ono-ono magazine nr. 3, april 2013
Stichting Innovatie Alliantie
Continuïteit als cadeau
RAAK!
Minister Bussemaker op werkbezoek bij Hogeschool Leiden foto Ton Harland
ONO-ONO MAGAZINE
inhoud Continuïteit als cadeau Voorwoord door Richard Slotman In de rode stoel Hoe vergaat het Peter Groenhuijzen, congresdeelnemer 2012? Toost op toekomst Een update over het SIA-congres Jongeren verleiden voor ouderenzorg Terugkoppeling door Erik van Rossum, de allereerste RAAK-award winnaar Driemaal RAAK Ondertekening Convenant Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA Sport als problem solver Het Onderzoeksprogramma Sport: met Bas van de Goor en Stijn Verhagen Rubriek Stellig Joop Sistermans en Cees-Jan Pen reageren op de stelling
Ondertekening comvenant. Op de foto Thom de Graaf (voorzitter Vereniging Hogescholen) Michaël van Straalen (voorzitter SIA), Jet Bussemaker (minister OCW) foto Ton Harland
ONO-ONO MAGAZINE
Continuïteit als cadeau Groot nieuws! Donderdag 19 april op het congres van de Vereniging Hogescholen maakte minister Bussemaker bekend dat zij een bedrag oplopend tot €13 miljoen per jaar in praktijkgericht onderzoek in het hbo investeert. Het eerder die week opgerichte Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA gaat het geld verdelen. Met het regieorgaan is de continuïteit van de financiering van onderzoek van hogescholen zeker gesteld. Een mooi cadeau voor de Stichting Innovatie Alliantie (SIA) in het jaar van haar 10-jarig jubileum. En zeker ook goed nieuws voor de hogescholen. Vanaf 1 januari 2014 gaat het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA –voor de komende tien jaar - verbindingen leggen tussen hogescholen en de beroepspraktijk. Het Regieorgaan SIA bouwt voort op de verworvenheden van de Stichting Innovatie Alliantie. De RAAK-regelingen blijven onveranderd het praktijkgericht onderzoek van hogescholen en de innovatie in het mkb en de publieke sector stimuleren. `Het regieorgaan SIA zal vanuit dezelfde uitgangspunten blijven werken aan de vernieuwing van de beroepspraktijk.’ Er is meer goed nieuws. Voor de eerste keer wordt in Nederland 9,75 miljoen euro beschikbaar gesteld voor toegepast onderzoek, enkel en alleen gericht op het thema sport. De thematische impuls High Tech Systemen en Materialen (HTSM) www.innovatie-alliantie.nl/kennis/thematischewaarover in het vorige magazine werd geschreven, heeft een mooie impulsen/item/642-thematische-impuls-htms-.html publicatie opgeleverd. En ondertussen is een start gemaakt met de thematische impuls ‘Applied Life Sciences & Health’. In dit nieuwe magazine leest u onder andere meer over: Peter Groenhuiijzen en zijn ambitie om prins Willem-Alexander als internationaal watermanager op te volgen, over het verleiden van jongeren voor de ouderenzorg en of sport echt een problem solver is. SIA wil op haar congres op 21 november 2013 weer zichtbaar maken wat praktijkgericht onderzoek voor de toekomst kan betekenen. Het zou mooi zijn als ook dit jaar veel aanmeldingen voor de RAAKaward binnenstromen en jullie weer in grote getale naar het congres komen om genoemde heugelijke feiten met ons te vieren. Richard Slotman Programmamanager SIA
‘Nu WillemAlexander stopt met watermanagement is er een mooie ruimte voor mij ontstaan om in te springen.’ ONO-ONO MAGAZINE
In de rode stoel We spraken Peter Groenhuijzen al in de rode stoel op het SIA-congres 2012. Nu leren we hem beter kennen. Zijn ambities zijn groots! Hoe gaat het met je? ‘Het gaat heel goed! Ik ben druk bezig om de internationalisering bij ons op Hogeschool Van Hall Larenstein te versterken en om de aandacht van jongeren voor de watersector te vergroten. Zo stond ik afgelopen maart nog in de waterbijlage van De Telegraaf met een stuk over de onbegrensde mogelijkheden van de watersector.’ Is dit jaar voor jou als coördinator International Water Management duidelijk anders dan andere jaren vanwege het aanstaande koningschap van Willem-Alexander? Lachend: ‘Nu WA moet stoppen met watermanagement is er in principe een mooie ruimte voor mij ontstaan om in te springen. Al vrees ik dat ik wat te weinig representatief ben en te veel inhoudelijk.’ Wat staat je nog bij van het SIAcongres 2012? ‘Behalve de fotosessie? Het lekkere eten, de gemoedelijke sfeer en de bijdrage van Nuffic over Living Labs.’
ONO-ONO MAGAZINE
Wat is er voortgekomen uit je ontmoetingen tijdens het congres? ‘Wij zij nu min of meer in de lijn van Living Labs bezig binnen de Dutch Delta Academy. Er is een samenwerking op het gebied van watermanagement tussen ‘mijn’ hogeschool, Hogeschool Zeeland en Hogeschool Rotterdam. We gaan binnen en buiten Europa een constructie opzetten, waarbij het onderwijs via praktijkgericht onderzoek is gekoppeld aan de buitenwereld. Zo ga ik bijvoorbeeld deze week naar de universiteit van Ferrara (gelegen in de Po-delta) om te zien of wij tot nadere samenwerking kunnen komen. We bouwen zo aan een strategisch deltanetwerk in de wereld met de focus op praktijkgericht onderzoek, om kennis te vertalen naar de praktijk en tegelijk daarmee jongeren te inspireren.’ Wat zijn je verwachtingen voor het SIA-congres 2013? ‘Het congres van 2013 had ik nog niet in het vizier maar door jou zal ik daar nog eens naar kijken. Als het past binnen mijn lesrooster, ben ik van de partij.’
SIA-congres 2013 | 21 november 2013, Fokker Terminal, Den Haag SIA-CONGRES
Op donderdag 21 november vindt het SIA-congres 2013 plaats. Dit keer in de Fokker Terminal in Den Haag. In deze oude school voor luchtvaarttechniek is er alle ruimte voor een mooi congres. Vanaf 10.00 uur willen we die dag terugkijken op tien jaar SIA, maar zeker ook vooruit kijken naar SIA als regieorgaan. Aan het eind van de middag sluiten we af met een toost op de toekomst!
ONO-ONO MAGAZINE
Het SIA-congres wordt georganiseerd in samenwerking met AgentschapNL, Syntens, ZonMw, STW en Platform31. De programmacommissie is druk aan de slag om een spannend congres samen te stellen waarbij het praktijkgericht onderzoek en de invloed op de beroepspraktijk centraal staan. Zet 21 november dus alvast in je agenda!
Jongeren verleiden voor ouderenzorg Erik van Rossum (5e van links) Bijzonder lector Zorginnovaties voor kwetsbare ouderen Zuyd Hogeschool
SIA-CONGRES
‘Met de toenemende vergrijzing moeten we er alles aan doen, om ouderenzorg aantrekkelijk te maken voor jongeren.’ ‘Op je achttiende lijkt met ouderen werken niet het meest opwindende om te doen.’
Erik van Rossum won in juni 2011 de eerste RAAKaward. Deze werd toegekend aan zijn RAAK-publiek project ‘Continuïteit van zorg voor kwetsbare ouderen’. Aan deze award was een bedrag van €10.000 verbonden. Hoe verloopt het project nu en welk effect had de prijs?
Wankel evenwicht ‘Negentig procent van de ouderen maakt het goed en woont nog thuis. Met ons onderzoek hebben wij ons gericht op de 10-20% ouderen met een ‘wankel evenwicht’. Zij wonen nog thuis, maar kunnen door een eenmalig incident (bijvoorbeeld een val) in een cascade van negatieve ontwikkelingen raken, waardoor de balans van het hele netwerk verstoord raakt. We hebben een screeningsmethode ontwikkeld om deze mensen in kaart te brengen. Daarnaast hebben we gekeken naar wat wij hen kunnen bieden. Daarvoor is een multidisciplinair preventief (met name eerstelijns) interventieprogramma in de regio Sittard ontwikkeld: ‘Zorg uit Voorzorg’(ZuV). Het programma is gericht op het vermijden en vertragen van een verdere achteruitgang in functioneren in de thuissituatie.’
Verleidelijke ambassadeurs ‘De prijs hebben we besteed aan het maken van de vertaalslag van producten, die in het RAAK-project zijn ontwikkeld, naar scholing rondom zorgverlening aan kwetsbare ouderen. Daarbinnen is gekozen voor twee centrale activiteiten: het ontwikkelen en implementeren van onderwijsmateriaal en daarnaast het promoten van de recent gestarte uitstroomrichting ouderenzorg binnen het domein verpleegkunde. In aanvulling op de reeds bestaande voorlichtingsactiviteiten zijn twee recent afgestudeerde hbo-studenten Verpleegkundige Gerontologie-Geriatrie (VGG) aangesteld als regionale ambassadeurs - en rolmodellen - voor de ouderenzorg. Zij gaan veel de boer op om voorlichting te geven op ONO-ONO MAGAZINE
mbo-opleidingen en in het werkveld. Met behulp van het geld dat we gewonnen hebben, kunnen zij nog een jaar activiteiten ontplooien. We hopen daarna op continuïteit via de zorgaanbieders.’
Vreemd veld ‘Met de vergrijzing van de samenleving moeten we er alles aan doen om het ‘vreemde veld’ van ouderenzorg bekend en aantrekkelijk te maken voor jongeren. Dit is een uitdaging, want op je achttiende of negentiende is met ouderen werken niet het meest opwindende of heroïsche wat je kunt doen. Dit kunnen we bijvoorbeeld doen door interessante stageplaatsen te creëren bij innovatieve zorgaanbieders.’
Gecharmeerd ‘Wij wonnen omdat de jury vooral gecharmeerd was van de duurzame doorwerking van ons project. Zo hebben wij het programma ZuV verder uitgerold en is het zelfs onderdeel geworden van het nationaal programma ouderenzorg. Dit programma is inmiddels op grote schaal ingevoerd bij alle 70-plussers van zo’n dertig huisartspraktijken en gelieerde paramedische praktijken in Sittard en omgeving. Voor de ZuV-aanpak is een groot aantal tools en protocollen ontwikkeld voor de betrokken zorgverleners. Ramon Daniëls, hoofddocent en onderzoeker, is gepromoveerd op dit onderwerp. Bovendien heeft een aanbieder van ouderenzorg, Sevagram, aangeboden om een bijzonder lectoraat in te stellen en daarvan ben ik nu lector. ’Erik van Rossum: ‘Iedereen die een RAAK-project leidt, heeft een overtuigend verhaal. Dus eigenlijk moet iedereen gewoon zijn project indienen!’ Ook dit jaar is er weer een RAAK-award. U kunt zich inschrijven tot 1 juni 2013 op www.innovatiealliantie.nl.
Regieorgaan SIA: Driemaal RAAK! Richard Slotman: ‘Huib de Jong, rector van Hogeschool van Amsterdam, heeft met de voorbereiding van het convenant een goed fundament gelegd om door te pakken. Michaël van Straalen, huidig SIA-voorzitter, neemt het stokje over. Michaël van Straalen heeft de taak een bestuur samen te stellen voor het Regieorgaan SIA. Het regieorgaan stelt ons nog beter in staat onze doelstellingen te realiseren op het gebied van kwalitatief hoogwaardig praktijkgericht onderzoek en de doorvertaling hiervan naar het onderwijs en de praktijk.’ De ondertekening van het Convenant Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA vond plaats op 15 april 2013. In de aanloop naar dit feestelijke moment tekende Jet Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW), al in oktober 2012 een voorlopig convenant. Hierin spraken OCW, NWO en de partners in de Stichting Innovatie Alliantie de intentie uit om het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA op te richten binnen NWO. De ambitie om het praktijkgericht onderzoek structureel in te bedden in de bestaande publieke kennisinfrastructuur werd op 15 april 2013 omgezet in daden. Dit gebeurde aansluitend aan een werkbezoek van de minister aan Hogeschool Leiden. Daar kreeg zij informatie over onderzoek op het gebied van Jeugdzorg en Genomics en sprak zij studenten die aan het werk waren in de labzalen.
SIA-CONGRES
Driemaal RAAK! 1. De continuïteit van RAAK-onderzoeksgeld voor de komende tien jaar gewaarborgd. 2. Het bestuurlijke draagvlak onder het praktijkonderzoek is verder versterkt door samenwerking met NWO en de nieuwe Kamers van Koophandel. 3. Het regieorgaan SIA kan de samenwerking met netwerkpartners als ZonMw, STW en Platform31 versterken en uitbouwen.
Sport als problem solver In gesprek met Bas van de Goor en Stijn Verhagen over het onderzoeksprogramma Sport
ONO-ONO MAGAZINE
Sportonderzoek gaat voor goud Hoe zorgt een zwemmer voor minimale weerstand van het water, zodat goud dichterbij komt? Helpt sporten jongeren met een chronische ziekte? En gaan scholieren die aan sport doen ook op school beter presteren? Binnen het Onderzoeksprogramma Sport starten dit jaar 23 nieuwe onderzoeken om antwoord te geven op deze en andere vragen én om het sportonderzoek in Nederland naar een hoger plan te tillen. De projecten worden uitgevoerd door onderzoekers verbonden aan hogescholen en universiteiten, in nauwe samenwerking met maatschappelijke organisaties en bedrijven. Technologiestichting STW, NWO-gebied Geesteswetenschappen en ZonMw voeren het programma samen uit. Opdrachtgevers zijn het ministerie van VWS en NOC*NSF in samenwerking met SIA. SIA heeft zich ingezet om er voor te zorgen dat ook onderzoeksvoorstellen van hogescholen voor financiering in aanmerking komen. Bas van de Goor (ex prof-volleyballer en directeur Bas van de Goor Foundation) is voorzitter van het onderzoeksprogramma Sport. Hij laat zijn licht schijnen over waarom dit programma zo belangrijk is en wat zijn verwachtingen zijn. Reporter van onderzoeksuitslagen Met de Bas van de Goor Foundation streeft Bas ernaar om de kwaliteit van leven met diabetes te verbeteren door middel van sport en beweging. Toen hij werd gevraagd voor het duovoorzitterschap van dit onderzoeksprogramma, krabde hij zich even achter het oor. ‘Ik ben geen onderzoeker. Ik weet niets over de techniek van de klapschaats of drie-elementenvlucht. Wel kan ik met zekerheid stellen dat als ik de klapschaats gebruik, ik automatisch eindig in een drie-elementenvlucht.
SIA-CONGRES
Als sporter kan ik wel goed de vertaalslag maken van onderzoeksuitslagen naar de buitenwereld. En dit is precies waarom men mij gevraagd heeft als voorzitter.’ Mantra diabeteswereld Bas heeft tot acht jaar geleden professioneel gevolleybald. Zijn motivatie voor sport was om te winnen. Nu sport Bas, die zelf diabetes heeft, om gezond te blijven. Hij legt uit: ‘In de diabeteswereld is het mantra ‘meten is weten’. Dus ik kan niet wachten tot onze veronderstelling dat beweging goed is voor mensen met chronische aandoeningen wordt verzilverd.’ Sport verlaagt zorgkosten Twaalf jaar geleden waren de gemiddelde zorgkosten 3000 euro per persoon en nu lopen ze op naar 5000. De komende tien jaar wordt er een verdubbeling voorspeld. Bas: ‘Bewegen kan een preventief middel zijn om die kosten te verlagen.’ Het doel van het onderzoeksprogramma Sport is om de kennis over de drie inhoudsgebieden Presteren, Meedoen en Vitaal te vergroten en de ontwikkelde kennis in te zetten voor beleid en praktijk.’
Sociaal wetenschapper Stijn Verhagen diende zo’n onderzoek in. Hij is als lector Participatie en Maatschappelijke Ontwikkeling verbonden aan de faculteit Maatschappij en Recht van Hogeschool Utrecht (HU).
Ontwikkeling, het heeft mijn bijzondere interesse. Het thema geniet ook steeds grotere maatschappelijke aandacht. Sport wordt gezien als middel om problemen op te lossen.’ Wat dacht u toen er 9,75 miljoen euro beschikbaar kwam voor sportonderzoek? ‘Wow, wat gaaf! Dit is naar mijn weten de allereerste keer in de Nederlandse geschiedenis, dat zo’n groot bedrag specifiek voor sport ter beschikking komt. En fijn dat het hbo hier nu ook aan mee kan doen. Deze NWO-subsidie past in de trend van het toenemend maatschappelijk belang van sport.’
Wat heeft u met sport? ‘Ik heb een passie voor sport, al sport ik niet vijf keer per week. Ik schaats graag in de winter, skate in de zomer, speel een balletje tennis en loop hard. Ook al zit `sport’ als zodanig niet expliciet in mijn lectoraatschap Participatie en Maatschappelijke
ONO-ONO MAGAZINE
Welk onderzoek diende u in? ‘Dit onderzoek dat wij samen met de Universiteit Utrecht (UU) starten, draait om het bindingsvraagstuk dat bij veel sport-, maar ook bijvoorbeeld bij vrouwenverenigingen, politieke partijen en vakbonden leeft. Hoe bind je anno 2013 leden aan je? Een toenemend aantal mensen gaat nu buiten een vereniging om naar de golfbaan of bijvoorbeeld in plaats van zich bij een atletiekvereniging aan te sluiten, zelf trainen voor een marathon. Is dit het begin van het einde van het verenigingsleven? Of het begin van nieuwe bindingsvormen? Hoe creëer je hieromheen nieuwe
Stellig
lidmaatschapsvormen?’ `Door het belang van het vraagstuk voor bonden mag het onderzoeksteam unieke data gebruiken.’
Wat valt er tot dusver te voorspellen over de resultaten? ‘De oplossing voor het vraagstuk zal hoogstwaarschijnlijk per situatie verschillen. Het draait om de samenstelling van de verenigingen en de omgeving waarin die verenigingen zich bevinden. Gaat het om een homogene groep mensen of om een heterogene groep? Hiernaar is nooit eerder onderzoek gedaan! Het ligt in de lijn der verwachting dat sociale netwerken (light communities) een bijdrage kunnen leveren aan de oplossingsstrategieën.’
Jullie maken gebruik van unieke data? ‘De uitkomsten van dit onderzoek zijn zo belangrijk voor bonden, dat het onderzoeksteam toegang krijgt tot data, waartoe voorheen geen toegang was. Ook zullen we de sporters en leden zelf vanaf dag één betrekken bij het onderzoek.’ Welke partijen doen er mee? ‘Vijftien sportbonden, die samen meer dan drie miljoen leden vertegenwoordigen, en het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) werken mee aan dit praktijkgericht onderzoek. Ook studenten van de Faculteit Maatschappij en Recht van de HU werken mee. Deze studenten kunnen een innovatieslag geven aan de effecten van de interventies. Studenten gaan onderzoek doen naar onder meer best practices bij sportbonden. Ook worden er gesprekken gevoerd met verenigingsleden om te achterhalen wat in hun ogen wel en niet goed gaat in ledenbehoud en -binding. Op basis van de onderzoeksgegevens worden (nieuwe) interventies ook daadwerkelijk ingezet, ontwikkeld en uitgetest.’ Waarom zouden jullie straks de RAAK-award moeten winnen? ‘Voor mij is dit één van de leukste projecten waaraan ik tot nog toe heb gewerkt. Het is in ieder geval een kansrijk project vanwege de samenwerking en het belang voor de praktijk. Wanneer de resultaten rondom het bindingsvraagstuk baanbrekend zijn, winnen we!’
SIA-CONGRES
Joop Sistermans en Cees-Jan Pen reageren op de stelling: Goed initiatief die Topsectoren maar vergeet de publieke sector niet.
Joop Sistermans (voorzitter Externe Beoordelingscommissie RAAK) ‘De kans op innovatie is relatief groot binnen combinaties van bestaande topkennisgebieden met bestaande top bedrijvigheid. Een overheid, als derde partner werkt mee door het bevorderen van acties die de kans op innovaties door de combinatie van deze toppers vergroten. Innovatie als middel voor nieuwe producten, processen en diensten. Deze opvatting ligt ten grondslag aan wat nu topsectorenbeleid genoemd wordt. Essentieel is dat besloten wordt tot enkele sectoren, die zelf organiserend zijn, zichzelf bewezen hebben en bottom up vanuit de bedrijven worden gestuurd. Hierbij houden de drie Triple Helix partners bedrijven, kennisinstellingen en overheid - ieder hun eigen verantwoordelijkheid. Naar mijn opvatting is in de uitvoering het huidige topsectorenbeleid op deze punten voor verbetering vatbaar en kan dan een hoger rendement opleveren. Naast dit op enkele strategische sterke gebieden georiënteerd kennisbeleid is ruimte voor kennisontwikkeling op basis van excellent
ONO-ONO MAGAZINE
nieuwsgierigheid gedreven onderzoek essentieel. Tenslotte, door het slim combineren van het iets bij te stellen Topsectorenen kennisbeleid van Nederland met het Europese kennis- en innovatiebeleid, waar de maatschappelijke uitdagingen centraal staan is een wederzijdse versterking realiseerbaar tussen de economische en maatschappelijke doelen. Het RAAK-onderzoek van hogescholen sluit hier ook al vanuit de vraagsturing mooi op aan. Vaak komt de onderzoeksvraag van (mkb) bedrijven en publieke instellingen uit de regio waarin de hogeschool zich bevindt. Vanwege de geografische concentraties binnen de bestaande topsectoren ontstaat als vanzelf de kristallisatie binnen de regionale ecosystemen. De kans op een hoger rendement door vraagsturing en concentratie van competenties is hierdoor groot. Binnen het RAAKprogramma van SIA bestaat geen tegenstelling tussen topsectoren en publieke sectoren.
Cees-Jan Pen (platform31/ Fontys) ‘Er is gekozen voor Topsectoren! Laten we die uitvoeren en waar dat kan bijdragen, ruimte scheppen en pakken met betrekking tot gerelateerde vraagstukken en ontbrekende zaken, zoals de rol van het mkb en innovatie tussen sectoren. De publieke sector heeft een tweeledig doel. Zij is initiator en facilitator. Als initiator dient zij scherp te kiezen waarvoor men verantwoordelijk is. Denk aan: snelle dienstverlening; quality of life; de basis op orde hebben met betrekking tot beheer, onderhoud en handhaving. Op basis van een gedegen analyse maakt men daarna een keuze voor het profiel, campus of valley. Dit kan en moet echt scherper dan nu het geval is. De publieke sector heeft een blijvende rol om vanuit de vraagkant innovatie te stimuleren.
Colofon
ono-ono magazine on the spot ono-ono magazine on the spot ono-ono is Japans voor: zoveel mensen, zoveel woorden. Het ono-ono, your magazine- team zet de woorden van de deelnemers en beelden van uw evenement – kort na afloop – om in een tijdschrift. Zo blijft uw evenement leven. www.ono-ono.nl
Neem voor uw eigen Magazine on the spot contact op met: Gijsbert Raadgever (06-51626041). Het team van ono-ono bestond deze keer uit: Redactie: Simone Bommeljé Vormgeving: Akimoto, Fotografie: Roelof Pot, Ton Harland Eindredactie: Sandra Ekkelboom.
