief medewerker G.H.B. Lüürssen - bureausecretaris L. van Nuysenburg - receptionist M. Roemeling - interieurverzorger A.M.M. van Rijn - projectmedewerker erfgoededucatie en modern mecenaat M. van Santen-Ester - bouwkundige M. Tol - bureausecretaris (gedetacheerd) C. Velvis - bouwkundige M. van der Waart - secr. adm. medewerker bouwkunde S.M. Wierda - informatiespecialist A.H. Woldring - medewerker communicatie en vrijwilligersmanagement Stichting Der Aa-kerk Groningen J. Kuiper - technisch medewerker BLG H. Nafisinia - huismeester BLG Bijzondere Locaties Groningen B.V. (BLG) P.G.J. Breukink - directeur M.C. Kremer-Brinkhuizen - horecamanager V. Lo-Sie-Sen - huismeester N. de Ruiter - assistent-verhuurcoördinator BLG A. van Santen-Ester - secretarieel medewerker J.B. van der Touw - huismeester

45

D Boordeling bouwkundige situatie 2014 Beoordeling situatie 2010/2011 / verwacht 2013/2014 (n.b. cijfer 1 = zeer slecht, cijfer 10 = zeer goed) situatie 2009-2011 situatie 2012 situatie 2013/2014 gemiddeld 2013/2014 exterieur interieur exterieur interieur exterieur interieur Objekten Der Aa-kerk 6 6,5 6 7,5 6 7 6,5 Appingedam synagoge 6,5 6,5 7,5 7,5 7,5 Appingedam molukse kerk 4 5,5 4,7 Adorp 6,1 6 6 6 8 8 8 Baflo 7 7 7 Bedum 7 6 6,5 Beerta 6,5 8 6 8 7,5 8 7,7 Breede 6,3 6 6 6 6 6 6 Bierum 7 7 7 Den Andel 7,5 7 7,5 7 8 7,5 7,7 Den Horn 8 8 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 Den Ham 7 6,3 6,5 6,3 8 7,5 7,7 Eenrum 6 6 6 6 8 7 7,5 Eenum 6,5 6,2 6 6,2 7,5 7,5 7,5 Engelbert 7 7 5 4 7,8 8 7,9 Feerwerd 6,5 6,5 6 6,5 7 7 7 Fransum 6,8 7 6,5 7 7 7 7 Garmerwolde 7 5 7 5 7 7,5 7,2 Garnwerd 6,1 6,2 5,5 6,2 8 7,5 7,7 Godlinze 7 7 7 7 8 7,5 7,7 Grijpskerk 7,3 7,3 7 7,3 7,3 7,3 7,3 Groningen synagoge 6,5 6,5 6,5 Heveskes 5,5 nvt 6 nvt 7 nvt 7 Hornhuizen 7,3 7,3 6 7,3 7,5 7,3 7,4 Kielwindeweer 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 Kloosterburen 6,8 6,5 6,8 6,5 7,5 6,5 7 Krewerd 6,8 5 6,8 6 6,8 7,5 7,1 Kropswolde 6,5 7 6,5 5,5 7 7 7 Leegkerk 6 7 7 7 8 8,5 8,2 Lettelbert 7 7 6 7 7,3 7 7,1 Losdorp 6,5 6 6,2 Marsum 6,6 7 7 8 7 7 7 Marum 7,6 8 6,5 8 7,6 8 7,8 Middelbert 5 6 5 5 7,5 7 7,2 Midwolde 7,3 7,2 7,3 7,2 8 8 8 Middelstum 6,5 7 6,7 Midwolda 6,5 6,5 6,5 Niebert 8 8 7 7 8 8 8 Niekerk 6 7 6,5 Niehove 6,3 6,3 6 6,3 6,3 6,3 6,3 Nieuw Beerta 7,5 7 7,5 7 7,5 7 7,2 Nieuw Scheemda 8 8 8 8 8 8 8

46

situatie 2009-2011 situatie 2012 situatie 2013/2014 gemiddeld 2013/2014 exterieur interieur exterieur interieur exterieur interieur Objekten Niezijl 7 6 6,5 6 7,5 7 7,2 Noordwijk 8 8 8 8 8 8 8 Nuis 6,3 7 6,5 7 6,3 7 6,6 Obergum 6,5 6,5 6 6 6 6 6 Oldehove 7,5 7 7,2 Oosternieland 6,5 6,5 7 6,5 7,5 7,5 7,5 Oosterwijtwerd 6,5 4 6,5 4 7 7 7 Oostum 6,5 6 7 7 7 7 7 Opwierde 7 7 7 7 7,5 7 7,2 Oudeschans 6,5 6,5 6,5 6,5 7,5 7,5 7,5 Overschild 4,3 5,3 4,3 4,5 4 4 4 Pieterburen 6,5 8 6 8 7 7,5 7,2 Remonst.Kerk 8 8 8 8 8 8 8 Saaxumhuizen 6 4,5 8 4,5 7,5 8 7,7 Sappemeer 7 7 7 7 7,5 7,5 7,5 Scheemda 7 5 6 5 7 7 7 Solwerd 7 8 6,2 8 7 8 7,5 Spijk 4 5,5 4,7 Stitswerd 7 7 6 6 7 7 7 ’t Zandt 7 7 7 Termunten 6,5 5 5,7 Tinallinge 7 6,5 7,5 7 7,2 Thesinge 6 5 7 7 7 7 7 Toornwerd 5 5 5 Tolbert 7 7 7 7 7 7 7 Uithuizen 6,5 5,5 6 Uitwierde 5 7 7,5 7,8 7,5 7,8 7,6 Ulrum 7 7 7 Usquert 7 7 7 7 6 6 6 Vierhuizen 8 8 8 8 7 7 7 Visvliet 7 7 5 6,5 7 7 7 Wehe 7 6,5 5 6 7 7 7 Westeremden 6,5 6,2 6,5 6,2 6,3 6,2 6,2 Westeremden (geref) 6,5 7 6,7 Westernieland 5 6 7 7 7 Westerwijtwerd 7 5,5 6,5 5 7 6,5 6,7 Wetsinge 4 4 4 4 8 8 8 Wirdum 7 7 6 6 7 7 7 Wittewierum 7 8 8 8 8 8 8 Woltersum 7 8 6,5 8 7 7,5 7,2 Zuidwolde 8 7,5 8 7 7,5 7,5 7,5 Zuurdijk 6,8 7,8 6 7 7,5 7,8 7,6

47

E Doelstelling geconsolideerde stichtingen en de besloten vennootschap ling daarvoor in het algemeen en voor de stichting: Stich­ ting Oude Groninger Kerken in het bijzonder.

Stichting Der Aa-kerk Groningen Doelstelling: De instandhouding van de beschermde mo­ numenten en in het bijzonder van de Der Aa-kerk te Gro­ ningen met haar inventaris, als monument van kerkelijke bouwkunst.

Stichting Het Groninger Klokken- en Orgelfonds Doelstelling: het instandhouden van klokken en orgels in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor in het algemeen en voor de stichting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder.

Stichting Dr. P.H. Wijkfonds Doelstelling: het behoud en kwalitatief herstel van kerk­ hoven in de provincie Groningen, bij voorkeur behorende bij romaanse en romano-gotische kerken van de Stichting Oude Groninger Kerken.

Stichting Johannes Borchardt Doelstelling: het verwerven en in stand houden van roe­ rende zaken, welke van belang zijn voor de kerkelijke ge­ schiedenis en kunst in de provincie Groningen en het wek­ ken van belangstelling daarvoor in het algemeen en het wekken van belangstelling voor de stichting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder.

Stichting Fonds Willemsen-Ritzema van Ikema Doelstelling: Het bevorderen van de belangstelling voor historische kerkgebouwen in de provincie Groningen en de instandhouding daarvan in de ruimste zin.

Stichting Ausema-de Jong Fonds Doelstelling: het instandhouden van het cultureel erfgoed in de provincie Groningen en het wekken van belangstel­ ling daarvoor in het algemeen en voor de stichting: Stich­ ting Oude Groninger Kerken in het bijzonder, alsmede het instandhouden van monumentale familiegraven.

Stichting Tempel-Zwartsenberg Fonds Doelstelling: de ontwikkeling van het geestelijk en maat­ schappelijk leven in de provincie Groningen te bevorderen door het verlenen van steun aan het werk van de te Gro­ ningen gevestigde stichting: Stichting Oude Groninger Kerken.

Bijzondere Locaties Groningen B.V. Doelstelling: de exploitatie van bijzondere locaties als­ mede zalenverhuur.

Stichting Van Tuikwerd Fonds Doelstelling: het instandhouden van het cultureel erfgoed in de provincie Groningen en het wekken van belangstel­

F Erepenning en Schnitgers Droomprijs Erepenning 1994-2014 doelstelling: de Erepenning wordt uitgereikt aan een per­ soon of een instelling die zich op een bijzondere wijze heeft ingezet voor de cultuur en het cultuurbehoud in de provincie Groningen in relatie tot de doelstellingen van de Stichting Oude Groninger Kerken.

Schnitgers Droomprijs doelstelling: de Schnitgers Droomprijs van de Stichting Der Aa-kerk Groningen wordt zo mogelijk eens per jaar uit­ gereikt aan een persoon die een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de moderne mu­ ziekcultuur in Nederland, in het bijzonder aan de heden­ daagse orgelcultuur in ons land, met bijzondere aandacht voor jong talent.



1994 Regnerus Steensma 1996 Adolf Pathuis 1998 Stichting Groningen Orgelland 2000 Wiert Jan Berghuis 2002 Harm Gerrit de Olde 2004 Stichting ZomerJazzFietsTour 2006 Stichting Vroedschap Fransum 2008 Monumentenfonds van de Vereniging Stad & Lande 2010 Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed van de Rijksuniversiteit Groningen 2012 Stichting Bijzondere Begraafplaatsen Hoogezand-­Sappemeer e.o. 2014 Jan en Hermanna de Vries-Doesburg

2011 Jan Hage 2013 Jacob Lekkerkerker 2014 Klaas Hoek

48

Coehoornsingel 14

9711 bs Groningen

e-mail [email protected]

telefoon [050] 312 35 69

www.groningerkerken.nl

telefax [050] 314 25 84