Stichting OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam Jaarverslag 2012
Maart 2013
Inhoudsopgave A BESTUURSVERSLAG 1.
Een bewogen jaar …….............................................................................
3
2.
Bestuurszaken ........................................................................................
6
3.
Verdere professionalisering ...................................................................
7
Tentoonstellingen .......................................................................
7
Externe presentaties ...................................................................
8
Collectie
………………....................................................................
8
Educatie .....................................................................................
10
Publiciteit en public relations
..................................................
13
Algemene zaken ........................................................................
15
4.
Met het oog op de toekomst
16
5.
Prestatie-indicatoren / kengetallen product per jaar
..............
17
6.
Assurancerapport betreffende de niet-financiële subsidieverantwoording ………………………………………………………..
19
Financieel resultaat en continuïteitsparagraaf
........................
21
B JAARREKENING 2012 Balans per 31 december 2012 en toelichting ........................................ Staat van Baten en Lasten en toelichting ............................................... Kasstroomoverzicht ………………………..................................................... Waarderingsgrondslagen …………………...................................................
23 24 25 26
C OVERIGE GEGEVENS Accountantsverklaring …………………….....................................................
34
7.
...................................................
D BIJLAGEN Bijlage 1 Schoolbezoek 2012 Bijlage 2 Tentoonstellingen en activiteiten 2012
Foto omslag: Op 5 mei 2012 opende burgemeester Aboutaleb de tentoonstelling “Dolle Dagen- bevrijdingsfeesten in Rotterdam”.
A.
Bestuursverslag 2012
1.
Een bewogen jaar
Het jaar 2012 was het moeilijkste jaar in onze geschiedenis sinds de verhuizing. Moeilijker dan de verhuizing zelf in 2007, wat toch zeker een huzarenstuk was. Zwaarder dan de jaren die er op volgend waarin wij met een kleine groep gedreven medewerkers het OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam op de kaart hebben gezet. Gezien de activiteiten die we ontwikkelden, de publicaties, de educatieve projecten en de groei van het bezoekersaantal en is dat goed gelukt. Het aantal Rotterdammers dat het OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam kent en waardeert is groot. Dat wij feitelijk maar met een man of 8 alles draaiende houden wekt vaak verbazing gezien de hoeveelheid werk die verzet wordt. Maar het werken aan een positieve zaak geeft energie. Energie die wij dit jaar met meer moeite op brachten dan andere jaren, omdat het voortbestaan van het museum al tegen het einde van 2011 op de tocht stond. In het rapport van de RRKC werd ons werk beloond met de woorden ‘amateuristisch’ ‘onvoldoende’ en ‘stoppen van de subsidie’. Dat er in het kader van bezuinigingen soms moeilijke besluiten worden genomen is tot daar aan toe. Maar met een dergelijke onterecht negatieve kwalificering het werk van jaren wegstrepen is niet bepaald bevorderlijk voor de werklust. Daarna moesten wij nog tot november wachten voor de gemeenteraad met het definitieve besluit kwam. De lobby voor het museum was tijdrovend en vermoeiend. Niettegenstaande hebben wij ook dit jaar alle energie gestoken in het verzorgen van uiteenlopende activiteiten, een groot aantal educatieve projecten en hebben wij twee uitgaven in eigen beheer gerealiseerd. Daarnaast zijn wij bezig geweest met plannen en fondsenwerving om het OVMR in het kader van de integratie met Museum Rotterdam om te bouwen tot educatief centrum. Activiteiten Het activiteitenprogramma 2012 begon op 2 januari met de documentaire “Rotterdam in W.O.II” . Een maand later, in de voorjaarsvakantie, konden kinderen zich weer inschrijven op de workshop “Maak een medaille voor jouw held!” Speciaal voor de tentoonstelling “Trammend door de puin” was een bouwplaat van een RET tram gemaakt. Op vrijdag 30 maart werd een gespreksmiddag gehouden met als thema “het vergeten bombardement van 31 maart 1943”. De middag werd goed bezocht. In het radioprogramma “Middag aan de Maas” van Radio Rijnmond kon het OVMR uitvoerig aandacht besteden aan het bombardement. Op 5 mei opende burgemeester Aboutaleb de tentoonstelling “Dolle Dagenbevrijdingsfeesten in Rotterdam”. Dankzij een legaat konden wij, in samenwerking met Diafragmafilms en RTV-Rijnmond, een dvd bij deze tentoonstelling produceren. In “Dolle dagen” vertellen acht ooggetuigen over hun herinneringen aan de hand van onbekend en uniek 8mm filmmateriaal. Dat inmiddels één van de ooggetuigen overleden is benadrukt nog eens de belangrijkheid van dit document. -3-
In “Dolle dagen” vertellen acht ooggetuigen over hun herinneringen aan de hand van onbekend en uniek 8mm filmmateriaal. Dat inmiddels één van de ooggetuigen overleden is benadrukt nog eens de belangrijkheid van dit document. De meidagen zijn traditioneel goed bezochte dagen. Niet alleen ouderen komen die dagen naar het museum. Veel jonge gezinnen grijpen deze dagen aan om hun kinderen kennis te laten nemen van de Rotterdamse oorlogsgeschiedenis. Het oplezen van de namen van de joodse slachtoffers op 4 mei door groep 8 van basisschool De Pijler blijft indrukwekkend. Wij mochten meer dan 400 bezoekers ontvangen. Vanaf 2009 speelt ook 14 mei als herdenkingsdatum een prominente rol in ons programma. Elk jaar presenteren wij een kunstwerk dat het grote bombardement op Rotterdam als thema heeft. Dit jaar vroegen wij de bekende Rotterdamse kunstenaar Gyz la Rivière. Voor deze gelegenheid maakte La Rivière het boek “13 minuten” waarin hij het bombardement vanuit verschillende invalshoeken bekijkt. Het overgrote deel van het beeldmateriaal is afkomstig van het Stadsarchief Rotterdam. Het voorwoord van J.L. van der Pauw is, heel verfrissend, op het omslag gedrukt. Het boek (oplage 1.000) was al spoedig uitverkocht en is inmiddels een collectors item. Op dinsdag 29 mei 2012 werd in het Oorlogs- VerzetsMuseum Rotterdam een nieuw stripboekje gepresenteerd. “Operatie Manna” vertelt het verhaal van de voedseldroppings die in het voorjaar van 1945 boven West-Nederland plaatsvonden. Het boekje maakt deel uit van een serie stripverhalen over de Tweede Wereldoorlog, die onder beheer van het museum wordt uitgegeven. Op zondag 10 juni werd in ons museum de voorstelling “Maak jij je maar geen zorgen” gespeeld. Een theaterstuk bedacht en geschreven door Esri Kisman in het kader van haar opleiding tot theaterregisseuse. Kisman verwerkte op een bijzondere manier de oorlogsherinneringen van haar eigen twee oma's Rina en Milly. Na de voorstelling kon het publiek een kopje erwtensoep nuttigen dat bereid was op noodkacheltjes, zoals deze tijdens de hongerwinter gebruikt werden. Speciaal voor deze gelegeheid maakte Streamopleidingen een aantal replica’s. Het publiek was zeer te spreken over zowel voorstelling als de wijze waarop dit koken op de noodkacheltjes onder de aandacht werd gebracht. Voor ons was het een mooie gelegenheid om diverse educatieve projecten samen te laten komen. Tijdens de zomervakantie waren ook dit jaar weer tal van activiteiten. Het JeugdVakantiePaspoort trok veel bezoek, en het inkleuren van de vredesduif en het maken van de medailles waren zonder meer een succes te noemen. Niet alleen zien wij tijdens de vakanties ouderen met hun (achter)kleinkinderen, steeds vaker zien wij ook jonge gezinnen. Opvallend is daarbij dat de vaste opstelling minstens evenzeer de belangstelling heeft als de speciale kinderactiviteiten.
-4-
In samenwerking met ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat (bekend van de Kieswijzer) werd op 14 september een project georganiseerd onder het motto “Vrijheid en democratie zijn niet vanzelfsprekend”. Belangrijke doelgroep in dit project zijn scholieren. Zij mogen nu nog niet stemmen, maar zij moeten wel meekrijgen waarom stemmen zo belangrijk is. Samen met het IJsselcollege, waar wij al jaren warme contacten mee hebben, selecteerden wij een groep leerlingen die op de dag van de verkiezingen op waarnemersmissie ging. Onder leiding van een echte verkiezingswaarnemer beoordeelden zij of de verkiezingen in Nederland eerlijk verliepen. Voorafgaand werden de leerlingen uitgebereid geïnformeerd en geïnstrueerd door de heer Ros die, als internationaal verkiezingswaarnemer, uiteenlopende ervaringen met de leerlingen kon delen. Nancy Schoof, juridisch specialist Publiekszaken Gemeente Capelle, bood de leerlingen een gastvrije ontvangst op het gemeentehuis. Tevens verzorgde zij voor de leerlingen dezelfde training die ook stembureauleden hebben gekregen. Alle partijen waren zeer enthousiast. De leerlingen vonden het heel leerzaam en zagen ook in dat het best bijzonder was wat hen werd geboden. Op zondag 14 oktober werd onder ruime belangstelling onze nieuwe tijdelijke tentoonstelling Geen Kinderspel geopend. De tentoonstelling is geïnitieerd door Yad Vashem, herinnerings- en documentatiecentrum voor de Holocaust in Jeruzalem. De opening werd verricht door Wethouder jeugd, gezin en onderwijs, Hugo de Jonge. Hij werd bijgestaan door onze jeugdige museum-ambassadeurs. Wethouder de Jonge sprak in zijn speech over de deportatie van Rotterdamse joden via Loods 24 en refereerde aan het Joods Kindermonument dat in april 2013 onthuld zal worden. Ook noemde hij het belang voor het onderwijs van tentoonstellingen als Geen Kinderspel. "De Tweede Wereldoorlog mag ver achter ons liggen, thema´s als uitsluiting en discriminatie spelen nog steeds. Het is goed om daarbij stil te staan." Op 10 november was in De Kuip de herdenking van de Rotterdamse razzia van 10 en 11 november 1944. Bij de razzia werden 50.000 Rotterdamse mannen te voet, per trein of per boot naar Duitsland getransporteerd. Het Stadsarchief Rotterdam en het OVMR zijn daarom een een project gestart met het Erasmiaans Gymnasium. Bij dit project interviewden leerlingen de mannen die het hebben meegemaakt. Het tweede doel van het Razzia-project is een web-site voor het onderwijs. Op deze site zullen interviews en artikelen over de Rotterdamse razzia te zien zijn. De razzia werd herdacht in de aanwezigheid van overlevenden en Burgemeester Aboutaleb. Twee leerlingen van het Erasmiaans Gymnasium vertelden over hun ervaringen met de interviews. Op 29 november was het “Schenkersdag”, het museum bedankt dan alle mensen die in het afgelopen jaar iets aan het museum geschonken hebben. Meer dan 500 schenkingen hebben wij mogen ontvangen en meer dan 100 personen bezochten deze dagen. Tijdens de kerstvakantie waren er tal van jeugdactiviteiten. -5-
2.
Bestuurszaken
Het bestuur was in 2012 als volgt samengesteld: Prof. Dr. J.M.W. (Hans) Binneveld Drs. J. (Jacques) la Croix G. (Geurt) van der Heijden Mr. C.G. (Gijs) Scholtens
voorzitter dagelijks bestuur secretaris dagelijks bestuur penningmeester dagelijks bestuur
Mevr. H.M. (Heleen) de Haan J.G. (Hans) Onderwater Mevr. M. (Marian) van den Steenhoven J. (Johan) van der Hoeven directeur / toegevoegd lid dagelijks bestuur
Raad van Advies: M.J.D. (Ries) Jansen Mr. R.P. (Rolf) Kroes Drs. Th. (Theo) Schut Prof. Dr. R. (Robert) von Friedeburg Mevr. G.(Gerda) Verhaar Eeuwijk Mevr. P. (Pamela) Tjon Appian
Gedurende het verslagjaar vergaderde het bestuur viermaal en het dagelijks bestuur achtmaal. De aandacht van het dagelijks bestuur ging vooral uit naar de voortgang van het museum. Belangrijkste knelpunt was dit jaar het advies van de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur om het OVMR niet meer in het Kunst- en Cultuurplan op te nemen. Het is de bedoeling dat het OVMR in de komende jaren onderdeel gaat worden van het Museum Rotterdam. Het Museum Rotterdam zal in de jaren 2013 en 2014 met 33% gekort worden. Voor de jaren 2015 en 2016 zal dat zelfs 40% zijn! Met de directie van het Museum Rotterdam (MR) vond dit jaar dan ook veel overleg plaats. De vraag hoe verder stond daarin centraal. Voorts werden er verdere afspraken gemaakt over het ter beschikking stellen van ondersteuning op allerlei gebieden, waardoor de betrokkenheid van het MR bij het reilen en zeilen van het OVMR geïntensiveerd zal worden.
-6-
3.
Verdere professionalisering
TENTOONSTELLINGEN Vaste opstelling De vaste opstelling wordt in het algemeen als helder, overzichtelijk en waardevol ervaren. Ook de toevoeging van persoonlijke verhalen wordt zeer op prijs gesteld. Hoewel wij de afgelopen jaren onze educatieve diensten flink wisten uit te breiden en het individuele jeugdbezoek toenam, kunnen wij niet tevreden achterover leunen. De opstelling staat al weer vijf jaar en het wordt tijd voor veranderingen. Wisseltentoonstelling “Dolle dagen – bevrijdingsfeesten in Rotterdam” Het realiseren van minimaal één eigen wisseltentoonstelling per jaar is in 2012, dankzij een legaat, gelukt. De informatieve tentoonstelling “Dolle dagen – bevrijdingsfeesten in Rotterdam” werd goed bezocht. De kosten zijn zo laag mogelijk gehouden, maar omdat wij de kwaliteit van onze tentoonstellingen hoog willen houden, ontkomen wij er niet aan om degelijk tentoonstellingsmateriaal, speciale vitrines e.d. aan te schaffen. “Geen Kinderspel” Een reizende tentoonstelling, geïnitieerd door Yad Vashem in Jeruzalem, en naar Nederland gehaald en voor tentoonstelling geschikt gemaakt door de Stichting Vrienden van Yad Vashem. Een ontroerende tentoonstelling over de lotgevallen van joodse kinderen tijdens de Holocaust. De expositie toont o.m. speelgoed van kinderen die tijdens de oorlogsjaren in kampen zaten of ondergedoken waren en vertelt hun verhalen. De onschuld en herkenbaarheid van het speelgoed maken de tentoonstelling geschikt voor kinderen. Kinderen voelen goed aan hoe speelgoed een echte steun en toeverlaat kan zijn. Het speelgoed is het voertuig waarmee een moeilijke geschiedenis voor jonge mensen toegankelijk gemaakt wordt. “Soldaat van Oranje” Bij Soldaat van Oranje - De Musical is de tentoonstelling “Morgen is vandaag. Kun jij kiezen in oorlogstijd?”ontwikkeld. Een deel van de foyer van het theater is ingericht als expositieruimte en geeft achtergrondinformatie over de Tweede Wereldoorlog. Tijdens het bezoek aan de tentoonstelling wordt de bezoeker uitgedaagd om na te denken over keuzes in oorlogstijd. De bezoeker krijgt op een dertien meter lange wand informatie over Engelandvaarders. Wie waren deze mannen en vrouwen, wat waren hun achtergronden en wat motiveerde hen? Langs welke routes ontsnapten zij uit het bezette Nederland? En welke verhalen vertelden zij over Nederland? Daarnaast zijn in een aantal kasten persoonlijk verhalen uit bezet Nederland te zien en te beluisteren. Bij elke kast wordt de vraag gesteld, welke keuze de bezoeker zou maken onder druk van de oorlog.
-7-
EXTERNE PRESENTATIES Delfshaven Vanaf september 2011 hebben wij twee vitrines in de bibliotheek van Delfshaven mogen neerzetten en elke 3 maanden worden deze ingericht met een nieuwe tentoonstelling. Bij elke thema worden door de bibliotheek activiteiten georganiseerd zoals een quiz, een ooggetuige die vertelt, etc.. Stadhuis In 2012 is het OVMR verzocht een tijdelijke tentoonstelling in het stadhuis te organiseren. Vanaf maart 2013 zal er op de eerste verdieping in vier bestaande vitrines een expositie te zien zijn. De nadruk zal liggen op het bombardement, het dagelijkse leven en de voedseldroppings. Bijzondere aangelegenheden Behalve de al eerder genoemde presentaties was het museum bij een aantal bijzondere gelegenheden aanwezig. Zo presenteerde het OVMR zich in 2012 wederom bij de Rotterdamse dag in de Laurenskerk. Tijdens de herdenking van het eerste jodentransport van Rotterdamse joden naar Westerbork werd op 28 juli door het OVMR een krans gelegd bij Loods 24. Als bestuurslid van het Comité Nationale Belangen en de Initiatiefgroep 14 mei herdenking heeft de directeur zitting in een aantal vergaderingen en publieke gelegenheden met betrekking tot de meidagen. Een delegatie van het museum bezoekt regelmatig openingen en evenementen van collega-musea om een vinger aan de pols te houden. Enkele vrijwilligers van het museum hebben ook dit jaar weer verschillende bejaardentehuizen en zorginstellingen bezocht om lezingen te geven. Het aanbod bestaat uit filmmateriaal en/of muziek uit de periode van voor, tijdens en na WOII. Er wordt over WOII gesproken, o.a. aan de hand van voorwerpen uit de collectie van het museum. Er is veel animo voor deze lezingen en ze zullen dan ook in 2013 gecontinueerd worden. In totaal bezochten 1.487 bezoekers deze middagen.
COLLECTIE Algemeen Sinds de verhuizing naar de Coolhaven, die een algemene opwaardering van het museum heeft betekend, hebben wij er alles aan gedaan om aan de strenge eisen van de Nederlandse Museumvereniging te voldoen. In september 2009 werd het OVMR in het Nederlandse Museumregister opgenomen en heeft de status geregistreerd museum gekregen. De registratie en digitalisering van de collectie kon gerealiseerd worden door een eenmalige subsidie die wij in 2008 van het ministerie van VWS kregen. -8-
Een registrator kon worden aangetrokken die op basis van een 40-urige werkweek het grootste deel van de collectie heeft kunnen beschrijven in een database. Een geoefend fotograaf zorgde voor foto’s van goede kwaliteit. Al in eerdere jaarverslagen hebben wij aangegeven dat met de reguliere subsidie de uren van de registrator teruggebracht moesten worden tot 8 uur per week. En dat dit op termijn voor problemen zou zorgen. Inmiddels hebben wij weer een registratie achterstand, die met de week groeit, in plaats van af neemt. De fotografie van objecten is in handen van een vrijwilliger en de kwaliteit van de afbeeldingen is ontoereikend. De voorgenomen publicatie op internet van delen van de database hebben wij niet kunnen realiseren omdat wij zelf niet over voldoende kennis beschikken en er zeker geen budget is om hiervoor een bureau in te huren. Kortom. De vol goede moed en enthousiaste ingezette opwaardering van de registratie van de collectie hebben wij door gebrek aan middelen onvoldoende kunnen continueren. Opnieuw zijn er dozen met daarin vaak waardevol materiaal, dat niet beschreven is. Ze verdwijnen op de stapel: nog te registreren. Er is nog veel uit te zoeken en het ontbreekt ons aan tijd en menskracht om onderzoek te doen. Als het er van komt zoeken wij doos voor doos uit en met regelmaat komen wij ‘pareltjes’ tegen. Vaak komen die pareltjes in de uitzendingen van Radio Rijnmond terecht. Daar reageren dan weer luisteraars op, die informatie toevoegen, of die we gelukkig kunnen maken met informatie over hun broer, zus, of opa. Ook foto- en dagboeken worden op deze manier ontdekt en voor het publiek tentoongesteld. Registratie De registrator is met haar 8 uren niet alleen verantwoordelijk voor de beschrijving van de collectie in de database, maar heeft ook beheer, behoud en conservering in het pakket zitten. Ze is een belangrijke ondersteunende factor bij de ontsluiting van de collectie. We zouden ook kunnen stellen dat de registrator gespecialiseerd is in het dweilen met de kraan open. Toch is er ook wel iets positiefs te melden. Door de inzet van vrijwilligers is de registratie van foto-albums bijna afgerond. De losse fotocollectie is lastiger. Deze verzameling bevat veel ruis en is mede daardoor al jaren lang een probleem. Het eerste uitzoekwerk kan door vrijwilligers worden gedaan, en daarmee is afgelopen jaar een goed begin gemaakt. Zij zoeken daarbij op eenvoudige kenmerken zoals, ‘dubbel’ of ‘geen betrekking op WOII’. Het besluit om foto’s op te nemen in de collectie kan niet door vrijwilligers worden gedaan, en zo komen ook deze werkzaamheden op de grote stapel terecht. De verhalendatabase groeit met het jaar. We vragen zoveel mogelijk mensen hun persoonlijke verhalen op te schrijven en in te zenden. In enkele gevallen worden interviews afgenomen met geluidsapparatuur. Het uiteindelijk zodanig verwerken van de verhalen dat ze beschikbaar kunnen worden gesteld voor publiek is nog niet aan de orde.
-9-
Verzamelbeleid De verzameling richt zich op de Rotterdamse en regionale geschiedenis rond 19391946, en is vrijwel geheel opgebouwd uit schenkingen. Omdat het museum geen aankoopbudget heeft, is gericht verzamelen niet goed mogelijk. Voor de vorming van onze collectie zijn wij daarom aangewezen op schenkingen. Gelukkig ontvangen wij zeer regelmatig schenkingen in de vorm van boeken, films, documenten en voorwerpen. Schenkingen die niet in de collectie passen worden waar mogelijk doorgespeeld naar andere meer geschikte collecties. Met verschillende musea in het land hebben wij hierdoor goede relaties opgebouwd. Collectie kan op die manier worden uitgewisseld en op de beste plek terecht komen. In 2012 waren er 258 schenkers die ongeveer 750 objecten schonken. Alle schenkingen worden in een aanwinstenregister ingevoerd, zodat schenking en objecten op administratief niveau aan elkaar gekoppeld blijven. Schenker en schenking blijft zo altijd duidelijk. Dit is onderdeel van de registratieprocedures voor de collectie van het museum en omschreven in ons Collectieplan 2009. Wanneer we besluiten objecten in de collectie op te nemen worden ze opgenomen in het collectieregister. Dan worden de objecten ook gefotografeerd en fysiek genummerd. Eenmaal opgenomen in de collectie wordt het afstoten van objecten een bestuurskwestie.
EDUCATIE Algemeen Het OVMR is ook voor jonge mensen in toenemende mate interessant. Het museum heeft, naast de vaste expositie, ook interessante wisseltentoonstellingen en/of evenementen. Behalve de periode 1940 - 1945 zijn vooral voor schoolgroepen ook actuele onderwerpen van grote betekenis. In educatieve projecten krijgen termen als oorlog, verzet, mensenrechten, veiligheid en racisme, door de heldere koppeling tussen heden en verleden, voor jongeren een herkenbaar gezicht. Bij de vaste opstelling van het museum is een educatief programma “Vraag en Antwoord” samengesteld voor het basis en voortgezet onderwijs. Dit programma is nu bijna drie jaar in gebruik en blijkt uitstekend te werken. De uitbreiding van het aanbod met inburgeringslessen en de samenwerking met andere musea en archiefinstellingen is groeiende. In 2012 is speciaal voor de jeugd een stripverhaal ontwikkeld. Een vervolg op de in 2005 uitgegeven strip “Frontstad Rotterdam” en het in 2011 uitgegeven “Doelwit Westerdam”. Het derde deel heeft als onderwerp de voedseldroppings “Operatie Manna”. De verhalen worden gebaseerd op feitenmateriaal, het onderzoek hiervoor wordt dan ook op historisch verantwoorde wijze gedaan. Jong en oud spreken hun waardering uit over deze strips. De strips vinden gretig aftrek en hebben een grote bewaarfunctie. Niet iedere school heeft de mogelijkheid het museum te bezoeken.
- 10 -
Dagboek Roeland In 2010 hebben wij uit een schenking een interessante briefwisseling/dagboek verkregen. De brieven komen van de heer Roeland, een oud leraar Duits van het gymnasium. Deze docent is bij de grote razzia van 1944 gedeporteerd naar kamp Amersfoort. De brieven die hij schreef en ontving geven een interessant beeld van wat hij heeft meegemaakt tijdens de razzia. Wij hebben het aangeboden aan het Erasmiaans Gymnasium vanwege de link met de oud-docent. Een aantal leerlingen van het Erasmiaans Gymnasium maakt een werkstuk over het dagboek. Digitale Agenda/e-paper Het OVMR wil in samenwerking met het Stadsarchief en het Mariniersmuseum een website bouwen waarop scholen kunnen zien welke WOII activiteiten en herdenkingen er voor het onderwijs plaatsvinden in Rotterdam. Op deze website moet ook een interactieve component komen waarop docenten en leerlingen artikelen en werkstukken (o.a. het Roeland-project) kunnen plaatsen. Het OVMR heeft in 2012 voor dit project een deel-subsidie aangevraagd en gekregen. Het Vergeten Bombardement Het OVMR heeft in 2011 dankzij een financiële steun van de Deelgemeente Delfshaven educatief lesmateriaal kunnen ontwikkelen met betrekking tot het Vergeten Bombardement van 31 maart 1943 op Delfshaven. Het materiaal is bedoeld voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs en voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Het project bestaat uit een gratis speurtocht in het museum, een lesbrief voor op school en een DVD met ooggetuigenverhalen. Dit lespakket is naar alle basisscholen en VO-scholen in Delfshaven gestuurd. Ook in 2012 is het materiaal opnieuw aangeboden en onder de aandacht gebracht. Op deze manier worden kinderen zich bewust van de geschiedenis uit hun directe omgeving. Het Mobiele Tribunaal In 2012 hebben wij het Mobiele Tribunaal, een samenwerking tussen het Verzetsmuseum Zuid-Holland en het OVMR, weer aan scholen kunnen aanbieden. Bij het Mobiele Tribunaal krijgen leerlingen filmpjes te zien waarin diverse maatschappelijke dilemma's gepresenteerd worden. Het is een interactief programma: de leerlingen kunnen met een eigen stemkastje kiezen voor eens of oneens en worden daarna door een ingehuurde museumdocent uitgedaagd om hun keuze te verdedigen. Het is vaak heel verrassend hoe goed jonge mensen kunnen luisteren, discussiëren en daarna soms ook hun mening bijstellen. Door over hun keuzes in discussie te gaan ontdekken ze niet alleen iets over de maatschappij maar ook over zichzelf en elkaar. Inburgering Sinds 2010 bieden wij aangepaste lessen aan voor inburgeraars. In samenwerking met docenten van de taalschool Sagenn uit Vlaardingen, werkte onze educatief medewerker lesmateriaal uit. Aan de hand van het verhaal over Geuzenverzet gaan de studenten tijdens de les met het thema WOII aan de slag. - 11 -
Aansluitend brengen zij een bezoek aan ons museum. Wanneer de docenten inburgering daar actief aan mee werken kan nog door het Gilde een rondleiding door Rotterdam worden verzorgd. Het aanbod is ook in 2012 geprolongeerd en er wordt regelmatig gebruik van gemaakt. Zo draagt het OVMR een steentje bij aan de integratie van migranten in de samenleving. Inmiddels komen ook inburgeraars uit Den Haag naar ons museum. Basisschool De Pijler Leerlingen van OBS De Pijler kwamen op 4 mei naar het OVMR om deel te nemen aan de herdenking. Ze lazen de namen voor van overleden joodse Rotterdammers. Ook is er weer een wedstrijd tussen leerlingen uit groep 7 en 8 georganiseerd. De 4 winnaars van deze wedstrijd worden een jaar lang ambassadeur van het museum. Zij hebben gratis toegang tot het museum, verlenen assistentie bij openingen en geven feedback bij de ontwikkeling van nieuwe projecten. Algemene programma’s voor educatie Scholen konden in 2012 kiezen voor een rondleiding of een meer actieve opdracht. Naast de actieve opdrachten als “Vraag en Antwoord”hebben veel scholen in 2012 gekozen voor het bekijken van een film in de filmzaal. Ze konden kiezen uit “Het Leven van Anne Frank”, “Het Bombardement” of “Marokkaanse Bevrijders”. Voor individuele bezoekertjes zijn enkele nieuwe activiteiten bedacht. In de vakanties werden verschillende extra activiteiten voor kinderen aangeboden. De workshop “Maak een vals persoonsbewijs” waarbij kinderen zelf een persoonsbewijs konden maken, was erg succesvol. Er was een workshop “Medaille maken” waarbij ingegaan werd op het thema helden. Daarna konden kinderen een medaille ontwerpen voor iemand die zij een held vonden. Tijdens de zomermaanden heeft het museum deelgenomen aan het JeugdVakantie Paspoort. Kinderen konden kiezen uit drie activiteiten. Er is veel bezoek geweest van paspoorthoudertjes met hun (groot)ouders. De activiteiten werden goed gewaardeerd. Alle kinderen kunnen bij hun bezoek een vredesduifje maken: dat houdt in een aantrekkelijk getekend vredesduifje inkleuren en uitknippen. Voorzien van een vredeswens kan het in de wensboom worden gehangen. Schoolbezoek In 2012 hebben meer dan 2.500 leerlingen het museum bezocht (zie bijlage 1). Onze “vaste” scholen o.a. het IJsselcollege uit Capelle aan den IJssel, het Lyceum Hertzogenrath uit Aken en het Grafisch Lyceum Rotterdam bleven echter komen en direct na de zomervakantie is een stijgende lijn van bezoekers merkbaar. Opmerkelijk was dat vooral basisscholen in de periode april wegbleven. Overigens hadden ook collega-instellingen met deze dip te maken.
- 12 -
Samenwerkingsverbanden Onze educatief medewerker heeft sinds 2010 het netwerk sterk vergroot. Op allerlei relevante gebieden zijn contacten gelegd. De uitbreiding van dit netwerk is in 2012 gestaag voortgezet. Met sommige instellingen is een vruchtbare samenwerking geprolongeerd. Met andere instellingen zijn al projecten in gang gezet die komend jaar hun beslag zullen krijgen. Enkele instellingen waarmee werd samengewerkt in 2012: Stichting Vredeseducatie, Stadsarchief Rotterdam, Verzetsmuseum ZuidHolland te Gouda, Basisschool de Pijler, het IJsselcollege te Capelle, Stichting Loods 24, Stichting Mondelinge Geschiedenis, College Vos, diverse collega musea, diverse instellingen en kunstenaars in Delfshaven, bibliotheek Rotterdam en bibliotheek Delfshaven. Educatie in de toekomst De terugval in schoolbezoeken aan het begin van het jaar werd gelukkig goed gemaakt in het najaar, maar blijft wel een punt van aandacht. Vanaf medio 2011 zijn wij bezig met het maken van een nieuw educatief programma. Uit eigen onderzoek onder een representatieve groep kinderen en jongeren is gebleken dat zij het museum redelijk waarderen. Wel voelen zij zich onvoldoende geprikkeld om werkelijk geïnteresseerd te raken in de geschiedenis die hier verteld wordt. Bij een schoolbezoek wordt de les wel behandeld, maar vaak snel weer vergeten. Nieuwe plannen richten zich dan ook in eerste instantie op de vraag hoe de specifiek Rotterdamse verhalen en gebeurtenissen zodanig gepresenteerd kunnen worden dat jeugdige bezoekers daadwerkelijk betrokken raken. Dat is geen geringe opgave. Omdat er steeds minder ‘levende’ geschiedenis over de bezettingsjaren voorhanden is worden de educatieve programma’s in musea over dit onderwerp belangrijker. Daarnaast moet zo’n educatief programma voldoen aan de eisen van de komende tijd. Interactiviteit en het gebruik van moderne audiovisuele middelen zijn daarbij onontkoombaar. Omdat wij over onvoldoende capaciteit beschikken, maar de noodzaak van dergelijk eigentijds educatief aanbod inzien, hebben wij bureau Tinker, Stichting Vredeseducatie en het Nederlands Instituut voor Onderwijs en Opvoedingszaken om advies gevraagd.
PUBLICITEIT EN PUBLIC RELATIONS Algemeen Het OVMR heeft ook in 2012 weer meer naamsbekendheid gekregen. Mede door de wekelijkse column in het programma “Middag aan de Maas” bij Radio Rijnmond en een radiocommercial weten meer mensen de weg te vinden naar ons museum. Zeer regelmatig wordt er aandacht besteed aan de tentoonstellingen en activiteiten die wij ontplooien. Advertenties worden heel gericht geplaatst – uitgaande van het bereik van de doelgroep en het beschikbare budget. Het zou wenselijk zijn om breder te kunnen adverteren.
- 13 -
De tentoonstelling “Trammend door de puin” heeft veel aandacht gekregen van het Algemeen Dagblad en RTV Rijnmond. Maar ook de Oud-Rotterdammer en de Overschiese Courant waren in ruime mate geïnteresseerd in deze tentoonstelling. Een goede verstandhouding met de pers is onontbeerlijk. Dat betekent veel lobbyen en tijd steken in het relatiebeheer. De medewerker verzorgt overigens ook het activiteitenaanbod, legt contacten met mensen die lezingen zouden kunnen houden en levert elk kwartaal een aantrekkelijk programma voor de Museum Agenda. Het geringe aantal uren voor p.r. medewerker (12 uur) is helaas niet toereikend om zichtbaarder aan relatiebeheer te doen. Standaard publiciteitsmiddelen zijn de museumfolders (Nederlands -en Engelstalig), de kwartaalagenda die informeert over tijdelijke tentoonstellingen en extra museumactiviteiten, de website en de nieuwsbrief. Omdat een groot deel van ons publiek (lees: vrienden) ouderen zijn, willen wij de papieren versies behouden. Digitale versies zouden een groot deel van ons publiek niet bereiken. Daarnaast streven wij er naar dat ons aantrekkelijke drukwerk een bewaarfunctie krijgt. Advertenties worden vanwege het beperkte budget alleen geplaatst in enkele bladen die direct één van de belangrijkste doelgroepen, de 55-plussers in de regio, bereiken. De regionale pers besteedt regelmatig aandacht aan het museum en zijn activiteiten. Al met al heeft het OVMR in 2012 aan aandacht in de media weer niet te klagen gehad. Radio Rijnmond Vanaf begin juni 2011 heeft het OVMR een wekelijkse “column” bij RTV Rijnmond. Iedere maandagmiddag mogen wij, in het radioprogramma “Middag aan de Maas”, iets vertellen over het museum of de collectie. Het programma wordt goed beluisterd en veel luisteraars reageren op de oproepen. Opvallend is een toename in naamsbekendheid en schenkingen naar aanleiding van dit programma. Toch zou er veel meer gedaan moeten worden op het gebied van radio, TV en sociale media. Omdat het aantal uren hiervoor niet toereikend is, moet ook op dit gebied steeds gezocht worden naar mogelijke samenwerkingsverbanden en/of vrijwilligers die inhoudelijk professioneel kunnen functioneren. Naamsbekendheid Het drukwerk dat wij met regelmaat versturen heeft behalve een informatieve functie, vooral ook het doel om de naamsbekendheid van het museum te vergroten. Met uitsluitend digitale nieuwsbrieven zou een groot deel van ons (oudere) publiek niet bereikt worden. Bovendien heeft aantrekkelijk drukwerk een hoge attentiewaarde. De wekelijkse column bij Radio Rijnmond heeft zeker bijgedragen aan meer naamsbekendheid (en schenkingen). Ook wordt goed gereageerd op de oproepen die wij in dit programma mogen doen. Uit het stijgende individuele bezoek blijkt dat steeds meer mensen het museum gaan kennen, en vinden! Maar er zijn toch nog steeds Rotterdammers die nooit van het museum hebben gehoord. Er blijft dus werk aan de winkel! - 14 -
Website en social media De website wordt goed bezocht en positief beoordeeld. De site wordt wekelijks bijgehouden en het aantal bezoekers is gestegen tot meer dan 42.000 in 2012 (in 2011 waren dat er iets meer dan 39.000). Dit aantal zal in de toekomst kunnen worden opgevoerd door meer informatie betreffende de collectie beschikbaar te stellen. De website is dit jaar aangevuld met een aantal onderwerpen dat er voor zorgt dat de site niet alleen een visitekaartje, maar ook een bron van informatie is. Er valt veel te zien, lezen en ontdekken. Nieuw is de verhalenbank waar persoonlijke verhalen van bezoekers over WOII geplaatst worden. Juist deze persoonlijke verhalen zien wij als waardevolle historische bagage. Op de site is een online les over de Jodenvervolging beschikbaar gekomen. Het succes van de site staat of valt met het regelmatig verversen van de inhoud. Behalve gericht bezoek streven wij naar bezoek dat via zoekmachines op onze site terecht komt. Vaak updaten heeft tot gevolg dat de website vaker in zoekresultaten naar voren komt. Aan het verstrekken van inhoudelijke informatie voor educatieve doeleinden wordt gewerkt, ook dit levert bezoek op. De inzet van sociale media om de naamsbekendheid te vergroten, is in ontwikkeling en inmiddels is het OVMR sinds 2011 ook te vinden op facebook. Het onderhoud van de website en facebook valt onder publiciteit maar is ondergebracht bij de beleidsmedewerker. Dit is een structurele verschuiving van taken, en zorgt voor een hoge werkdruk bij deze medewerker. Bij gebrek aan financiële dekking zien wij echter geen andere mogelijkheden.
ALGEMENE ZAKEN Ook in 2012 is weer noodgedwongen afscheid genomen van enkele vrijwilligers. Hoge leeftijd gepaard gaande met gezondheidsklachten waren de directe aanleiding. Vrijwilligers uit verschillende leeftijdsgroepen (studenten, gepensioneerden) meldden zich aan, maar door de ingezette professionalisering blijkt het steeds moeilijker om capabele vrijwilligers te vinden. (verzamelaars en collectie gaan niet goed samen). Daarnaast vormen onze vrijwilligers een hecht team waar buitenstaanders zich wel of niet in thuis voelen. De vrijwilligers zijn van onschatbare waarde voor het museum. Zij maken het voortbestaan van het museum, door hun inzet en betrokkenheid, mogelijk. Het is overigens duidelijk dat het museale vakmanschap in deze situatie niet vanzelfsprekend aanwezig is. Geleidelijk wordt dit verkregen door training on the job van de vrijwilligers, gecombineerd met advies van deskundigen van het MR en van het Erfgoedhuis Zuid Holland. Dit jaar konden wij, door een subsidie van de Dienst Kunst en Cultuur, een externe deskundige opdracht geven voor het schrijven van een vrijwilligersplan. Met dit plan gaan wij nu, samen met Museum Rotterdam, kijken of uitbreiding mogelijk is.
- 15 -
4.
Met het oog op de toekomst
De ontwikkelingen in sociale media en interactieve museumpresentaties gaan razendsnel. Kinderen en jongeren hebben behoefte aan levendig lesmateriaal dat prikkelt om er mee aan de slag te gaan. Aan een representatieve groep kinderen en jongeren van o.a. de Weekendschool is gevraagd hoe zij het OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam waarderen. Zij bezochten het museum en onderwierpen het aan een kritisch onderzoek. Hoewel zij het museum redelijk tot positief beoordelen, vinden zij zonder uitzondering dat er 'iets te doen zou moeten zijn'. Een spel, iets waar ze aan kunnen meedoen. Een museumbezoek zou door middel van een levendiger presentatie veel meer impact kunnen hebben. Nieuwe plannen richten zich dan ook in eerste instantie op de vraag hoe de specifiek Rotterdamse verhalen en gebeurtenissen zodanig gepresenteerd kunnen worden dat jeugdige bezoekers daadwerkelijk betrokken raken. Dat is geen geringe opgave. We hebben in samenwerking met bureau Tinker een denktank opgericht waarin mensen van verschillende disciplines hebben plaatsgenomen. Al na een paar bijeenkomsten lagen er aardig wat ideeën op tafel. Medio 2012 hebben wij een plan kunnen presenteren en een bidbook ten behoeve van de fondswerving gemaakt. Het OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam wil haar rol als museum voor de jeugd van Rotterdam anders vormgeven. Van een museum dat zich met name richt op het oorlogsverleden van de stad, wil het met een nieuwe benadering de eigen collectie en verhalen verbinden de beleving van jongeren nu. Het museum wil een educatief centrum worden, waarin nieuwe generaties Rotterdamse jongeren in schoolverband kennis opdoen over de Tweede Wereldoorlog in Rotterdam. Om deze doelen te verwezenlijken is het volgende concept ontwikkeld: Rotterdan Reset Experience. Daarbij is het nadrukkelijk de bedoeling een link te leggen naar het leven van de jongeren zelf. Het centrum wil via het verhaal van de oorlog jongeren laten nadenken over hun eigen leven, en omgekeerd via hun eigen ervaring het verhaal van de oorlog begrijpelijk en relevant maken. Het bombardement van mei 1940 is het scharnierpunt om dit bijzondere historische verhaal van Rotterdam tot leven te brengen. Het bombardement tekent tot op de dag vandaag de stad en haar bewoners. Niet alleen in de eindeloze stedelijke opbouw- en vernieuwingsprojecten, maar ook in de bijzondere betrokkenheid van de Rotterdammers bij hun stad. Dit vanuit een volledig nulpunt opbouwen, doet denken aan de reset-knop van een computer. Alsof in 1940 Rotterdam in een keer volledig werd gereset.
- 16 -
5.
Prestatie-indicatoren / kengetallen product 2012
COLLECTIES Lezingen en voordrachten In bruikleen gegeven werken Onderzoek aanvraag derden Aantal nieuwe tentoonstellingen
Rekening Rekening Rekening Begroting Begroting 2010 2011 2012 2012 2013 23 12 12 10 10 22 7 2 2 2 0 0
EDUCATIE / COMMUNICATIE Rekening 2010 Onderwijsgroepen Aantal leerlingen Overig bezoek Evenementen Persvermeldingen Bezoek website Films / documentaires Uitgave Nieuwsbrief etc.
Rekening 2011
3.396 7.735 >30 > 100 25.583 28 5
2.665 7.436 >50 > 100 39.379 38 5
Rekening 2012 2.551 6.968 >20 >50 42.384 34 5
Begroting 2012
Begroting 2013
2.000 7.000 10 20 20.000 25 7
2.000 7.000 10 20 20.000 25 5
Begroting 2012 10.000 -
Begroting 2013 10.000 -
BEZOEKERS Bezoekers OVMR Bezoekers op locatie Totaal
Rekening 2010 11.131 1.309 12.440
Rekening 2011 10.101 2.341 12.442
Rekening 2012 9.519 2.254 11.773
TOELICHTING COLLECTIES In het jaarplan was geen nieuwe tentoonstelling begroot, maar door een legaat werd het mogelijk de tentoonstelling “Dolle Dagen- bevrijdingsfeesten in Rotterdam” te produceren. Daarnaast werd, in samenwerking met Diafragmafilms en RTVRijnmond, een dvd bij deze tentoonstelling gemaakt. In het najaar werd ons de reizende tentoonstelling “Geen Kinderspel” aangeboden. De tentoonstelling is geïnitieerd door Yad Vashem, herinnerings- en documentatiecentrum voor de Holocaust in Jeruzalem. Bij deze tentoonstelling werden extra lezingen gegeven waardoor het aantal lezingen en voordrachten iets meer is dan in het jaarplan 2012 is begroot.
- 17 -
TOELICHTING EDUCATIE / COMMUNICATIE Het aantal leerlingen dat in 2012 het museum bezocht is 2.551 en is 551 hoger dan begroot was in het jaarplan (2.000). Het totaal aantal deelnemers dat deel nam aan educatieve activiteiten was 3.231. (zie bijlage 1)
TOELICHTING BEZOEKERS Van de 7.577 niet betalende bezoekers waren 2.551 scholier. Sinds de verhuizing naar de Coolhaven hebben wij het Museum Rotterdam gevolgd en hebben de scholen gratis toegang. In de toetsing jaarplan van DKC zijn 5.600 betalende en 4.400 niet betalende bezoekers vermeld. In ons jaarplan hebben wij nooit betalende en niet-betalende bezoekers aangegeven. Die cijfers hebben wij nooit geleverd; kennelijk heeft men leerlingen en overig bezoek bedoeld. 2012
2011
2010
2009
Totaal
2.543 1.448 205 _____ 4.196
2.611 1.947 304 _____ 4.862
2.499 1.898 352 _____ 4.749
2.444 1.954 576 _____ 4.974
Niet betalende bezoekers:
7.577
7.580
7.691
6.585
Betalende bezoekers: Betalend R’dam Pas Groepen
Van de 7.577 niet betalende bezoekers waren 2.551 scholier. Sinds de verhuizing naar de Coolhaven hebben wij het Museum Rotterdam gevolgd en hebben de scholen gratis toegang.
- 18 -
6.
Assurancerapport betreffende de niet-financiële subsidieverantwoording
- 19 -
- 20 –
7.
Financieel resultaat / Continuïteitsparagraaf
Het nadelig resultaat over 2012 bedraagt € 9.763. In het afgelopen boekjaar is een stijging van de loonkosten ( € 29.000) te zien vanwege periodieken, sociale wetgeving en aanpassing van de functiewaardering, als gevolg van functieverzwaring voor een medewerkster. Deze hogere lasten moet uit de lopende begroting, waarvan al een aantal jaren geen accres op is toegepast, worden gefinancierd. Dit zal voor het komende begrotingsjaar 2013 eveneens het geval zijn. Ombuigingen van de begroting zal ook in het boekjaar 2013 aan de orde zijn. De huidige cultuurplanperiode loopt tot en met 2012. Met betrekking tot de volgende cultuurplanperiode 2013-2016 heeft de gemeente Rotterdam laten weten dat, vanwege de bezuinigingen het OorlogsVerzetsMuseum niet langer structureel gesubsidieerd zal worden. Voor de jaren 2013 en 2014 is nog een overgangssubsidie toegekend met het oog op integratie van het OVMR in het Museum Rotterdam. Daartoe zullen aan het Museum Rotterdam, op grond van een motie van de gemeenteraad, ook in 2015 en 2016 extra gelden beschikbaar worden gesteld. In deze periode wordt het OVMR geacht te integreren binnen het Museum Rotterdam. Het Museum Rotterdam heeft de intentie uitgesproken om het pand aan de Coolhaven ook in de jaren 2015 en 2016 open te houden. Op grond van de vermogens- en liquiditeitspositie per balansdatum, alsmede de begrote exploitatie voor 2013 heeft de directie geen twijfel omtrent de continuïteit op korte termijn. Bij het opstellen van de jaarrekening 2012 en de waardering van activa en passiva is het OVMR daarom uitgegaan van going concern.
- 21 -
B.
Jaarrekening 2012
Balans per 31 december 2012 (na verwerking resultaat)
31 december 2012
31 december 2011
Activa Vlottende Activa Vorderingen Debiteuren (1) Belastingen en Sociale verzekeringen (2) Overige Vorderingen (3) Liquide Middelen (4)
81.925
29.960
523 9.806
4.478 12.929
71.596
12.553
Totale activa
16.035
140.500
97.960
170.460
31 december 2012
31 december 2011
Passiva Eigen Vermogen (5) Algemene reserve Bestemmingsreserves
34.893 31.893 3.000
Kortlopende schulden Crediteuren (6) Belastingen en sociale verzekeringen (7) Overige schulden (8)
44.657 41.657 3.000
63.067
125.803
15.762 12.398
47.796 10.633
34.907
67.374
Totale passiva
97.960
Penningmeester G. van der Heijden: ………………………………………………
- 23 -
170.460
Staat van Baten en Lasten
Rekening 2012
Begroting 2012
Rekening 2011
BATEN A. Opbrengsten (9)
33.253
25.800
23.514
30.728
25.800
23.514
2.525
0
0
467.509
394.000
399.406
388.000
393.000
393.000
79.509
1.000
6.406
500.762
419.800
422.920
197.900
179.850
203.275
Directe opbrengsten -
Publieksinkomsten
-
Overige directe inkomsten
B. Bijdragen (10) -
Subsidies Gem. Rotterdam i.h.k.v. het cultuurplan
-
Overige bijdragen
Som der baten
LASTEN C. Beheerslasten -
Beheerslasten personeel (11)
90.986
86.500
87.341
-
Beheerslasten materieel (12)
106.914
93.350
115.934
313.223
239.950
212.696
D. Activiteitslasten -
Activiteitenlasten personeel (13)
218.042
187.500
179.546
-
Activiteitenlasten materieel (14)
95.181
52.450
33.150
511.123
419.800
415.971
597
0
900
-9.764
0.00
7.849
Som der lasten Rentebaten
Exploitatieresultaat
Penningmeester G. van der Heijden: ………………………………………………
- 24 -
Kasstroomoverzicht
2012
2011
Omschrijving Exploitatieresultaat
-9.764
7.849
Mutaties: Kortlopende schulden Kortlopende vorderingen
-62.736 -51.965
Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen in materiële activa
58.031 1.175
-114.701 0
Kasstroom uit investeringsactiviteiten
59.206 0
0
0
-124.465
67.055
Liquide middelen per 1 januari
140.500
73.445
Liquide middelen per 31 december
16.035
140.500
Mutaties liquide middelen
- 25 -
Waarderingsgrondslagen Algemene waarderingsgrondslag De algemene grondslag voor de waardering van activa en passiva, alsmede voor de bepaling van het resultaat, is de verkrijgings- of vervaardigingspijs. Voor zover niet anders vermeld, worden activa en passiva opgenomen voor de nominale waarde. Alle bedragen luiden in hele euro’s, tenzij anders vermeld. De balans is opgenomen na resultaatverdeling.
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Overige vorderingen inclusief debiteuren De overige vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde. Voor de debiteuren wordt eventueel een aparte voorziening wegens oninbaarheid opgenomen. Liquide middelen De liquide middelen worden opgenomen tegen nominale waarde en staan, tenzij anders vermeld, ter vrije beschikking. Reserves en korte termijn schulden. De bovenstaande posten worden opgenomen tegen nominale waarde. Pensioenen De stichting heeft voor haar werknemers een pensioenregeling getroffen die kwalificeert als een toegezegdpensioenregeling, waarbij de toegezegde pensioenuitkeringen gebaseerd zijn op het middelloon. Deze pensioenregeling is ondergebracht bij het ABP, en wordt, conform de in de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving aangereikte vereenvoudiging, in de jaarrekening verwerkt als een toegezegde bijdrageregeling. Dit betekent dat de over het boekjaar verschuldigde premies als kosten worden verantwoord. De stichting heeft bij eventuele tekorten in het pensioenfonds geen verplichting tot aanvullende bijdragen anders dan toekomstige premieverhogingen.
Grondslagen voor de resultaatbepaling Algemeen De baten en lasten worden toegerekend aan de verslagperiode waarop deze betrekking hebben. Baten Opbrengsten worden gewaardeerd naar werkelijke waarde van de vergoeding die is ontvangen of waarop recht is verkregen. Kosten Kosten worden gewaardeerd naar werkelijke en/of verwachte lasten. Investeringen in tentoonstellingen worden direct ten laste van het resultaat gebracht.
- 26 -
Toelichting op de balans per 31 december 2012 VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Debiteuren (1)
31-12-2012
31-12-2011
523
Binnenlandse debiteuren
4.478
Het hoge debiteurensaldo in 2011 is het gevolg van het versturen van enkele dure rekeningen in de maand december.
Belastingen en premies sociale verzekeringen (2)
31-12-2012
31-12-2011
9.806
Nog te ontvangen omzetbelasting
Overige vorderingen (3)
31-12-2012
Vooruitbetaalde kosten Nog te ontvangen rente Nog te ontvangen reguliere subsidie Rotterdam Overige nog te ontvangen subsidies Overige vorderingen Saldo
12.929
31-12-2011
3.109 571 47.000 20.150 766 71.596
5.225 891 0 680 5.757 12.553
De post vooruitbetaalde kosten heeft betrekking op facturen van 2013 die reeds in 2012 zijn betaald. De rente over 2012 wordt pas in 2013 bijgeschreven. Het restant van de reguliere gemeentelijke subsidie van € 47.000 is begin 2013 ontvangen. Een specificatie van de nog te ontvangen overige subsidies: St. Stad Rotterdam – voedseldroppings St. Org. Effectenhandelaren – strip voedseldroppings St. Bevordering Volkskracht – strip voedseldroppings Deelgemeente Delfshaven – Educatie Van Leeuwen Lignac – Dolle Dagen Volkskracht – Herdenking Razzia DKC – vrijwilligersplan Saldo
7.000 750 3.500 500 3.000 3.000 2.400 20.150
Liquide middelen (4)
31-12-2012
Kasgeld Rekening-courant ING Spaarrekening ING Rekening-courant ABN AMRO Spaarrekening ABN AMRO Rekening-courant Rabobank Spaarrekening Rabobank Saldo
- 27 -
31-12-2011
916 0 0 0 0 9.229 5.889
2.634 10.236 325 13.944 831 47.530 65.000
16.035
140.500
Toelichting op de balans per 31 december 2012 (vervolg) Toelichting liquide middelen Het geringe saldo aan liquide middelen kan verklaard worden doordat de uitbetaling van een gedeelte van de gemeentelijke subsidie voor 2012 pas in 2013 plaatsvond. Anderzijds kan het hoge saldo ultimo 2011 worden verklaard door de vooruitontvangen subsidies eind 2011. De bankrekeningen bij ING en ABN AMRO zijn in de loop van 2012 opgezegd.
EIGEN VERMOGEN (5)
Balans 31-12-2011
Toevoeging/onttrekking Begroting Rekening 2012
Balans 31-12-2012
2012
Alg. Reserve/Weerstandsfonds
41.657
0
- 9.764
31.893
Bestemmingsreserve registratie
3.000
0
0
3.000
44.657
0
- 9.764
34.893
Totaal
Het negatieve exploitatieresultaat van € 9.763 is ten laste van de algemene reserve gebracht
KORTLOPENDE SCHULDEN Crediteuren (6)
31-12-2012
31-12-2011
Binnenlandse crediteuren Betalingen onderweg
11.321 4.441
39.499 8.297
Saldo
15.762
47.796
Belastingen en sociale verzekeringen (7)
31-12-2012
Te betalen loonbelasting Pensioen- en FPU-premies Saldo
Overige Schulden (8)
31-12-2011
9.927 2.471
8.618 2.015
12.398
10.633
31-12-2012
31-12-2011
Rapport Groenendijk Accountant Voorziening vakantiegeld Vooruitontvangen subsidies Overige schulden
10.800 3.750 7.621 5.130 7.606
0 5.750 6.524 44.000 11.100
Saldo
34.907
67.374
- 28 -
Toelichting op de balans per 31 december 2012 (vervolg) Niet uit de balans blijkende verplichtingen De Stichting Oorlogsverzetsmuseum Rotterdam heeft huurovereenkomsten met de Gemeente Rotterdam voor het pand aan de Coolhaven 375. Deze huurovereenkomst is 1 april 2008 ingegaan en heeft een looptijd van 5 jaar. Na het verstrijken van voorgaande periode wordt de overeenkomst telkens voor een jaar voortgezet. De huurprijs inclusief servicekosten bedraagt op dit moment op jaarbasis totaal € 28.730. Jaarlijks worden de huurprijs en de servicekosten op 1 juli geïndexeerd. Daarnaast is met ingang van 1 januari 2011 een nieuw contract afgesloten met Océ Nederland B.V. in het kader van de mantelovereenkomst tussen de firma Océ en de gemeente Rotterdam voor een nieuwe kopieermachine. De einddatum van deze overeenkomst is 31 december 2014. De jaarlijkse kosten bedragen € 1.560.
- 29 -
Toelichting op de staat van baten en lasten
BATEN Opbrengsten (9) Rekening 2012
Begroting 2012
Rekening 2011
Entreegelden Verkoop artikelen Edu-actie
12.578 13.349 4.801
10.100 11.700 4.000
10.076 9.010 4.428
Totaal Publieksinkomsten
30.728
25.800
23.514
2.525
0
0
33.253
25.800
23.514
Directe opbrengsten Publieksinkomsten
Overige directe inkomsten Totaal directe opbrengsten
De overige directe inkomsten hebben betrekking op een sponsorbijdrage van RTV Rijnmond
Bijdragen (10) De reguliere subsidie van de gemeente Rotterdam, Dienst Kunst & Cultuur is conform brief van 10 april 2012 met kenmerk S12CP-47, I12ES-11, I12ES12 € 388.000
Rekening 2012
Begroting 2012
Rekening 2011
Diverse posten Stad Rotterdam – Voedseldroppings Bevordering Volkskracht - Voedseldroppings Van Capellenstichting – Rotterdam Reset St. Laurensfonds – Rotterdam Reset St. Trekpaert – Voekseldropping Deelgemeente Delfshaven – Educatie Landstormcie. – Voedseldroppings Van Leeuwen Lignac stichting – Dolle dagen Dienst Kunst & Cultuur – Vrijwilligersplan Legaat ´t Hart
3.639 7.000 3.500 4.000 4.000 5.000 10.000 2.370 3.000 12.000 25.000
1.000
6.406
Totale overige bijdragen
79.509
1.000
6.406
Overige Bijdragen
- 30 -
Toelichting op de staat van baten en lasten (vervolg) LASTEN Beheerslasten Rekening 2012
Begroting 2012
Rekening 2011
Inhuur directie Overige algemene personeelslasten
90.274 712
84.000 2.500
87.145 196
Totale beheerslasten personeel
90.986
86.500
87.341
Rekening 2012
Begroting 2012
Rekening 2011
52.688 54.226
55.600 37.750
70.739 45.195
106.914
93.350
115.934
Beheerslasten personeel (11)
Beheerslasten materieel (12) Huisvesting Kantoor en organisatie Totale beheerslasten materieel
Hogere organisatiekosten vanwege de verstrekte opdracht voor het maken van een vrijwilligersplan Rekening 2012
Begroting 2012
Rekening 2011
Salariskosten Ingehuurd personeel Overige personeelslasten
202.003 8.248 7.791
150.000 30.000 7.500
172.996 0 6.550
Totale activiteitenlasten personeel
218.042
187.500
179.546
Activiteitenlasten personeel(13)
De toename van de salariskosten wordt veroorzaakt door uitbreiding formatiesterkte met 1 fte, in de begroting opgenomen onder ingehuurd personeel. In 2011 werd deze functie om niet vervuld. Het ingehuurde personeel in 2012 betrof een registrator voor de collectie.
Rekening 2012
Begroting 2012
Rekening 2011
Activiteiten algemeen Marketing & Educatie Presentaties en producties
4.798 24.026 66.357
16.950 35.500 0
6.304 16.119 10.727
Totale beheerslasten materieel
95.181
52.450
33.150
Activiteitenlasten materieel (14)
- 31 -
Toelichting op de staat van baten en lasten (vervolg) Toelichting activiteitenlasten materieel Een onderdeel van de algemene activiteiten vormt de inkoop horeca en artikelen ten behoeve van de verkoop. In 2012 is daaraan veel minder uitgegeven dan begroot. Presentaties en producties zijn volledig afhankelijk van externe financiering en worden daarom niet begroot. Dankzij externe financiering kwam in 2012 de tentoonstelling “Dolle Dagen” tot stand en het stripboekje over Voedseldroppings en het boekje “13 minuten”. De post marketing & educatie bestaat uit: € 7.137 € 2.377 € 9.353 € 5.159 ________ € 24.026
Publiciteitskosten Marketing Kosten rondleidingen etc. Drukwerk Folders Totaal
Personeelskosten Het totaal van de personeelskosten is als volgt te specificeren:
Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenen Gedetacheerd directeur Overige personeelskosten
Totalen
- 32 -
2012
2011
155.904 23.322 18.240 90.274 21.288
145.836 13.944 13.216 87.341 6.550
__________
__________
309.028
266.887
C.
Overige gegevens
D.
Bijlagen
Bijlage 1
Ontwikkelingen OVMR bezoek eindstand 2012
Totaalbeeld In grote lijnen volgde 2012 eenzelfde trend als de voorgaande jaren. Rekening houdend met externe museumactiviteiten, zoals de deelexpositie van het OVMR in de bibliotheek van Delfshaven, komen de totale bezoekersaantallen voor het vierde jaar op rij weer ruim boven het streefniveau van 10.000 uit. De bezoekhistorie vertoont een stabiel cijferbeeld, al zijn wel de Rotterdam Pas, Vrienden en Groepen dit jaar ietwat achtergebleven. Bezoekersaantallen OVMR Aantallen bezoekers
12000 10000 8000 6000
2009 2010 2011 2012
4000 2000 0
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 Weken
Volw.
Betalend R’dam Pas Veteranen Vrienden Gratis Groepen Scholen Acties
2.134 1.365 49 274 838 205 1.750 1.413 ------Totaal jaarbezoek 8.018 Externe activiteiten -Totaal
Kind t/m 12 jr
Totaal 2012
Totaal 2011
Totaal 2010
Totaal 2009
409 83 ----801 198 ------1.491 --
2.543 1.448 49 274 838 205 2.551 1.611 ------9.519 2.254 -------11.773
2.611 1.947 77 332 812 304 2.665 1.353 ------10.101 2.341 -------12.442
2.499 1.898 67 370 821 352 3.396 1.728 ------11.131 1.309 -------12.440
2.444 1.954 90 421 807 576 2.550 1.417 ------10.259 1.300 -------11.559
-1-
Bezoekcijfers per maand De bezoekcijfers aan de locatie Coolhaven liggen traditioneel in de maanden maart t/m mei het hoogst van het jaar. Maar ook in de najaarsmaanden komen uitschieters voor, al zijn die in 2012 wat minder opmerkelijk dan in de voorgaande jaren het geval was.
Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December
2012 656 546 1.141 950 1.765 718 533 534 437 769 742 728
2011 796 488 1.049 1.002 1.235 605 820 608 442 970 1.174 912
2010 427 667 1.511 1.820 1.387 697 568 957 581 834 916 766
2009 435 912 944 1.114 1.973 561 694 423 506 1.239 801 657
Totaal
9.519
10.101
11.131
10.259
Gemiddeld bezoek per week Net als in de voorgaande jaren doen zich met betrekking tot de bezoekcijfers per week grillige schommelingen voor tussen de hoogste en de laagste waarden. Een streefniveau van 10.000 bezoekers per jaar vergt een gemiddelde van 192,3 bezoekers per week, wat dit jaar op de locatie Coolhaven net niet gehaald is. Wel is in mei een recordweekcijfer gerealiseerd.
Laagste weekcijfer Gemiddeld weekcijfer Hoogste weekcijfer
2012
2011
2010
2009
42 183 789
64 194 541
48 214 586
54 201 636
In tegenstelling tot de jaren 2008, 2009 en 2010 die vrijwel elke dag weer gestage bezoekersstromen lieten zien, deden zich in 2011 en 2012 dagen voor, dat er nauwelijks bezoekers in het museum kwamen. Het blijft derhalve van belang dat rustige tijden in het museum worden gecompenseerd door allerlei activiteiten, die weer extra drukte binnen brengen.
-2-
Acties Elk jaar zijn bepaalde dagen extra belangrijk voor het museum. Vaste data zoals, 4, 5 en 14 mei zorgen steeds voor piekbezoeken. Ook openingen van tentoonstellingen, boekpresentaties en schenkersdagen trekken extra bezoekers aan. Wat dit betreft ligt 2012 goed in lijn met de voorgaande jaren.
Totaal geregistreerde acties
2012
2011
2010
2009
1.611
1.352
1.728
1.417
Aandeel schooljeugd in totaalbezoek Traditioneel bestaat ruwweg een derde deel van het totale museumbezoek uit schoolgaande jeugd. Ook het jaar 2012 laat die verdeling zien. 2012 3.231 34,0
Scholen + individuele jeugd In % t.o.v. totaal bezoek
2011 3.432 34,0
2010 4.294 38,6
Bezoekerstotalen OVMR 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 1
2
2012
2011
3
2010
4
2009
Externe activiteiten Schoolgaande jeugd Volwassenen
-3-
2009 3.102 30,2
Scholen Na een veel belovende staart in de eerste maanden van het jaar, viel het schoolbezoek met name in april wat tegen. Ook het najaar van 2012 bleef ten opzicht van 2010 en 2011 wat achter. Uiteindelijk werd eenzelfde niveau als in 2009 gehaald. 2012
2011
2010
2009
209 134 545 376 358 230 37 3 119 237 265 38 2.551
244 77 131 577 332 167 84 16 126 260 353 389 2.665
61 124 618 1.220 225 243 --70 129 216 195 268 3.396
71 190 542 630 530 205 ----122 72 118 70 2.550
2012
2011
2010
2009
Schoolbezoek t/m juni Schoolbezoek na juni
1.852 699
1.537 1.128
2.491 905
2.168 382
% schoolbezoek t/m juni % schoolbezoek na juni
72,2 37,8
57,7 42,3
73,4 26,6
85,0 15,0
2012
2011
2010
2009
801 1.670 65 35 2.551
812 1.623 53 177 2.665
1.358 1.979 30 129 3.496
1.351 1.121 30 40 2.552
Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Totaal schoolbezoek
Basisonderwijs Voortgezet onderwijs Buitenschoolse opvang Inburgering Totaal schoolbezoek
-4-
Individuele jeugd Sinds 2009 dient boven het schoolbezoek nog gerekend te worden met kinderen t/m 12 jaar, die op individuele basis het museum bezoeken. Zowel op zondagen als tijdens de schoolvakanties ziet het museum over het hele jaar honderden kinderen met hun ouders of grootouders komen. Mede dank zij educatieve projecten als het Jeugdvakantiepaspoort, de Vredesduifjes en de Museumspeurtocht. Het jaar 2012 blijft iets ten achter bij de resultaten van 2010 en 2011, maar komt wel boven 2009 uit.
Individueel t/m 12 jaar
2012
2011
2010
2009
690
767
898
552
Externe museumactiviteiten Vanuit de nieuwe locatie Coolhaven is het OVMR in toenemende mate ook op andere plekken in de stad en in het land actief. Met bewonderenswaardige inzet wisten Cees Schäfer/Henk Smith met hun externe muziekprogramma’s in bejaardenhuizen e.d. weer veel publiek te bereiken. Daarenboven vonden verschillende nieuwe initiatieven plaats, waar het OVM Rotterdam bij betrokken was. Ook die trokken ruime belangstelling. Blijkens opgaven van de Bibliotheek Delfshaven doet ook de daar opgestelde deelexpositie van het OVM Rotterdam het goed.
muziekprogramma’s Schäfer/ Smith OVMR-bezoek aan scholen Vergeten Bombardement Delfshaven Brandgrens educatief digitaal Turkse presentatieAnne Frank en OVMR Expositie bibliotheek Delfshaven Voorleesactie over helden Wandelen/skaten langs de brandgrens Tramrit Vrienden langs de brandgrens Projectie animatie Eveline Visser Stand Rotterdamse Dag Educatief project Razzia Educatief project Prodemos (stemlokaal) Symposium Mijnen Totaal
2012
2011
2010
700 50 78 --960 --82 -100 250 34 --
702 87 90 38 120 400 50 300 -400 135 20 ---
930 100 --------179 --
2.341
1.309
2.254
-5-
100
OVMR bij Soldaat van Oranje De musical Soldaat van Oranje, met een expositie en een educatief programma waar ook collectieobjecten van het OVMR worden getoond, is vooralsnog verlengd tot en met mei 2013. Naar schatting hebben zowel in 2011 als in 2012 ruim 300 voorstellingen per keer zo’n 1000 bezoekers op het OVMR geattendeerd. In de laatste paar maanden van 2010 speelden zich 37 voorstellingen af. 2012
2011
2010
302.000
307.000
37.000
In de tot dusver geplande eerste vijf maanden van 2013 kunnen bij circa 130 voorstellingen zo’n 130.000 bezoekers worden verwacht. Het totale aantal over de jaren 2010 t/m 2013 zou dan ruim boven de 750.000 uitkomen. Helaas blijkt uit de huidige bezoekcijfers niet, dat de musical extra bezoek aan het OVMR genereert.
Bezoekers website De bezoeken aan de website www.ovmrotterdam.nl vertonen in de loop der jaren een verheugend sterk stijgende lijn. Ten opzichte van 2009 was in 2012 zelfs van meer dan een verdubbeling sprake. 2012 2011 2010 2009 Bezoekers website 42.384 39.379 25.583 20.227 Gemiddeld per maand 3.532 3.282 2.132 1.686
-6-
Bijlage 2
Jaaroverzicht tentoonstellingen en activiteiten
TIJDELIJKE TENTOONSTELLINGEN “Trammend door de puin” - De RET in WOII t/m 15 april Samen met de RET en Stichting RoMeO toont het OVMR de oorlogsjaren van het vervoerbedrijf in beeld in de tentoonstelling ¨Trammend door de puin¨. De jaren van bezetting legden een grote druk op de RET. Het lijnnet was totaal in verwarring door het bombardement van 14 mei 1940. Complete stadsdelen verdwenen en dit had enorme impact op het vervoerbedrijf RET. De tentoonstelling toont de knelpunten van die tijd en hoe de RET omging met de moeilijke omstandigheden. “Dolle Dagen” - Bevrijdingsfeesten Rotterdam 1945, van 5 mei t/m 30 september De tentoonstelling geeft een beeld van de feesten die kort na de bevrijding in Rotterdam en de regio worden gevierd. Een roerige tijd waarin uitbundig werd gefeest, maar waar van niet veel bewaard is gebleven. Gastcurator Joop de Jong nam als uitgangspunt een aantal 8 mm films en fotoalbums. Hij bezocht mensen die nog zelf op de films staan of ooggetuigen die deze dagen meemaakten. Het resultaat is een bijzondere film waarin authentieke 8 mm beelden door deze ´figuranten´ van context worden voorzien. In een intieme setting is naast de film nog een aantal bijzondere foto´s en documenten te zien. “Geen Kinderspel” - van 16 oktober 2012 t/m 12 mei 2013 Een kleine maar indringende presentatie over kinderen tijdens de Holocaust. Centraal staat het speelgoed van joodse kinderen, die tijdens de oorlogsjaren in kampen zaten of ondergedoken waren. De expositie toont hoe belangrijk speelgoed is voor kinderen in oorlogstijd en vertelt de verhalen van de toenmalige kinderen. Speelgoed als symbool van overlevingskracht en troost.
HERDENKINGEN Holocaust Memorial Day Documentaire ¨Overleven in Auschwitz¨. Deze bewogen documentaire toont de ongelooflijke verhalen van de Tsjechische Ruth Elias en de Hongaarse Edith Eva Egar, beiden van joodse afkomst, die eens in het vernietigingskamp van Auschwitz oog in oog stonden met de beruchte Engel des Doods, Dr. Josef Mengele. Vergeten bombardement Het bombardement op Rotterdam-West is na het bombardement op het centrum van Rotterdam het grootste bombardement op Rotterdam geweest. Op 31 maart 1943 treffen bommen die eigenlijk bedoeld zijn voor de werf van Wilton-Feijenoord in Schiedam, de woonwijken Tussendijken en Bospolder in Rotterdam-West. Ooggetuigen worden uitgenodigd om hun persoonlijke ervaringen te delen. -1-
Dodenherdenking Op 4 mei worden alle Nederlandse burgers en militairen herdacht die zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesmissies. Op deze dag staan wij voor vrede en vrijheid. Ter nagedachtenis van de Joodse Rotterdamse burgers die vanuit Loods 24 gedeporteerd werden, en niet zijn teruggekeerd, zullen om 14.00 uur, enkele jeugdige leerlingen van basisschool De Pijler Joodse familienamen oplezen, opdat ze niet worden vergeten. Vanaf 18.00 uur tot zonsondergang wordt de vlag halfstok gehangen. Bevrijdingsdag Een feestelijke dag in en rond het OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam. Met o.a. opening van de nieuwe tentoonstelling ´Dolle Dagen – Bevrijdingsfeesten Rotterdam 1945´door burgemeester Aboutaleb. Op het voorplein een prachtig draaiorgel met toepasselijke bevrijdingsliedjes en oud Hollandse spelletjes. Herdenking van de Rotterdamse Razzia Tijdens de herdenking in De Kuip presenteren het OorlogsVerzetsMuseum, het Stadsarchief en het Erasmiaans Gymnasium een nieuw project over de Razzia van 10 en 11 november 1944.
LEZINGEN “Het ontstaan van de militaire psychiatrie” Tijdens WO I moesten duizenden soldaten om psychische redenen uit de strijd worden genomen. Deze soldaten vertoonden een veelheid van aandoeningen. Sommigen waren blind , anderen doof en weer anderen hadden verlammingsverschijnselen. Gemeenschappelijk was het ontbreken van een lichamelijke oorzaak. Om greep te krijgen op deze ziekte werden door te hulp geroepen psychiaters gelegenheidstermen gelanceerd. Het meest bekend is het begrip shell shock geworden. Ook werden in deze oorlog de nu nog geldende basisprincipes van de militaire psychiatrie ontwikkeld. Spreker: Prof. Dr. Hans Binneveld “Tot vanavond en lief zijn hoor” - oorlogsherinneringen Tijdens deze lezing haalt de heer Muller herinneringen op aan zijn joodse familie en zijn pijnlijke jeugdjaren in de oorlog. Zijn ouders werden in Auschwitz vermoord en zelf moest hij als een kind van 5 jaar onderduiken. Spreker: Salo Muller “Het leven niet waard! Een geschiedenis van rassenwaan” Deze lezing gaat over de verbetering en veredeling van het Germaanse ras, de gevolgen daarvan voor zieken en gehandicapten in Duitsland en Nederland. Spreker: Janneke Moei (Auteur van ´Het leven niet waard! Een geschiedenis van rassenwaan´) -2-
“Het verhaal van de stille getuigen” Regelmatig komen bij graafwerkzaamheden vondsten uit WOII aan het licht. Zulke resten leveren vaak gegevens op, die een nieuw licht werpen op het bekende feitenmateriaal. Het zijn stille getuigen die hun eigen verhaal vertellen en die bovendien reacties en emoties oproepen bij het publiek. Spreker: Ruurd Kok, RAAP Archeologisch Adviesbureau “Jodenjacht” Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het opsporen en arresteren van ondergedoken joden in Nederland voor een belangrijk deel het werk van de Nederlandse politie. Veel rechercheurs deden dit werk met grote overtuiging en volledige inzet, zo blijkt uit nieuw en baanbrekend historisch onderzoek. Van Liempt gaat in op de onthutsende rol van de Nederlandse politie in de Tweede Wereldoorlog n.a.v. zijn boek ´Jodenjacht´. Ad van Liempt is journalist, programmamaker en bekend van bestsellers als ´De oorlog´ en ´Kopgeld´. Spreker: Ad van Liempt “Joods jongetje tussen bruinhemden” Wolfgang Kotek was in 1938 een joods jongetje van acht jaar in Wuppertal. Ook daar ging de synagoge in vlammen op. Het was voor hem het begin van een zeven jaar lange scheiding van zijn ouders en van een zwerftocht, deels incognito, langs veertien pleeggezinnen. Een enorme impact voor de rest van zijn leven! Spreker: Wolfgang Kotek “Het Duitse Z-Plan” - Hitleriaanse grootheidswaanzin ter zee Bij de Duitse herbewapening hoorde ook een immens groot vlootbouwprogramma. Zoals zo vele megalomane Nazi-plannen mislukte ook dit door Duitse overschatting en misrekeningen. Spreker: Fred Brust, scheepvaartliefhebber “Herinneringen aan een onderduik” Een ooggetuige aan het woord. De heer Blijdesteijn deelt zijn persoonlijke verhaal. Hij werd in 1938 geboren in een joods gezin en heeft gedurende de Tweede Wereldoorlog veel meegemaakt.
DOCUMENTAIRES Documentaire Rotterdam in WOII Deze documentaire geeft een authentiek beeld van deze stad van voor, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Originele archiefbeelden tonen o.a. de bombardementen op de Maasstad en de verwoesting van het oude stadshart. U ziet verder indrukwekkende beelden van het dagelijks leven van de Rotterdammers en van de bevrijding. -3-
Documentaire: De Wannseeconferentie De ´Wannseeconferentie´is de algemene benaming van de op 20 januari 1942 in Villa Wannsee in Berlijn gehouden conferentie over het, in nazi-terminologie zogenaamde, ´Jodenvraagstuk´. Documentaire: Duitse bezetting in Frankrijk Op 22 juni 1940 werd de wapenstilstand tussen Frankrijk en Duitsland getekend en was de bezetting een feit. Frankrijk werd vervolgens opgedeeld. Duitsland bezet het noorden en westen van het land, inclusief de Atlantische kust. Het resterende deel wordt vanuit Vichy door een Franse regering bestuurd. De Duitsers vrezen dat de Franse marine en koloniën in handen van de geallieerden zullen vallen. Documentaire: SOE Frankrijk Special Operations Executive (SOE), was één van zeven geheime organisaties die door de Britse regering tijdens de WOII in Engeland werd opgericht. De SOE kreeg van de centrale regering in Londen de opdracht om bezet Europa in "vuur en vlam" te zetten d.m.v. sabotage en guerilla-activiteiten gericht tegen de Duitse bezetter. In bezet Frankrijk werd SOE bijzonder effectief ingezet. Samen met het plaatselijk verzet van de Maquis werden belangrijke sabotage-acties tegen Duitse troepen ingezet, vooral voor, tijdens en na de landingen in Normandië op 6 juni 1944. Documentaire: Morgen gaat het beter Na een ellendige tijd van de Tweede Wereldoorlog uitkijken naar betere tijden. Met o.a. veel muziek en zang van Rita Reys en Wim Ibo. Documentaire: Target Berlin Tijdens de gezamenlijke doorbrak naar de overwinning in WOII stuurden de geallieerden bijna elke nacht enorme eskaders naar het hart van Nazi Duitsland. Deze film toont zo´n aanval op Berlijn. Documentaire: Memphis Belle, het verhaal van een vliegend fort Over de 25e en laatste missie van een B17 bommenwerper, de Memphis Belle, die was gestationeerd in Engeland tijdens WOII. Unieke beelden van de bevrachting, briefing, bemanning. Documentaire: Rotterdam en WOII Deze unieke film geeft een authentiek beeld van onze stad van voor, tijdens en vlak na WOII. Documentaire: Gedenkt De documentaire toont herdenkingen van gevallen militairen en gaat in op de gebeurtenissen in het Franse plaatsje Oradour-sur-Glane.
-4-
Documentaire: De bevrijding Na de voedseldroppings en het bericht dat Hitler om het leven was gekomen, groeide het besef dat de bevrijding niet lang meer kon uitblijven. De Nederlanders keken reikhalzend uit naar de intocht van de geallieerde strijdkrachten. Terwijl Nederland stad voor stad bevrijd werd bereikten de eerste bevrijdingstroepen ook de concentratiekampen in Duitsland. Documentaire: Bombardement op Rotterdam Op 14 mei 1940 gooiden Duitse bommenwerpers het centrum van Rotterdam plat en maakten een zwartgeblakerde ruïne van de oude binnenstad en een aantal omliggende wijken. In deze documentaire komen Rotterdamse ooggetuigen aan het woord. Documentaire: Bombardement op Rotterdam Op 14 mei 1940 gooiden Duitse bommenwerpers het centrum van Rotterdam plat en maakten een zwartgeblakerde ruïne van de oude binnenstad en een aantal omliggende wijken. In deze documentaire komen Rotterdamse ooggetuigen aan het woord. Documentaire: Derde Rijk – Aanslag op Hitler Uit de serie ´Wereld in oorlog´. Documentaire: Glenn Miller Over het leven van de legendarische Glenn Miller. Deze Amerikaanse jazzmuzikant en orkestleider was actief toen de swing populair was. Documentaire: Oorlog op zee – U boot U-boot is een Duitse marineterm en de afkorting van Unterseeboot. De Duitse onderzeeboten vormden zowel tijdens de Eerste Wereldoorlog als de Tweede Wereldoorlog een geducht wapen, dat vooral ook door de onbeperkte duikbotenoorlog een enorme bedreiging vormde voor de geallieerde koopvaardij. Documentaire: SOE Denemarken Special Operations Executive, afgekort SOE, was één van zeven geheime organisaties die door de Britse regering tijdens de Tweede Wereldoorlog in Engeland werd opgericht. Documentaire: Kind van de Holocaust Beeldend kunstenaar Marc de Klijn moest als 4-jarig Joods jongetje onderduiken. De traumatische scheiding van zijn moeder kleurde zijn leven. Hij werd zich zeer bewust van het feit dat hij zelf behoort tot het Joodse volk. Na een reis naar Polen waar hij Auschwitz bezocht en op de plek stond waar zijn grootouders vergast zijn, veranderde dit definitief zijn leven.
-5-
Documentaire: Hartstocht & Heimwee Deze documentaire toont de stad van voor 14 mei 1940.Dankzij de special effects krijgt de kijker een bijzonder realistisch beeld van de Havenstad in de tijd dat het nog een hart had. Documentaire: Atoombom Hiroshima Op 6 augustus 1945 werd de Japanse havenstad Hiroshima door de Amerikaanse luchtmacht gebombardeerd met een atoomboom. Na het bombardement op Nagasaki capituleerde Japan. Hiermee kwam een eind aan de Tweede Wereldoorlog. Eind 1945 waren als gevolg van de aanvallen circa 250.000 mensen om het leven gekomen. Als gevolg van stralingsziekte en kanker zouden nog enige honderdduizenden slachtoffers zijn gevallen. Documentaire: SOE Joegoslavie Special Operations Executive, afgekort SOE, was één van zeven geheime organisaties die door de Britse regering tijdens de Tweede Wereldoorlog in Engeland werd opgericht. Door middel van sabotage en guerille-activiteiten gericht tegen de Duitse bezetter waren ze o.a. ook actief in Joegoslavië. Documentaire: Aanval op Rusland- Barbarossa Operatie Barbarossa was de codenaam voor de Duitse aanval op de Sovjet-Unie op 21 juni 1941. Het was de grootste militaire operatie op het gebied van ingezette troepen en slachtoffers uit de geschiedenis. De mislukking van Operatie Barbarossa was een keerpunt in de oorlog en leidde de ondergang van nazi Duitsland in. Het belangrijkste gegeven was dat Operatie Barbarossa het oostfront had geopend, hetgeen de grootste en meest bloedige campagne van de Tweede Wereldoorlog werd. Documentaire: Slag om Arnhem De Slag om Arnhem was de veldslag die van 17 tot 25 september 1944 in en rond Arnhem plaatsvond, als onderdeel van Operatie Market Garden. Een Duitse en een Britse soldaat halen samen herinneringen op. Documentaire: Nooit meer Laf Gerrit Gunnink is een echte verzetsheld. Gerrit deed in WOII alles waar de meeste Nederlanders te bang voor waren. Toch voelt hij zichzelf een lafaard, want hij heeft iets verzwegen over zijn tijd bij het gewapend verzet. Er zijn een paar dingen die nog niet uitgesproken zijn. Twee duistere geheimen. Documentaire: Duitse invasie In deze documentaire wordt een beschrijving gegeven van het leven van Adolf Hitler en de opkomst van het Derde Rijk. Getoond worden de tegenstanders die opgepakt worden en in concentratiekampen geplaatst worden, de aanval op Nederland en het bombardement op Rotterdam.
-6-
Documentaire: Jodenvervolging De tragedie van de meer dan 100.000 uit Nederland weggevoerde en in de vernietigingskampen vermoorde joden staat in deze documentaire centraal. Documentaire: De hongerperiode en razzia´s Deze documentaire uit de serie van Lou de Jong, geeft een indruk hoe ons land door de Duitsers is leeggeroofd en van de razzia van Rotterdam op 10 en 11 november 1944; de grootste razzia die de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft gehouden. Documentaire in kader van Dag van respect: Vergeten helden Britse en Amerikaanse veteranen uit marine en burgerscheepvaart vertellen over hun ervaringen tijdens WOII. Deze mannen hebben nooit officieel erkenning gekregen voor hun bijdrage aan de overwinning, maar in de ogen van velen zijn zij vergeten helden van WOII die respect verdienen. Documentaire: Oorlogskind Ieder oorlogskind heeft een eigen verhaal. De omgeving en de gezinssituatie, waarin een kind tijdens WOII opgroeide, bepalen voor een groot deel de ervaringen. In deze documentaire zijn bijzondere verhalen bijeengebracht. Wat betekende het om kind te zijn in de oorlog. Documentaire: Van Normandië tot Berlijn Van Normandië tot Berlijn begint op 7 juni 1944 op de stranden van Normandië en eindigt op 7 mei 1945, de dag dat Duitsland capituleert en er een einde komt aan de Tweede Wereldoorlog. Het vertelt de geschiedenis van de geallieerde legers tijdens hun moeizame tocht van de Normandische stranden naar Duitsland. De documentaire toont heftige beelden van concentratiekamp Dachau.
FILM Irena Sendler Het verhaal van Irena Sendler, een maatschappelijk werkster die deel uitmaakte van de Poolse ondergrondse tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd gearresteerd door de Nazi's voor het redden van het leven van bijna 2500 joodse kinderen, door hen weg te smokkelen uit het getto van Warschau. Engels ondertiteld. Aanval op Japan De Normandië invasie was gruwelijk, onmenselijk en beestachtig zwaar. Iwo Jima was nog erger, woorden om deze hel te beschrijven zijn er niet. 21.000 Japanners, ijzersterk verschanst in een ondergronds netwerk van tunnels, bunkers en honderden gecamoufleerde schietposten wachten af. Sterven voor de keizer wordt gezien als de hoogste eer in Japan. Slechts 214 Japanners overleven de slag! Boordevol uniek beeldmateriaal van deze bloederige slag, strategische uitleg en interviews met de overlevenden. -7-
Als twee druppels water Tijdens WOII komt de sigarenwinkelier Ducker via de geheimzinnige luitenant Dorbeck terecht in het verzet. Hij pleegt diverse aanslagen en beschouwt zichzelf als verzetsheld. Dorbeck lijkt als twee druppels water op Ducker. Door precies te doen wat Dorbeck hem opdraagt voelt Ducker eindelijk zingeving in zijn lege bestaan. Glenn Miller Een speelfilm rond de legendarische bandleider Glenn Miller. Vanzelfsprekend komt het dynamische, swingende geluid van Miller opnieuw tot leven.
MUZIEK Muziekmiddag: Swing & Sweet from Hollywood & 52nd Street. Deze middag is er in het museum muziek te beluisteren geïnspireerd door het radioprogramma Swing & Sweet from Hollywood 52nd Street; jazz & swing. Muziek van voor, tijdens en na WOII Henk Smith en Cees Schäfer nemen de luisteraars mee naar de periode rond WOII met nostalgische muziek. Op verzoek ook mogelijk bij ouderenorganisaties in de stad. KINDERACTIVITEITEN Kerstvakantie 2011/2012 In de kerstvakantie speciale activiteiten rond de RET tentoonstelling. Jongere kinderen kunnen vragen beantwoorden en mogen met een tas en een kniptang aan de slag. Wie daar te groot voor is kan van een bouwplaat een RET tram maken. Alle kinderen kunnen een eigen vredesduifje maken en in onze boom hangen. Voorjaarsvakantie In de voorjaarsvakantie speciale activiteiten rond de RET tentoonstelling . Jongere kinderen kunnen vragen beantwoorden en mogen met een conducteurs tas en een kniptang aan de slag. Wie daar te groot voor is kan van een bouwplaat een RET tram maken. Daarnaast kunnen kinderen veel over WOII leren door het maken van een speurtocht in de vaste opstelling. Alle kinderen kunnen een eigen vredesduifje maken en in onze boom hangen. Meivakantie Bevrijdingsspel; Een spannend spel waarin je veel leert over het leven in oorlogstijd. Geschikt voor deelnemers van 8-80 jaar. Speurtocht door het museum; Je ontdekt hoe mensen in verzet kwamen en wisten te overleven tijdens de kou en de honger. Medaille; Bedenk aan wie jij een medaille zou willen geven, en waarom. Daarna ga je zelf een medaille ontwerpen en inkleuren. Geef hem aan jouw held! -8-
Zomervakantie Jeugdvakantiepaspoort activiteit: Doe de speurtocht door het museum of maak je eigen onderduikspel! Hoe gevaarlijk was het om in verzet te gaan? Hoe zwaar was de hongerwinter? Herfstvakantie Persoonsbewijs; Kruip in de huid van een verzetsman of – vrouw en vervals je eigen persoonsbewijs. Speurtocht in de museumzaal; Wat weet jij van WOII? Met een plattegrond en een set vragen ga je het museum in. Test je kennis! Kijkwijzer ´Geen Kinderspel´; In de Tweede Wereldoorlog werden joodse mensen vervolgd en gevangen genomen. Niet alleen volwassenen maar ook kinderen. Kerstvakantie 2012/2013 Voor het hele gezin is er het Grote Tweede Wereldoorlogspel. Wij hebben het al een beetje voorbedacht, maar je kunt zelf plaatjes knippen, opplakken en kleuren. En als het klaar is, het spel met z´n allen spelen. Zo kom je spelenderwijs van alles te weten over hoe het leven was tijdens de oorlogsjaren. Wie het eerst bij de bevrijding is heeft gewonnen! ACTIES RotterdamPas Jaaraanbieding - Gratis entree op vertoon van RotterdamPas Actie: “NIET WEGGOOIEN” Door het organiseren van deze tweede Actiedagen in dit jaar willen wij het zorgvuldig omgaan en het behoud van oorlogserfgoed stimuleren. Heeft u nog een voorwerp, gerelateerd aan WOII? Gooi deze dan niet weg maar breng dit naar het OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam. Musical Soldaat van Oranje 50% korting entree OVMR op vertoon van musicalkaartje. Rotterdam Welcome Card Op vertoon van bon 25 % korting op entree . R.E.T. Abonnementhouders tijdens tentoonstelling¨Trammend door de puin¨ gratis entree op vertoon van RET kaart. Museumweekend Gratis entree Dag van de Rotterdamse Geschiedenis Gratis entree – bezoek tentoonstelling Geen Kinderspel -9-
DIVERSEN Rotterdam, 14 mei 1940 / Dagtocht In samenwerking met Historizon, specialist voor historische reizen en dagtochten, bieden wij een dagtocht aan waarbij de meidagen in beeld worden gebracht; lezing door emeritus hoogleraar H. Binneveld over de inzet van luchtbombardementen vanaf WOI met speciale aandacht voor de gebeurtenissen in Rotterdam. Discussiemiddag “Hoe te herdenken” Hoe herdenken we nu en hoe zou dat in de toekomst kunnen, met een nieuwe generatie Rotterdammers? Presentatie Gyz la Rivière Voor de vierde keer op rij hebben wij een Rotterdamse kunstenaar een ontwerp te maken voor de herdenking van het bombardement van 14 mei op Rotterdam. Dit jaar is dit Gyz la Rivière. In zijn werk staat hij stil bij de 13 minuten die zo veel impact op onze stad hebben gehad. Toneel in het OVMR Examenvoorstelling van Esri Kisman over twee vrouwen tijdens WOII. Rina vreest voor het lot van haar man en Milly gaat in het verzet. Bezoekers kunnen proeven van gerechten uit de oorlog, gemaakt op noodkacheltjes! Rotterdamse Dag Stichting Ons Rotterdam organiseert voor de 34ste keer de jaarlijkse Rotterdamse Dag. Vanzelfsprekend is het OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam aanwezig met een stand. Schenkersdag Dankbetuiging aan de schenkers die er ook dit jaar weer voor hebben gezorgd dat de collectie enorm is uitgebreid. Op persoonlijke uitnodiging. Presentatie nieuwe strip in oorlogsserie Operatie Manna vertelt het verhaal van de voedseldroppings die in het voorjaar van 1945 boven West-Nederland plaatsvonden. De strip maakt deel uit van een serie stripverhalen over de Tweede Wereldoorlog, die onder beheer van het museum wordt uitgegeven. Dag van de democratie Onder het motto Vrijheid en Democratie zijn niet vanzelfsprekend hebben wij i.s.m. ProDemos – Huis van de democratie en rechtsstaat, het IJsselcollege en Gemeente Capelle hebben wij een project gedaan over Democratie & verkiezingen. Een ervaren (internationale) verkiezingswaarnemer heeft de leerlingen achter de schermen laten mee kijken bij de verkiezingen op 12 september jl. Ter afsluiting hebben de leerlingen hun bevindingen bij ons in het museum gepresenteerd. - 10 -
