STICHTING OUDE GRONINGER KERKEN

GRONINGER KERKEN

STICHTING OUDE

Jaarstukken 2013

Stichting Oude Groninger Kerken Stichting Der Aa-kerk Groningen

Jaarstukken 2013

vastgesteld op 15 mei 2014

Naam: Stichting Oude Groninger Kerken Vestigingsplaats: Groningen Rechtsvorm: stichting

De Stichting Oude Groninger Kerken stelt zich ten doel: het instandhouden van historische kerkgebouwen in de pro­ vincie Groningen en het bevorderen van belangstelling ervoor. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door: a. het verwerven, bewaren, restaureren, beheren en ter bezichtiging stellen van monumentale kerken en hun bij­ gebouwen en terreinen in de ruimste zin; b. het streven naar een gebruik van de gebouwen en de terreinen zoveel mogelijk in overeenstemming met hun aard; c. het nemen van initiatieven op het gebied van adviezen, voorlichting, publicatie en het leggen van contact met bezitters van bouwwerken en terreinen sub a bedoeld; d. alle andere mid­ delen, welke tot bevordering van dat doel leiden. artikel 1 en 2 van de statuten De Stichting Oude Groninger Kerken is erkend als keurmerkhouder door het Centraal Bureau Fondsen­werving. Meer informatie over het CBF keur voor goede doelen: www.cbf.nl

Omslag: het bekroonde belevingspad in de toren van Uitwierde Het ‘Belevenispad’ in de kerktoren van Uitwierde, ontworpen door Onix in opdracht van de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK), heeft 19 oktober 2013 een Dutch Design Award (DDA) gewonnen. Het winnen van deze prestigieuze prijs is een erkenning van de samenwerking van architectenbureau Onix en SOGK dat resulteerde in een uniek ontwerp. Dutch Design Awards biedt een platform waar jaarlijks het beste van de Nederlandse vormgeving wordt gewaardeerd en geëtaleerd. In 2013 worden door de Dutch Design Awards diverse prijzen uitgereikt in de drie hoofdcategorieën Communicatie, Product en Ruimtelijk. De toren van Uitwierde heeft gewonnen in de categorie Ruimtelijk. Fotograaf: Peter van der Knoop

Inhoudsopgave 1 Inleiding

4

2 Verantwoordingsverslag

5

3 Meerjarenbeleidsplan 2013-2016

6

4 Werkplan 2013 en prestatie-indicatoren

7

5 Personeel, bestuur, Commissarissen BLG en vrijwilligers 6 Financieel beleid 7 Jaarcijfers

12

14

8 Overige gegevens

37

9 Controleverklaring van de onafhankelijke Accountant 10 Bijlagen

40

38

11

1 Inleiding Het jaar 2013 bruist van activiteiten die ten dienste staan van de doelstelling van onze stichting: het instandhouden van de historische kerkgebouwen in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor. Twee ontwikkelingen hebben in dit verslagjaar veel aandacht gekregen en zullen ook in de komende jaren de nodige inzet van de gehele organisatie vragen: het toenemend aantal kerken en kerkterreinen dat wordt aangeboden door de krimpende en fuserende kerkelijke gemeenten in onze provincie en het herstel van de schade veroorzaakt door de aardbevingen aan onze gebouwen. Over dat laatste hebben wij goede afspraken met de NAM gemaakt op basis van een door onze stichting ontwikkelde procedure. Het herstel van schades aan de eerste kerk (Eenum) is in dit verslagjaar naar volle tevredenheid afgerond. De aanwijzing van de stichting als een van de zeven professionele organisaties voor monumentenbehoud (POM status) op 29 augustus door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is een hoogtepunt in dit verslagjaar en zien wij als de erkenning voor de jarenlange voorbeeldige inzet op het gebied van de monumentenzorg in Nederland. Ook het winnen van de publieksprijs van de Grote Groninger Gebouwenenquête 2013 in de categorie herbestemming door de kerk van Leegkerk op 21 juni en de uitreiking van de Dutch Design Award aan de ontwerper van de trap -‘het belevenispad’- in de toren van Uitwierde op 19 oktober in Eindhoven zijn belangrijke momenten in 2013. In het verslagjaar is het bezit van de stichting uitgebreid met de kerken en kerkhoven van Oldehove, Niekerk en Ulrum, de voormalige gereformeerde kerk van Wester­ emden, de toren van Baflo en het kerkterrein van Garsthuizen. Daarmee is het bezit van de stichting eind 2013 gekomen op 68 kerken, 2 synagogen, 40 kerkhoven en 5 (vrijstaande) torens. De schenking van een kandelaar die voor de Tweede Wereldoorlog is gebruikt in de synagoge van Appingedam behoort tot de bijzondere momenten in 2013. In de loop van het jaar zijn het herstel van de middeleeuw­ se gewelfschilderingen in de kerk van Garmerwolde, de restauratie en herbestemming van de kerk van Klein Wetsinge, het orgel van Tinallinge en de 17e eeuwse zogenaamde kwabbentafel uit de kerk van Garnwerd gestart. De afronding van dit werk wordt verwacht in 2014. De herbestemming van de kerk van Leegkerk, het herstel van het orgel (samen met de restauratie en herplaat­ sing van de 18e-eeuwse preekstoel uit de kerk van

Heveskes en psalmborden uit de afgebroken kerk van Obergum) in Engelbert en het partieel herstel van de kerk van Eenrum zijn in 2013 uitgevoerd en afgerond. Aan tien kerken van de stichting is op basis van de meerjarenprogrammering van de stichting groot onderhoud gepleegd. Met het planten van bijzondere fruitbomen, oude rassen waarvan een aantal behoren tot de Groninger streekrassen, door de kinderen van OBS De Holm op 20 maart is het herstel van het kerkterrein in Den Andel afgerond. Op 20 december zijn de gerestaureerde kroonluchters in de kerk van Niezijl officieel in gebruik genomen. In bijna alle kerken van de stichting zijn dit jaar activiteiten door of met de plaatselijke commissies en Bijzondere Locaties Groningen (BLG) georganiseerd. De Culturele zondagen en de zomeropenstelling na de feestelijke ingebruikneming van de kerk van Leegkerk op 6 april zijn nieuwe initiatieven en in het eerste jaar al een groot succes. Ook de programmering van het cultureel festival Terug naar het begin (7-12 mei) voor het eerst in de kerken in en rond Appingedam en op andere locaties in de provincie, heeft veel publieke waardering gekregen. De Der Aa-kerk heeft zich in dit verslagjaar verder ontwikkeld tot een van de belangrijkste podia in de stad Groningen met een aantrekkelijke programmering voor alle leef­ tijden. De markt voor (semi-)commerciële activiteiten, waarvoor de Remonstrantse kerk uitermate geschikt is, heeft in de loop van dit jaar een verbetering laten zien. De digitalisering en automatisering hebben in 2013 grote stappen voorwaarts gezet. Relatiebeheer, (project- en donateurs) administratie en diverse interne verantwoordingen zijn gekoppeld door middel van het programma E-synergy. Dit programma levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de versterking van de efficiency en ‘slagkracht’ van onze organisatie, zeker met de verwachte toename van het bezit van de stichting en alle administratieve en financiële gevolgen daarvan. Wij verwachten in 2014 verdere vervolmaking van dit systeem. BLG heeft na een proefperiode in het verslagjaar de beschikking over een geautomatiseerd beheersysteem voor zijn locatieverhuur (Full House) dat belangrijke managementinformatie genereert en ook direct gekoppeld is aan de administratie van onze organisatie. De website groningerkerken.nl is dit jaar flink uitgebreid. Zo zijn de roerende goederen die bij de kerken horen online te bekijken. Het digitaliseringsproject historische grafzerken, een inventarisatie van belangrijke grafcultuur op onze kerkhoven, is op 27 september afgeslo-

4

ten. De inventarisatie van de grafstenen in de kerken is kort daarna gestart. Via panoramafotografie, interactieve 360 graden panoramafoto’s en via Google Street View zijn interieurs van onze kerken digitaal te bezoeken. In het verslagjaar zijn in het kader van de erfgoededucatie veel inspanningen verricht. Door middel van excursies, bezoeken en projecten zijn onze kerken onderdeel van lesprogramma’s op diverse onderwijsinstellingen geworden, mede als onderdeel van zogeheten gemeentelijke erfgoedtrajecten. Om het aanbod kwalitatief verder te versterken heeft de stichting een subsidie ontvangen van rijk, stad en provincie in het kader van het project Cultuureducatie met kwaliteit. Ook is er een nieuwe

samenwerking gestart met het Wetenschapsknooppunt Noord Nederland, waarin de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool participeren. Binnen deze samenwerking worden nieuwe educatieve programma’s ontwikkeld in en rondom kerken. Al dit werk kan niet worden verricht zonder de langjarige steun van onze achterban en de enthousiaste inzet van onze honderden vrijwilligers en vrienden, zowel in de kerken als daarbuiten. De bijdragen van donateurs, fondsen en overheden zijn voor ons van onschatbare waarde. Door middel van het meerjarenproject ‘Modern mecenaat 2013-2016’ hopen wij dat onmisbare fundament onder ons werk te versterken en uit te breiden.

2 Verantwoordingsverslag dit commissies vergaderen minimaal eenmaal per jaar. De audit commissie financiën bereidt de besluitvorming over de (meerjaren) begroting en de jaarstukken voor en overlegt onder andere met de accountant. De beleggingscommissie adviseert bestuur en directie gevraagd en ongevraagd over het ontwikkelen en wijzigen van het beleid ten aanzien van het beleggingsstatuut, evenals het rapporteren over de uitvoering van het vermogensbeheer. Bestuur en directeur worden in het uitoefenen van hun taken bijgestaan door de raad van advies en het vrijwilligersplatform. De raad van advies adviseert over strategische beleidskeuzes en de maatschappelijke positionering van de stichting. Het vrijwilligersplatform is betrokken bij de uitvoering van het vrijwilligersbeleid. Beide organen van de stichting beschikken over een reglement.

Het bestuur onderschrijft de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen en handelt overeenkomstig. In deze verantwoordingsverklaring legt het bestuur verantwoording af over drie algemeen geldende principes: - Onderscheid de functies besturen en uitvoeren - Optimaliseer de effectiviteit en de efficiency van bestedingen - Optimaliseer de omgang met belanghebbenden

Onderscheid besturen en uitvoeren De Stichting Oude Groninger Kerken heeft in haar statuten en reglementen de functie ‘besturen’ en ‘uitvoeren’ duidelijk gescheiden. Het bestuur bestuurt de stichting, maar heeft via een reglement de directeur gemachtigd diverse taken uit te voeren. Het bestuur vervult daarbij de statutair vastgelegde taak van toezichthouder. De directeur opereert op basis van het door het bestuur vastgestelde meerjarenbeleidsplan met meerjarenbegroting en de jaarlijks geactualiseerde begrotingen en jaarstukken. Een keer per jaar evalueert het bestuur zijn eigen functioneren evenals dat van de individuele leden en het functioneren van de directeur. Er is een profiel opgesteld waaraan het bestuur in zijn geheel en elk individueel lid van het bestuur moeten voldoen. Het bestuur vergadert minimaal vier maal per jaar. Het bestuur voorziet zelf in zijn vacatures. Benoeming geschiedt voor een termijn van vier jaar en herbenoeming is mogelijk voor maximaal twee periodes van 4 jaar. Aftreden geschiedt conform een rooster van aftreden. Het bestuur legt door middel van het jaarverslag en de jaarrekening verantwoording af over het gevoerde beleid. Het bestuur wijst uit zijn midden vier audit commissies aan: organisatie, financiën, inhoud en marketing en fondswerving. De au-

Effectiviteit en efficiency van bestedingen Door het vaststellen van het meerjarenbeleidsplan en meerjarenbegrotingen en de daaruit voortvloeiende jaarlijkse werkplannen en begrotingen geeft het bestuur richting aan de doelstellingen van de stichting. Het monitoren en evalueren van de uitvoering van activiteiten en processen vindt plaats door een kritische beoordeling van de tussentijdse (voortgang)rapportages van de directeur en het jaarverslag. De administratieve organisatie en interne controle worden jaarlijks getoetst door de accountant. Periodiek worden de procedures geactualiseerd. De directeur voert functionerings- en beoordelingsgesprekken met de betaalde medewerkers, het bestuur met de directeur.

5

Omgang met belanghebbenden

De specifieke doelgroepen worden met diverse communicatiemiddelen zoals het kwartaalblad, het jaarverslag, folders, publicaties, de digitale nieuwsbrieven en berichten, de website en de sociale media en door deelname aan diverse overlegorganen en samenwerkingsverbanden geïnformeerd. Het communicatiebeleid is vastgelegd in het meerjarenbeleidsplan. Het communicatiebeleid is erop gericht om optimale relaties te hebben met belanghebbenden en hen gericht te informeren over belangen en ontwikkelingen en de besteding van de ontvangen gelden. De stichting beschikt over een vastgelegde procedure om eventuele klachten correct af te handelen.

De Stichting Oude Groninger Kerken streeft naar een open relatie met belanghebbenden die zijn onder te verdelen in vrijwilligers en betaalde arbeidskrachten, donateurs, schenkers, relaties, bedrijven, overheden, huurders, bewoners en omwonenden, bezoekers, kerkelijke, culturele en maatschappelijke (erfgoed)organisaties en andere betrokkenen. De inhoud en de kwaliteit van de verstrekte informatie vanuit de centrale organisatie worden door de directeur gewaarborgd. De communicatiemedewerker is verantwoordelijk voor het stroomlijnen en optimaliseren van de interne en externe communicatie.

3 Meerjarenbeleidsplan 2013-2016 In dit jaarverslag wordt gerapporteerd en geëvalueerd op basis van het in 2012 vastgestelde beleidsplan met begroting 2013-2016. Het beleidsplan is te raadplegen op groningerkerken.nl.

6

4 W  erkplan 2013 en prestatie-indicatoren Deze verantwoording gaat uit van de Doelen en Opgaven zoals opgenomen in Hoofdlijnen van beleid 20132016 uit het beleidsplan 2013-2016.

deze prestatie-indicator in het volgende verslagjaar herzien, omdat het gebruik ervan sterk veranderd is door een ander zoekgedrag van belangstellenden in ons werk. Op deze trend gaan wij inspelen en opzet en inhoud van onze website daarop aanpassen. In het verslagjaar zijn de werkzaamheden in het kader van Cultuureducatie met kwaliteit gestart, waarvoor een subsidie van rijk, stad en provincie is ontvangen. Onderdeel is de zgn. mediamatch, effectief gebruik van de digitale mogelijkheden door het onderwijs. In 2014 zal dit onderdeel door onze educatief medewerker verder worden uitgewerkt. In het verslagjaar is bij onderwijsinstellingen aandacht gevraagd voor een educatieve toepassing van de grafcultuurinventarisatie op onze website.

1  Restaureren en beheren van historische kerken, kerkhoven en andere bijzondere historische gebouwen. > Prestatie-indicator: de bouwkundige staat van het bezit van de stichting houden dan wel brengen op een bovengemiddeld niveau, uitgedrukt middels een cijfermatige beoordeling. Voor deze beoordeling wordt verwezen naar de in de bijlagen opgenomen bouwkundige situatie 2013. Het gemiddelde cijfer komt op 7,2. Toekomstige (herstel)werkzaamheden zijn in voorbereiding genomen voor de herinrichting synagoge en rabbinaatswoning in Appingedam (2014), het archeologisch onderzoek op het kerkterrein van Garsthuizen (2014), de restauratie van het orgel in Nieuw Beerta (2014), de restauratie van het interieur van de kerk van Oosterwijtwerd (2014-15), de herinrichting en kwaliteitsverbetering kerk en kerkhof in Winsum-Obergum (2014-2015) en het herstel van het kerkhof in Wirdum (2014). Vooruitlopend op een mogelijk overdracht in 2014 is begonnen met de planvorming voor de restauratie van de Molukse kerk in Appingedam.

3 Adviseren en ondersteunen van andere erfgoedinstellingen op het gebied van restauratie, onderhoud en publieksbereik. > Prestatie-indicator: het actief participeren in samenwerkingsverbanden op het gebied van het cultureel erfgoed. De omvang van de dienstverlening en advisering aan derden is in het verslagjaar vergelijkbaar met 2012. Veel tijd en aandacht is besteed aan overnamenotities voor kerkelijke gemeenten die het voornemen hebben om (een deel van) hun monumentale onroerende bezit aan de stichting in eigendom over te dragen. Daarnaast heeft onze bouwkundige voor een aantal eigenaren een meerjarenonderhoudsplan voor hun kerken gemaakt. De stichting participeert in de volgende organisaties en projecten: www.hetverhaalvangroningen.nl, stichting Wandelen Groningen, Pazzipanten (provinciaal toeristisch samenwerkingsverband), Memento Mori-grafcultuur in Noord-Nederland en Noordwest-Duitsland, Open kerken Waddenland (samenwerkingsverband met Friese erfgoedorganisaties), DIMCON (Digitale Museale Collectie Nederland vanwege onze collectie roerende goederen) en Beeldbank Groningen. De directeur neemt deel aan het directeurenoverleg van Museumhuis Groningen. De directeur heeft adviezen uitgebracht aan de Stichting Oude Zeeuwse Kerken en Oude Gelderse Kerken, de bouwkundigen aan de Stichting Martinikerk Groningen, de N.V. Groninger Monumentenfonds, de Nicolaaskerk in Oldenzijl en de Vrijgemaakt Gereformeerde kerk in Appingedam.

2 Vergroting van de belangstelling voor en kennis van de Groninger kerken en de regionale geschiedenis in het algemeen, met speciale aandacht voor het onderwijs. >  Prestatie-indicator: het aantal bezoekers van de website (en daarmee van onze digitale collectie) neemt toe. Het kwartaalblad ‘Groninger kerken’, het bulletin ‘De stichting’, de website www.groningerkerken.nl, de persberichten, de uitnodigingen voor presentaties en overnemingen en de berichtgeving op de sociale media zijn de belangrijkste middelen om de activiteiten en initiatieven van de stichting naar ‘de buitenwacht’ te communiceren. Alle activiteiten zijn in omvang gestegen in het verslagjaar. Het relatiebeheersysteem E-synergy heeft de effectiviteit van onze communicatie versterkt omdat er scherper op doelgroepen kan worden geselecteerd. De statistieken van de website laten een daling van het aantal unieke bezoekers zien tegenover een sterke stijging van het gebruik van de sociale media. Wij zullen

7

bruik van de digitale collectie van de stichting voor de promotie van de kerken van Groningen. Het project Landmerken heeft extra aandacht gekregen, o.a. door de inzet van vrijwilligers die de promotie en de infrastructuur van het project verbeteren en daarmee de zichtbaarheid van de diverse ensembles vergroten. Specifieke Landmerken-activiteiten, waaronder een serie concerten ter plaatse, hebben aan die bekendheid bijgedragen. In de kerkhovenreeks van onze stichting is in 2013 een deeltje verschenen dat speciaal gewijd is aan het project Op Hoogte Gedacht. Daarin is ook een toeristische route langs de diverse kunstwerken opgenomen. Marketing Groningen heeft gebruik gemaakt van de digitale fotocollectie van de stichting voor diverse uitgaven, campagnes en Apps. De succesvolle serie Culturele Zondagen in combinatie met de open dagen en de fietsroutes van en naar Leegkerk hebben de ‘zichtbaarheid’ van de kerk van Leegkerk sterk vergroot.

4 In stand houden van een culturele infrastructuur in stad en ommeland en het faciliteren van lokale en regionale culturele activiteiten, bezoekersaantallen verhogen. > Prestatie-indicator: het aantal culturele evenementen in de stichtingskerken laat een stijging zien ten opzichte van het laatste jaar van de afgelopen beleidsperiode. In 2013 zijn in onze kerken 502 culturele activiteiten ontplooid (in 2012: 319). Het betreft concerten, voordrachten, bijzondere rondleidingen, culturele open dagen, theatervoorstellingen en exposities en activiteiten in kerken van BLG en in het kader van het cultureel festival Terug naar het begin. 5 Bevorderen van de leefbaarheid en vitaliteit van lokale gemeenschappen; vrijwilligersorganisatie versterken. >  Prestatie-indicator: deelname aan een samenwerkingsprogramma leefbaarheid en vitaliteit, in eerste instantie voor de lokale gemeenschappen waar bezit van de stichting aanwezig is. Hadden wij bij het vaststellen van het meerjarenbeleidsplan nog de gedachte dat wij in deze problematiek het initiatief zouden moeten nemen, door de ontwikkelingen rond de afwikkeling van de schaden die zijn ontstaan door de aardbevingen, zijn er kansen en mogelijkheden ontstaan die wij toen niet hebben kunnen bevroeden. Eind 2013 heeft de Commissie Meijer het adviesrapport ‘Vertrouwen in een duurzame toekomst’ uitgebracht waaraan onze stichting een bijdrage heeft geleverd. De commissie stelt: ‘Kerken fungeren als belangrijke ontmoetingsplaatsen die de sociale cohesie versterken. Het zijn als het ware de huiskamers van de gemeenschap’. Ten aanzien van de herbestemming of het aanpassen van cultuurhistorisch belangrijke gebouwen – vooral in de krimpgebieden – wordt door de commissie voorgesteld een financiële bijdrage te leveren. Besluitvorming hieromtrent wordt in 2014 verwacht. Aan het einde van het verslagjaar heeft de Commissie Wallage de directeur gevraagd deel te nemen aan de zogenaamde dialoogtafel met een inzet op preventieve maatregelen in het kader van de instandhoudingsopgave en leefbaarheid van de dorpen in combinatie met passend locatiebeheer van de kerken.

7 Kerken nieuwe bestemmingen geven. >  Prestatie-indicator: bij de besluitvorming over de opzet van nieuwe projecten wordt op basis van onderzoek een keuze gemaakt voor kerkelijk gebruik, nevenbestemming of herbestemming van de desbetreffende gebouwen, uitgaande van de gelijkwaardigheid van deze beleidskeuzes. In 2013 is de restauratie en herinrichting van de kerk van Leegkerk afgerond. De kerk wordt door Bijzondere Locaties Groningen verhuurd als locatie voor concerten, vergaderingen, lezingen en bijzondere bijeenkomsten. De restauratie van de kerk van Klein Wetsinge is in het verslagjaar van start gegaan en wordt herbestemd als ‘huiskamer van het dorp’ en centrum voor activiteiten in het kader van landschap, landbouw en voedsel. 8 Maatschappelijke en culturele functie versterken. >  Prestatie-indicatoren: het organiseren van of het participeren in een cultureel of sociaal-maatschappelijk evenement, het participeren in samenwerkingsverbanden op deze gebieden en het toekennen van stimuleringssubsidies aan culturele samenwerkingsprojecten van Bijzondere Locaties Groningen. Het Cultureel festival Terug naar het begin is dit jaar ‘hernomen’ in Appingedam en gehouden van 7 tot en met 12 mei. In diverse monumentale locaties in Appingedam hebben uitvoeringen en exposities plaats gevonden. Daarna in monumenten over de provincie verspreid. Wij participeren in het project www.hetverhaalvangroningen.nl. De directeur heeft zitting in de stuurgroep. Bijzondere Locaties Groningen heeft bijdragen ontvangen voor projecten in samenwerking met de Puddingfabriek en Jonge harten in de Der Aa-kerk, Schrijver in de

6 Bijdragen aan de toeristische aantrekkelijkheid van Groningen. > Prestatie-indicatoren: de projecten Landmerken en Op Hoogte Gedacht en de kerk van Leegkerk hebben een volwaardige positie in de toeristische promotie van Groningen. Toeristische organisaties maken ge-

8

11 Verdere ontwikkeling van ‘Het Verhaal van Groningen’. > Prestatie-indicatoren: de werkorganisatie levert een bijdrage aan het programma ‘Het Verhaal van Groningen.’ De digitale collectie van de stichting wordt in dat programma door de projectverantwoordelijken gebruikt en gepromoot. De directeur heeft in het verslagjaar deel uitgemaakt van de stuurgroep die de Provincie adviseert bij de uitvoering van zijn beleid op dit gebied. In de stuurgroep heeft hij de ontwikkelingen gevolgd betreffende de nieuwe koers die door het provinciaal bestuur is uitgezet. In 2014 zal een en ander zijn besluit krijgen. In de aanloop naar een nieuwe organisatie en aanpak zijn de hierboven genoemde verhalen aan de projectorganisatie aangeboden ter plaatsing op de website www.hetverhaalvangroningen.nl.

kerk in De Amshoff te Kielwindeweer, Opera per tutti in de Remonstrantse kerk van Groningen en de openingsmanifestatie en de Culturele Zondagen in Leegkerk. 9 Dienstverlening aan derden intensiveren; eigen organisatie versterken. > Prestatie-indicator: het op peil houden van de netto-opbrengst op de dienstverlening en het verwerven van opdrachten tot dienstverlening met een langjarig karakter. De netto-opbrengst van de dienstverlening is op peil gebleven. Kosten en opbrengsten staan in een goede verhouding tot elkaar. Gezien de omvang van de dienstverlening aan de N.V. Groninger Monumentenfonds en het Bisdom Groningen-Leeuwarden - en het daaruit voortvloeiende beslag dat op de inzet van de bureaumedewerkers is gelegd – heeft er geen uitbreiding van de dienstverlening plaatsgevonden. Er is geen sprake geweest van actieve acquisitie in het verslagjaar. De toename van de opbrengsten is onder anderen te danken aan de vele overnamenotities en onderhoudsplannen die door de bouwkundigen van de stichting zijn gemaakt.

12 Verjongen; educatie versterken en doelgroepen uitbreiden; nieuwe doelgroepen; communicatie verbeteren. > Prestatie-indicatoren: deel uitmaken van educatieve programma’s die gericht zijn op de ontwikkeling van de zogenaamde doorlopende leerlijn. Uitvoeren van een promotiecampagne voor Landmerken. Toenemende zichtbaarheid in de sociale media wordt gemeten op basis van bezoekersstatistieken en aantallen volgers. Uitgangspunt bij de ontwikkeling van ons educatieve programma is samenwerking met organisaties en instellingen op het gebied van de erfgoededucatie omdat in de afgelopen jaren is bewezen dat slechts op die manier het bereik een omvang heeft die loont. De stichting is betrokken bij de zogenaamde gemeentelijke erfgoedtrajecten voor het primair onderwijs en Oktobermaand Kindermaand in samenwerking met het Museumhuis Groningen. Deelname aan het meerjarenproject Cultuureducatie met Kwaliteit, eveneens voor het primair onderwijs en docenten en cultuurcoördinatoren primair onderwijs vindt plaats in samenspraak met IVAK, Cultuurstation C en het Museumhuis Groningen. In samenwerking met het Wetenschapsknooppunt Noord Nederland van de RUG en de Hanzehogeschool worden educatieve programma’s ontwikkeld in onder andere de kerken van Leegkerk en Oudeschans. Het programma ‘Schaij’ in de Der Aa-kerk is in het verslagjaar ontwikkeld voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs. De uitvoering ervan start in 2014. Ook dit jaar hebben diverse studenten stages gelopen en afstudeeronderzoeken afgerond. Een afstudeeronderzoek naar de aantrekkelijkheid van de Landmerken-locaties voor gezinnen wordt in 2014 afgerond. Met hulp en inzet van vrijwilligers is de zichtbaar-

10 Extra aandacht voor kerkinterieur, omgeving kerken, grafcultuur en verhalen. > Prestatie-indicatoren: het opzetten en uitvoeren van een promotieprogramma rond Landmerken, het jaarlijks laten verschijnen van een deeltje in de kerk­ hoven-en/of orgelreeks, het digitaal opslaan van de gegevens uit de kerkhoveninventarisaties en het plaatsen van een of meer verhalen per stichtings­ kerk op onze website. De promotie van de acht Landmerken-locaties (Breede, Hornhuizen, Finsterwolde, Nieuw-Beerta, Oosternieland-Oldenzijl, Termunten, Uitwierde en Wierhuizen) is in het verslagjaar gestart. De verspreiding van het promotiemateriaal, het vullen van de website, de promotie via de sociale media en de inzet van Marketing Groningen is met hulp van vrijwilligers uitgevoerd. De concertenserie op locatie heeft daaraan ook een bijdrage geleverd. In de kerkhovenreeks is deel 13 gewijd aan Op Hoogte Gedacht- kunst op Groninger kerkhoven. Het digitaliseringsproject over de grafcultuur op onze kerkhoven is in het verslagjaar afgesloten. Aansluitend is gestart met de inventarisatie van de grafstenen in de kerken en de digitale ontsluiting ervan op onze website. In het wekken van belangstelling voor het kerkinterieur past ook de digitale ontsluiting van de roerende goederen in onze kerken. Door de inzet van vrijwilligers konden opnieuw meerdere verhalen bij de informatie over de desbetreffende kerken op de website worden geplaatst.

9

heid van de stichting op Twitter, Facebook en LinkedIn vergroot. Het aantal volgers bedraagt eind 2013 circa 1200 op Twitter, 300 op Facebook en 125 op LinkedIn. 13  Donateursbijdragen, bijdragen fondsen en andere geldschieters op peil houden. >  Prestatie-indicator: het uitvoeren van een strategisch actieprogramma mecenaat 2013-2016 met daarin de jaarlijks te bepalen doelen. Met de aanstelling van een projectleider is het project van start gegaan. In samenspraak met de auditcommissie marketing en fondswerving en de Raad van Advies is het plan ontwikkeld, uitgaande van zes pijlers die het maatschappelijke en financiële draagvlak van de stichting vormen: individuen, scholen, bedrijven, vermogensfondsen, overheden en partners. Voor alle pijlers wordt een op die doelgroep toegesneden programma gemaakt. Ten aanzien van de pijlers scholen en bedrijven is in het verslagjaar de zeer gedegen oriënteringsfase afgesloten en kunnen de eerste concrete stappen worden gezet. Ten aanzien van de pijler ‘individuen’ zijn belangrijke voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd voor de doelgroep 45- .

10

5 P  ersoneel, bestuur, commissarissen BLG en vrijwilligers Personeel

Vrijwilligers

De omvang van de personeelsformatie van de Stichting Oude Groninger Kerken (exclusief de medewerkers die werkzaam zijn voor kortlopende projecten, vervanging en gedetacheerd zijn – 2,21 fte – of voor Bijzondere Locaties Groningen B.V.) is aan het einde van het verslagjaar 10,31 fte. Dit blijft binnen de bandbreedte die voor de stichting is bepaald in het personeelsbeleidsplan (10,53 fte voor de periode 2013-2016). Werknemers van de Stichting Oude Groninger Kerken en Bijzondere Locaties Groningen bv zijn voor een aantal uren gedetacheerd bij respectievelijk de Vereniging Beheerders Monumentale Kerkgebouwen in Nederland en Stichting Erven A. de Jager in het kader van de dienstverlening aan derden. In het kader van het personeelsbeleid van de stichtingen hebben functionering- en beoordelingsgesprekken plaatsgevonden. Het bestuur voert een beoordelingsgesprek met de directeur en evalueert de samenwerking. Met het personeel van de Stichting Der Aa-kerk Groningen en de medewerkers van Bijzondere Locaties Groningen voert de verhuurcoördinator functioneringsgesprekken en een wekelijks werkoverleg. Binnen de Stichting Oude Groninger Kerken voert de directeur met de diverse afdelingen en met de verhuurcoördinator een maandelijks werkoverleg. Middels digitale nieuwsbrieven blijven personeel, stagiaires en vrijwilligers op de hoogte van de belangrijkste ontwikkelingen binnen de organisatie.

Het vrijwilligersbeleid 2013-2016 van de stichting geeft een overzicht van de taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden, vergoedingen en de uitgangspunten voor de participatie, de relatie tussen vrijwilligers en betaalde krachten en de begeleiding en scholing. Het vrijwilligersplatform heeft daarmee ingestemd. Wat betreft scholing en deskundigheidsbevordering zijn de activiteiten voor 2014 aan het einde van het verslagjaar in samenspraak met het vrijwilligersplatform vastgesteld. Op 13 februari is de jaarlijkse vrijwilligersbijeenkomst gehouden. Als dank voor hun inzet heeft het bestuur de vrijwilligers ontvangen op 9 mei tijdens het Cultureel Festival Terug naar het begin in Appingedam. Alle vrijwilligers zijn door middel van een digitale nieuwsbrief maandelijks op de hoogte gesteld van nieuwe ontwikkelingen binnen de organisatie. Met een groot aantal penningmeesters van de plaatselijke commissies is overleg gevoerd met de administratie. Ook is besloten dit overleg jaarlijks te gaan voeren. In het verslagjaar zijn de eerste stappen gezet om te komen tot een systeem van websites onder eigen beheer van de plaatselijke commissies. Deze websites worden gekoppeld aan de centrale website van de stichting om de informatievoorziening te stroomlijnen. De website van onze commissie in Den Horn is als eerste online gezet. Twee bureauvrijwilligers hebben zich ingezet voor ‘de kerk als podium’ waardoor plaatselijke commissies beter gefaciliteerd kunnen worden bij het ontplooien van activiteiten. De vrijwilligers van BLG hebben in goede samenwerking met de vaste medewerkers een belangrijke bijdrage geleverd aan de goede kwaliteit van de geleverde diensten en de klanttevredenheid.

Bestuur Op 1 januari zijn mevrouw J.G. Vlietstra en de heer R. Wobbes afgetreden en opgevolgd door mevrouw E.A.M. Bulder en mevrouw M. van Zanten. Mevrouw Bulder is benoemd tot vice-voorzitter. De heer C.J. Kool is Reint Wobbes opgevolgd als secretaris van het stichtingsbestuur. De bestuursleden hebben geen bezoldiging voor hun werkzaamheden ontvangen.

Commissarissen BLG Op 16 april is de heer M.A. de Boer afgetreden als commissaris van BLG. Mevrouw I. Walinga en de heer L. Zwiers zijn als nieuwe leden tot de Raad van Commissarissen toegetreden. De commissarissen ontvangen geen bezoldiging voor hun werkzaamheden.

11

6 Financieel beleid Risicomanagement

Doelstelling Het beleggingsbeleid van de SOGK is erop gericht om de volgende doelstellingen te realiseren: - De te ontvangen rentes op obligatie-leningen en de te ontvangen dividenden op aandelen moeten zodanig zijn dat de uitkeringen, thans ¤ 450.000, aan de Stichting Oude Groninger Kerken conform het vigerende vier-jaren beleidsplan hiermee betaald kunnen worden. - De instandhouding van de waarde van de afzonderlijke vermogens van de stichtingen conform de richtlijnen van deze fondsen dan wel hun oprichters. - Voldoen aan de voorwaarden van het CBF-keurmerk. - Inhoud geven aan een maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid waarbij bewust rekening wordt gehouden met financiele, sociale, governance en milieu-overwegingen. Met name worden uitgesloten beleggingen in de porno- en wapenindustrie alsmede industrieën die gebruik maken van kinderarbeid.

Voor de komende meerjaars planningperiode heeft het bestuur besloten om budgettair bij de SOGK uit te gaan van een niet-sluitende exploitatie. Indien dit zich ook daadwerkelijk gaat voor doen, kan het tekort voor enig jaar gedekt worden uit de eigen reserves.

Beleggingsbeleid en inzicht in de vermogensrisico’s Effecten De effectenportefeuilles waarin de vermogens van SOGK, SWRI en STZ zijn belegd worden vanaf medio 2012 beheerd door de ING Bank. De verschillende effectenportefeuilles worden als één beleggingsportefeuille beheerd. Dit geldt ook voor de bij de verschillende portefeuilles behorende liquiditeiten. Toerekening van het beleggingsresultaat aan de verschillende stichtingen gebeurt naar rato van de inbrengwaarde van de betreffende portefeuilles.

Vastrentende waarden De belangrijkste wijziging in de portefeuille is/wordt de gefaseerde, gedeeltelijke vervanging van staatsobligaties door obligaties van (zeer grote) investment-grade bedrijven, niet zijnde verzekeringsmaatschappijen of banken. Daarnaast is, om bij grote onzekerheden niet al te gebonden te zijn, meer ruimte gecreëerd om liquiditeiten aan te houden. Tevens zijn er enkele kleinere wijzigingen doorgevoerd.

In januari 2005 is het beleggingsbeleid van de Stichting vastgelegd, daarna elk jaar in januari getoetst en waar nodig gradueel bijgesteld. Echter, de zeer grote veranderingen die de laatste jaren in de economie hebben plaatsgevonden, denk aan de crisis in de financiële instellingen, de Eurocrisis en de economische recessie hebben de beleggingscommissie doen besluiten om het beleggingsbeleid en de uitvoering daarvan door de vermogensbeheerder, fundamenteel te evalueren.

Aandelen De aandelenportefeuille wordt gewijzigd in een portefeuille met een sterk Europees karakter, eveneens in zeer grote investment-grade bedrijven, maar wederom geen banken of verzekeringsmaatschappijen, die een stabiele dividend-uitkeringshistorie hebben. Wij denken hierbij aan bijv. Koninklijke Olie, Siemens e.d. Het aantal fondsen zal ongeveer hetzelfde blijven.

Uit deze evaluatie is naar voren gekomen dat in deze zeer onzekere tijd de beleggingsportefeuille, nog meer dan nu het geval is, moet bestaan uit fondsen met een laag risicoprofiel, dus uit fondsen waarvan de verwachting is dat ze niet zullen “omvallen”. Dit geldt zowel voor de aandelen- als voor de obligatieportefeuille. Tegen deze achtergrond heeft de beleggingscommissie het beleggingsbeleid vanaf 2012 aangepast.

Alternatieve beleggingen Het huidige compartiment van 2 % alternatieve beleggingen in commodity-trackers wordt opgeheven t.g.v. beleggingen in obligaties.

Na goedkeuring door het Bestuur van de SOGK van dit beleggingsbeleid is met ingang van het jaar 2013 de portefeuille in overleg met de vermogensbeheerder aangepast.

Rapportage De vermogensbeheerder zal op kwartaalbasis aan de beleggingscommissie rapporteren. Driemaal per jaar, in februari, mei en oktober zal de beheerder de “perfor-

12

mance” van de portefeuille mondeling toelichten in het licht van de ontwikkelingen op de financiële markten. De performance van de obligaties zal vergeleken worden met de performance van de Barclays Euro Government Bond Index. De aandelen-performance wordt vergeleken met de Eurostoxx 50-ontwikkeling. Gezien de verschillen tussen onze portefeuille en de samenstelling van de benchmarks, toetsen we hiermee niet de performance van de vermogensbeheerder maar toetsen we de beleidskeuzes die door de beleggingscommissie worden voorgesteld. Onroerend goed De beleggingen in onroerend goed betreffen vanuit nalatenschap verkregen appartement en woning. Er is voor gekozen om deze objecten vooralsnog als beleggingsobject aan te houden. Het appartement wordt tegen marktconforme condities verhuurd.

13

7 Jaarcijfers Geconsolideerde balans per 31-12-2013 en 31-12-2012 (na bestemming exploitatiesaldo)

Activa

31-12-2013 31-12-2012

Materiele vaste activa Gebouwen 77 72 Restauratie Remonstrantse kerk 1.878.910 1.988.397 Upgrading/uitbreiding Der Aa-Kerk 134.168 146.073 Noordaanbouw Der Aa-kerk 33.116 34.914 Renovatie pastorie te Woltersum 1.874 4.754 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) p.m. p.m. Bedrijfsmiddelen 235.679 261.000 _________ _________ 2.283.823 2.435.209 Beleggingen Deposito’s 891.167 891.167 Effecten 13.120.292 12.152.768 Onroerend goed 287.385 289.916 _________ _________ 14.298.844 13.333.851 Voorraden 48.604 26.723 Vorderingen - Debiteuren 605.341 616.701 - Omzetbelasting - Overlopende activa 151.358 24.241 - Overlopende activa geconsolideerd 40.478 34.701 _________ _________ 797.177 675.643 Liquide middelen 3.041.667 2.570.417 Onderhanden projecten 102.764 900.465 _________ _________ 20.572.880 19.942.308 ======== ========

14



Passiva

31-12-2013 31-12-2012

Reserves en fondsen Continuïteitsreserve per 1 januari 690.254 690.254 Toevoeging continuïteitsreserve 452.528 -206.453 Onttrekking continuïteitsreserve -452.528 206.453 _________ _________ Saldo continuïteitsreserve per 31 december 690.254 690.254 Reserve als bron van inkomsten per 1 januari 13.989.429 13.782.976 Mutatie reserve als bron van inkomsten -452.528 206.453 _________ _________ Saldo reserve als bron van inkomsten per 31 december 13.536.901 13.989.429 Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 1.487.669 1.575.179 Reserve waardeverschillen effecten 941.111 324.984 Bestemmingsreserves door bestuur bepaald 2.015.389 1.601.438 _________ _________ Saldo per 31 december 18.671.324 18.181.283 Bestemmingsfondsen door derden bepaald 1.129.061 1.036.442 Langlopende schulden Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek 134.691 154.025 Lening Stimuleringsfonds 87.211 119.925 _________ _________ 221.902 273.950 Kortlopende schulden - Crediteuren 437.097 345.758 - Omzetbelasting 69.409 35.362 - Overlopende passiva 44.088 69.512 _________ _________ 550.594 450.632 _________ _________ 20.572.880 19.942.308 ======== ========

15

Geconsolideerde Staat van baten en lasten 2013

Begroting Realisatie Realisatie 2013 2013 2012

Baten

BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs Nalatenschappen Giften Baten winkel Totaal baten uit eigen fondsenwerving

115.000 95.764 138.872 50.000 531.812 242.995 76.250 249.062 212.077 20.000 25.849 16.845 _________ _________ _________ 261.250 902.487 610.788

BATEN TIJDSCHRIFT

77.500

76.636

84.131

INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN

453.000

509.678

504.300

BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN

255.500

275.824

212.743

OVERHEIDSSUBSIDIES

1.424.507 1.689.764

BATEN BELEGGINGEN

1.022.200

DIVERSE BATEN Totaal baten

1.472.826

984.115 1.199.221

221.400 719.638 306.007 _________ _________ _________ 3.715.357 5.646.853 3.901.305

16



Begroting Realisatie Realisatie 2013 2013 2012

Lasten

BESTEED AAN DE DOELSTELLINGEN INSTANDHOUDING

3.130.551 3.087.106 3.365.414

PROMOTIE Totaal besteed aan de doelstellingen

561.477 683.904 644.807 _________ _________ _________ 3.692.028 3.771.010 4.010.221

KOSTEN WERVING BATEN KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING

91.593

81.876

110.391

KOSTEN TIJDSCHRIFT

94.457

89.878

85.566

KOSTEN BELEGGINGEN Totaal kosten werving baten

38.750 53.758 32.571 _________ _________ _________ 224.800 225.512 228.527

BEHEER EN ADMINISTRATIE KOSTEN BEHEER EN ADMINISTRATIE



155.277

273.270

220.509

4.072.105

4.269.792

4.459.257

-356.748

1.377.061

-557.953

_________ _________ _________

Som der lasten Saldo baten en lasten uit exploitatie MUTATIE ONDERHANDEN PROJECTEN Saldo van baten en lasten

0 -794.401 546.284 _________ _________ _________ -356.748 582.660 -11.669

Mutatie bestemmingsfondsen door derden bepaald Mutatie bestemmingsreserves door bestuur bepaald Mutatie reserve waardeverschillen Mutatie vrij besteedbaar Mutatie continuïteitsreserve Mutatie reserve als bron van inkomsten

0 -92.619 -100.000 15.000 -413.952 120.725 -500.000 -616.127 109.887 87.510 87.510 87.510 14.900 0 0 739.338 452.528 -206.453 _________ _________ _________ 356.748 -582.660 11.669

17

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Algemeen Consolidatie De jaarrekening bestaat uit: - Geconsolideerde balans per ultimo boekjaar, met de vergelijkende cijfers van het vorig verslagjaar; - Geconsolideerde Staat van baten en lasten over het boekjaar, met vergelijkende cijfers van het vorig verslagjaar; - Toelichting op de balans en de staat van baten en las­ ten; - Enkelvoudige balansen per ultimo boekjaar; - Enkelvoudige Staten van baten en lasten over het boekjaar; - Overige gegevens.

Financiële instrumenten De stichting maakt in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van uiteenlopende financiële instrumenten die de stichting blootstellen aan renterisico’s, kredietrisico’s en liquiditeitsrisico’s. Deze betreffen financiële instrumenten die in de balans zijn opgenomen. De stichting handelt niet in financiële derivaten en heeft procedures en gedragslijnen om de omvang van het kredietrisico bij elke tegenpartij of markt te beperken.

De geconsolideerde cijfers betreft de Stichting Oude Gro­ ninger Kerken (SOGK) en de aan haar gelieerde stichtingen, zijnde de Stichting Der Aa-kerk Groningen (SDAK), de Stichting Tempel-Zwartsenberg Fonds (STZ), de Stichting Willemsen-Ritzema van Ikema (SWRI), de Stichting Dr. P.H. Wijkfonds (SWF), de Stichting Van Tuik­ werd Fonds (SVTF), de Stichting Het Groninger Klokken- en Orgelfonds (SKOF), de Stichting Johannes Borchardt (SJB) en de Stichting Ausema-de Jong Fonds (SADJF).

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Algemeen De geconsolideerde jaarrekening van de Stichting Oude Groninger Kerken is opgemaakt conform de Richtlijn Verslaggeving 650 Fondsenwervende Instellingen en de Richtlijnen van het CBF. De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijsmodel.

In de cijfers van SDAK is Bijzondere Locaties Groningen B.V. (BLG) geconsolideerd. Intercompany-transacties, intercompany-winsten en on­ derlinge vorderingen en schulden tussen de stichtingen worden voor zover van toepassing geëlimineerd.

Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts genomen voor zover zij op ba­ lansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Verslaggevingsperiode Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van een verslagperiode van een jaar. Het boekjaar valt samen met het kalenderjaar. Transacties in vreemde valuta Transacties luidend in vreemde valuta worden omgerekend tegen de geldende wisselkoers per transactiedatum. Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat de directie oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke

De jaarrekening is opgesteld in euro’s. De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar.

18

ACTIVA

Beleggingen Er wordt uitsluitend belegd in ter beurze genoteerde aandelen waarbij gerealiseerde en ongerealiseerde waardeveranderingen direct in de Staat van baten en lasten worden verantwoord. Aandelen zijn gewaardeerd tegen marktwaarde. Obligaties worden tegen geamortiseerde kostprijs (nominale waarde) opgenomen. Tenzij de marktwaarde lager is. Gebouwen worden opgenomen voor verkrijgingswaarde. De renovatie van het als beleggingsobject aangehouden appartement wordt in 10 jaar afgeschreven. VLOT TENDE ACTIVA

Materiele vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen ver­krijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikname. De aangewende investeringssubsidies worden zichtbaar in mindering gebracht op de boekwaarde van de materiële vaste activa (verbouwingen en restauraties). Kosten voor periodiek onderhoud worden ten laste ge­ bracht van het resultaat op het moment dat deze zich voor­doen. Gebouwen De eigendommen van de stichting worden, gezien het bij­zondere karakter van deze activa, gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs, een symbolisch bedrag, voor zover het gebouwen betreft. Hierover wordt niet afgeschreven. Restauratie Remonstrantse Kerk Deze post betreft de uitgaven voor de restauratie van en de aanpassingen aan gebouw en interieur. Deze uitgaven worden in 25 jaar lineair afgeschreven.

Voorraad verkoopartikelen De voorraad wordt gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van een eventuele voorziening voor incourantheid. Vorderingen op korte termijn en overlopende activa De vorderingen en overlopende activa worden gewaardeerd tegen nominale waarde, verminderd met de vermoedelijk oninbare bedragen. Nalatenschappen worden opgenomen zodra de omvang bekend is. Tenzij anders vermeld hebben de vorderingen een looptijd van korter dan een jaar. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen die niet ter directe beschikking staan worden verwerkt onder de vorderingen. Liquide middelen die gedurende langer dan 12 maanden niet ter directe beschikking staan van de stichting worden verwerkt onder de financiële vaste activa.

Upgrading/uitbreiding Der Aa-kerk en Noordaanbouw Der Aa-kerk Deze post betreft de uitgaven voor diverse aanpas­ singen. Deze uitgaven worden in 10 jaar lineair af­ge­ schre­ven. Renovatie pastorie te Wolterum Deze post betreft de uitgaven voor diverse aanpas­ singen. Deze uitgaven worden in 10 jaar lineair afgeschreven. Inventaris kerkgebouwen (inclusief kunstwerken) Tot de inventaris van de kerkgebouwen behoort naast meubilair vaak ook o.a. zilverwerk en bijbelboeken. Gezien de aard hiervan is een en ander pro memorie op­ genomen, aangezien de verkrijgingsprijs nihil is. Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsuitoefening Deze post betreft kantoorinventaris. Deze wordt gewaardeerd tegen aanschaffingskosten on­ der aftrek van jaarlijkse lineaire afschrijvingen op basis van een vast afschrijvingspercentage dat per post uiteen loopt van 10% tot 33,3%.

Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Onderhanden projecten Jaaroverschrijdende activiteiten worden administratietechnisch in principe projectmatig behandeld. In eerste instantie worden alle in een verslagjaar ontvangen baten en alle verrichte bestedingen in de Staat van baten en lasten verantwoord.

19

PASSIVA

jecten. De totale kosten bedragen ongeveer ¤ 690.000 voor een jaar. De continuïteitsreserve wordt aangehouden bij SOGK. Reserve als bron van inkomsten Voor zover het vrij besteedbaar vermogen niet bestaat uit de eerder in deze Toelichting beschreven reserves, vormt dit vermogen de tegenhanger van het deel van de beleggingen dat niet geoormerkt is vanwege een van deze reserves, dan wel vanwege de Bestemmingsreserves door derden bepaald. Deze beleggingen worden duurzaam aangehouden teneinde hieruit structureel inkomsten te verwerven ten behoeve van met name de instandhoudingdoelstelling van de SOGK. Het betreffende deel van het vermogen wordt aangeduid als Reserve als bron van inkomsten. Het grootste deel van het vrij besteedbaar vermogen van SOGK en het gehele vrij besteedbare vermogen van STZ, SWRI, SWF, SKOF, SADJF en SVTF behoort tot deze reserve. Reserve Vrij besteedbaar ten behoeve van activa bedrijfsmiddelen Ten behoeve van de restauratie en de benodigde aanpassingen aan de Remonstrantse Kerk is geput uit de Reserve als bron van inkomsten van STZ. Het betreffende bedrag is vervolgens verantwoord onder de Reserve vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen. Dit bedrag vormt derhalve de tegenhanger van een deel van de post Materiële vaste activa.

RESERVES EN FONDSEN Algemeen Ons beleid is erop gericht om het vermogen te besteden in overeenstemming met de bestemming die die daaraan is gegeven bij het ontstaan van de baten. Reeds bij ontvangst van giften, donaties, schenkingen en overige baten wordt rekening gehouden met een eventuele bepaling van de bestemming aan specifieke projecten (bestemmingsreserve). Continuïteitsreserve Voor de bepaling van de hoogte van de continuïteitsreserve richten wij ons naar de richtlijn van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI). De richtlijn staat een maximale reservering van 1,5 keer de kosten van de werkorganisatie toe. De kosten van de werkorganisatie bestaan uit: kosten eigen personeel, huisvestingskosten, bureaukosten t.b.v. de eigen organisatie, bestuurskosten, kosten voor fondsenwerving en vaste kosten t.b.v. exploitatie eigen ob-

Reserve waardeverschillen effecten Deze reserve bestaat uit het positieve verschil in waarde tussen de aanschafwaarde en de waarde ultimo verslagjaar van de aandelen die als belegging worden aangehouden. De reserve wordt opgevoerd indien deze waarde hoger is dan de aanschafwaarde van het totaal. Bestemmingsreserves door het bestuur bepaald Deze bestemde reserves zijn opgebouwd uit: - ten behoeve van restauraties en onderhoud van specifieke objecten uit nalatenschappen en schenkingen verkregen middelen. - bij overname van objecten ontvangen overdrachtsommen, bestemd voor het betreffende object. - ten behoeve van restauratie en onderhoud van inventaris uit giften en nalatenschappen verkregen middelen. Bij inventaris gaat het om specifieke objecten, waaronder orgels, luidklokken, uurwerken, banken, bijbels, zilverwerk, etc. - uit een gift verkregen middelen ten behoeve van de

Vervolgens vindt in de Staat van baten en lasten een correctie plaats voor de baten en lasten die betrekking hebben op projecten. Deze baten en lasten worden overgeheveld naar de balanspost Onderhanden projecten. Te­vens wordt in het geval van restauratieprojecten in deze correctie meegenomen het deel van de projectbaten dat uit eigen middelen wordt gefinancierd (de zogeheten “Eigen Bijdrage”), en het deel van de organisatiekosten van de Stichting dat vanwege de richtlijn van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg aan specifieke restauratieprojecten mag worden toegerekend. Een en ander betekent dat indien een project na administratief-financiële afwikkeling een saldo vertoont, dit saldo een direct effect heeft op het exploitatiesaldo van het betreffende jaar. Op het niveau van individuele projecten wordt ervoor gewaakt dat de cumulatieve bestedingen in een juiste verhouding staan tot de verrichte werkzaamheden, en sporen met de begroting. Het beleid van het bestuur is om materiële tussentijdse aanpassingen in de begroting van projecten in het jaar waarin één en ander duidelijk wordt in de exploitatie van de Stichting tot uiting te brengen. Afhankelijk van de aard van het saldo Onderhanden projecten wordt deze post opgenomen aan de actiefzijde van de balans (overlopende activa) of de passiefzijde (overlopende passiva).

20

promotieactiviteit erfgoededucatie. Aan de besteding van deze gelden is geen tijdsduur gekoppeld.

De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indie­n en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat. Naar de stand van ultimo boekjaar is de dekkingsgraad van het pensioenfonds 114% (bron: website www.spw. nl). Giften Giften worden gewaardeerd tegen de reële waarde (voor zover bepaalbaar) in de staat van baten en lasten. Winkel In de winkel zijn artikelen te koop die rechtstreeks te maken hebben met de doelstellingen waar de organisatie voor staat. Voor de verkoop wordt gebruik gemaakt van o.a. onze website, stands bij activiteiten en de winkel aan huis. Uitvoeringskosten eigen organisatie Beheer en administratie De kosten beheer en administratie worden gevormd door de kosten die de organisatie maakt in het kader van de (interne) beheersing en administratievoering en welke niet kunnen worden toegerekend aan de doelstelling of de werving van baten. Aangezien de organisatie zowel fondsen werft als zelf besteed is er geen onderscheid te maken ten aanzien van kosten beheer en administratie. De organisatie werkt met een uitgebreid urenregistratiesysteem, waarin alle uren worden toegeschreven aan de diverse bestedingsactiviteiten. Dit betreft enkel bestedingsactiviteiten in het kader van de doelstellingen.

Bestemmingsfondsen door derden bepaald Dit betreft door derden verstrekte middelen waarvan de bestemming door de verstrekker van de middelen dwingend is aangegeven. LANGLOPENDE SCHULDEN Schulden met een resterende looptijd van meer dan één jaar worden aangeduid als langlopend. De langlopende schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde van de schuld. KORTLOPENDE SCHULDEN De kortlopende schulden zijn gewaardeerd tegen nominale waarde en tenzij anders vermeld hebben ze een looptijd van korter dan een jaar.

Grondslagen voor de resultaten­ bepaling Algemeen Baten worden verantwoord in het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Voor giften en nalatenschappen betekent dit dat ze in aanmerking worden genomen in het jaar waarin ze worden ontvangen i.c. de aard en omvang duidelijk zijn. Bestedingen worden verantwoord in het jaar waarin de verplichting wordt aangegaan. Subsidies en particuliere bijdragen worden in het jaar van afrekening verantwoord. Pensioenen SOGK heeft voor haar werknemers een toegezegd-pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen dat is gebaseerd op het gemiddeld verdiende loon berekend over de jaren dat de werknemer pensioen heeft opgebouwd bij SOGK. De verplichtingen, welke voortvloeien uit deze rechten van haar personeel, zijn ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties. De SOGK betaalt hiervoor premies waarvan 2/3 deel door de werkgever wordt betaald en 1/3 deel door de werknemer.

Algemeen De toerekening van de uitvoeringskosten eigen organisatie aan de doelstellingen geschiedt op bedrijfseconomische basis, waarbij rekening wordt gehouden met de besteding van tijd en middelen aan de onderdelen. Salarissen en sociale lasten Het grootste deel van het personeel wordt via de Stichting Federatie Monumentenorganisaties Groningen (SFMOG) bij de SOGK gedetacheerd. De kosten worden marktconform aangerekend. De SOGK heeft zelf projectmedewerkers in dienst. De overige personeelskosten betreffen uitzendkrachten, oproepkrachten en stagiaires. De SFMOG valt onder de CAO Woondiensten.

21

Diverse baten De diverse baten vallen hoger uit dan begroot als gevolg van de hogere opbrengsten dienstverlening en vanuit Terug naar het begin. Bijdragen particuliere fondsen en overheidssubsidiesDe realisatie valt hoger uit dan begroot als gevolg van hogere uitvoer van subsidiabele instandhoudingsprojecten. Promotie De gerealiseerde kosten promotie vallen hoger uit dan begroot, door hogere hogere kosten ten aanzien van Terug naar het begin. Kosten Beheer en Administratie De afwijking in de kosten Beheer en Administratie ontstaat als gevolg van de toerekening aan de doelstellingen.

Fondsenwerving In 2013 is het verhoudingspercentage van kosten ten opzichte van baten eigen fondsenwerving 6%. Voor het komende begrotingjaar staat een percentage van 35%. Er wordt altijd zo behoudend mogelijk begroot ten aanzien van de verwachte opbrengsten, terwijl de kosten volledig worden meegenomen. In deze opbrengsten zijn niet meegenomen de bijdragen van fondsen ten behoeve van bestedingen in het kader van de doelstellingen, bv. restauratieprojecten. Geldstromen Als geldstromen zijn in hoofdzaak te onderscheiden de directe baten en bestedingen vanuit de restauratieprojecten, verkregen fondsen en de bestedingen ten behoe­ ve van de instandhoudingactiviteiten. Daarnaast zijn te onderscheiden de bestedingen voor promotionele activiteiten, beleggingsopbrengsten en de baten en lasten vanuit de exploitatie van de objecten. Bestedingspercentage middelen De uitgaven aan de doelstellingen worden gerelateerd aan de totale baten (zie kengetallen). Beheer en administratie De kosten voor beheer en administratie bestaan uit de kosten van de directie en de afdeling administratie, voor zover deze niet direct toegerekend kunnen worden aan de doelstellingen. Ze worden gerelateerd aan de totale lasten (zie kenge­ tallen).

Realisatie versus begroting

Baten uit eigen fondswerving De gerealiseerde baten uit eigen fondsenwerving vallen hoger uit dan de begroting 2013. Dit wordt veroorzaakt, doordat deze inkomsten jaarlijks voorzichtig begroot worden. Als gevolg van incidentele baten is de realisatie 2013 hoger uitgevallen (nalatenschappen en bestemde giften). Inkomsten eigen objecten De geraliseerde inkomsten uit eigen objecten vallen hoger uit dan begroot. Oorzaak zijn vooral de hogere verhuurbaten. Resultaat beleggingen Het gerealiseerde resultaat beleggingen is hoger uitgevallen dan begroot als gevolg van het gevoerde beleggingsbeleid.

22

23

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2013 Tenzij anders vermeld zijn de activa direct dienstbaar aan de doelstelling MATERIELE VASTE ACTIVA Gebouwen SOGK (zie ook bijlage A) De SOGK is eind 2013 eigenaar van 68 kerkgebouwen en 2 synagogen inclusief bijbehorende bouwwerken. Daarnaast bestaat haar bezit uit 5 torens, 40 kerkhoven en 3 pastorieën. SDAK/BLG De Der Aa-kerk is onbezwaard eigendom van de gelijknamige stichting. De Remonstrantse kerk te Groningen is in erfpacht bij SDAK. In 2005 is het gehele gebouw gerestaureerd. Daarnaast zijn aanpassingen in en rond het gebouw uitgevoerd ten behoeve van het beoogde gebruik van het pand. Er zijn in 2008 nog een aantal uitgaven ten behoeve van verdere aanpassingen gedaan. De kosten van deze restauratie, benevens de aanpassingen ten behoeve van het gebruik, zullen in een periode van 25 jaar afgeschreven worden. De voor deze restauratie verkregen baten van fondsen en particulieren zullen eerst op deze kosten in mindering worden gebracht.

Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Boekwaarde waarde t/m 2012 2013 31-12-2013

Gebouwen SOGK 76 Gebouwen SDAK/BLG 1 _________ Totaal gebouwen 77 Restauratie Remonstrantse kerk (SDAK) 2.737.168 748.771 109.487 1.878.910 Upgrading/voorziening (SDAK) 209.406 63.333 11.905 134.168 Ontwikkeling noordaanbouw (SDAK) 44.835 9.921 1.798 33.116 Renovatie pastorie Woltersum (SOGK) 28.802 24.048 2.880 1.874 _________ 2.048.067 Inventaris kerkgebouwen incl. kunstwerken (SOGK)

p.m.

Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsvoering De bedrijfsmiddelen kennen een afschrijvingsperiode van 3 tot 10 jaar. Bedrijfsmiddelen SWRI De SWRI heeft een aantal kunstwerken in haar bezit. Deze zijn ondergebracht bij de Gerrit van Houten Stichting op basis van een bruikleenovereenkomst. Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Boekwaarde waarde t/m 2012 2013 31-12-2013 Bedrijfsmiddelen SOGK Inventaris t/m 2012 180.487 96.151 31.499 52.837 Inventaris aanschaf 2013 62.851 0 3.800 59.051 _________ 111.888 Bedrijfsmiddelen SDAK/BLG Inventaris Remonstrantse Kerk 287.200 206.984 21.813 58.403 Inventaris Der Aa-kerk 33.604 27.370 516 5.718 Inventaris BLG 99.753 31.547 8.536 59.670 _________ 123.791 _________ Totaal bedrijfsmiddelen 235.679 _________ TOTAAL MATERIELE VASTE ACTIVA 2.283.823

24

Beleggingen Deposito’s SOGK

Waarde Toename Afname Koerswaarde Waarde 1-1-2013 2013 2013 31-12-13 31-12-13

891.167 891.167

Effecten Obligaties SOGK STZ SWRI SWF SVTF SKOF Totaal obligaties

326.493 15.837 0 371.154 342.330 3.382.754 83.458 0 3.758.060 3.466.212 2.000.845 23.024 0 2.194.275 2.023.869 213.822 9.975 0 242.640 223.797 28.057 5.848 0 36.760 33.905 248.029 11.858 0 281.769 259.887 _________ _________ _________ _________ _________ 6.200.000 150.000 0 6.884.658 6.350.000

In de obligaties heeft de obligatielening Rabobank 04/14 een looptijd korter dan een jaar, ad ¤ 500.000 nominaal. Aangezien het bedrag na afloop van de looptijd beschikbaar komt voor de beleggingscommissie is het bedrag niet als kortlopend aangemerkt, maar onder de obligaties in de balans opgenomen. Aandelen SOGK STZ SWRI SWF SVTF SKOF Totaal aandelen Totaal effecten Onroerend goed (SOGK) Afschrijvingsperiode 10 jaar

322.947 51.502 0 374.449 374.449 3.242.408 447.766 0 3.690.174 3.690.174 1.917.831 236.806 0 2.154.637 2.154.637 204.950 33.307 0 238.257 238.257 26.893 9.203 0 36.096 36.096 237.739 38.940 0 276.679 276.679 _________ _________ _________ _________ _________ 5.952.768 817.524 0 6.770.292 6.770.292 _________ _________ _________ _________ _________ 12.152.768 967.524 0 13.654.950 13.120.292 _________ _________ _________ _________ _________ Verkrijgings- waarde

WOZ Afschrijving Afschrijving waarde t/m 2012 2013

Waarde 31-12-13

Appartement te Utrecht 118.000 178.000 0 0 118.000 Garage te Utrecht 18.000 23.000 0 0 18.000 Renovatie appartement 25.307 0 11.391 2.531 11.385 Woning Spanje 140.000 nvt 140.000 _________ Totaal onroerend goed 287.385 _________ _________ _________ _________ _________ TOTAAL BELEGGINGEN 14.298.844

25

VLOT TENDE ACTIVA Voorraden Deze post betreft de voorraad tijdschriften, fietsroutes, cd’s en eigen uitgaven van de SOGK. Deze voorraad staat direct in dienst van de doelstelling.

48.604

Vorderingen Waarde 31-12-13 Debiteuren en overige vorderingen SOGK Debiteuren 102.568 Voorziening dubieuze debiteuren -3.149 Overige vorderingen 206.344 _________ 305.763 Debiteuren en overige vorderingen SDAK/BLG 111.086 Debiteuren en overige vorderingen Fondsen 188.493 _________ Totaal debiteuren 605.341 Overlopende activa Het grootste deel van de overlopende activa betreft de nog te vorderen nalatenschappen. Liquide middelen Liquide middelen SOGK Bij de meeste van onze kerkgebouwen i.c. “eigen objecten” zijn zogeheten “Plaatselijke Commissies” actief, die het dagelijks beheer regelen. Deze plaatselijke commissies werken, evenals de activiteitencommissie, onder verantwoor­ delijkheid van het bureau van de SOGK i.c. het bestuur. Het directe beheer over de liquide middelen valt echter rechtstreeks onder deze commissies. Direct beschikbare middelen Kas 893 Banken r.c. 342.163 Banken kortlopende deposito’s 712.597 _________ 1.055.653 Via commissies Kas/bank/giro 48 plaatselijke commissies 295.639 Kas/bank/giro activiteitencommissie 885 _________ 296.524 _________ 1.352.177 Liquide middelen SDAK/BLG 15.463 Liquide middelen Fondsen 1.674.027 _________ Totaal liquide middelen 3.041.667

26

Onderhanden projecten SOGK De financiering van de nog lopende projecten is gewaarborgd. Saldo Uitgaven Inkomsten Saldo 1-1-2013 2013 2013 31-12-13 Kerk Leegkerk 159.938 202.665 -48.750 313.853 Kerk Saaxumhuizen 24.378 717 0 25.095 Kerk Klein Wetsinge 47.562 65.711 -419.292 -306.019 Kerk Garmerwolde 13.412 185.160 -172.066 26.506 Kerk Opwierde 0 363 0 363 Kerk Eenrum 0 104.595 0 104.595 Orgel Pieterburen 0 0 -10.000 -10.000 Orgel Tinallinge 417 29.028 -63.002 -33.557 Orgel Engelbert -7.567 46.173 -39.250 -644 Voorzieningen/terrein Heveskes 0 0 0 0 Project Landmerken 615.142 -620.508 -5.366 Archeologisch onderzoek 0 2.928 -23.968 -21.040 Synagoge Appingedam 16.311 6.502 0 22.813 Kerkhof Den Andel -9.000 0 0 -9.000 Diverse restauratieprojecten 0 22.031 -11.575 10.456 _________ _________ _________ _________ Totaal onderhanden projecten SOGK 860.593 665.873 -1.408.411 118.055 Onderhanden projecten SDAK/BLG 39.873 0 -55.165 -15.292 _________ _________ _________ _________ Totaal onderhanden projecten 900.465 102.764 Saldo Mutatie Saldo 1-1-2013 2013 31-12-13 Continuïteitsreserve SOGK 690.000 0 690.000 SDAK/BLG 254 0 254 STZ 0 0 0 _________ _________ _________ Totaal continuïteitsreserve 690.254 0 690.254 Reserve als bron van inkomsten SOGK 445.337 -24.396 420.941 STZ 8.199.891 -247.017 7.952.874 SWRI 4.069.289 -144.229 3.925.060 SWF 435.393 -15.949 419.444 SVTF 57.732 -2.416 55.316 SKOF 499.702 -18.521 481.181 SJB -574 0 -574 SADJF 282.659 0 282.659 _________ _________ _________ Totaal reserve als bron van inkomsten 13.989.429 -452.528 13.536.901

27

Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen De bijdragen van de Stichting Tempel-Zwartsenbergfonds in de restauratie van en aanpassingen aan de Remonstrant­ se Kerk zijn hier verantwoord. Dit vermogen zal in 25 jaar vrijvallen ten behoeve van de dekking van de jaarlijkse afschrijvingen. Saldo Mutatie Saldo 1-1-2013 2013 31-12-13 SDAK/BLG 1.575.179 87.510 1.487.669 _________ _________ _________ Totaal vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 1.575.179 87.510 1.487.669 Reserve waardeverschillen Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo 1-1-2013 2013 2013 31-12-13 SOGK 17.114 33.622 50.736 STZ 177.313 336.402 513.715 SWRI 104.878 195.073 299.951 SWF 11.207 21.960 33.167 SVTF 1.471 3.554 5.025 SKOF 13.001 25.516 38.517 _________ _________ _________ _________ Totaal reserve waardeverschillen 324.984 616.127 0 941.111 Bestemmingsreserves Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo (Zie Bijlage B) 1-1-2013 2013 2013 31-12-13 Bestemde reserves voor objecten 1.505.058 416.145 0 1.921.203 Bestemde reserve voor inventaris 25.561 0 3.509 22.052 Bestemde reserve voor erfgoededucatie 31.500 0 0 31.500 Bestemde reserve kerkhoven 39.319 1.315 0 40.634 _________ _________ _________ _________ Totaal bestemmingsreserves 1.601.438 417.460 3.509 2.015.389 VASTGELEGD VERMOGEN Bestemmingsreserves door derden bepaald Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo 1-1-2013 2013 2013 31-12-13 M.V.A. Dierckxfonds (SOGK) 885.303 0 0 885.303 Thesingefonds (SOGK) 44.139 0 7.381 36.758 Peter Breukinks Noodfonds (SOGK) 100.000 100.000 0 200.000 P.H. Wijk (SOGK) 7.000 0 0 7.000 _________ _________ _________ _________ Totaal bestemmingsreserves door derden bepaald 1.036.442 100.000 7.381 1.129.061

28

Ad. M.V.A. Dierckxfonds De volgende voorwaarden zijn aan deze gift verbonden: 1. Het kapitaal wordt vastgezet op een depositorekening, waarvan de termijn wordt bepaald door het bestuur. 2. De revenuen van het kapitaal worden in eerste instantie gebruikt voor de restauratie van in oorsprong romaanse kerken. 3. Elk jaar worden een concert en een lezing georganiseerd. Hier wordt jaarlijks ¤ 2.268 aan besteed. Ad. Thesingefonds Een proportioneel deel van de revenuen uit de beleggingen wordt aangewend ten behoeve van het kerkgebouw en het kerkhof te Thesinge. Ad. Peter Breukinks Noodfonds Dit betreft bestemde bijdragen voor doelen en projecten van de stichting waarvoor geen andere financiele bronnen aan te boren zijn. Ad. P.H. Wijk Dit betreft bestemde bijdragen voor kerkhoven en publicaties over kerkhoven. VREEMD VERMOGEN Rente% Saldo Aflossing Saldo 1-1-2013 2013 31-12-13 Langlopende schulden Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek (SDAK) 1,50% 154.025 19.335 134.691 Lening Stimuleringsfonds (SDAK) 2,00% 119.925 32.714 87.211 _________ _________ _________ Totaal langlopende schulden 273.950 52.048 221.902 De aflossingsverplichting voor het komend boekjaar bedraagt ¤ 52.048 Het deel dat langer dan 5 jaar uitstaat per ultimo boekjaar bedraagt ¤ 38.015 Kortlopende schulden SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal 31-12-13 31-12-13 31-12-13 31-12-13 - Crediteuren 257.351 168.900 10.847 437.097 - Omzetbelasting 21.417 47.992 0 69.409 - Overlopende passiva 40.031 7.146 0 47.177 _________ Totaal kortlopende schulden 553.683 Niet uit de balans blijkende verplichtingen Er zijn geen verplichtingen aangegaan die gevolgen hebben voor de exploitatie en de balanspositie van de SOGK.

29

Toelichting op de geconsolideerde Staat van baten en lasten Conform rj 640.505 wordt geen begroting voor het jaar volgend op het verslagjaar opgenomen aangezien de begro­ ting niet als belangrijk stuurinstrument gebruikt wordt. INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal Begroting 2013 2013 Verhuurbaten (gebouwen en voorzieningen) 115.651 181.463 0 297.114 275.500 Bijdragen energie 17.570 3.562 0 21.132 7.500 Verkopen en overige activiteiten 36.600 0 0 36.600 0 Rente 3.198 0 0 3.198 2.000 Klokluiden 2.131 0 0 2.131 500 Catering 0 61.530 0 61.530 90.000 Overige baten 29.833 58.140 0 87.973 77.500 ________ ________ ________ ________ ________ 204.983 304.695 0 509.678 453.000 OVERHEIDSSUBSIDIES Projecten 1.250.569 0 0 1.250.569 1.000.000 Onderhoud 309.403 0 0 309.403 301.967 Personeel 0 14.135 0 14.135 25.000 Promotie/erfgoededucatie/digitalisering 0 0 0 0 25.000 Beheerssubsidies inclusief projectontwikkeling 115.657 0 0 115.657 72.540 ________ ________ ________ ________ ________ 1.675.629 14.135 0 1.689.764 1.424.507 De verantwoorde subsidies zijn besteed overeenkomstig het doel waarvoor ze verstrekt zijn. In de overheidssubsidies is een subsidie van de Provincie Groningen opgenomen welke is toegekend voor de perio­ de 2013 t/m 2016. In het boekjaar bedraagt deze ¤ 77.000 op basis van gemaakte prestatieafspraken. BATEN BELEGGINGEN SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal Begroting 2013 2013 Rente op deposito’s 28.994 165 30.345 59.503 Rente op obligaties 15.151 0 265.892 281.043 Dividend 9.719 0 170.564 180.283 Koersverschillen aandelen 47.233 0 828.902 876.135 Koersverschillen obligaties 3.908 0 68.578 72.486 Correctie voorgaande jaren 0 0 -200 -200 Appartement 3.575 0 0 3.575 ________ ________ ________ ________ ________ 108.580 165 1.364.081 1.472.826 1.022.200 DIVERSE BATEN Excursies/winterwandelingen/ov. activiteiten Overdrachtsommen Dienstverlening aan derden Beklemrecht Terug naar het begin Erfgoededucatie Bijdragen restauratie- en overige projecten Op hoogte gedacht Overige

22.020 0 0 22.020 20.000 425.645 0 0 425.645 0 225.897 0 0 225.897 200.800 97 0 0 97 100 57.876 0 0 57.876 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 103 -12.000 0 -11.897 500 ________ ________ ________ ________ ________ 731.638 -12.000 0 719.638 221.400

30

BESTEED AAN DE DOELSTELLINGEN SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal Begroting 2013 2013 INSTANDHOUDING Instandhouding gebouwen 957.726 -46.240 391.433 1.302.920 1.512.493 Instandhouding orgels/luidklokken/uurwerken 114.813 1.613 0 116.426 258.605 Instandhouding terreinen 93.866 0 0 93.866 37.500 Exploitatie eigen objecten 293.160 768.403 0 1.061.563 882.000 Uitvoeringskosten eigen organisatie 512.332 0 0 512.332 439.953 ________ ________ ________ ________ ________ Totaal Instandhouding 1.971.897 723.776 391.433 3.087.107 3.130.551 PROMOTIE Activiteiten inzake promotie en educatie 57.682 2.638 51.969 112.288 87.500 Terug naar het begin 106.866 0 0 106.866 25.880 Het Verhaal van Groningen 13.687 0 0 13.687 2.500 Website en digitalisering 22.657 0 0 22.657 17.500 Erfgoededucatie/diverse projecten 23.524 104 0 23.628 31.133 Op Hoogte Gedacht 37.415 0 0 37.415 12.500 Administratieve dienstverlening derden 186.654 0 0 186.654 179.601 Uitvoeringskosten eigen organisatie 180.709 0 0 180.709 204.863 ________ ________ ________ ________ ________ Totaal Promotie 629.194 2.741 51.969 683.904 561.477 KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal Begroting 2013 2013 T.b.v. donateurs Directe verwervingskosten 50.225 0 0 50.225 0 Wervingsacties 0 0 0 0 34.250 Kosten nalatenschappen 1.558 0 0 1.558 250 Kosten actie kerkbehoud 0 0 0 0 10.000 Kosten winkel -6.930 0 0 -6.930 12.000 ________ ________ ________ ________ ________ 44.853 0 0 44.853 56.500 Uitvoeringskosten eigen org. fondsenwerving 30.253 0 0 30.253 14.389 Uitvoeringskosten eigen organisatie winkel 6.770 0 0 6.770 20.704 ________ ________ ________ ________ ________ 81.876 0 0 81.876 91.593 KOSTEN BELEGGINGEN SOGK SDAK/BLG Fondsen Totaal Begroting 2013 2013 Kosten effecten 5.070 0 48.688 53.758 38.750

31

Uitvoeringskosten eigen organisatie SOGK



2013

2012

Personeelskosten Personeel in dienst Salarissen 620.335 612.822 Sociale lasten 92.908 83.911 Pensioenpremie 106.078 97.578 Verzekering 19.587 14.292 Uitkering verzekering -24.134 0 Overig 55.538 35.421 ________ ________ 870.312 844.024 Personeelskosten via derden 27.494 58.800 ________ ________ 897.806 902.824 Aantal fte per ultimo boekjaar 10,31 10,31 ________ ________ ________ ________ Bestuurskosten Bestuurs- en vergaderkosten 11.658 12.172 Representatie 8.061 13.700 ________ ________ 19.719 25.871 Huisvestingskosten Schoonmaakkosten 7.560 15.693 Overig 3.400 2.952 ________ ________ 10.960 18.645 Organisatiekosten Telefoon 6.303 6.167 Kantoorbenodigdheden 47.175 42.279 Porti 13.681 8.441 Automatisering 74.212 115.233 Accountantskosten 52.326 26.808 Afschrijvingen 36.773 23.034 Bibliotheek en documentatiecentrum 8.393 5.401 Overig 52.362 34.826 ________ ________ 291.225 262.189 ________ ________ Totaal uitvoeringskosten eigen organisatie SOGK 1.219.709 1.209.529 Bezoldiging directie Het salaris van de directeur de heer P.G.J. Breukink wordt bepaald aan de hand van het handboek functiewaardering van de CAO Woondiensten. De kosten van het salaris in 2013 bedroegen ¤ 140.087 en bleven daarmee binnen de WNT-norm. Hij heeft geen gratificaties of extra vergoedingen ontvangen. De werktijd van het dienstverband voor onbepaald tijd bedraagt 36 uur per week, zijnde 1 fte. Bezoldiging Bruto loon 101.806 vakantiegeld 7.738 ________ totaal jaarinkomen 109.544 SV lasten 6.540 belastbare vergoedingen 0 betaalbaar op termijn (pensioenen) 24.003 ________ totaal overige lasten en vergoedingen 30.543 ________ Totaal bezoldiging 2013 140.087 Totaal bezoldiging 2012

141.345

Bezoldiging bestuursleden De leden van het bestuur en de Raad van Advies van de Stichting Oude Groninger Kerken en de leden van de Raad van Commissarissen van BLG, volgens bijlage C, ontvangen geen bezoldiging voor hun werkzaamheden. Verdeling uitvoeringskosten eigen organisatie SOGK Aan de hand van de urenregistratie worden de uitvoeringskosten verdeeld over de bedrijfsonderdelen, -activiteiten.

Fondsenwerving Tijdschrift Winkel Instandhouding Doorberekend aan instandhoudingproject; - Terug naar het begin - Erfgoededucatie - Op Hoogte Gedacht - Het verhaal van Groningen Promotie Dienstverlening aan derden Beheer en administratie Totaal uitvoeringskosten eigen organisatie

Personeels- Bestuurs- Huisvestings- Organisatie- Totaal kosten kosten kosten kosten 2013

22.084 500 278 7390 30.252 2.674 61 34 895 3.664 4.942 112 62 1654 6.770 374.000 8.474 4710 125.149 512.333 3.190 72 40 1.067 4.369 7.139 162 90 2.389 9.780 527 12 7 176 722 8.167 185 103 2.733 11.188 131.916 2.989 1.661 44.142 180.708 143.680 2.632 1.463 38.878 186.653 199.486 4.520 2.512 66.752 273.270 ________ ________ ________ ________ ________ 897.805 19.719 10.960 291.225 1.219.709

Kengetallen SOGK enkelvoudig SDAK/BLG (in aantallen) 2010 2011 2012 2013 2013 Donateurs 6.214 6.258 5.911 5.932 0 Objecten Kerken Synagogen Torens Kerkhoven Pastorieën Werknemers Aantal personen Aantal in fulltime functies (36 uur) (in euro’s) Donaties Tijdschrift

63 66 66 69 1 2 2 2 2 0 4 4 4 5 0 36 36 36 40 0 3 3 3 3 0 14 14 14 14 8 10,15 10,29 10,31 10,31 6,99 131.864 118.752 138.872 95.764 72.515 88.518 84.131 76.636

Besteding aan de doelstellingen

135,34%

102,79%

66,78%

Kosten eigen fondsenwerving

17,58%

18,07%

9,07%

Kosten beheer en administratie

4,36%

4,94%

6,40%

33

0 0

Enkelvoudige Balans per 31 december 2013 en 31 december 2012 31-12-2013 31-12-2012 ACTIVA S.O.G.K. SDAK/BLG FONDSEN TOTAAL TOTAAL MATERIELE VASTE ACTIVA Gebouwen 76 1 0 77 72 Restauratie Remonstrantse kerk 0 1.878.910 0 1.878.910 1.988.397 Upgrading/uitbreiding Der Aa-Kerk 0 134.168 0 134.168 146.073 Noordaanbouw Der Aa-kerk 0 33.116 0 33.116 34.914 Renovatie pastorie te Woltersum 1.874 0 0 1.874 4.754 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) 0 0 0 0 0 Bedrijfsmiddelen 111.888 123.791 0 235.679 261.000 _________ _________ _________ _________ _________ 113.838 2.169.985 0 2.283.823 2.435.209 BELEGGINGEN Deposito’s 891.167 0 0 891.167 891.167 Effecten 716.779 0 12.403.513 13.120.292 12.152.768 Onroerend goed 287.385 0 0 287.385 289.916 _________ _________ _________ _________ _________ 1.895.331 0 12.403.513 14.298.844 13.333.851 VOORRADEN 48.604 0 0 48.604 26.723 VORDERINGEN - Debiteuren 305.763 111.086 188.493 605.341 616.701 - Omzetbelasting 0 0 0 0 0 - Overlopende activa 151.358 0 0 151.358 24.241 - Overlopende activa geconsolideerd 137.929 -575.852 478.401 40.478 34.701 _________ _________ _________ _________ _________ 595.050 -464.766 666.893 797.177 675.643 LIQUIDE MIDDELEN

1.352.177

15.463 1.674.027 3.041.667 2.570.417

ONDERHANDEN PROJECTEN 118.054 -15.290 0 102.764 900.465 _________ _________ _________ _________ _________ 4.123.054 1.705.392 14.744.433 20.572.880 19.942.307

34

31-12-2013 31-12-2012 PASSIVA S.O.G.K. SDAK/BLG FONDSEN TOTAAL TOTAAL Reserves en fondsen Continuïteitsreserve 690.000 254 0 690.254 690.254 Reserve als bron van inkomsten per 1 januari 445.703 0 13.543.726 13.989.429 13.782.976 Mutatie reserve als bron van inkomsten -430.695 -321.319 299.486 -452.528 206.453 _________ _________ _________ _________ _________ Reserve als bron van inkomsten per 31 december 15.008 -321.319 13.843.212 13.536.901 13.989.429 Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 0 1.487.669 0 1.487.669 1.575.179 Reserve waardeverschillen effecten 50.736 0 890.375 941.111 324.984 Bestemmingsreserves door bestuur bepaald 1.922.539 92.850 0 2.015.389 1.601.438 _________ _________ _________ _________ _________ Saldo per 31 december 2.678.283 1.259.454 14.733.587 18.671.324 18.181.283 Vastgelegd vermogen Bestemmingsfondsen door derden bepaald 1.129.061 0 0 1.129.061 1.036.442 Vreemd vermogen SCHULDEN OP LANGE TERMIJN Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek 0 134.691 0 134.691 154.025 Lening Stimuleringsfonds 0 87.211 0 87.211 119.925 KORTLOPENDE SCHULDEN - Crediteuren 257.351 168.900 10.847 437.097 345.758 - Omzetbelasting 21.417 47.992 0 69.409 35.362 - Overlopende passiva 36.942 7.146 0 44.088 69.511 _________ _________ _________ _________ _________ 315.710 224.037 10.847 550.594 450.631 _________ _________ _________ _________ _________ 4.123.054 1.705.393 14.744.434 20.572.880 19.942.307

35

Enkelvoudige Staat van baten en lasten 2013 2013 2012 S.O.G.K. SDAK/BLG FONDSEN TOTAAL TOTAAL BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs 95.764 0 0 95.764 138.872 Nalatenschappen 531.812 0 0 531.812 242.995 Giften 236.569 2.493 10.000 249.062 212.077 Baten winkel 25.849 0 0 25.849 16.845 _________ _________ _________ _________ _________ 889.994 2.493 10.000 902.487 610.788 KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING/WINKEL -81.876 0 0 -81.876 -110.391 In procenten van de baten eigen fondsenwerving 9% 0% 0% 9% 18% RESULTAAT TIJDSCHRIFT -13.242 0 0 -13.242 -1.435 _________ _________ _________ _________ _________ Resultaat uit eigen fondsenwerving 794.876 2.493 10.000 807.369 498.962 INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN 204.983 304.695 0 509.678 504.300 RESULTAAT BELEGGINGEN 103.510 165 1.315.393 1.419.068 1.166.650 DIVERSE BATEN 731.638 -12.000 0 719.638 306.007 BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN 206.411 69.413 0 275.824 212.743 OVERHEIDSSUBSIDIES 1.675.629 14.135 0 1.689.764 984.115 _________ _________ _________ _________ _________ Beschikbaar voor de doelstellingen 3.717.047 378.902 1.325.393 5.421.341 3.672.777

36

2013 2012 S.O.G.K. SDAK/BLG FONDSEN TOTAAL TOTAAL Transport: Beschikbaar voor de doelstellingen 3.717.047 378.902 1.325.393 5.421.341 3.672.777 Besteed aan de doelstellingen INSTANDHOUDING 1.971.897 723.776 391.433 3.087.106 3.365.416 PROMOTIE 629.194 2.741 51.969 683.904 644.807 Beheer en administratie 273.270 0 0 273.270 220.509 _________ _________ _________ _________ _________ Totaal besteed aan de doelstellingen 2.874.361 726.517 443.402 4.044.280 4.230.732 _________ _________ _________ _________ _________ Mutatie onderhanden projecten -739.238 -55.163 0 -794.401 546.284 _________ _________ _________ _________ _________ Tekort/overschot 103.448 -402.779 881.991 582.660 -11.670 Mutatie bestemmingsfondsen door derden bepaald -92.619 0 0 -92.619 -100.000 Mutatie bestemmingsreserves door bestuur bepaald -407.902 -6.050 0 -413.952 120.725 Mutatie reserve waardeverschillen -33.622 0 -582.505 -616.127 109.888 Mutatie vrij besteedbaar 0 87.510 0 87.510 87.510 Mutatie continuïteitsreserve 0 0 0 0 0 Mutatie reserve als bron van inkomsten 430.695 321.319 -299.486 452.528 -206.453 _________ _________ _________ _________ _________ -103.448 402.779 -881.991 -582.660 11.670

Toelichting op de enkelvoudige Balans en Staat van baten lasten Inzake de algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening alsmede de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat en de toelichting op de onderscheiden posten van de balans en staat van baten en lasten wordt verwezen naar de waarderingsgrondslagen zoals opgenomen in het voorwoord van de geconsolideerde jaarcijfers.

8 Overige gegevens

Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum.

Controleverklaring

De controleverklaring is op de volgende pagina (‘s) opgenomen.

37

9 C  ontroleverklaring van de onafhankelijke accountant

38

39

10 Bijlagen A Bezit kerken

Eind 2013 was het bezit van de stichting als volgt: jaar van aanwinst

Adorp  1979 Beerta2003 Breede1992 Den Andel 2008 Den Ham 1978 Den Horn 2011 Eenum1973 Eenrum2008 Engelbert2000 Feerwerd1977 Fransum1979 Garmerwolde2003 Garnwerd1973 Godlinze1979 Groningen/rem. kerk 2004 Grijpskerk1984 Heveskes1996 Hornhuizen 1978 Kiel-Windeweer1986 Klein Wetsinge 2003 Krewerd1983 Kropswolde2005 Leegkerk1970 Lettelbert1977 Marsum1981 Marum1994 Middelbert 1974 Midwolde1971 Niebert1977 Niehove1975 Niekerk2013 Nieuw Beerta 2003 Nieuw Scheemda 1981 Niezijl1999 Noordwijk1999 Nuis2001 Oldehove2013 Obergum  1970 Oosternieland  1981 Oosterwijterwerd1979 Oostum1970 Opwierde2003 Oudeschans1973 Overschild2002 Pieterburen  1981

Saaxumhuizen 1974 Sappemeer2006 Scheemda2001 Solwerd1992 Stitswerd1973 Thesinge1971 Tinallinge2010 Tolbert1977 Uithuizen2010 Ulrum2013 Usquert1977 Vierhuizen2002 Visvliet1973 Wehe Den Hoorn  1974 Westeremden1973 Westeremden/ger.kerk2013 Westernieland2008 Westerwijtwerd1971 Wirdum1981 Wittewierum 1977 Woltersum1996 Zuidwolde1975 Zuurdijk1974 synagogen

jaar van aanwinst

Groningen2009 Appingedam2010 torens

jaar van aanwinst

Baflo2013 Den Andel 2008 Garmerwolde2003 Kloosterburen1975 Uitwierde1971 kerkhoven

jaar van aanwinst

Breede1992 Den Andel 2008 Eenum2005 Eenrum2008 Feerwerd2004 Fransum1979 Garmerwolde2003 Garnwerd2004

40

Garsthuizen2013 Heveskes1996 Klein Wetsinge 2003 Krewerd1983 Marsum1993 Niekerk2013 Niezijl  1999 Noordwijk1999 Obergum1970 Oldehove2013 Oosternieland1996 Oostum2004 Opwierde2003 Pieterburen 1998 Scheemda2001 Solwerd1992 Thesinge1992 Tinallinge2010 Tolbert2008 Uithuizen2010 Ulrum2013 Vierhuizen2002 Visvliet2001 Wehe Den Hoorn 1974 Westerwijtwerd1988 Westernieland2008 Wierhuizen2003 Wirdum2003 Wittewierum 1992 Woltersum1996 Zuurdijk1993 Zuidwolde2001 andere bezittingen jaar van aanwinst Appingedam w Den Horn te Garmerwolde v Kiel-Windeweer p/v Klein Wetsinge te Marum l  Nieuw Beerta te Noordwijk l Opwierde l Oudeschans p Overschild te Pieterburen t/tui/v

2010 2011 2003 1986 2003 1994 2003 1999 2003 1973 2002 2003

B Bestemde reserves

Solwerd kl Scheemda e.o. bg Tinallinge v Thesinge l Ulrum v Westeremden te Wierhuizen l Woltersum te/v/p beklemde gronden (bg) klokkenstoel (kl) lijkhuisje (l) pastorie met tuin(p) tuin (t) tuinhuisje (tui) terrein (te) verenigingsgebouw (v) beheerderswoning (w)

1992 2001 2010 2003 2013 2000,2013 2003 1996,2003

Saldo Mutatie Saldo 1-1-2013 2013 31-12-2013 Gebouwen, orgels, luidklokken Uitwierde 23.757 0 23.757 Thesinge 7.536 -272 7.264 Garnwerd 5.000 -5.000 0 Eenum 2.993 0 2.993 Niehove 25.000 0 25.000 Zuidwolde 4.000 -98 3.902 Usquert 6.419 0 6.419 Den Ham 3.634 -3.634 0 Adorp 5.055 -5.055 0 Wirdum 7.265 0 7.265 Nieuw Scheemda 2.000 0 2.000 Krewerd 9.475 0 9.475 Marum 35.000 0 35.000 Niezijl 34.697 0 34.697 Scheemda 2.474 0 2.474 Nuis 25.412 0 25.412 Vierhuizen 76.120 0 76.120 Overschild 51.166 0 51.166 Wetsinge 139.356 0 139.356 Nieuw Beerta 35.000 0 35.000 Opwierde 8.403 -1 8.402 Garmerwolde 41.899 0 41.899 Kropswolde 20.176 0 20.176 Den Andel 67.746 -18.150 49.596 Westernieland 48.575 0 48.575 Eenrum 163.500 0 163.500 Uithuizen 191.717 0 191.717 Tinallinge 56.984 0 56.984 Synagoge Appingedam 25 0 25 Den Horn 35.799 0 35.799 Synagoge Groningen 282.075 16.660 298.735 Oldehove kerk 0 79.245 79.245 Baflo toren 0 63.000 63.000 Niekerk hervormde kerk 0 76.500 76.500 Westeremden gereformeerde kerk 0 60.000 60.000 Ulrum hervormde kerk 0 146.900 146.900 Wandschildering (SDAK) 2.838 0 2.838 Orgelfonds (SDAK) 12.000 0 12.000 Aa-kerk (SDAK) 11.462 0 11.462 Verwarming (SDAK) 60.500 6.050 66.550 _________ _________ _________ Totaal objecten 1.505.058 416.145 1.921.203 Roerende goederen

25.561

-3.509

22.052

Educatieve activiteiten

31.500

0

31.500

Kerkhoven 39.319 1.315 40.634 _________ _________ _________ 1.601.438 413.951 2.015.389 41

C B  estuur, Raad van Advies, vrijwilligersplatform, Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V., personeel Relevante functies/nevenfuncties bestuur, Raad van Advies, Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V., directeur

Bestuur 31-12-2013 G.H. van den Bremen - voorzitter, aftredend 31-12-13, niet herkiesbaar onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Stichting Gasthuis Groningen - voorzitter Stichting Exploitatie Gasthuis Groningen - plaatsvervangend lid provinciale klachten E.A.M. Bulder - vice-voorzitter, aftredend 31-12-16, herkiesbaar betaalde functies: - directeur Onderzoeksbureau Elles Bulder - docent RUG onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Stichting Oldambt Verbindt - voorzitter Stichting Uit-Fonds Oosterlengte C.J. Kool - secretaris, aftredend 31-12-15, herkiesbaar betaalde functie: - exploitatiemanager NS Stations B.V. onbetaalde functie: - secretaris vereniging Jong Onroerend Goed Groningen J. Wolters - penningmeester, aftredend 31-12-14, herkiesbaar betaalde functies: - directeur FAB dienstverlening bv - penningmeester Stichting BEAK Accomodatiebeheer onbetaalde nevenfunctie: - penningmeester Stichting Stedenband Groningen-Moermansk J.A. de Vries - lid, aftredend 31-12-14, herkiesbaar betaalde functies: - marketing manager Weekendjeweg.nl Amstelveen - docent/begeleider Hanze Hogeschool Groningen M. van Zanten - lid, aftredend 31-12-16, herkiesbaar betaalde functie: - adviseur Ruimtelijke kwaliteit Erfgoed Het Oversticht onbetaalde nevenfuncties: - bestuurslid Stichting Bouwhistorie Nederland - deskundig Endemol MAXmonumentaal BLG Restauratie

42

Raad van Advies 31-12-2013 H.H. Huizenga - voorzitter P.M. de Bruijne - lid L.O. Giethoorn - lid P. de Haan - lid (benoemd door het vrijwilligersplatform) H.H. Heijmans - lid H.M.F. Krips-van der Laan - lid (benoemd door het vrijwilligersplatform) G.A. Posthumus - lid F.R.H. Smit - lid A.M.J. Vogd - lid A. Warner - lid

Vrijwilligersplatform 31-12-2013 P. Hoffer - voorzitter A.J.K. Bolhuis - lid P. de Haan - lid H.M.F. Krips-van der Laan - lid J.A. Louwes - lid W. Wildeboer - lid H.H. Wubs - lid

43

Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V. 31-12-2013 H.D. Post - voorzitter betaalde functies: - directeur Haven Lauwersoog (EHL B.V.) - directeur RSCG (GRP) - directeur CV Fivelpoort onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Fonds Kunst & Economie Groninger Museum - lid Raad van Toezicht Noord Nederlands Toneel - voorzitter Stichting Delfsail 2016 - vicevoorzitter Vereeniging van Handelaren - secretaris Stichting Kinderboeken Cultuurbezit Winsum - voorzitter Stichting Bijzondere Projecten IVAK A. Lantermans - lid I. Walinga betaalde functie: - directeur Noord Nederlands Orkest L. Zwiers betaalde functie: - directeur VNO-NCW en MBKNoord

44

Personeel 31-12-2013 Stichting Oude Groninger Kerken J. Bekooy - bouwkundige J. Borgers - controller (overeenkomst in opdracht) M.A. Breukink - projectcoördinator e-synergy/oproepkracht P.G.J. Breukink - directeur onbetaalde nevenfuncties: - bestuurslid Federatie Instandhouding Monumenten - penningmeester Vereniging Beheerders Monumentale Kerkgebouwen in Nederland - penningmeester Stichting Philip Elchers - lid adviescommissie Monumenten Prins Bernhard Cultuurfonds - lid Ledenraad Donatus Verzekeringen - lid Stichting Ben Remkes Cultuurfonds - lid Stichting Behoud en Herbestemming Religieus Erfgoed - lid Stichting Paard en Karos - lid toekenningscommissie Kerken Nevenfunctie-lening Nationaal Restauratiefonds C. de Graaf - administrateur J.J. Kloosterhuis - administratief medewerker I. Langedijk - administrateur G.H.B. Lüürssen - bureausecretaris L. van Nuysenburg - receptionist A.H. Renkema - adm. medewerker (gedetacheerd gem. Groningen) M. Roemeling - interieurverzorger A.M.M. van Rijn - projectmedewerker erfgoededucatie en modern mecenaat (overeenkomt in opdracht) M. van Santen-Ester - bouwkundige M. Tol - bureausecretaris (gedetacheerd) M. van der Waart - secr. adm. medewerker bouwkunde C. Velvis - bouwkundige S.M. Wierda - informatiespecialist A.H. Woldring - medewerker communicatie en vrijwilligersmanagement Stichting Der Aa-kerk Groningen S. Kempen - huismeester (gedetacheerd gem. Groningen) BLG J. Kuiper - technisch medewerker BLG H. Nafisinia - huismeester BLG Bijzondere Locaties Groningen B.V. (BLG) P.G.J. Breukink - directeur M.C. Kremer-Brinkhuizen - horecamanager M.K. Hilgenga - assistent horecamanager A. van Santen-Ester - secretarieel medewerker V.G. Lo-Sie-Sen - huismeester J.B. van der Touw - huismeester

45

D Beoordeling bouwkundige situatie Beoordeling situatie 2010/2011 / verwacht 2013/2014 (n.b. cijfer 1 = zeer slecht, cijfer 10 = zeer goed)

situatie 2011 situatie 2012 situatie 2013/2014 exterieur interieur exterieur interieur exterieur interieur

Objekten Der Aa-kerk Appingedam Adorp Beerta Breede Den Andel Den Horn Den Ham Eenrum Eenum Engelbert Feerwerd Fransum Garmerwolde Garnwerd Godlinze Grijpskerk Heveskes Hornhuizen Kielwindeweer Kloosterburen Krewerd Kropswolde Leegkerk Lettelbert Marsum Marum Middelbert Midwolde Niebert Niehove Nieuw Beerta Nieuw Scheemda

6 6,5 6 7,5 6 6,5 6,5 6,5 7 7 6,1 6 6 6 8 8 6,5 8 6 8 7,5 8 6,3 6 6 6 6 6 7,5 7 7,5 7 8 7,5 8 8 7,5 7,5 7,5 7,5 7 6,3 6,5 6,3 8 7,5 6 6 6 6 8 7 6,5 6,2 6 6,2 7,5 7,5 7 7 5 4 7,8 8 6,5 6,5 6 6,5 7 7 6,8 7 6,5 7 7 7 7 5 7 5 7 7 6,1 6,2 5,5 6,2 8 7,5 7 7 7 7 8 7,5 7,3 7,3 7 7,3 7,3 7,3 5,5 nvt 6 nvt 7 nvt 7,3 7,3 6 7,3 7,5 7,3 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 6,8 6,5 6,8 6,5 7,5 6,5 6,8 5 6,8 6 6,8 7,5 6,5 7 6,5 5,5 7 7 6 7 7 7 8 8 7 7 6 7 7,3 7 6,6 7 7 8 7 7 7,6 8 6,5 8 7,6 8 5 6 5 5 7,5 7 7,3 7,2 7,3 7,2 8 8 8 8 7 7 8 8 6,3 6,3 6 6,3 6,3 6,3 7,5 7 7,5 7 7,5 7 8 8 8 8 8 8

46



situatie 2011 situatie 2012 situatie 2013/2014 exterieur interieur exterieur interieur exterieur interieur

Objekten exterieur interieur exterieur interieur exterieur interieur Niezijl 7 6 6,5 6 7,5 7 Noordwijk 8 8 8 8 8 8 Nuis 6,3 7 6,5 7 6,3 7 Obergum 6,5 6,5 6 6 6 6 Oosternieland 6,5 6,5 7 6,5 7,5 7,5 Oosterwijtwerd 6,5 4 6,5 4 7 7 Oostum 6,5 6 7 7 7 7 Opwierde 7 7 7 7 7,5 7 Oudeschans 6,5 6,5 6,5 6,5 7,5 7,5 Overschild 4,3 5,3 4,3 4,5 4 4 Pieterburen 6,5 8 6 8 7,5 7,5 Remonst.kerk 8 8 8 8 8 8 Saaxumhuizen 6 4,5 8 4,5 8 8 Sappemeer 7 7 7 7 7,5 7,5 Scheemda 7 5 6 5 7 7 Solwerd 7 8 6,2 8 7 8 Stitswerd 7 7 6 6 7 7 Tinallinge 7 6,5 7,5 7 Thesinge 6 5 7 7 7 7 Tolbert 7 7 7 7 7 7 Uitwierde 5 7 7,5 7,8 7,5 7,8 Usquert 7 7 7 7 6 6 Vierhuizen 8 8 8 8 7 8 Visvliet 7 7 5 6,5 7 7 Wehe 7 6,5 5 6 7 7 Westeremden 6,5 6,2 6,5 6,2 6,3 6,2 Westernieland 5 6 7 7 Westerwijtwerd 7 5,5 6,5 5 7 6,5 Wetsinge 4 4 4 4 8 8 Wirdum 7 7 6 6 7 7 Wittewierum 7 8 8 8 8 8 Woltersum 7 8 6,5 8 7 8 Zuidwolde 8 7,5 8 7 8 8 Zuurdijk 6,8 7,8 6 7 7,5 7,8

47

E D  oelstelling geconsolideerde stichtingen en de besloten vennootschap Stichting Ausema-de Jong Fonds Doelstelling: het instandhouden van het cultureel erfgoed in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor in het algemeen en voor de stichting : Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder, alsmede het instandhouden van monumentale familie­ graven.

Stichting Der Aa-kerk Groningen Doelstelling: De instandhouding van de beschermde monumenten en in het bijzonder van de Der Aa-kerk te Groningen met haar inventaris, als monument van kerkelijke bouwkunst. Stichting Dr. P.H. Wijkfonds Doelstelling: het behoud en kwalitatief herstel van kerkhoven in de provincie Groningen, bij voorkeur behorende bij romaanse en romano-gotische kerken van de Stichting Oude Groninger Kerken.

Bijzondere Locaties Groningen B.V. Doelstelling: de exploitatie van bijzondere locaties alsmede zalenverhuur.

Stichting Fonds Willemsen-Ritzema van Ikema Doelstelling: Het bevorderen van de belangstelling voor historische kerkgebouwen in de provincie Groningen en de instandhouding daarvan in de ruimste zin. Stichting Tempel-Zwartsenberg Fonds Doelstelling: de ontwikkeling van het geestelijk en maatschappelijk leven in de provincie Groningen te bevor­ deren door het verlenen van steun aan het werk van de te Groningen gevestigde stichting: Stichting Oude Groninger Kerken. Stichting Van Tuikwerd Fonds Doelstelling: het instandhouden van het cultureel erfgoed in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor in het algemeen en voor de stichting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder. Stichting Het Groninger Klokken- en Orgelfonds Doelstelling: het instandhouden van klokken en orgels in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor in het algemeen en voor de stichting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder. Stichting Johannes Borchardt Doelstelling: het verwerven en in stand houden van roerende zaken, welke van belang zijn voor de kerkelijke geschiedenis en kunst in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor in het algemeen en het wekken van belangstelling voor de stichting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder.

48

Coehoornsingel 14

9711 bs Groningen

e-mail [email protected]

telefoon [050] 312 35 69

www.groningerkerken.nl

telefax [050] 314 25 84