STICHTING OUDE GRONINGER KERKEN

GRONINGER KERKEN

STICHTING OUDE

Jaarverslag 2010

Stichting Oude Groninger Kerken Stichting Der Aa-kerk Groningen

Jaarverslag 2010

vastgesteld door het bestuur en goedgekeurd door de R a ad van Toezicht op 26 mei 2011

Naam: Stichting Oude Groninger Kerken Vestigingsplaats: Groningen Rechtsvorm: stichting

De Stichting Oude Groninger Kerken stelt zich ten doel: het instandhouden van historische kerkgebouwen in de provincie Groningen en het bevorderen van belangstelling ervoor. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door: a. het verwerven, bewaren, restaureren, beheren en ter bezichtiging stellen van monumentale kerken en hun bijgebouwen en terreinen in de ruimste zin; b. het streven naar een gebruik van de gebouwen en de terreinen zoveel mogelijk in overeenstemming met hun aard; c. het nemen van initiatieven op het gebied van adviezen, voorlichting, publicatie en het leggen van contact met bezitters van bouwwerken en terreinen sub a bedoeld; d. alle andere middelen, welke tot bevordering van dat doel leiden. artikel 1 en 2 van de statuten

De Stichting Oude Groninger Kerken is erkend als keurmerkhouder door het Centraal Bureau Fondsen­werving. Meer informatie over het CBF keur voor goede doelen: www.cbf-keur.nl Omslag: Twee maal de Statenbijbel van Hornhuizen (foto’s: Omke Oudeman)

Inhoudsopgave 1 Erepenning 2 Inleiding

4 4

3 Meerjarenbeleidplan 4 SWOT Analyse

6

5 Prestatie-indicatoren 6 Werkplan 2010 7 Jaarcijfers

5

7

9

13

8 Verantwoordingsverslag 9 Accountantsverklaring 10 Bijlagen

40

37 38

1 Erepenning

2 Inleiding

Op 8 september is de Erepenning 2010 van de Stich­ ting Oude Groninger Kerken uitgereikt aan het Insti­ tuut voor Christelijk Cultureel Erfgoed van de Rijks­ universiteit Groningen. Door het versterken van de kennis over en het wekken van belangstelling voor het religieuze erfgoed van Nederland, in het bijzon­ der van de Provincie Groningen, heeft het instituut een belangrijke bijdrage geleverd aan de toenemen­ de waardering voor dit erfgoed in de afgelopen de­ cennia.

Samen staan we sterk is een motto dat onze stichting past als een jas. Al vanaf de prille begin van de stich­ ting, nu meer dan veertig jaar geleden, is het voor alle betrokkenen steeds duidelijk geweest dat we slechts door het samen op te trekken ons unieke erfgoed voor komende generaties veilig kunnen stellen. Samenwer­ king met onze honderden vrijwilligers is daarbij extra belangrijk, want de belangenloze inzet van betrokken burgers bij onze doelstelling is de kurk waarop de stich­ ting drijft. In dit jaarverslag willen we laten we zien hoe Samen staan we sterk in 2010 inhoud en vorm heeft gekregen. Veel dank is verschuldigd aan alle donateurs, goede ge­ vers, medewerkers, organisaties, fondsen, bedrijven en overheden die dit mogelijk hebben gemaakt.

4

3 Meerjarenbeleidsplan 2009-2012 In dit jaarverslag wordt gerapporteerd en geëvalueerd op basis van het in 2008 vastgestelde meerjaren­ beleidsplan 2009-2012 met daarin opgenomen een SWOT analyse, de prestatie-indicatoren, een overzicht van activiteiten en de jaarrekening in relatie tot de meer­ jarenbegroting 2009-2012.

5

4 SWOT analyse Sterkten

Oosternieland; herbestemming toren Hornhuizen en Uitwierde; restauratie kerken Saaxumhuizen en Klein Wetsinge; restauratie orgel kerk Tinnalinge; deelrestau­ ratie Folkingestraat Synagoge Groningen. De volgende projecten zijn uitgevoerd of worden afge­ rond in 2011: restauratie orgels Noordwijk, Zuidwolde en Zuurdijk; herstel kerkhofhek Scheemda; gebruiksvoor­ zieningen kerk Nieuw Beerta; cultureel festival Terug naar het begin; digitaliseringsproject Groninger kerken in het digitale domein. Kansen om de dienstverlening aan derden verder uit te bouwen zijn in het verslagjaar zowel op structurele als op incidentele basis benut. Het gaat om dienstverlening op het gebied van instandhouding en beheer, financiële administratie en organisatieontwikkeling. Bijzondere Locaties Groningen b.v. zal zijn positie ver­ sterken door het op termijn toevoegen van de kerk van Leegkerk en de watertoren aan de Noordersingel te Gro­ ningen. De voor­bereidingen hiervoor zijn gestart.

De positie van de stichting in de culturele en erfgoed­ wereld is in het verslagjaar versterkt. De directeur en diverse bureaumedewerkers zijn regelmatig gevraagd de ervaringen en kennis op het gebied van beheer, gebruik en herbestemming van erfgoed te delen met landelijk en regionaal opererende organisaties. De mi­ nister van OC&W heeft de stichting het predicaat Aan­ gewezen Organisatie voor Monumentenbehoud verleend waardoor wij o.a. kunnen profiteren van een admini­ stratief eenvoudiger subsidieregime in het kader van het meerjaren onderhoud voor ons bezit over de periode 2011-2016.

Zwakten In het meerjarenbeleidsplan is aangegeven dat de naam­ bekendheid van de stichting in de leeftijdsgroep tot 45 jaar te klein is. In het verslagjaar is hieraan gewerkt door een experimenteel initiatievenbudget beschikbaar te stellen aan Bijzondere Locaties Groningen om op die doelgroepen gerichte activiteiten mogelijk te maken. In dit kader is twee maal Schrijver in de kerk georgani­ seerd. Bart Chabot en Jessica Durlacher zijn op respec­ tievelijk 20 juni en 24 oktober geïnterviewd in de kerk van Kiel-Windeweer. De manifestatie Make them movewomen at the top op 7 december in de Remonstrantse kerk is ook mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het initiatievenbudget. De samenhang en de kwaliteit van de activiteiten in de kerken wordt via de maandelijkse nieuwsbrief voor de Plaatselijke Commissies bevorderd. Het cultureel festi­ val Terug naar het begin op 28 en 29 mei heeft opnieuw het beoogde niveau bereikt. De manifestatie laat zien dat ook op kleinere en logistiek niet optimale locaties belangrijke en interessante culturele producties moge­ lijk zijn.

Bedreigingen Er hebben zich in dit verslagjaar geen voorvallen voor­ gedaan die zouden kunnen leiden tot imagoverlies of teruglopend vertrouwen in de kracht van onze organi­ satie. Op basis van ons klachtenreglement zijn geen procedures gestart. Het resultaat van het klanttevreden­ heidsonderzoek geeft reden tot tevredenheid over de kwaliteit van onze dienstverlening. Bijzondere Locaties Groningen b.v. ondervindt wat betreft de exploitatie van de Der Aa-kerk de gevolgen van de economische reces­ sie en de bezuinigingen door de diverse overheden. De exploitatie van de Remonstrantse kerk heeft die terug­ loop grotendeels goed gemaakt.

Kansen Kansen voor het realiseren van projecten in het kader van onze doelstellingen zijn in het verslagjaar benut. Projecten worden in voorbereiding genomen als het af­ breukrisico tot een minimum is beperkt. De inhoudelijke voorbereiding (zo nodig inclusief het vergunningen­ traject) geeft voldoende inzicht in de feitelijke haalbaar­ heid en het halen van de geprognotiseerde eigen bijdra­ ge. De volgende projecten zijn in voorbereiding; rehabi­ litatie kerk Leegkerk; kerkhoven van Hornhuizen en

6

5 Prestatie-indicatoren b Effect op de stakeholders 1 donateurs: tevredenheid over ‘producten’ en dienst­ verlening 2 subsidieverleners: projecten worden beoordeeld als relevant, toekomstgericht en vernieuwend 3 scholen: deelname aan educatieve projecten en ge­ bruikmaking adviezen 4 bezoek mediatheek en deelname lezingen 5 opdrachtgevers: tevredenheid diensten 6 samenwerkingspartners: tevredenheid projecten

De prestatie-indicatoren zijn als volgt onderverdeeld: a Effect op de maatschappij (2 instandhoudingprojec­ ten per jaar, voorbereiding/opzet meerjaren instand­ houdingprogramma’s, maandelijkse aandacht van de media, virtueel archief) b Effect op de stakeholders (donateurs, subsidieverle­ ners, scholen, belangstellenden, opdrachtgevers, samenwerkingspartners) c Output (aantal - donateurs, - verstrekte subsidies, leerlingen, - informatieverzoeken, - opdrachten, - sa­ menwerkingsprojecten, - activiteiten in objecten, website statistieken)

Toelichting: b1 de omzet in de stichtingswinkel, de deelname aan de activiteiten, de omvang van donateurbijdragen en de giften en schenkingen geven voldoende aanleiding om het eindresultaat bevredigend te noemen. b2 in 1 geval is een aanvraag door een fonds aangehouden. b3 door de beperkte personele omvang konden de reguliere educatieve projecten en adviezen niet substantieel worden uitgebreid. Circa 400 leerlingen hebben van het bestaande aanbod gebruik gemaakt. Daarnaast zijn er diverse schriftelijke en mondelinge adviezen aan 80 docenten verstrekt. Er zijn 1500 nieuwsbrieven verstuurd. Circa 950 kijkbladen zijn verspreid. Het educatieplan 2008-2012 van de Stichting Der Aakerk Groningen heeft zijn doelstellingen ruimschoots gehaald. b4 door de toename van het virtuele deel van het bezoek aan de mediatheek is de belangstelling daarvoor toegenomen. b5 op basis van een klanttevredenheidsonderzoek kan de dienstverlening van de stichtingen en Bijzondere Locaties Groningen als goed worden gekenmerkt. Het rapportcijfer van de afnemers voor deskundigheid, omlooptijd, bejegening en zorgvuldigheid is gemiddeld een 7,5. b6 het onverminderd voortzetten van de samenwerking met de Stichting Landschapsbeheer Groningen in het kader van ‘Kerken in het groen/Terreinen met historie’ en het project ‘Landmerken’ duidt op de tevredenheid van beide partners over opzet, afstemming en uitvoering ervan.

Prestatie indicator a effect op de maatschappij 1 minimaal twee instandhoudingsprojecten per jaar 2 voorbereiding/opzet meerjaren instandhoudings­ programma 3 maandelijks aandacht in de media 4 virtueel archief Toelichting: a1 het betreft voorbereiding, uitvoering en ondersteuning van zowel eigen projecten als instandhoudingprojecten van derden. Is gehaald: zie SWOT analyse: kansen a2 het meerjarenonderhoudsprogramma 2011-2016 kan in 2011 van start gaan na de gecombineerde subsidietoewijzing in het kader van het Besluit Rijkssubsidiëring Instandhouding Monumenten (BRIM) voor 36 kerken (al dan niet met orgels) van de stichting. a3 door de vele activiteiten in het verslagjaar is gemiddeld drie maal per maand aandacht aan het werk van de stichting besteed. a4 het project is afgerond met een presentatie van de resultaten op 25 maart voor collega-instellingen in de Remonstrantse kerk. In het verslagjaar is het virtueel archief verder uitgebreid.

7

c Output 1  donateurs, abonnees blad, deelnemers activiteiten 2  nieuwe donateurs 3  verhouding verstrekte subsidies in relatie tot aanvra­ gen 4  aantal deelnemers aan educatieve projecten 5  aantal verzoeken om informatie 6 omvang opdrachtenportefeuille 7 samenwerkingsprojecten 8 bezoeken aan (activiteiten in) kerken 9 verzoeken om informatie over bezoek aan kerken 10 bezoek aan website

titel ‘Samen staan we sterk’. Met de Stichting Ubbo Emmius Fonds, het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed van de Rijksuniversiteit Groningen, de Provinsje Fryslân en de Stichting Alde Fryske Tsjerken is samengewerkt bij de indiening van het project Planontwikkeling Waddenkerken Experience in het kader van het Waddenfonds. c8 het aantal door het bureau geregistreerde activiteiten in de kerken is in het verslagjaar toegenomen waardoor het aantal bezoekers ook gestegen is. c9 zie c5. c10 de statistieken van de website laten een stijging van het aantal bezoeken per dag zien: 84 in 2009 en in 2010 92 (een stijging van 10%).

Toelichting: c1 aantal donateurs ultimo 2009: 6225; ultimo 2010: 6214 aantal abonnees ultimo 2009: 4431; ultimo 2010: 4444 c2 aantal nieuwe donateurs 2009: 284; 2010: 269 In 2010 zijn donateurs geworven door het plaatsen van advertenties in een landelijk en een regionaal dagblad. Daarnaast eenmalig in een landelijk verspreid tijdschrift. c3 het aantal ingediende subsidieaanvragen is 54; het aantal afwijzingen 1. c4 regulier: 400; Der Aa-kerk: 948. c5 de verscheidenheid aan directe en indirecte vragen, opmerkingen en verzoeken blijkt in de praktijk te groot om een betrouwbaar beeld te kunnen geven. Wat betreft de educatieve activiteiten hebben docen­ ten informatie ingewonnen en zijn docenten bereikt met workshops, gesprekken en contacten. Er zijn 750 nieuwsbrieven verstuurd waarmee alle scholen zijn bereikt. c6 op basis van de omvang van de orderportefeuille op 1 juli en de beschikbare uren van de medewerkers voor dienstverlening aan derden is besloten geen wervingscampagne in de tweede helft van 2010 te houden. Met vier nieuwe organisaties zijn contracten afgesloten voor het afnemen van diensten. Alle verzoeken konden zonder extra complicaties worden toegevoegd aan de orderportefeuille zodat er in het verslag geen afwijzing of hierdoor structurele uitbreiding van formatie heeft plaatsgevonden. c7 aan de bestaande samenwerkingsprojecten met de Stichting Landschapsbeheer is in april het samenwerkingsverband ‘Pazzipanten’ toegevoegd ter bevor­dering van het cultuurtoerisme in Groningen. Dankzij financiële steun van de Stichting J.B. Scholtenfonds heeft de stichting een bijdrage kunnen leveren aan acht cultuurhistorische projecten door samenwerking met bijna twintig organisaties onder de

8

6 Werkplan 2010 Het werkplan 2010 is gebaseerd op het activiteitenoverzicht en het plan van aanpak in het meerjarenbeleidsplan 2009-2012.

vel van de Folkingestraat Synagoge in de stad Gronin­ gen is in het verslagjaar nagenoeg afgerond. De werkzaam­heden in het kader van de restauratie van het orgel in de Der Aa-kerk en Noordwijk boekten voor­ uitgang, de restauraties van de orgels van Zuidwolde en Zuurdijk zijn afgerond. Het kerkhofhek rond de kerk van Scheemda is hersteld en gecompleteerd. In het kader van het project Landmerken (met een belangrijke bijdra­ ge uit het Waddenfonds) zijn de inhoudelijke voorberei­ dingen van diverse projectonderdelen (waaronder het verbeteren van de toegankelijkheid van de torens van Uitwierde en Hornhuizen en herstelwerkzaamheden op het kerkhof van Oosternieland) afgerond. In dit kader zijn in dit verslagjaar gebruiksvoorzieningen aange­ bracht in de kerk van Nieuw Beerta en herstelwerkzaam­ heden uitgevoerd op het kerkhof van Wierhuizen. De bij de rijksoverheid ingediende subsidieaanvraag in het kader meerjarenonderhoudsplan 2011-2016 voor 36 kerken, 3 orgels en 10 klokken en 8 uur- en wijzerwerken in het bezit van de Stichting Oude Groninger Kerken is door de minister van OC&W gehonoreerd. Door een belangrijke bijdrage van de Stichting J.B. Scholtenfonds kunnen de werkzaamheden in 2011 worden gestart. In de loop van het verslagjaar is begonnen met de voor­ bereiding voor de indiening van een tweede tranche voor de periode 2012-2017. Het noodzakelijk (klein) onderhoud aan kerken, orgels, klokken en uurwerken en de kerkhoven is op beperkte schaal uitgevoerd. Er is een nieuwe toiletgroep aange­ bracht in het verenigingsgebouw te Garmerwolde.

1 Activiteiten met een informerend en bindend karakter In januari, april, juli en oktober van het verslagjaar is een nummer van Groninger Kerken verschenen. Het stichtingsdeel (waarin o.a. mededelingen over het werk van de stichting) is aan alle donateurs gezonden die geen abonnement op het tijdschrift hebben. Het bena­ deren van belangstellenden voor een digitale nieuws­ brief is gestart. Het dagtochtenprogramma heeft in dit verslagjaar be­ staan uit twee kerkenexcursies, twee orgelexcursies, drie tochten langs historische kerkhoven onder de titel Tour des Cimitières, vijf zomertochten in Oostfriesland (D), drie Winterwandelingen rond Kropswolde en de ex­ cursie Even kieken bie naar de kerk van Saaxumhuizen. De donateursdag op 8 mei is gehouden in de Noorder­ kerk van Groningen. De mediatheek heeft twee lezingen in de Remonstrantse kerk georganiseerd. Daarnaast zijn twee kleine exposi­ ties met voorwerpen uit het bezit van de stichting inge­ richt. Het stichtingsconcert met financiële ondersteuning uit het M.V.A. Dierckxfonds is gehouden op 6 juni in de kerk van Middelbert. De Nederlandse Cultuurlezing met een financiële ondersteuning uit datzelfde fonds heeft plaatsgevonden op 3 oktober, ook in de kerk van Middel­ bert. Met een bijdrage uit het Dr. P.H. Wijkfonds is een nieuw deeltje in onze kerkhovenreeks verschenen: Rouw, rijkdom en revolutie – de eigendomsgeschiedenis van rouw­ borden in de Ommelanden door Elmar Hofman. De be­ kroonde foto’s van een fotowedstrijd die de stichting heeft uitgeschreven zijn opgenomen in de Kerkenkalender 2011. De kalender is onderdeel van een donateurswervingscampagne in het laatste kwartaal. Het werven van donateurs heeft op allerlei manieren gedurende het gehele verslagjaar plaatsgevonden. De meeste nieuwe donateurs hebben zich via onze website aangemeld.

3 Educatie De educatieve activiteiten worden uitgevoerd door de freelance educatief medewerker en medewerkers van de Stichting Der Aa-kerk Groningen in het kader van het Educatieplan 2008-2012 van die stichting. De educatief medewerker heeft de contacten versterkt met de scho­ len o.a. door het voeren van overleg en het verzenden van nieuwsbrieven. Er is onderzoek verricht naar de mogelijkheden om maatschappelijke stages voor leer­ lingen van het voortgezet onderwijs aan te bieden. In 2011 zal hierover een beslissing worden genomen. In het verslagjaar is een Kijkblad voor leerlingen van het basis­ onderwijs ontwikkeld dat bij het bezoek aan onze ker­ ken kan worden gebruikt. Het kijkblad is ook aan de Plaatselijke Commis­ sies ter beschikking gesteld. Het project Oktobermaand kindermaand heeft zich wat onze

2 Instandhouding en overige bouwkundige werkzaamheden De voorbereiding van de restauratie en rehabilitatie van de kerken van Leegkerk en Saaxumhuizen en de westge­

9

organisatie betreft afgespeeld in de Remonstrantse kerk met speciale aandacht voor het orgel. De uitvoering van het project Ondernemende jongeren en local identity in samenwerking met de afdeling Toerisme, Recreatie en Cultuur van Het Hogeland College in Wehe-den Hoorn is van start gegaan. Ook werden weer masterclasses gege­ ven op het Hogeland College in Warffum. De samenwerking met de Pabo van de Stenden Hoge­ school heeft opnieuw geresulteerd in een succesvolle Kerkentocht. Diverse stagiaires van hogescholen in Groningen en Drenthe en de Rijksuniversiteit Groningen hebben werk­ zaamheden uitgevoerd in het kader van de instand­ houdingswerkzaamheden, de communicatie en de edu­ catieopgaven van de stichting. Twee studenten verrichten een afstudeeronderzoek.

Instandhouding en projectontwikkeling De afdeling Instandhouding heeft het bouwkundig in­ specteur- en adviseurschap voor het Bisdom GroningenLeeuwarden voortgezet. Contractgebonden werkzaam­ heden zijn ook verricht voor de N.V. Groninger Monu­ mentenfonds, de Stichting Martinikerk Groningen, de Stichting Nicolaaskerk Oldenzijl, het Museum Het Hoogeland te Warffum, het Klooster Ter Apel en de paro­ chie van Emmer-Compascuum. Deze werkzaamheden voor derden worden uitgevoerd binnen de bestaande formatie.

4 Mediatheek

Exploitatie Voor woningbouwcorporatie Nijestee verzorgt Bijzonde­ re Locaties Groningen op tijdelijke basis de exploitatie (exclusief het onderhoud) van de Noorderkerk aan de Akkerstraat in Groningen. De kerk heeft vaste gebrui­ kers uit de culturele wereld en is verhuurd voor diverse evenementen. Voor De Amshoff te Kielwindeweer wor­ den promotiewerkzaamheden uitgevoerd.

Beleidsontwikkeling en procesbegeleiding De directeur heeft advieswerk verricht bij de totstand­ koming van een toekomstvisie voor de verhuur voor twee kerken in Gelderland.

De resultaten van het project Groninger kerken in het digi­tale domein 2008-2009, mogelijk gemaakt door een rijkssubsidie van SenterNovem, zijn op 25 maart gepre­ senteerd aan de collega-erfgoedinstellingen. De geheel vernieuwde en uitgebreide website is toen de lucht in­ gegaan. Het bezoek aan en het gebruik van de aan­ geboden informatiebronnen is sindsdien aanzienlijk gegroeid. De mediaspecialist en de communicatiemedewerker werken met hulp van diverse vrijwilligers aan de verder uitbreiding van het nieuwe documentatie- en informatie­ systeem. Daarbij worden ook de nieuwe sociale media betrokken. In het kader van Het Verhaal van Groningen en de Beeldbank Groningen is informatie verstrekt aan de projectverantwoordelijken. Door gerichte aankopen en schenkingen is de collectie van de mediatheek uitge­ breid met documentatie en boeken op het gebied van Groningana, kerkhistorie en monumentenzorg.

6 Samenwerkingsprojecten Het project Landmerken in samenwerking met de Stich­ ting Landschapsbeheer Groningen heeft belangrijke voortgang geboekt. Diverse medewerkers van de stich­ ting voeren overleg met de betrokken eigenaren van en­ sembles van kerken, torens en kerkhoven in de wadden­ gemeenten en begeleiden de werkzaamheden. De afron­ ding van het project wordt eind 2011 verwacht. Samen met Landschapsbeheer Groningen en de Ver­ eniging Groninger Dorpen is onze stichting initiator bij de totstandkoming van de Stichting Wandelen Gro­ ningen. De stichting participeert in het project www.hetverhaal­ vangroningen.nl. De projectcoördinator heeft tot 1 mei 2010 haar werkplek in ons bureau gehad. In dit project werken De Groninger Archieven, Het Huis van de Gro­ ninger Cultuur, Biblionet, Het Groninger Museum, Het Groninger Landschap, Libau, Bureau Groninger Taal en Cultuur, het Museumhuis Groningen, Het Groninger Forum, de Provincie Groningen en onze stichting samen. De uitvoering van het kunst op kerkhoven-project Op Hoogte Gedacht, waarin onze stichting samenwerkt met de Stichting Kunst en Openbare Ruimte en de Provincie Groningen, nadert zijn voltooiing. In het verslagjaar is het werk van de Chinees-Franse kunstenaar Huang Yong

5 Dienstverlening Administratie Op basis van meerjarenafspraken heeft onze organisa­ tie de gehele of gedeeltelijke administratie van de drie museale borgen (Fraeylemaborg, Menkemaborg, Ver­ hildersum), N.V. Groninger Monumentenfonds, de Fede­ ratie Monumenten Organisaties Groningen, Bijzondere Locaties Groningen bv, Kunstraad Groningen en de Ver­ eniging voor Beheerders van Monumentale Kerkgebou­ wen in Nederland gevoerd. Daarnaast zijn op incidentele basis administratieve werkzaamheden voor derden ver­ richt, alles binnen de huidige formatie.

10

Ping op het kerkhof van Vierhuizen geplaatst. Aan het einde van het verslagjaar zijn de plannen voor het werk van Paul Perry op het kerkhof van Woltersum gepresen­ teerd. Realisatie wordt verwacht in 2011. Daarna vindt de officiële oplevering van het gehele project plaats. Op 1 april heeft onze organisatie het meerjarig project­ plan ter bevordering van het cultuurtoerisme in Gro­ ningen ondertekend. Pazzipanten is een initiatief van Stichting Erven A. de Jager en wordt naast onze stichting gedragen door Erfgoedlogies Groningen, Het Groninger Landschap, Het Blauwe Lint, Hoogeland op de Kaart, Marketing Groningen, Museumhuis Groningen, Toeristi­ sche Aanjagers Westerkwartier, Toeristisch Recreatief Oost Groningen en Vereniging Toeristisch Westerwolde. Het eerste project wordt in 2011 verwacht. Op initiatief van het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed van de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienst­ wetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen is in een samenwerking tussen de faculteit, de Stichting Ubbo Emmiusfonds, de Stichting Alde Fryske Tsjerken en de Provinsje Fryslân en onze stichting het project Waddenkerken Experience voor het realiseren van fysieke en digi­ tale informatiecentra ter bevordering van het bezoek aan kerken in het Waddengebied voordragen voor subsi­ diëring door Het Waddenfonds. De aanvraag is helaas niet gehonoreerd, maar met de verdere uitwerking van het plan en het zoeken naar andere financieringsmodel­ len en - bronnen wordt in 2011 doorgegaan. Dankzij genereuze ondersteuning door de Stichting J.B. Scholtenfonds heeft onze stichting zich in het verslag­ jaar kunnen positioneren als partner op het gebied van kunst en cultuur. Door middel van een aantrekkelijke flyer is onze doelstelling voor de komende jaren zicht­ baar gemaakt aan de culturele wereld en de provinciale en gemeentelijke politiek . Onder de titel Samen staan we sterk zijn inhoudelijk/organisatorische en financiële bijdragen geleverd aan acht projecten van twintig cultu­ rele organisaties in de provincie Groningen.

satie. De in het vorige verslagjaar vastgelegde beschrij­ vingen en uitwerkingen worden bij voortduring aan­ gepast. Bestuur Het bestuur van de Stichting Oude Groninger Kerken en de Stichting Der Aa-kerk Groningen heeft in het verslag­ jaar zevenmaal vergaderd, de Raad van Toezicht vier­ maal, alle in aanwezigheid van de directeur. Twee geza­ menlijke vergaderingen zijn gewijd aan de toekomstige bestuursstructuur van de stichting. Onderdeel van de bespreking was een evaluatie van de wijze van toezicht en verantwoording door beide bestuursorganen. In 2011 zal daarover een besluit worden genomen. Op basis van de statuten worden roosters van aftreden gehanteerd voor zowel de Raad van Toezicht als het bestuur (zie bijlage E). Geen van de leden van de Raad was aftredend en/of her­ kiesbaar. De heer J. van Doorn, penningmeester, is eind 2010 aftredend en niet herkiesbaar. Op voordracht van het bestuur heeft de Raad van Toezicht de heer J. Wol­ ters benoemd tot zijn opvolger. De heer J. Wachters, lid van de Raad van Toezicht, is tussentijds afgetreden. De leden van beide organen ontvingen geen bezoldi­ ging. Werving en benoeming van leden van de Raad van Toe­ zicht en het bestuur geschiedt volgens het reglement. Personeel De omvang van personeelsformatie is aan het einde van het verslagjaar 10,15 fte. Dit blijft binnen de bandbreed­ te die hiervoor is bepaald in het personeelsbeleidsplan (10,39 fte over de periode 2009-2012). Eén personeelslid is op tijdelijke basis gedetacheerd als bureausecretaris bij de Vereniging Beheerders Monumentale Kerkgebou­ wen in Nederland in het kader van de administratieve dienstverlening aan derden. Het salaris van de directeur wordt bepaald aan de hand van het handboek functiewaardering van de CAO Woon­ diensten en bedroeg in 2010, bruto voor het hele jaar, ¤ 86.092. Hij heeft geen gratificaties of extra vergoedin­ gen ontvangen. De directeur werkt op basis van een directiestatuut. In het kader van het personeelsbeleid van de stichtin­ gen hebben functionering- en beoordelingsgesprekken plaatsgevonden. Het bestuur heeft een beoordelings­ gesprek met de directeur gevoerd en de samenwerking geëvalueerd. Met het personeel van de Stichting Der Aa-kerk Groningen en de medewerkers van Bijzondere Locaties Groningen voert de verhuurcoördinator weke­ lijks werkoverleg. Daarnaast zijn functioneringsgesprek­ ken met alle medewerkers gehouden.

7 Interne organisatie Interne kwaliteitszorg De implementatie van het nieuwe administratie, informa­ tie- en documentatiesysteem E-synergy voor de gehele organisatie is in het verslagjaar gevorderd. Het is de ver­ wachting dat dit omvangrijke werk in 2011 zal zijn vol­ tooid. Voor de coördinatie en uitvoering is een tijdelijke medewerker in dienst. Voor de evaluatie, organisatie en versterking van de administratieve processen binnen onze organisatie is een deskundige op tijdelijke basis aangetrokken. De commissie Interne Kwaliteitszorg actualiseert en borgt de procedures en werkprocessen van de organi­

11

Middels maandelijkse digitale nieuwsbrieven blijft het personeel op de hoogte van de belangrijkste ontwikke­ lingen binnen de organisatie. Vrijwilligers In de uitgangspunten voor het vrijwilligersbeleid 20092012 van de stichting (taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden, vergoedingen, participatie, relatie tus­ sen vrijwilligers en betaalde krachten, begeleiding en scholing) zijn geen wijzigingen ingevoerd. Het vrijwilli­ gerspanel is vijf maal bijeen gekomen om beleidszaken van de stichting te bespreken. Alle vrijwilligers zijn middels een digitale nieuwsbrief maandelijks op de hoogte gesteld van nieuwe ontwikke­ lingen binnen de organisatie. Naar aanleiding van de geldelijke verantwoording van de Plaatselijke Commis­ sies aan het begin van het verslagjaar is met diverse penningmeesters van die commissies overleg gevoerd met de administratie. De vrijwilligers van Bijzondere Locaties Groningen heb­ ben in goede samenwerking met de vaste medewerkers een belangrijke bijdrage geleverd aan de goede kwali­ teit van de geleverde diensten en aan de klanttevreden­ heid van de huurders.

12

7 Jaarcijfers Voorwoord

meegenomen de bijdragen van fondsen ten behoeve van bestedingen in het kader van de doelstellingen, b.v. res­ tauratieprojecten. In de giften zijn alleen de bijdragen van particulieren verantwoord.

Algemeen De jaarrekening 2010 bestaat uit:

Geldstromen Als geldstromen zijn in hoofdzaak te onderscheiden de directe baten en bestedingen vanuit de restauratie­ projecten, verkregen fondsen en de bestedingen ten behoeve van de instandhoudingactiviteiten. Daarnaast zijn te onderscheiden de bestedingen voor promotionele activiteiten, beleggingsopbrengsten en de baten en las­ ten vanuit de exploitatie van de objecten.

- Geconsolideerde balans per 31 december 2010, met de vergelijkende cijfers van het vorig verslagjaar; -  Geconsolideerde staat van baten en lasten over het jaar 2010, met vergelijkende cijfers van het vorig verslagjaar; - Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten; - Overige gegevens.

Bestedingspercentage middelen In principe worden alle bestede middelen aangewend ten behoeve van de doelstellingen. Alleen de werkzaam­ heden voor derden vallen hier buiten. In 2010 was het beschikbare bedrag voor uitvoering van de doelstellin­ gen minus de opbrengsten van werkzaamheden voor derden ¤ 5.918.574. Van dit bedrag is ¤ 3 miljoen nog niet ontvangen. Dit betreft nalatenschappen, die nog niet afgewikkeld, en nog niet in de besteding konden worden meegenomen, De uitgaven ten behoeve van de doelstellingen waren ¤ 3.378.829. De facto is er in 2010 meer dan 100% van de beschik­ bare middelen aan de doelstellingen besteed. Dit was overeenkomstig de begroting en goedgekeurd door de raad van toezicht en bestuur.

De geconsolideerde cijfers betreft de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) en de aan haar gelieerde stich­ tingen, zijnde de Stichting Der Aa-kerk Groningen (DAK), de Stichting Tempel-Zwartsenberg Fonds (STZ), de Stich­ ting Willemsen-Ritzema van Ikema (SWRI), de Stichting Dr. P.H. Wijkfonds (SWF), de Stichting Van Tuikwerd Fonds (SVTF), de Stichting Het Groninger Klokken- en Orgelfonds (SKOF), de Stichting Johannes Borchardt (SJB) en de Stchting Ausema-de Jong Fonds (SADJF). In de cijfers van DAK is Bijzondere Locaties Groningen b.v. (BLG) geconsolideerd. In 2010 is de opzet van de cijfers gewijzigd ten aanzien van de winkel. Om een vergelijking met voorgaand jaar en de begrotingen te maken, zijn deze cijfers eveneens aangepast.

Realisatie 2010 versus begroting Baten uit eigen fondswerving In 2010 heeft de SOGK een drietal omvangrijke legaten/ nalatenschappen ontvangen, hetgeen als gevolg heeft dat de inkomsten ¤ 3 miljoen hoger zijn uitgevallen dan begroot. Bij het opstellen van een begroting wordt met dit soort incidentele bedragen geen rekening gehouden. Inkomsten eigen objecten In deze inkomsten zit van jaar tot jaar enige fluctuatie. Dit wordt o.a. veroorzaakt door: - er komen objecten bij objecten worden anders gebruikt - tijdens restauraties leveren objecten doorgaans geen inkomsten op. Resultaat beleggingen Op dit onderdeel wordt altijd behoudend begroot. In 2010 is de markt verder hersteld, zodat de opbrengsten

Risicomanagement Voor de komende meerjaars planningperiode heeft het bestuur besloten om budgettair bij de SOGK uit te gaan van een niet-sluitende exploitatie. Indien dit zich ook daadwerkelijk gaat voor doen, kan het tekort voor enig jaar gedekt worden uit de eigen reserves. Fondsenwerving In 2010 is het verhoudingspercentage van kosten ten op­ zichte van baten eigen fondsenwerving 3%. Dit dankzij enige substantiële nalatenschappen. Voor het komende begrotingjaar staat een percentage van 40%. Er wordt altijd zo behoudend mogelijk begroot ten aanzien van de verwachte opbrengsten, terwijl de kosten volledig worden meegenomen. In deze opbrengsten zijn niet

13

hoger uitgevallen zijn dan begroot. Diverse baten In 2010 is een aantal gebouwen overgenomen met een overnamesom ad ¤ 264.200 Er is meer werk verricht voor derden, zodat ook hier meer inkomsten waren. Bijdragen particuliere fondsen en overheidssubsidies Doordat grote projecten op een ander tijdstip worden uitgevoerd dan tijdens het opstellen van de begroting werd gedacht, zijn deze inkomsten in 2010 lager uitge­ vallen. Instandhouding Er heeft een verschuiving plaatsgevonden in de fasering van de uitvoering van grote projecten, waardoor in to­ taal de uitgaven lager uitgevallen zijn. Promotie In 2010 zijn wederom meer activiteiten uitgevoerd dan tijdens de begroting voor mogelijk gehouden werd. De meeste van deze activiteiten hebben ook voor hogere inkomsten gezorgd. De extra werkzaamheden voor der­ den hebben tot een verschuiving in de personeelslasten geleid. Daarnaast is in 2010 doorgegaan met activiteiten om de kwaliteitscontrole, de interne en externe commu­ nicatie verder te versterken. Verwerving van objecten Het beleid van het bestuur is om kerkgebouwen e.d. over te nemen tegen symbolische waarde (¤ 1). In de regel wordt van de overdragende partij (meestal een kerkelijke gemeente) een bijdrage gevraagd vanwege meerjarenonderhoud of noodzakelijke restauratiewerk­ zaamheden. De gerelateerde bedragen worden in eerste instantie per object afzonderlijk verantwoord onder Bestemmingsreserves door het bestuur bepaald. Hier­ uit wordt onttrokken zodra de werkzaamheden worden uitgevoerd. Projecten Omvangrijke restauraties en onderhoudsactiviteiten worden voor het grootste deel gefinancierd uit de hier­ voor specifiek ontvangen subsidies van overheden en op basis van door de stichting zelfstandig verworven middelen. Bijzondere inkomsten De bijzondere inkomsten bestaan uit het resultaat op beleggingen en uit inkomsten uit nalatenschappen, gif­ ten, legaten, de Actie Kerkbehoud en dergelijke. Niet uit de balans blijkende verplichtingen Er zijn geen verplichtingen aangegaan die gevolgen hebben voor de exploitatie en de balanspositie van de organisatie.

14

Beleggingsbeleid en inzicht in de vermogensrisico’s

VASTE ACTIVA Gebouwen De eigendommen van de stichting worden, gezien het bijzondere karakter van deze activa, gewaardeerd tegen een symbolisch bedrag, voor zover het gebouwen be­ treft. Restauratie Remonstrantse Kerk Deze post betreft de uitgaven voor de restauratie van en de aanpassingen aan gebouw en interieur. Deze uitga­ ven worden in 25 jaar afgeschreven. Upgrading/uitbreiding Der Aa-kerk en Noordaanbouw Der Aa-kerk Deze post betreft de uitgaven voor diverse aanpassin­ gen. Deze uitgaven worden in 10 jaar afgeschreven. Inventaris kerkgebouwen (inclusief kunstwerken) Tot de inventaris van de kerkgebouwen behoort naast meubilair vaak ook o.a. zilverwerk en bijbelboeken. Ge­ zien de aard hiervan is een en ander pro memorie op genomen. Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsuitoefening Deze post betreft kantoorinventaris. Deze wordt gewaar­ deerd tegen aanschaffingskosten onder aftrek van jaar­ lijkse afschrijvingen op basis van een vast afschrijvings­ percentage dat per post uiteen loopt van 10% tot 33,3%. Beleggingen Aandelen zijn gewaardeerd tegen marktwaarde. Er wordt uitsluitend belegd in ter beurze genoteerde aandelen. Obligaties worden tegen nominale waarde opgenomen. Tenzij de marktwaarde lager is. Gebouwen worden opgenomen voor verkrijgingswaarde. De renovatie van het als beleggingsobject aangehouden appartement wordt in 10 jaar afgeschreven.

Effecten De effectenportefeuiles waarin de vermogens van SOGK, SWRI en STZ zijn belegd worden al geruime tijd beheerd door ABN AMRO Mees Pierson. De verschillende effec­ tenportefeuilles worden als één beleggingsportefeuille beheerd. Dit geldt ook voor de bij de verschillende por­ tefeuilles behorende liquiditeiten. Toerekening van het beleggingsresultaat aan de verschillende stichtingen gebeurt naar rato van de inbrengwaarde van de betref­ fende portefeuilles. De aandelenportefeuille bestaat uitsluitend uit kwali­ teitsaandelen in de volgende verdeling: 45-65 % Eurolanden, 10-30% overige Europa, 5-25 % Noord Amerika, 5-15% Pacific en 0-5% overig inclusief emerging mar­ kets. Voor de obligaties gelden de volgende richtlijnen: geen valutarisico (alleen in euro’s), minimaal 50% staat en staatsgerelateerd, A of hoger, volgens Standards & Poor’s, weging voor elk der debiteur maximaal 5% (ten­ zij eurolidstaat). Tot een maximum van 1% mag in overige “alternatieve” beleggingscategorieën zoals bijvoorbeeld hedge funds en onroerend goed belegd worden. Tevens mag tot maximaal 10% in emerging markets aan­ delen belegd worden. De liquiditeiten mogen maximaal 10% van het vermogen bedragen. In overleg met de beleggingscommissie mag dit in bijzondere gevallen uitgebreid worden tot 20%. Onroerend goed De belegging in onroerend goed betreft een vanuit een nalatenschap verkregen appartement te Utrecht. Er is voor gekozen om dit appartement vooralsnog als beleg­ gingsobject aan te houden. Het appartement wordt tegen marktconforme condities verhuurd.

VLOTTENDE ACTIVA Voorraad verkoopartikelen De voorraad wordt gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van een voorziening voor incourantheid. Vorderingen op korte termijn De vorderingen worden gewaardeerd tegen hun nomina­ le waarde, verminderd met de vermoedelijk oninbare bedragen. Nalatenschappen worden opgenomen zodra de omvang bekend is.

Waarderingsgrondslagen ALGEMEEN De geconsolideerde jaarrekening over 2010 van de Stich­ ting Oude Groninger Kerken is opgemaakt conform de Richtlijn Verslaggeving 650 Fondsenwervende Instellin­ gen en de Richtlijnen van het CBF. WAARDERINGSGRONDSLAGEN BALANS Voor zover niet nader toegelicht, zijn de activa en passi­ va gewaardeerd tegen nominale bedragen.

15

PASSIVA

drag vormt derhalve de tegenhanger van een deel van de post Materiële vaste activa - Direct dienstbaar aan de doelstelling op de balans. De onder deze post opge­ nomen uitgaven voor de restauratie van en de aanpas­ singen aan de Remonstrantse Kerk worden over een periode van 25 jaar afgeschreven. Parallel hieraan valt de Reserve vrij ten gunste van het exploitatieresultaat.

Reserves en fondsen Algemeen Ons beleid is erop gericht om het vermogen te besteden in overeenstemming met de bestemming die daaraan is gegeven bij het ontstaan van de baten. Reeds bij ont­ vangst van giften, donaties, schenkingen en overige baten wordt rekening gehouden met een eventuele bepaling van de bestemming aan specifieke projecten.

Reserve waardeverschillen effecten Deze reserve bestaat uit het positieve verschil in waarde tussen de aanschafwaarde en de waarde ultimo verslag­ jaar van de aandelen die als belegging worden aan­ gehouden. De reserve wordt opgevoerd indien deze waarde hoger is dan de aanschafwaarde van het totaal.

Continuïteitsreserve Voor de bepaling van de hoogte van de continuïteits­ reserve richten wij ons naar de richtlijn van de Vereni­ ging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI). De richt­ lijn staat een maximale reservering van 1,5 keer de kosten van de werkorganisatie toe. De kosten van de werkorganisatie bestaan uit: kosten eigen personeel, huisvestingskosten, bureau- kosten t.b.v. de eigen orga­ nisatie, bestuurskosten, kosten voor fondsenwerving, vaste kosten t.b.v. exploitatie eigen objecten. De totale kosten bedragen ¤ 690.000 voor een jaar. De continuï­ teitsreserve wordt aangehouden bij SOGK.

Bestemmingsreserves door het bestuur bepaald Deze bestemde reserves zijn opgebouwd uit: - ten behoeve van restauraties en onderhoud van spe­ cifieke objecten uit nalatenschappen en schenkingen verkregen middelen. -  bij overname van objecten ontvangen overdracht­ sommen, bestemd voor het betreffende object. - ten behoeve van restauratie en onderhoud van inven­ taris uit giften en nalatenschappen verkregen midde­ len. Bij inventaris gaat het om specifieke objecten, waaronder orgels, luidklokken, uurwerken, banken, bijbels, zilverwerk etc. - uit een gift verkregen middelen ten behoeve van de promotieactiviteit erfgoededucatie. Aan de besteding van deze gelden is geen tijdsduur gekoppeld.

Reserve t.b.v. projecten Deze reserve betreft gelden gereserveerd voor nog niet geinitieerde instandhoudingprojecten en voorziening groot onderhoud. Reserve als bron van inkomsten Voor zover het vrij besteedbaar vermogen niet bestaat uit de eerder in deze toelichting beschreven reserves, vormt dit vermogen de tegenhanger van het deel van de beleggingen dat niet geoormerkt is vanwege een van deze reserves, dan wel vanwege de Bestemmingsreser­ ves door derden bepaald. Deze beleggingen worden duurzaam aangehouden teneinde hieruit structureel in­ komsten te verwerven ten behoeve van met name de instandhoudingsdoelstelling van de SOGK. Het be­ treffende deel van het vermogen wordt aangeduid als Reserve als bron van inkomsten. Het grootste deel van het vrij besteedbaar vermogen van SOGK en het gehele vrij besteedbare vermogen van STZ, SWRI, SWF, SKOF, SVTF en SADJF behoort tot deze reserve.

Bestemmingsfondsen door derden bepaald Dit betreft door derden verstrekte middelen waarvan de bestemming door de verstrekker van de middelen dwingend is aangegeven. KORTLOPENDE SCHULDEN Onderhanden projecten Jaaroverschrijdende activiteiten worden administratieftechnisch in principe projectmatig behandeld. In eerste instantie worden alle in een verslagjaar ontvangen ba­ ten en alle verrichte bestedingen in de Staat van Baten en Lasten verantwoord. Vervolgens vindt in de Staat van Baten en Lasten een correctie plaats voor de baten en lasten die betrekking hebben op projecten. Deze baten en lasten worden overgeheveld naar de balanspost Onderhanden Projecten. Tevens wordt in het geval van restauratieprojecten in deze correctie meegenomen het deel van de projectbaten dat uit eigen middelen wordt gefinancierd (de zogeheten “Eigen Bijdrage”), en het

Reserve Vrij besteedbaar ten behoeve van activa bedrijfsmiddelen Ten behoeve van de restauratie en de benodigde aan­ passingen aan de Remonstrantse Kerk is geput uit de Reserve als bron van inkomsten van STZ. Het betreffen­ de bedrag is vervolgens verantwoord onder de Reserve Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen. Dit be­

16

in alle uren worden toegeschreven aan de diverse beste­ dingsactiviteiten. Dit betreft enkel bestedingsactivitei­ ten in het kader van de doelstellingen.

deel van de organisatiekosten van de stichtingen dat vanwege de richtlijn van de Rijksdienst voor het Cultu­ reel Erfgoed aan specifieke restauratieprojecten mag worden toegerekend. Een en ander betekent dat indien een project na admi­ nistratief-financiële afwikkeling een saldo vertoont, dit saldo een direct effect heeft op het exploitatiesaldo van het betreffende jaar. Op het niveau van individuele projecten wordt ervoor gewaakt dat de cumulatieve bestedingen in een juiste verhouding staan tot de verrichte werkzaamheden, en sporen met de begroting. Het beleid van het bestuur is om materiële tussentijdse aanpassingen in de begroting van projecten in het jaar waarin één en ander duidelijk wordt in de exploitatie van de stichtingen tot uiting te brengen. Afhankelijk van de aard van het saldo Onderhanden pro­ jecten wordt deze post opgenomen aan de actiefzijde van de balans (overlopende activa) of de passiefzijde (overlopende passiva).

Algemeen De toerekening van de uitvoeringskosten eigen organi­ satie aan de doelstellingen geschiedt op bedrijfsecono­ mische basis, waarbij rekening wordt gehouden met de besteding van tijd en middelen aan de onderdelen. Salarissen en sociale lasten Het grootste deel van het personeel wordt via de Stich­ ting Federatie Monumenten Organisaties Groningen (SFMOG) bij de SOGK gedetacheerd. De kosten worden marktconform aangerekend. De SOGK heeft zelf een medewerker in dienst via een gesubsidieerde regeling. De overige personeelskosten betreffen uitzendkrachten, oproepkrachten en stagiaires. De SFMOG valt onder de CAO Woondiensten. Bezoldiging bestuursleden Bestuursleden en leden van de Raad van Toezicht ont­ vangen geen bezoldiging voor hun werkzaamheden.

Grondslagen voor de resultaten­ bepaling Algemeen Baten worden verantwoord in het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Voor giften en nalatenschappen betekent dit dat ze in aanmerking worden genomen in het jaar waarin ze worden ontvangen i.c. de aard en om­ vang duidelijk zijn. Bestedingen worden verantwoord in het jaar waarin de verplichting wordt aangegaan. Sub­ sidies en particuliere bijdragen worden in het jaar van afrekening verantwoord. Winkel In de winkel zijn artikelen te koop die rechtsstreeks te maken hebben met de doelstellingen waar de organi­ satie voor staat. Voor de verkoop wordt gebruik gemaakt van o.a. onze website, stands bij activiteiten en de win­ kel aan huis. Uitvoeringskosten eigen organisatie Beheer en administratie De kosten beheer en administratie worden gevormd door de kosten die de organisatie maakt in het kader van de (interne) beheersing en administratievoering en welke niet kunnen worden toegerekend aan de doelstel­ ling of de werving van baten. Aangezien de organisatie zowel fondsen werft als zelf besteed is er geen onderscheid te maken ten aanzien van kosten beheer en administratie. De organisatie werkt met een uitgebreid urenregistratiesysteem, waar­

17

Geconsolideerde jaarrekening van de SOGK Balans per 31 december 2010 en 31 december 2009

Activa

31 december 2010

31 december 2009

Materiele vaste activa Gebouwen 70 67 Restauratie Remonstrantse kerk 2.207.371 2.319.374 Upgrading/uitbreiding Der Aa-Kerk 169.879 181.782 Noordaanbouw Der Aa-kerk 38.500 40.293 Renovatie pastorie te Woltersum 10.514 13.394 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) p.m. p.m. Bedrijfsmiddelen 258.827 273.783 Niet direct dienstbaar aan de doelstelling 0 0 Appartement p.m. p.m. _________ _________ 2.685.161 2.828.693 Beleggingen Deposito’s 891.167 891.167 Effecten 12.454.193 12.602.771 Onroerend goed 154.978 157.509 _________ _________ 13.500.338 13.651.447 Voorraden 25.946 26.626 Vorderingen - Debiteuren 3.449.077 487.533 - Omzetbelasting 0 0 - Overlopende activa 8.544 14.517 - Overlopende activa geconsolideerd 0 -823 _________ _________ 3.457.621 501.227 Liquide middelen 1.835.644 1.644.501 _________ _________ 21.504.710 18.652.494 ======== ========

18



31 december 2010

31 december 2009

Passiva Reserves en fondsen Continuïteitsreserve per 1 januari 697.416 698.138 Bij/af: exploitatiesaldo verslagjaar 2.628.843 366.115 Ontrekking continuiteitsreserve -2.634.760 -366.837 _________ _________ Saldo continuïteitsreserve 691.499 697.416 Reserve t.b.v. projecten Reserve als bron van inkomsten 11.740.605 11.373.768 Toevoeging reserve als bron van inkomsten 2.634.760 366.837 _________ _________ Saldo reserve als bron van inkomsten 14.375.365 11.740.605 Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen 1.750.200 1.837.710 Reserve waardeverschillen effecten 1.097.051 783.976 Bestemmingsreserves door bestuur bepaald 1.680.612 1.404.167 _________ _________ Saldo 19.594.727 16.463.874 Bestemmingsfondsen door derden bepaald 936.442 936.442 Vreemd vermogen Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek 191.843 210.331 Lening Stimuleringsfonds 183.441 214.269 _________ _________ 375.284 424.600 Kortlopende schulden - Crediteuren 533.634 356.404 - Omzetbelasting 37.777 1.570 - Overlopende passiva geconsolideerd 42.749 - Overlopende passiva 132.198 113.347 _________ _________ 746.358 471.321 Onderhanden projecten -148.101 356.257 _________ _________ 21.504.710 18.652.494 ======== ========

19

Staat van baten en lasten 2010

Realisatie Begroting Realisatie 2010 2010 2009

BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs 131.864 115.000 108.269 Nalatenschappen 3.062.596 60.000 -14.820 Giften 82.251 66.000 99.990 Baten winkel 26.139 18.000 77.895 _________ _________ _________ 3.302.850 259.000 271.334 KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING -97.797 -88.540 -84.518 In procenten van de baten eigen fondsenwerving

3%

RESULTAAT TIJDSCHRIFT Beschikbaar uit eigen fondsenwerving

34%

31%

2.263 -30.156

6.727

3.207.315

140.304

193.543

INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN

506.350

446.218

546.321

RESULTAAT BELEGGINGEN

900.296

466.669

2.033.512

DIVERSE BATEN

558.455

168.645

693.778

BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN 572.222 900.502 1.101.390 AF: Bijdragen gelieerde stichtingen -402.077 -447.501 -587.675 _________ _________ _________ Bijdragen particuliere fondsen (Zie Bijlage A) 170.145 453.001 513.715 OVERHEIDSSUBSIDIES Beschikbaar voor de doelstellingen

767.514 1.382.620 744.184 _________ _________ _________ 6.110.075 3.057.457 4.725.053

20

Transport: Beschikbaar voor de doelstellingen

Realisatie Begroting Realisatie 2010 2010 2009 6.110.075

3.057.457

4.725.053

Besteed aan de doelstellingen INSTANDHOUDING 3.399.675 3.490.244 2.825.914 AF: Bijdragen gelieerde stichtingen -635.577 -577.501 -746.187 PROMOTIE 759.483 386.231 1.155.472 AF: Bijdragen gelieerde stichtingen -40.000 -40.000 -40.000 _________ _________ _________ Totaal besteed aan de doelstellingen 3.483.581 3.258.974 3.195.199

Mutatie onderhanden projecten 504.359 -279.097 -52.779 _________ _________ _________ Tekort/overschot 3.130.853 -480.614 1.477.075 Toevoeging bestemmingsfondsen door derden bepaald 0 0 -7.000 Ontrekking bestemmingsreserves door bestuur bepaald 87.510 0 106.474 Toevoeging bestemmingsreserves door bestuur bepaald -276.445 -5.000 -426.458 Mutatie reserve waardeverschillen -313.075 0 -783.976 Mutatie voorshands niet besteedbaar 0 87.510 0 Onttrekking vrij besteedbaar 0 0 0 Toevoeging vrij besteedbaar 0 0 0 Toevoeging continuïteitsreserve -2.628.843 0 -366.115 Onttrekking continuïteitsreserve 2.634.760 398.104 366.837 Toevoeging reserve als bron van inkomsten -2.634.760 0 -366.837 _________ _________ _________ -3.130.853 480.614 -1.477.075

21

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2010 MATERIELE VASTE ACTIVA Direct dienstbaar aan de doelstelling Gebouwen SOGK De SOGK is eind 2010 eigenaar van 66 kerkgebouwen inclusief bijbehorende bouwwerken. Daarnaast bestaat haar bezit uit 4 torens, 34 kerkhoven en 3 pastorieën. Zie bijlage A. DAK/BLG De Der Aa-kerk is onbezwaard eigendom van de gelijknamige stichting. De Remonstrantse kerk te Groningen is in erfpacht bij DAK. In 2005 is het gehele gebouw gerestaureerd. Daarnaast zijn aanpassingen in en rond het gebouw uitgevoerd ten be­ hoeve van het beoogde gebruik van het pand. Er zijn in 2008 nog een aantal uitgaven ten behoeve van verdere aanpassingen gedaan. De kosten van deze restau­ ratie, benevens de aanpassingen ten behoeve van het gebruik, zullen in een periode van 25 jaar afgeschreven wor­ den. De voor deze restauratie verkregen baten van fondsen en particulieren zullen eerst op deze kosten in mindering worden gebracht.

Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2009 2010 31-12-2010

Gebouwen SOGK 69 Gebouwen DAK/BLG 1 _________ 70 Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2009 2010 31-12-2010 Restauratie Remonstrantse kerk (DAK) 2.737.168 420.312 109.485 2.207.371 Upgrading/voorziening (DAK) 209.406 27.624 11.903 169.879 Ontwikkeling noordaanbouw (DAK) 44.835 4.542 1.793 38.500 Renovatie pastorie Woltersum (SOGK) 28.802 15.408 2.880 10.514 _________ 2.426.264 Inventaris kerkgebouwen incl. kunstwerken (SOGK) p.m. Bedrijfsmiddelen in dienst van de bedrijfsvoering Bedrijfsmiddelen SOGK Afschrijvingsperiode 3-10 jaar

Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2009 2010 31-12-2010

Inventaris t/m 2009 111.575 35.772 15.400 60.403 Inventaris aanschaf 2010 21.262 0 0 21.262 _________ 81.665

22

Bedrijfsmiddelen SWRI De SWRI heeft een aantal kunstwerken in haar bezit. Deze zijn ondergebracht bij de Gerrit van Houten Stichting op basis van een bruikleenovereenkomst. Bedrijfsmiddelen DAK/BLG Afschrijvingsperiode 3-10 jaar

Aanschaf- Afschrijving Afschrijving Waarde waarde t/m 2009 2010 31-12-2010

Inventaris Remonstrantse Kerk 285.863 120.158 33.807 131.898 Inventaris Der Aa-kerk 33.604 14.080 4.430 15.094 Inventaris BLG 35.415 1.376 3.869 30.170 _________ 177.162 Totaal bedrijfsmiddelen 258.827 _________ Totaal Materiele vaste activa 2.685.161 Beleggingen Deposito’s SOGK

saldo toename afname saldo 1-1-2010 2010 2010 31-12-2010

Effecten Obligaties SOGK STZ SWRI SWF SVTF SKOF Totaal obligaties

Waarde Toename Afname Koerswaarde Waarde 1-1-2010 2010 2010 31-12-2010 31-12-2010

891.167 891.167

422.633 0 214.132 220.366 208.501 3.190.137 286.679 3.223.276 2.903.458 1.766.807 21.942 1.937.063 1.744.865 164.261 3.221 0 185.919 167.482 17.796 1.031 0 20.900 18.827 196.789 1.580 0 220.220 198.369 _________ _________ _________ _________ _________ 5.758.423 5.832 522.753 5.807.744 5.241.502

Aandelen SOGK 357.647 0 83.972 273.675 273.675 STZ 3.878.237 124.785 4.003.022 4.003.022 SWRI 2.147.898 257.762 2.405.660 2.405.660 SWF 199.691 31.204 230.895 230.895 SVTF 21.635 4.321 25.956 25.956 SKOF 239.240 34.253 273.493 273.493 _________ _________ _________ _________ _________ Totaal aandelen 6.844.348 452.325 83.972 7.212.701 7.212.701 _________ _________ _________ _________ _________ Totaal effecten 12.602.771 453.356 606.725 13.020.445 12.454.203 Onroerend goed (SOGK) Verkrijgings- Afschrijving Afschrijving Waarde Afschrijvingsperiode 10 jaar waarde t/m 2009 2010 31-12-2010 Appartement te Utrecht 118.000 118.000 Garage te Utrecht 18.000 18.000 Renovatie appartement 25.307 3.798 2.531 18.978 _________ Totaal onroerend goed 154.978 _________ Totaal beleggingen 13.500.348

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Deze post betreft de voorraad tijdschriften, fietsroutes, cd’s en eigen uitgaven van de SOGK. Deze voorraad staat direct in dienst van de doelstelling.

25.946

Vorderingen Debiteuren en overige vorderingen SOGK Debiteuren 3.328.000 Voorziening dubieuze debiteuren -3.542 Overige vorderingen 26.040 _________ 3.350.498 Debiteuren en overige vorderingen DAK/BLG

71.454

Debiteuren en overige vorderingen Fondsen 27.125 _________ Per 1 mei zijn, behoudens de nalatenschappen, de meeste van deze posten afgewikkeld. Nog te ontvangen nalatenschappen € 3.031.844 Overlopende activa Het grootste deel van de overlopende activa betreft vooruitbetaalde rekeningen voor 2011

3.449.077

8.544

Liquide middelen Liquide middelen SOGK Bij de meeste van onze kerkgebouwen i.c. “eigen objecten” zijn zogeheten “plaatselijke commissies” actief, die het dagelijks beheer regelen. Deze plaatselijke commissies werken, evenals de activiteitencommissie, onder verant­ woordelijkheid van het bureau van de SOGK i.c. het bestuur. Het directe beheer over de liquide middelen valt echter rechtstreeks onder deze commissies. Direct beschikbare middelen Kas 907 Banken r.c. 50.511 Banken kortlopende deposito’s 111.336 _________ 162.754 Via commissies Kas/bank/giro 48 plaatselijke commissies 322.595 Kas/bank/giro activiteitencommissie 1.700 _________ 324.295 _________ 487.049 Liquide middelen DAK/BLG

45.650

Liquide middelen Fondsen 1.302.945 _________ 1.835.644

24

RESERVES EN FONDSEN Saldo Resultaat Mutatie Saldo Continuïteitsreserve 1-1-2010 2010 2010 31-12-2010 SOGK 7.416 2.513.473 -1.830.889 690.000 DAK/BLG 0 1.499 1.499 STZ 690.000 113.871 -803.871 0 _________ _________ _________ _________ Totaal 697.416 2.628.843 -2.634.760 691.499 Saldo Mutatie Saldo Reserve als bron van inkomsten 1-1-2010 2010 31-12-2010 SOGK 0 1.830.889 1.830.889 STZ 6.706.203 763.152 7.469.355 SWRI 4.130.924 7.121 4.138.045 SWF 382.527 15.292 397.819 SVTF 45.951 11.602 57.553 SKOF 475.000 14.767 489.767 SJB 0 -8.026 -8.026 SADJF 0 -37 -37 _________ _________ _________ Totaal 11.740.605 2.634.760 14.375.365 Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen De bijdragen van de Stichting Tempel-Zwartsenbergfonds in de restauratie van en aanpassingen aan de Remon­ strantse Kerk zijn hier verantwoord. Dit vermogen zal in 25 jaar vrijvallen ten behoeve van de dekking van de jaarlijkse afschrijvingen. Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo Reserve waardeverschillen 1-1-2010 2010 2010 31-12-2010 SOGK 47.955 0 6.329 41.626 STZ 440.049 168.810 0 608.859 SWRI 243.714 122.187 0 365.901 SWF 22.658 12.461 0 35.119 SVTF 2.455 1.493 0 3.948 SKOF 27.145 14.453 0 41.598 _________ _________ _________ _________ Totaal 783.976 319.404 6.329 1.097.051 Bestemmingsreserves Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo (Zie Bijlage B) 1-1-2010 2010 2010 31-12-2010 Bestemde reserves voor objecten 1.321.427 270.605 0 1.592.032 Bestemde reserve voor inventaris 24.186 1.100 25.286 Bestemde reserve voor erfgoededucatie 31.500 31.500 Bestemde reserve kerkhoven 27.054 4.740 31.794 _________ _________ _________ _________ Saldo 31 december boekjaar 1.404.167 276.445 0 1.680.612

25

Toevoeging aan reserves voor objecten - Overnamesom Uithuizen 206.700 - Overnamesom Tinallinge 57.355 - Gift t.b.v. orgel Tinallinge 500 - Verwarming (DAK) 6.050 _________ 270.605

Bestemmingsreserves door derden bepaald Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo 1-1-2010 2010 2010 31-12-2010 M.V.A. Dierckxfonds (SOGK) 885.303 885.303 Thesingefonds (SOGK) 44.139 44.139 P.H. Wijk (SOGK) 7.000 0 0 7.000 _________ _________ _________ _________ 936.442 0 0 936.442 Ad. M.V.A. Dierckxfonds De volgende voorwaarden zijn aan deze gift verbonden: 1. Het kapitaal wordt vastgezet op een depositorekening, waarvan de termijn wordt bepaald door het bestuur. 2. De revenuen van het kapitaal worden in eerste instantie gebruikt voor de restauratie van in oorsprong romaan­ se kerken. 3. Elk jaar worden een concert en een lezing georganiseerd. Hier wordt jaarlijks € 2.268 aan besteed. Ad. Thesingefonds Een proportioneel deel van de revenuen uit de beleggingen wordt aangewend ten behoeve van het kerkgebouw en het kerkhof te Thesinge. Ad. P.H. Wijk Dit betreft bestemde bijdragen voor kerkhoven en publicaties over kerkhoven.

VREEMD VERMOGEN Schulden op lange termijn Direct dienstbaar aan de doelstelling Saldo Aflossing Saldo 1-1-2010 2010 31-12-2010 Hypotheek (DAK) 210.331 18.488 191.843 Lening Stimuleringsfonds (DAK) 214.269 30.828 183.441 _________ _________ _________ 424.600 49.316 375.284 Schulden op korte termijn

SOGK DAK/BLG Fondsen

Totaal

- Crediteuren 288.237 245.397 0 533.634 - Omzetbelasting 13.313 24.464 37.777 - Overlopende passiva geconsolideerd 823 41.926 42.749 - Overlopende passiva 126.449 5.749 0 132.198 _________ 746.358

26

Onderhanden projecten Onderhanden projecten SOGK De financiering van de nog lopende projecten is gewaarborgd. Saldo Uitgaven Inkomsten Saldo 01-1-2010 2010 2010 31-12-2010 Kerk Vierhuizen Afgerond -2.502 7.248 9.750 0 Kerk Leegkerk 26.412 6.775 2.359 21.997 Kerk Midwolde 0 0 0 0 Kerk Saaxumhuizen 19.491 6.535 3.512 16.468 Kerk Nieuw Scheemda Afgerond 7.357 7.357 0 0 Kerk Engelbert 13.922 3.428 0 10.494 Kerk Klein Wetsinge -3.115 17.871 0 -20.986 Digitaliseren met beleid -31.769 0 0 -31.769 Het Verhaal van Groningen/Culturele Biografie -12.601 -3.516 13.500 4.415 Koffie Informatie Punten -301 0 0 -301 Presentatiebudget 15.783 0 -15.783 0 SOGK in beweging -1.934 52.371 0 -54.305 Kerk Niebert Afgerond 13.043 13.043 0 0 Kerk Pieterburen Afgerond -3.714 0 3.714 0 Kerk Woltersum Afgerond 46.356 46.356 0 0 Kerk Beerta 1.697 1.697 0 0 Kerk Opwierde -3.589 0 0 -3.589 Kerk Scheemda 20.000 -20.000 Orgel Nieuw Beerta 35.000 0 0 35.000 Orgel Zuidwolde -36.662 125.021 114.034 -47.649 Orgel Zuurdijk 110.642 113.507 2.865 Orgel Noordwijk -1.994 126.301 22.221 -106.074 Voorzieningen/terrein Heveskes 29.800 0 0 29.800 Project Landmerken 132.494 255.970 110.492 -12.984 Folkingestraat Synagoge Groningen -11.192 167 0 -11.359 Diverse instandhoudingprojecten 14.616 -29.700 -8.463 35.853 _________ _________ _________ _________ Totaal 246.598 767.566 368.843 -152.125 Onderhanden projecten DAK/BLG 109.659 319.125 213.490 4.024 _________ Saldo Onderhanden projecten 31 december 2010 -148.101

27

Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING

SOGK DAK/BLG Fondsen

Totaal

Directe verwervingskosten Bankkosten, accepten, etc. 10.573 10.573 Porti 559 559 Promotie, activiteiten 7.094 7.094 Wervingsacties 17.052 17.052 Kosten winkel 19.729 19.729 _________ _________ _________ _________ 55.007 55.007 Uitvoeringskosten eigen organisatie 42.597 193 42.790 _________ _________ _________ _________ 97.604 0 193 97.797 INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN SOGK DAK/BLG Fondsen Totaal Verhuurbaten (gebouwen en voorzieningen) 110.614 255.567 366.181 Bijdragen energie 1.599 22.278 23.877 Artikelverkoop 29.287 356 29.643 Rente 2.487 0 2.487 Klokluiden 1.313 0 1.313 Catering 57.250 57.250 Overige baten 22.382 3.217 25.599 _________ _________ _________ _________ 167.682 338.668 0 506.350 RESULTAAT BELEGGINGEN SOGK DAK/BLG Fondsen Totaal Rente op deposito’s 25.885 43 25.345 51.273 Rente op obligaties 9.618 0 243.857 253.475 Dividend 6.542 0 165.870 172.412 Koersverschillen aandelen 16.153 0 409.573 425.726 Koersverschillen obligaties 1.321 0 33.506 34.827 Kosten effecten -3.342 0 -43.011 -46.353 Appartement 8.936 0 0 8.936 _________ _________ _________ _________ 65.113 43 835.140 900.296 DIVERSE BATEN SOGK DAK/BLG Fondsen Totaal Excursies/winterwandelingen/overige activiteiten 12.675 12.675 Overdrachtsommen 264.200 264.200 Bijdragen salarissen 191.501 191.501 Beklemrecht 348 348 Terug naar het Begin 21.809 21.809 Erfgoededucatie 2.080 2.080 Bijdragen restauratie- en overige projecten 64.278 64.278 Overige 1.514 50 1.564 _________ _________ _________ _________ 558.405 50 0 558.455

28

OVERHEIDSSUBSIDIES In het boekjaar zijn door overheden subsidies verstrekt ten behoeve van: SOGK DAK/BLG Fondsen Totaal Projecten 302.088 231.812 533.900 Onderhoud 38.439 3.319 41.758 Personeel 39.950 39.950 Promotie/erfgoededucatie/digitalisering 38.709 38.709 Beheerssubsidies inclusief projectontwikkeling 112.860 337 113.197 _________ _________ _________ _________ 492.096 275.418 0 767.514 Besteed aan de doelstellingen SOGK DAK/BLG Fondsen Totaal INSTANDHOUDING Instandhouding gebouwen 437.845 363.577 801.422 Instandhouding orgels 357.484 363.658 721.142 Instandhouding luidklokken/uurwerken 15.346 15.346 Instandhouding terreinen 325.392 325.392 Exploitatie eigen objecten 225.280 703.968 929.248 Uitvoeringskosten eigen organisatie 607.125 607.125 _________ _________ _________ _________ 1.968.472 1.067.626 363.577 3.399.675 PROMOTIE Activiteiten inzake promotie en educatie 62.081 6.066 40.095 108.242 Terug naar het begin 111.308 111.308 Het Verhaal van Groningen 1.325 1.325 Website 12.316 12.316 Erfgoededucatie/diverse projecten 85.026 85.026 Op hoogte gedacht 76.290 76.290 Administratieve dienstverlening derden 205.852 205.852 Uitvoeringskosten eigen organisatie 160.225 160.225 _________ _________ _________ _________ 714.422 6.066 40.095 760.583

29

Uitvoeringskosten eigen organisatie Specificatie uitvoeringskosten SOGK Personeelskosten Salaris 542.559 Sociale lasten 68.762 Pensioenpremie 95.446 Verzekering 9.376 Uitkering verzekering -17.338 Overig 63.444 _________ 762.249 Dienstverlening 39.496 _________ 801.745 Bestuurskosten Vergaderkosten 5.625 Representatie 5.150 _________ 10.775 Huisvestingskosten Schoonmaakkosten 13.326 Overig 3.816 _________ 17.142 Organisatiekosten Telefoon 9.566 Kantoorbenodigdheden 22.230 Porti 9.091 Automatisering 102.645 Accountantskosten 20.900 Afschrijvingen 17.931 Bibliotheek en documentatiecentrum 6.386 Overig 79.567 _________ 268.316 _________ Totaal uitvoeringskosten eigen organisatie

1.097.978

Verdeling uitvoeringskosten eigen organisatie SOGK Personeels- Bestuurs- Huisves- Organisatie- Totaal Totaal kosten kosten tingskosten kosten 2010 2009 Fondsenwerving 16.151 228 363 5.685 22.428 10.962 Tijdschrift 3.021 43 68 1.063 4.195 2.606 Tijdschrift directe kosten redactie 0 0 0 0 0 4.223 Verkopen artikelen 14.525 205 327 5.113 20.169 23.810 Instandhouding 436.113 6.220 9.896 154.895 607.125 272.201 Doorberekend aan instandhoudingproject 3.923 0 0 0 3.923 242.095 Landmerken 27.074 383 609 9.530 37.596 Terug naar het begin 15.338 217 345 5.399 21.299 18.150 Erfgoededucatie 116 2 3 41 161 6.110 Op hoogte gedacht 7.320 104 165 2.577 10.165 8.715 Digitaliseren met beleid 0 0 0 0 0 26.743 Het verhaal van Groningen 3.486 49 78 1.227 4.841 Dienstverlening aan derden 119.799 1.693 2.694 42.170 166.356 141.243 Dienstverlening door derden 39.496 39.496 Promotie 115.383 1.631 2.595 40.616 160.225 145.857 _________ _________ _________ _________ _________ _________ Totaal 801.745 10.775 17.142 268.316 1.097.978 902.715

Afgeronde projecten Opwierde op maat Realisatie Begroting Uitgaven Bouwkundig aannemer 37.293 23.800 Verwarmingsinstallatie 23.772 35.700 Adviseur verwarming 893 Leges en nutsaansluitingen 1.312 2.678 _________ _________ 63.270 62.178 Inkomsten Provincie Groningen 9.680 9.500 Muziekvereniging 25.000 25.000 Gift 25.000 25.000 Eigen bijdrage 3.590 2.678 _________ _________ 63.270 62.178 _________ _________ 0 0 Kengetallen SOGK DAK/BLG 2007 2008 2009 2010 2010 (in aantallen) Donateurs 6.005 6.202 6.225 6.214 0 Objecten Kerken Torens Kerkhoven Pastorieën Werknemers Aantal personen Aantal in fulltime functies(36-uur) (in euro’s) Uitbesteed werk Instandhouding Donaties Tijdschrift

58 3 30 3

61 4 34 3

62 4 34 3

65 4 36 3

1 0 0 0

13 10,38

14 11,28

14 10,13

14 10,15

7 5,14

1.738.883 1.342.195 977.036 2.517.838 363.658 122.543 131.941 108.269 131.864 70.179 69.237 77.120 72.515

31

416 0

B Bestemde reserves Saldo Mutatie Saldo 1-1-2010 2010 31-12-2010 Gebouwen, orgels, luidklokken Oostum 3.249 0 3.249 Uitwierde 23.757 0 23.757 Thesinge 4.896 0 4.896 Visvliet 3.698 0 3.698 Garnwerd 28.226 0 28.226 Eenum 2.993 0 2.993 Zuidwolde 4.000 0 4.000 Usquert 6.419 0 6.419 Wiittewierum 4.626 0 4.626 Den Ham 3.634 0 3.634 Adorp 5.055 0 5.055 Marsum 8.816 0 8.816 Wirdum 7.265 0 7.265 Nieuw Scheemda 2.000 0 2.000 Krewerd 9.475 0 9.475 Solwerd 1.670 0 1.670 Marum 35.000 0 35.000 Niezijl 9.697 0 9.697 Scheemda 2.474 0 2.474 Nuis 25.412 0 25.412 Vierhuizen 76.120 0 76.120 Overschild 51.166 0 51.166 Klein Wetsinge 139.356 0 139.356 Nieuw Beerta 50.280 0 50.280 Opwierde 8.401 0 8.401 Garmerwolde 41.599 0 41.599 Kropswolde 35.772 0 35.772 Den Andel 67.646 0 67.646 Westernieland 48.575 0 48.575 Eenrum 163.500 0 163.500 Uithuizen 206.700 206.700 Tinallinge 57.855 57.855 Folkingestraat Synagoge Groningen 390.000 0 390.000 Wandschildering (DAK) 2.838 0 2.838 Der Aa-kerk (DAK) 11.462 0 11.462 Verwarming (DAK) 42.350 6.050 48.400 _________ _________ _________ Totaal objecten 1.321.427 270.605 1.592.032 Roerende goederen

24.186

1.100

25.286

Educatieve activiteiten

31.500

0

31.500

Kerkhoven 27.054 4.740 31.794 _________ _________ _________ 1.404.167 276.445 1.680.612

32

Balans uitgesplitst per 31 december 2010 en 31 december 2009 31 december 2010 31 december ACTIVA 2009 SOGK DAK Fondsen Totaal Totaal MATERIELE VASTE ACTIVA Gebouwen 69 1 0 70 67 Restauratie Remonstrantse kerk 2.207.371 0 2.207.371 2.319.374 Upgrading/uitbreiding Der Aa-Kerk 169.879 0 169.879 181.782 Noordaanbouw Der Aa-kerk 38.500 0 38.500 40.293 Renovatie pastorie te Woltersum 10.514 0 10.514 13.394 Inventaris kerkgebouwen (Inclusief kunstwerken) p.m. p.m. 0 0 0 Bedrijfsmiddelen 81.665 177.162 0 258.827 273.783 Niet direct dienstbaar aan de doelstelling Appartement 0 p.m. 0 0 0 _________ _________ _________ _________ _________ 92.248 2.592.913 0 2.685.161 2.828.693 BELEGGINGEN Deposito’s 891.167 0 0 891.167 891.167 Effecten 482.176 0 11.972.017 12.454.193 12.602.771 Onroerend goed 154.978 154.978 157.509 _________ _________ _________ _________ _________ 1.528.321 0 11.972.017 13.500.338 13.651.447 VOORRADEN 25.946 0 0 25.946 26.626 VORDERINGEN - Debiteuren 3.350.498 71.454 27.125 3.449.077 487.533 - Omzetbelasting 0 0 0 0 0 - Overlopende activa geconsolideerd -823 - Overlopende activa 6.854 1.690 0 8.544 14.517 _________ _________ _________ _________ _________ 3.357.352 73.144 27.125 3.457.621 501.227 LIQUIDE MIDDELEN 487.049 45.650 1.302.945 1.835.644 1.644.501 _________ _________ _________ _________ _________ 5.490.916 2.711.707 13.302.087 21.504.710 18.652.494

33

31 december 2010 31 december PASSIVA 2009 SOGK DAK Fondsen Totaal Totaal Reserves en fondsen Continuïteitsreserve per 1 januari 7.416 0 690.000 697.416 698.138 Bij/af: exploitatiesaldo verslagjaar 2.513.473 1.499 113.871 2.628.843 366.115 Ontrekking continuiteitsreserve -1.830.889 0 -803.871 -2.634.760 -366.837 _________ _________ _________ _________ _________ Saldo continuïteitsreserve per 31 december 690.000 1.499 0 691.499 697.416 Reserve t.b.v. projecten 0 0 0 Reserve als bron van inkomsten 0 0 11.740.605 11.740.605 11.373.768 Toevoeging reserve als bron van inkomsten 1.830.889 0 803.871 2.634.760 366.837 _________ _________ _________ _________ _________ Saldo reserve als bron van inkomsten per 31 december Vrij besteedbaar t.b.v. activa bedrijfsmiddelen Reserve waardeverschillen effecten Bestemmingsreserves door bestuur bepaald

1.830.889

0 12.544.476 14.375.365 11.740.605

0 1.750.200 1.750.200 1.837.710 41.626

0 1.055.425 1.097.051

783.976

1.617.912 62.700 0 1.680.612 1.404.167 _________ _________ _________ _________ _________

Saldo per 31 december 4.180.427 1.814.399 13.599.901 19.594.727 16.463.874 Bestemmingsfondsen door derden bepaald 936.442 0 0 936.442 936.442 Vreemd vermogen SCHULDEN OP LANGE TERMIJN Direct dienstbaar aan de doelstelling Hypotheek 191.843 191.843 210.331 Lening Stimuleringsfonds 183.441 183.441 214.269 KORTLOPENDE SCHULDEN - Crediteuren 288.237 245.397 0 533.634 356.404 - Omzetbelasting 13.313 24.464 0 37.777 1.570 - Overlopende passiva geconsolideerd 98.173 242.390 -297.814 42.749 - Overlopende passiva 126.449 5.749 0 132.198 113.347 _________ _________ _________ _________ _________

526.172 518.000 -297.814 746.358 471.321

Onderhanden projecten -152.125 4.024 0 -148.101 356.257 _________ _________ _________ _________ _________

5.490.916 2.711.707 13.302.087 21.504.710 18.652.494

34

Staat van baten en lasten 2010 2010 Begroting Begroting 2009 2010 2011 SOGK DAK FONDSEN TOTAAL TOTAAL TOTAAL TOTAAL BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Bijdragen van donateurs 131.864 0 0 131.864 115.000 115.000 108.269 Nalatenschappen 3.062.596 0 0 3.062.596 60.000 50.000 -14.820 Giften 79.835 416 2.000 82.251 66.000 55.000 99.990 Baten winkel 26.139 0 0 26.139 18.000 17.500 77.895 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________

3.300.434

KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING/ WINKEL -97.604 In procenten van de baten eigen fondsenwerving

3%

416

2.000 3.302.850 259.000 237.500 271.334

0 -193 -97.797 -88.540 -95.000 -84.518

0%

0%

3%

34%

40%

31%

RESULTAAT TIJDSCHRIFT 2.263 0 0 2.263 -30.156 -25.000 6.727 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ Beschikbaar uit eigen fondsenwerving INKOMSTEN UIT EIGEN OBJECTEN

3.205.092

416

167.682

338.668

1.807 3.207.315 0

506.350

140.304

117.500

193.543

446.218

475.000

546.321

RESULTAAT BELEGGINGEN 65.113 43 835.140 900.296 466.669 470.000 2.033.512 DIVERSE BATEN 558.405 50 0 558.455 168.645 170.000 693.778 BIJDRAGEN PARTICULIERE FONDSEN 572.222 0 0 572.222 900.502 596.100 1.101.390 AF: Bijdragen gelieerde stichtingen -402.077 0 0 -402.077 -447.501 -400.000 -587.675 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ Bijdragen particuliere fondsen 170.145 0 0 170.145 453.001 196.100 513.715 (Zie Bijlage A) OVERHEIDSSUBSIDIES 492.096 275.418 0 767.514 1.382.620 595.800 744.184 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ Beschikbaar voor de doelstellingen

4.658.533

614.595

35

836.947 6.110.075 3.057.457 2.024.400 4.725.053

2010 Begroting Begroting 2009 2010 2011 SOGK DAK FONDSEN TOTAAL TOTAAL TOTAAL TOTAAL Transport: Beschikbaar voor de doelstellingen 4.658.533 614.595 836.947 6.110.075 3.057.457 2.024.400 4.725.053 Besteed aan de doelstellingen INSTANDHOUDING 1.968.472 1.067.626 363.577 3.399.675 3.490.244 2.083.000 2.825.914 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -362.077 -273.500 0 -635.577 -577.501 -570.000 -746.187 PROMOTIE 713.322 6.066 40.095 759.483 386.231 577.500 1.155.472 AF: Bijdragen gelieerde Stichtingen -40.000 0 -40.000 -40.000 -40.000 -40.000 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ Totaal besteed aan de doelstellingen Mutatie onderhanden projecten Tekort/overschot

2.279.717

800.192

403.672 3.483.581 3.258.974 2.050.500 3.195.199

398.723 105.636 0 504.359 -279.097 0 -52.779 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________ 2.777.539

-79.961 433.275 3.130.853 -480.614

-26.100 1.477.075

Toevoeging bestemmingsfondsen door derden bepaald 0 0 0 0 0 0 -7.000 Ontrekking bestemmingsreserves door bestuur bepaald 0 87.510 0 87.510 0 0 106.474 Toevoeging bestemmingsreserves door bestuur bepaald -270.395 -6.050 0 -276.445 -5.000 0 -426.458 Mutatie reserve waardeverschillen 6.329 0 -319.404 -313.075 0 0 -783.976 Mutatie voorshands niet besteedbaar 0 0 0 0 87.510 87.510 0 Onttrekking vrij besteedbaar 0 0 0 0 0 0 0 Toevoeging vrij besteedbaar 0 0 0 0 0 0 0 Toevoeging continuïteitsreserve -2.513.473 -1.499 -113.871 -2.628.843 0 0 -366.115 Onttrekking continuïteitsreserve 1.830.889 0 803.871 2.634.760 398.104 -61.410 366.837 Toevoeging reserve als bron van inkomsten -1.830.889 0 -803.871 -2.634.760 0 0 -366.837 _________ _________ _________ _________ _________ _________ _________

-2.777.539 79.961 -433.275 -3.130.853 480.614 26.100 -1.477.075 ======== = ======= = ======= = ======= = ======= = ======= = =======

36

8 Verantwoordingsverslag De leden van de Raad van Toezicht, het bestuur, de di­ rec­teur en de Raad van Commissarissen van Bijzon­dere Locaties Groningen b.v. onderschrijven de volgende principes en hebben dit vastgelegd in een verklaring op basis van het Reglement CBF-keur:

De verantwoordelijkheden en bevoegdheden ten aan­ zien van de bestedingen van de beschikbare middelen aan de doelstelling van de organisatie zijn vastgelegd in het personeelsbeleidsplan 2009-2012. Het bestuur is van afwijkende bestedingen middels de bestuurs­ vergaderingen op de hoogte gehouden. Geoormerkte giften zijn overeenkomstig de wens van de gever be­ steed en zijn zo nodig verantwoord in de bestemmings­ fondsen of de projectadministratie. Indien werkzaam­ heden zijn uitbesteed is de organisatie zeer zorgvuldig te werk gegaan bij het gunnen van opdrachten. Er is waar mogelijk en nodig meervoudig aanbesteed bij bouwbedrijven die gespecialiseerd zijn in het restau­ ratieambt. De organisatie vermeldt in het jaarverslag, op de websi­ te en in de (digitale) nieuwsbrieven op welke wijze de activiteiten hebben bijgedragen aan de realisatie van de doelstellingen.

- Binnen de organisatie wordt de functie ‘toezicht hou­ den’ (vaststellen of goedkeuren van plannen, het kri­ tisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’. Middels het directiestatuut is de directeur verantwoordelijk voor de dagelijks gang van zaken binnen de organisatie, het personeels­ beleid, de administratie, de overige taken en de projecten. De leden van het bestuur en de Raad van Toezicht zijn hierbij op geen enkele wijze betrokken of verantwoordelijk. - De organisatie werkt continu aan de optimale beste­ ding van middelen, zodat effectief en doelmatig ge­ werkt wordt aan het realiseren van de doelstelling. Dit geschiedt middels een inzichtelijke projectadmi­ nistratie, budgetbewaking, tussentijdse verslagleg­ ging en evaluatie in de bestuursvergaderingen. De eindevaluatie vindt plaats tijdens de gezamenlijke vergaderingen met de Raad van Toezicht op basis van het meerjarenbeleidsplan, het werkplan en het jaarverslag. - De organisatie streeft naar optimale relaties met be­ langhebbenden, met gerichte aandacht voor de infor­ matieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten op basis van een doel­ gericht relatiebeheer met inzet van diverse media. Zowel bestuur als directeur beschikken over een rele­ vant netwerk van personen en instellingen.

37

9 Accountantsverklaring

38

39

10 bijlagen A Bezit Eind 2010 was het bezit van de stichting als volgt: kerken jaar van aanwinst Adorp1979 Beerta2003 Breede1992 Den Andel 2008 Den Ham 1978 Eenum1973 Eenrum2008 Engelbert2000 Feerwerd1977 Fransum1979 Garmerwolde2003 Garnwerd1973 Godlinze1979 Groningen- Rem. Kerk 2004 Grijpskerk1984 Heveskes1996 Hornhuizen1978 Kiel-Windeweer1986 Klein Wetsinge 2003 Krewerd  1983 Kropswolde2005 Leegkerk1970 Lettelbert1977 Marsum  1981 Marum1994 Middelbert1974 Midwolde1971 Niebert1977 Niehove1975 Nieuw Beerta 2003 Nieuw Scheemda 1981 Niezijl1999 Noordwijk1999 Nuis2001 Obergum  1970 Oosternieland1981 Oosterwijterwerd1979 Oostum1970 Opwierde2003 Oudeschans1973 Overschild2002 Pieterburen  1981 Saaxumhuizen1974

Sappemeer2006 Scheemda2001 Solwerd1992 Stitswerd1973 Thesinge1971 Tinallinge2010 Tolbert1977 Uithuizen2010 Usquert1977 Vierhuizen2002 Visvliet1973 Wehe-den Hoorn  1974 Westeremden1973 Westernieland2008 Westerwijtwerd1971 Wirdum1981 Wittewierum1977 Woltersum1996 Zuidwolde1975 Zuurdijk1974 synagogen jaar van aanwinst Groningen  2009 Appingedam2010 vrijstaande torensjaar van aanwinst Den Andel  2008 Garmerwolde2003 Kloosterburen1975 Uitwierde1971 kerkhoven jaar van aanwinst Breede1992 Den Andel 2008 Eenum2005 Eenrum2008 Fransum1979 Feerwerd2004 Garmerwolde2003 Garnwerd2004 Heveskes1996 Klein Wetsinge 2003 Krewerd1983 Marsum1993 Niezijl  1999 Noordwijk1999 Obergum1970 Oosternieland1996 Oostum2004

40

Opwierde2003 Pieterburen1998 Scheemda2001 Solwerd1992 Thesinge1992 Tinallinge2010 Tolbert2008 Uithuizen2010 Vierhuizen2002 Visvliet2001 Wehe-Den Hoorn 1974 Westerwijtwerd1988 Westenieland2008 Wierhuizen2003 Wirdum2003 Wittewierum1992 Woltersum1996 Zuurdijk1993 Zuidwolde2001 andere bezittingen jaar van aanwinst Appingedam (w) 2010 Garmerwolde (v) 2003 Kiel-Windeweer (p/v) 1986 Marum (l) 1994 Nieuw Beerta (te) 2003 Noordwijk (l) 1999 Opwierde (l) 2003 Oudeschans (p) 1973 Overschild (te) 2002 Pieterburen (t/tui/v) 2003 Solwerd (kl) 1992 Scheemda e.o. (bg) 2001 Tinallinge (v) 2010 Thesinge (l) 2003 Westeremden (te) 2000 Wierhuizen (l) 2003 Woltersum (te/v/p) 1996, 2003 beklemde gronden (bg) klokkenstoel (kl) lijkhuisje (l) pastorie met tuin(p) tuin (t) tuinhuisje (tui) terrein (te) verenigingsgebouw (v) beheerderswoning (w)

B B  estuur, Raad van Toezicht, Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Gronigen b.v., Personeel Relevante functies/nevenfuncties Bestuur/Raad van Toezicht/ Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V.

Bestuur 31-12-2010 G.H. van den Bremen - voorzitter Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Stichting Gasthuis Groningen - voorzitter Stichting Exploitatie Gasthuis Groningen - voorzitter Stichting 400 jaar Veenkoloniën M. Hendrikse-Ouweleen - vice-voorzitter Onbetaalde nevenfuncties: - vrijwilliger Groninger Museum R. Wobbes - secretaris Onbetaalde nevenfuncties: - kerkrentmeester Hervormde Kerk Huizinge - bestuurslid Museum Het Hoogeland - bestuurslid Historische Commissie van het Nut Middelstum - bestuurslid Historische Vereniging Eemsmond - bestuurslid Historische Vereniging Hoogkerk - voorzitter Orgelcommissie Middelstum - lid provinciale commissie Groningen Bond Heemschut J.D. van Doorn - penningmeester Betaalde functies: - financieel specialist/interim manager Plas|Bossinade Advocaten N.V. Betaalde nevenfuncties: - directeur/letselschade berekening expert Instituut voor Berekening letselschade B.V. - docent/examinator NIVRA Nyenrode Breukelen Onbetaalde nevenfuncties: - secretaris De Maatschappij departement Groningen J.G. Vlietstra - lid Betaalde functies: - gedeputeerde provincie Drenthe Betaalde nevenfuncties: - voorzitter Raad van Toezicht VOS/ABB - voorzitter bezwarencommissie UMCG J.A. de Vries - lid Betaalde functie: - marketing manager Weekendjeweg.nl Amstelveen - docent/begeleider Hanze Hogeschool Groningen - consultant De Vries DM Advies Groningen

41

Raad van Toezicht 31-12-2010 H. Huizinga - voorzitter Betaalde functies: - adviseur Raad van Bestuur Martini Ziekenhuis Groningen - commissaris Makelaardij Mennes - adviseur COS Groningen/Drenthe Onbetaalde nevenfuncties - voorzitter Raad van Commissarissen N.V. Groninger Monumenten Fonds - vice-voorzitter Senioren Academie Groningen-Drenthe L.O. Giethoorn - lid Betaalde functies: - regionaal adviseur klassikale vergaderingen Groningen-Drenthe en Overijssel-Flevoland - adjunct-programmamanager institutionele ondersteuning van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland H. Krips-van der Laan - lid Onbetaalde nevenfuncties: - bestuurslid/voogdes Heilige Geest Gasthuis Groningen R. Steensma - lid Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter redactie tijdschrift ‘Alde Fryske Tsjerken’ G.J. Wilbrink - lid Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Groninger Congres Bureau - Raad van Advies VSBfonds

42

Raad van Commissarissen Bijzondere Locaties Groningen B.V. 31-12-2010 H.D. Post - voorzitter Betaalde functies - RvC Store Support Onbetaalde nevenfuncties: - vice-voorzitter Vereeniging van Handelaren - secretaris Stichting Kinderboeken Cultuurbezit Winsum - voorzitter Fonds Kunst en Economie Groninger Museum - lid Raad van Toezicht DSW Stadspark Groningen M.A. de Boer - lid Betaalde functies: - diverse free-lance opdrachten Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Stichting Amsterdams Monumenten Fonds - lid adviescommissie Monumenten, Prins Bernhard Cultuurfonds A. Lantermans - lid Onbetaalde nevenfuncties: - voorzitter Stichting Barokopera Amsterdam - secretaris Stichting Centrum voor Architectuur, Stedenbouw en Landschap Almere

43

Personeel 31-12-2010 Stichting Oude Groninger Kerken J. Bekooy P.G.J. Breukink M.A. Breukink C. de Graaf I. Langedijk G.H.B. Lüürssen A. Renkema L. Riemersma M. van Santen S.E. Smit X.W. Stollenga M. Tol M. van Vreeswijk M. van der Waart S. Wierda A. Woldring

bouwkundige behoud & ontwikkeling directeur oproepkracht administrateur administrateur bureausecretaris administratief medewerker adviseur adm. organisatie bouwkundige oproepkracht secr. adm. medewerker bouwkunde bureausecretaris (gedetacheerd) coördinator invoer E-synergy receptionist informatiespecialist medewerker communicatie en vrijwilligersmanagement

Stichting Der Aa-kerk Groningen P.G.J. Breukink M. Hilgenga M.C. Kremer-Brinkhuizen S. Kempen J. Kuiper R. Laning V. Lo-Sie-Sen H. Nafisinia J. van der Touw

directeur assistent-verhuurcoördinator verhuurcoördinator huismeester technisch medewerker huishoudelijke dienst huismeester huismeester/technisch medewerker huismeester

Bijzondere Locaties Groningen B.V. P.G.J. Breukink directeur M.C. Kremer-Brinkhuizen horecamanager

44

C D  oelstelling geconsolideerde stichtingen en de besloten vennootschap Stichting Fonds Willemsen-Ritzema van Ikema Doelstelling: Het bevorderen van de belangstelling voor historische kerkgebouwen in de provincie Groningen en de instandhouding daarvan in de ruimste zin. De stich­ ting tracht haar doel te bereiken door het verlenen van bijdragen aan de te Groningen gevestigde stichting: Stichting Oude Groninger Kerken.

Stichting Ausema-de Jong Fonds Doelstelling: het instandhouden van het cultureel erf­ goed in de provincie Groningen en het wekken van be­ langstelling daarvoor in het algemeen en voor de stich­ ting : Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder, alsmede het instandhouden van monumentale familie­ graven.

Stichting Der Aa-kerk Groningen Doelstelling: De instandhouding van de beschermde monumenten en in het bijzonder van de Der Aa-kerk te Groningen met haar inventaris, als monument van ker­ kelijke bouwkunst.

Bijzondere Locaties Groningen b.v. Doelstelling: de exploitatie van bijzondere locaties als­ mede zalenverhuur.

Stichting Dr. P.H. Wijkfonds Doelstelling: het behoud en kwalitatief herstel van kerk­ hoven in de provincie Groningen, bij voorkeur behoren­ de bij romaanse en romano-gotische kerken van de Stichting Oude Groninger Kerken. Stichting Tempel-Zwartsenberg Fonds Doelstelling: de ontwikkeling van het geestelijk en maat­ schappelijk leven in de provincie Groningen te bevorde­ ren door het verlenen van steun aan het werk van de te Groningen gevestigde stichting: Stichting Oude Gronin­ ger Kerken. Stichting Van Tuikwerd Fonds Doelstelling: het instandhouden van het cultureel erf­ goed in de provincie Groningen en het wekken van be­ langstelling daarvoor in het algemeen en voor de stich­ ting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder. Stichting Het Groninger Klokken- en Orgelfonds Doelstelling: het instandhouden van klokken en orgels in de provincie Groningen en het wekken van belangstel­ ling daarvoor in het algemeen en voor de stichting: Stichting Oude Groninger Kerken in het bijzonder. Stichting Johannes Borchardt Doelstelling: het verwerven en in stand houden van roe­ rende zaken, welke van belang zijn voor de kerkelijke geschiedenis en kunst in de provincie Groningen en het wekken van belangstelling daarvoor in het algemeen en het wekken van belangstelling voor de stichting: Stich­ ting Oude Groninger Kerken in het bijzonder.

45

Beoordeling situatie 2009+2010 / verwacht 2012/2013 (n.b. cijfer 1 = zeer slecht, cijfer 10 = zeer goed) OBJEKTEN

situatie 2009 situatie 2010 situatie 2012/2013 exterieur interieur exterieur interieur exterieur interieur

Der Aa-kerk 6 7,5 6 7,5 6 7,5 Appingedam- Synagoge 7 7 Adorp 6,1 5,5 6 6 7 7 Beerta 6,5 8 6 8 6 8 Breede 6,3 6 6 6 7 6 Den Andel 7,5 7 7,5 7 7 7 Den Ham 7 6,3 6,5 6,3 7 6,3 Eenrum 6 5 6 5 8 7 Eenum 6,5 6,2 6 6,2 7 7 Engelbert 6 4 5 4 7,8 8 Feerwerd 6,5 6,5 6 6,5 6 6,5 Fransum 6,8 7 6,5 7 6,8 7 Garmerwolde 7 5 7 5 7 7 Garnwerd 6,1 6,2 5,5 6,2 7 6,2 Godlinze 7 7 7 7 7 7 Grijpskerk 6,5 7,3 5 7,3 7,3 7,3 Groningen- Rem. Kerk 8 8 8 8 8 8 Groningen- Synagoge 5,5 7 5,5 7 8 7 Heveskes 5,5 nvt 6 nvt 7 nvt Hornhuizen 7,1 7,3 6 7,3 7,5 7,3 Kielwindeweer 7,3 7,5 5,5 7,5 7,5 7,5 Kloosterburen 6,8 6,5 6,8 6,5 6,8 6,5 Krewerd 6,8 4,8 6,8 4,5 6,8 7 Kropswolde 6,5 5,5 6,5 5,5 6,5 6 Leegkerk 6 7 7 7 7 7 Lettelbert 7 7 6 7 7,3 7 Marsum 6,6 5 6,5 5 7 7 Marum 7,6 8 6,5 8 7,6 8 Middelbert 7,1 6 7 6 7,1 6 Midwolde 7,3 7,2 7,3 7,2 7,3 7,2 Niebert 8 8 7 8 8 8 Niehove 6,3 6,3 6 6,3 6,3 6,3 Nieuw Beerta 4,5 6,5 4,5 6,5 7,5 7 Nieuw Scheemda 8 8 8 8 8 8

46

OBJEKTEN

situatie 2009 situatie 2010 situatie 2012/2013 exterieur interieur exterieur interieur exterieur interieur

Niezijl 7 6 6,5 6 7 6 Noordwijk 8 8 8 8 8 8 Nuis 6,3 7 6,5 7 6,3 7 Obergum 6,5 6,5 6,5 6,5 6,5 6,5 Oosternieland 6,5 6,5 7 6,5 7 6 Oosterwijtwerd 6,5 4 6,5 4 7 8 Oostum 6,5 6 6 6 6 6 Opwierde 7 7 7 7 7 7 Oudeschans 6,5 6,5 6,5 6,5 6,5 6,5 Overschild 4,3 5,3 4,3 4,5 8 8 Pieterburen 6,5 8 6 8 7 8 Saaxumhuizen 6,5 4,8 6,5 4,5 8 8 Sappemeer 7 7 7 7 7,5 7,5 Scheemda 7 5 7 5 7 6 Solwerd 7 8 6,2 8 7 8 Stitswerd 6 5 6 6 7 7 Tinallinge 7 6,5 Thesinge 6 5,5 6 5 7 7 Tolbert 7 7 7 7 7 7 Uitwierde 5,5 6,5 5 6,5 7 7 Usquert 7 7 7 7 7 7 Vierhuizen 8 8 8 8 8 8 Visvliet 6 6,5 5 6,5 7 7 Wehe-den Hoorn 7 6,5 7 6,5 7 6,5 Westeremden 6,5 6,2 6,5 6,2 6,3 6,2 Westernieland 6 7 6 7 7 7 Westerwijtwerd 7 5,5 6,5 5 7 6,5 Wetsinge 4 4 4 4 8 8 Wirdum 7 7 7 7 7 7 Wittewierum 8 8 8 8 8 8 Woltersum 7 8 6,5 8 7 8 Zuidwolde 8 7,5 8 7 8 8 Zuurdijk 6,8 7,8 6,8 7,8 6,8 7,8

47

Coehoornsingel 14

9711 bs Groningen

e-mail [email protected]

telefoon [050] 312 35 69

www.groningerkerken.nl

telefax [050] 314 25 84