STICHTING COLLECTIE DE STADSHOF JAARVERSLAG 2012
Karen Zalin, (USA), z.t. (Venezia), 2009, wandkleed, 100 x 150 cm. Aangekocht via beschermer / ontdekker G.B.
1
Stichting Collectie De Stadshof Bestuurssecretariaat: drs Frans Smolders Groenestraat 344 6531JC Nijmegen
[email protected] www.collectiedestadshof.nl
2
Vooraf De Nederlandse Stichting Collectie De Stadshof (hierna ‘de stichting’) verzamelt en bevordert al bijna 30 jaar ‘outsiderkunst’, kunstwerken die gemaakt zijn buiten het officiële kunstcircuit, om ze ter beschikking te stellen voor museale en studiedoeleinden.1 De collectie was in de jaren ’90 tentoongesteld in Museum De Stadshof te Zwolle, en is sinds 2002 in langdurig bruikleen bij het Museum Dr. Guislain in Gent. Stichting Collectie De Stadshof organiseert regelmatig exposities uit de omvangrijke verzameling (ca. 7000 werken) op andere kunstlocaties. De statutaire doelstelling en de feitelijke werkzaamheden van de Stichting komen overeen. Met de werkzaamheden van de Stichting wordt het algemeen belang gediend. De Stichting geniet al sinds 1995 erkenning als ‘goed doel’, is in 2009 door de fiscus gecontroleerd en goed bevonden, en werd per 1 januari 2010 opnieuw aangemerkt als algemeen nut beogende instelling (ANBI) in de zin van de Successiewet 1956 en de Wet Inkomstenbelasting 2001.
1. Bestuur en organisatie Het bestuur bestaat uit vijf leden en laat zich adviseren door een vaste adviseur. Er is sprake van een onbezoldigd bestuur, waarvan de leden een grote inhoudelijke betrokkenheid hebben bij de outsiderkunst, het kunstonderwijs en onderzoek. In 2012 hebben geen wisselingen in het bestuur plaatsgevonden. Het bestuur heeft in 2012 vijf keer vergaderd, steeds in Utrecht. Het jaarlijkse gezamenlijke bestuursoverleg met Museum Dr. Guislain vond plaats op 29 maart 2012 in Gent. Regelmatig werden lopende zaken rechtstreeks met directie en medewerkers van Museum Dr. Guislain besproken. De samenstelling van het bestuur was eind 2012 als volgt: Dr. J.P. (Jos) ten Berge, voorzitter Drs. F.J. (Frans) Smolders, secretaris-penningmeester M. (Marianne) Kooijman, lid E.M. (Liesbeth) Reith, lid D. (Daan) van Beek, lid F. (Falco) Houwer, adviseur
2. De werkzaamheden van de stichting
1
De Stadshof beschouwt outsiderkunstenaars als een categorie van beeldende kunstenaars met verbeeldingskracht en artistiek talent, aantoonbaar bezeten van een drang tot zeer persoonlijke expressie, niet gestuurd door de buitenwereld, de kunstmarkt, de kunstgeschiedenis, de contemporaine kunst of andere outsiders. Het oeuvre van iedere kunstenaar kan niet anders dan als een in zichzelf besloten schepping worden opgevat. Qua stijl, inhoud en materiaalgebruik past het werk meestal niet in conventionele kunstkaders (van volkskunst tot avantgarde). De maker noemt zichzelf geen outsider en alleen dan kunstenaar wanneer hem dat door anderen wordt ingegeven. En hij is bepaald niet altijd blij met zijn ‘ontdekking’ omdat ongewenste aandacht van buiten hem van zijn werk afhoudt. De outsiderkunst is eerder een uiting van de homo ludens, die bewijst dat ook buiten kunstopleiding en kunstgeschiedenis artistiek hoogstaande kunst wordt gemaakt.
3
•
Vorming en instandhouding van de collectie, incl. bibliotheek en documentatie Hoewel de stichting sinds 2010 beschikt over een aankoopbudget, is collectieuitbreiding nog steeds primair een zaak van schenkingen en bruiklenen van kunstenaars en particuliere verzamelaars. In 2012 werd opnieuw een aantal werken verworven uit schenkingen: een serie tekeningen van Lies Hutting die gestopt is met tekenen, werd door Atelier Matisse in Wijchen geschonken, waar de kunstenares werkte, twee prenten van Bertus Jonkers van een particulier uit Bilthoven, en een kleurrijke sculptuur Mandatário van papiermaché door Luiz Figueiredo, uit de verzameling van Piet Slijkerman. Nico van der Endt, Galerie Hamer in Amsterdam, schonk acht schilderingen van de Iraanse kunstenaar Mohammed Harb. In langdurige bruikleen gegeven werken: Een serie van 20 tekenbladen van Willy Ruysink, waarvan 13 tweezijdig, door haar neef Ralf Ruysink uit Lexmond. Aangekocht werden: Markus Meurer, twee art brut-assemblages; Philippe Azéma, 2 schilderingen op papier op katoen. Johnson Weree, een aanvulling op de portretten, verder enkele ‘cars’ en ‘trucks’. Davood Koochaki, vier tekeningen van hybride wezens. Karen Zalin, twee textiele wandkleden over Venetië. Herman Bossert, een montage –aaneengeplakte tekening, met een bloementafereel; Lies Hutting, een drietal tekeningen en Paula Sluiter, drie prenten uit de jaren ’70. Saï Kijima, Japanse kunstenaar, twee houten beeldjes die samen een paar vormen; Eveneens voortvloeiend uit het Collectieplan voor de periode 2010-14, is voortgegaan met de samenstelling van een verzameling audiovisueel materiaal rond de outsiderkunst: na de drie eerdere documentaires van Saï Kijima, Herman Bossert en Jan Kervezee, werd nu een documentaire gemaakt over Johnson Weree onder regie en cameravoering van Ellen Weijers, m.b.v. Judith Schouten. Een oudere documentaire van Ellen Weijers over Bertus Jonkers werd geschikt gemaakt voor vertoning bij exposities.
•
Toezicht en advies m.b.t. het hoofdbruikleen aan Museum Dr. Guislain In het kader van de voorbereidingen van een collectiecatalogus wordt al sinds medio 2010 in Museum Dr. Guislain depotonderzoek gedaan naar de Stadshofcollectie, door Frans Smolders en Liesbeth Reith. Ook in 2012 werden weer vele kunstwerken aan inspectie onderworpen. Hieruit voort vloeit een omvangrijk Behoud- en Beheerproject voort, waarbinnen tientallen werken per jaar worden geconserveerd en gerestaureerd. Recent verworven beelden van hout, papier en textiel van Saï Kijima hebben een ongedierte-behandeling ondergaan bij een gespecialiseerd bedrijf in Montfoort. Doorgewerkt werd er aan de restauratie van de zeer pasteus geschilderde werken van Siebe Wiemer Glastra. De verdoeking en versteviging van de frames zijn deskundig uitgevoerd door restauratrice Marlies Frentz. Een grondige schoonmaak van de papier-maché beelden van Béthe Selassié en Figueiredo bleek nodig in de vaste outsiderkunst-expositie in Museum Dr. Guislain.
4
Scheurtjes in werken op papier werden gerepareerd: een zelfportret van Nikifor en een mozaïeklandschap van D. Landsman, tekeningen van Aaltje Dammer. Uit conservatorische redenen werden kwetsbare werken ingelijst, zoals een groot montageassemblagewerk van karton en foamboard van Alain Lacoste. Beoordelen van bruikleenaanvragen door derden Het bestuur heeft Museum Dr. Guislain toestemming gegeven werken uit de collectie uit te lenen ten behoeve van de volgende exposities: • Iedereen bang, Kortrijk (Ipsoc) 3 maart t/m 30 maart 2012; (daarin opgenomen Roel Heijmans); • Goddelijk en griezelig. Het geheim van de Slang, Berg en Dal (NL) (Afrikamuseum) 7 april t/m 4 november 2012. (Daarin: Adam en Eva van Luiz Figueiredo). • Vertiges de la folie. Liège (Musée de la Vie Wallonne) 30 maart 2010 t/m 19 augustus 2012;
•
•
Initiatieven ten behoeve van een podium voor de outsiderkunst in Nederland Liesbeth Reith en Frans Smolders hebben gesproken met directeur Hans Looijen van Museum ’t Dolhuys over de plannen tot het thematisch verbreden van het museum tot ‘museum van de geest’ en een mogelijke samenwerking met Stichting Collectie De Stadshof in dat kader. Jos ten Berge, Liesbeth Reith en Frans Smolders spraken met het Cobra Museum over samenwerking in tentoonstellingen, wellicht ook in combinatie met LaM, Villeneuved’Ascq. Reith en Smolders bespraken intensivering van de onderlinge contacten met de conservator van het Afrikamuseum, Berg en Dal.
•
Contacten (potentiële) samenwerkingspartners Juni 2012 hebben Liesbeth Reith en Frans Smolders in Parijs diverse adressen bezocht om te onderzoeken waar en hoe wij in Parijs een podium voor Collectie De Stadshof zouden kunnen vinden: Halle Saint Pierre, Collection ABCD, La Maison Rouge, Fondation Cartier, Galerie Christian Berst. Het heeft geleid tot een afspraak over een grote expositie in de Halle Saint Pierre in 2014. Bezoeken werden verder gebracht aan Galerie Susanne Zander in Köln, Galerie Lange in Siegburg in Duitsland, aan La Fabuloserie met de collectie Bourbonnais in Dicy-sur-Yonne, en aan het Musée LaM met de collectie Aracine in Villeneuve-d’Ascq in Frankrijk. Symposium Outsiders on the map, in Museum Dr. Guislain, 26-04-2012. Veel tijd werd gestoken in relaties met kunstenaars, kunstateliers en verzamelaars. Ook met enkele Nederlandse galeriehouders zijn de relaties aangehaald. Via vele netwerkcontacten –o.a. ArtEZ Arnhem- heeft de stichting ook het netwerk in de reguliere kunstwereld aandacht gegeven.
•
Exposities inhoudelijk voorbereiden, bij voorkeur in de context van beeldende kunst. 14 april -7 okt 2012: Tentoonstelling, Welkom in mijn wereld, Venrays Museum in Venray. Met werk van Willem van Genk, Siebe Wiemer Glastra, Truus Kardol, Herman Bossert, Alexandrine, Dirk Bos, Tobias Jessberger e.v.a. Expositie in het kader van de Floriade 2012 in Venlo. 1 sept – 14 okt 2012: Tentoonstelling Borderlines, in Garage Rotterdam, Rotterdam. Met werk van Stadshof-kunstenaars Yassir Amazine, Jan Kervezee, Aaltje Dammer, 5
Markus Meurer, Michel Nedjar, Bertus Jonkers, Ody Saban, Uilkje Sytsema, Drago Jurak, Chris Hipkiss, in combinatie met hedendaagse professionele kunstenaars en nietwesterse beelden uit het Wereldmuseum Rotterdam.
Zaaloverzicht van de tentoonstelling Borderlines in Garage Rotterdam, met werk van Stadshofkunstenaars Aaltje Dammer en Chris Hipkiss in combinatie met niet-westerse beelden uit het Wereldmuseum Rotterdam.
•
Verzorgen van lezingen en spreekbeurten bij vernissages, symposia e.d. F. Smolders, Venray, Welkom in mijn wereld, Venrays Museum, 03-06-2012. F. Smolders, R’dam, Garage Rotterdam, 30-09-2012 F. Smolders, Utrecht, USKK De Engelenzang, 18-09-2012
•
Aanleveren van tijdschriftartikelen, catalogi en boekbijdragen. Frans Smolders publiceerde het artikel Kijken in een Afrikaanse spiegel. De mannequins van Johnson Weree, in het themanummer Portretten van Out of Art, mei 2012.
•
P.R. activiteiten In september 2012 werd een nieuwe folder over outsiderkunst en de Stadshofcollectie gemaakt.
•
Zichtbaarheidscampagne / grote projecten In het Beleidsplan 2010-2014 werden een drietal grote projecten geformuleerd binnen een uitgebreide zichtbaarheidscampagne: een collectieboek, een uitgebreide website en een reizende expositie. Het werk aan het Collectieboek en de website zijn in 2012 6
voortgezet. Dit werk kon worden uitbesteed aan Frans Smolders/Smolders Concept i.s.m. een redactieraad bestaande uit bestuursleden. Aangezien de beoogde uitgever WBOOKS failliet ging in 2012 moesten nieuwe besprekingen worden gevoerd met andere uitgeverijen, zoals Mercator Fonds in Brussel en Lecturis in Eindhoven. De website www.collectiedestadshof.nl is opgezet in samenwerking met Buro Jonas Vorwerk uit Rotterdam. De website, gelanceerd in maart 2011, bevat inmiddels werk van een honderdvijftig kunstenaars uit de Stadshofverzameling en zal steeds verder worden uitgebouwd. Bezoekers kunnen zich abonneren op een Nieuwsbrief. Het collectieboek is gedacht als een belangrijk instrument voor Stichting Collectie De Stadshof om draagvlak te winnen voor deze bijzondere kunstcollectie. Het boek zal een inkijk bieden in de artistieke werelden van een vijftigtal belangrijke kunstenaars uit de collectie. Inleidende artikelen zullen de geschiedenis van de collectie schetsen en de museale lotgevallen van naïeve kunst, outsiderkunst, art brut en aanverwante kunst in Nederland in kaart brengen.
Davood Koochaki (Iran 1939), z.t., z.j., kleurpotlood/papier, afm. 100 x 70 cm, verwerving via Galerie Hamer.
3. Financiën Dankzij een legaat aan de Stichting Museum voor Naïeve Kunst, waarvan de Stadshof rechtsopvolger is, is een gunstiger financiële situatie ontstaan dan in de tien voorafgaande jaren. De stichting investeert sindsdien in de collectie door belangrijke verwervingen om de collectie eigentijds te houden, door conservering en restauratiewerkzaamheden die het dagelijks beheer van de collectie door Museum Dr. Guislain te boven gaan, en in een grotere 7
zichtbaarheid en bekendheid van de verzameling outsiderkunst. De kosten zitten grotendeels in onderzoek voor en samenstelling van het collectieboek, en in de vervaardiging van promotiematerialen (website, relatiebeheer, exposities). Er vond in de verslagperiode alleen actieve fondsenwerving plaats door aanmelding bij de website van Stichting Geef Gratis om collectief met andere goede doelen geld in te zamelen. Om een zorgvuldig beheer en effectieve besteding van de financiën te waarborgen werd in 2011 een steunstichting opgericht: Stichting Maaike Koelemeij-Postma. De financiële jaarcijfers over 2012: opnieuw werden er grote investeringen in de collectie gedaan nl. €105.142,05. De steunstichting Maaike Koelemeij-Postma fourneerde €139.500,00 op basis van de vastgestelde jaarbegroting. Het resultaat is derhalve €34.413,75. Zie Jaarrekening. Augustus 2013 Frans Smolders, Secretaris van het Bestuur Stichting Collectie De Stadshof
Paula Sluiter (Nederland 1903-1993), z.t.,, 1968, ets, afm. 37 x 27,5 cm, verwerving 2012 via particulier.
8
