STICHTING COLLECTIE DE STADSHOF JAARVERSLAG 2013
Johnson Weree, (Liberia/NL) Aangekocht van kunstenaar.
z.t. (Truck), 2013, tekening mixed media op papier, 32,5 x 50cm.
1
Stichting Collectie De Stadshof Bestuurssecretariaat: drs. Frans Smolders Groenestraat 344, 6531 JC Nijmegen Postbus 14012, 3508 SB Utrecht
[email protected] www.collectiedestadshof.nl
2
Vooraf De Nederlandse Stichting Collectie De Stadshof (hierna ‘de stichting’) verzamelt en bevordert al bijna 30 jaar ‘outsiderkunst’, kunstwerken die gemaakt zijn buiten het officiële kunstcircuit, om ze ter beschikking te stellen voor museale en studiedoeleinden.1 De collectie was in de jaren ’90 tentoongesteld in Museum De Stadshof te Zwolle, en is sinds 2002 in langdurig bruikleen bij het Museum Dr. Guislain in Gent. Stichting Collectie De Stadshof organiseert regelmatig exposities uit de omvangrijke verzameling (ca. 7000 werken) op andere kunstlocaties. De statutaire doelstelling en feitelijke werkzaamheden van de stichting komen volledig overeen. Met de werkzaamheden van de stichting wordt het algemeen belang gediend. De stichting geniet sinds 1995 erkenning als ‘algemeen nut beogende instelling’, is in 2009 door de fiscus gecontroleerd en goed bevonden, en is per 1 januari 2012 aangemerkt als een Culturele ANBI, d.w.z. dat de stichting voor minstens 90% het algemeen belang dient, meer specifiek op cultureel gebied.
1. Bestuur en organisatie Het bestuur bestaat uit vijf leden. Er is sprake van een onbezoldigd bestuur, waarvan de leden een grote inhoudelijke betrokkenheid hebben bij de outsiderkunst, het kunstonderwijs en onderzoek. In 2013 heeft een wisseling in het bestuur plaatsgevonden: Marianne Kooijman, trad vanwege gezondheidsredenen af als bestuurslid, en Falco Houwer, nam afscheid als vaste adviseur, vanwege drukke werkzaamheden. Elly Agterberg trad aan per 1 november 2013, als beoogd penningmeester vanaf januari 2014. Het bestuur heeft in 2013 vier keer vergaderd, steeds in Utrecht. Het jaarlijkse gezamenlijke bestuurlijke overleg met Museum Dr. Guislain in Gent kon geen doorgang vinden. Regelmatig werden lopende zaken rechtstreeks met directie en medewerkers van Museum Dr. Guislain besproken. De samenstelling van het bestuur was eind 2013 als volgt: Dr. J.P. (Jos) ten Berge, voorzitter Drs. F.J. (Frans) Smolders, secretaris-penningmeester E.M. (Liesbeth) Reith, lid D. (Daan) van Beek, lid E. (Elly) Agterberg, lid
2. De werkzaamheden van de stichting 1
De Stadshof beschouwt outsiderkunstenaars als een categorie van beeldende kunstenaars met verbeeldingskracht en artistiek talent, aantoonbaar bezeten van een drang tot zeer persoonlijke expressie, niet gestuurd door de buitenwereld, de kunstmarkt, de kunstgeschiedenis, de contemporaine kunst of andere outsiders. Het oeuvre van iedere kunstenaar kan niet anders dan als een in zichzelf besloten schepping worden opgevat. Qua stijl, inhoud en materiaalgebruik past het werk meestal niet in conventionele kunstkaders (van volkskunst tot avant-garde). De maker noemt zichzelf geen outsider en alleen dan kunstenaar wanneer hem dat door anderen wordt ingegeven. En hij is bepaald niet altijd blij met zijn ‘ontdekking’ omdat ongewenste aandacht van buiten hem van zijn werk afhoudt. De outsiderkunst is eerder een uiting van de homo ludens, die bewijst dat ook buiten kunstopleiding en kunstgeschiedenis artistiek hoogstaande kunst wordt gemaakt.
3
•
Vorming en instandhouding van de collectie, incl. bibliotheek en documentatie Hoewel de stichting sinds 2010 beschikt over een aankoopbudget, is collectieuitbreiding nog steeds primair een zaak van schenkingen en bruiklenen van kunstenaars en particuliere verzamelaars. De stichting ontving een royale schenking van 14 werken uit de collectie Jack Koppel en Hen Boekhout: van de Braziliaanse naïeve schilders Ivonaldo (6x), Jose Saboia (3x), Jose de Freitas (1x) en Neutro Freitas de Andrade (3x). En van de Serviër Dobrosav Milosevic een schilderij van een boerentafereel. In 2013 werd ook opnieuw een kleurrijke sculptuur Jemanjá van papier-maché door Luiz Figueiredo geschonken, uit de verzameling van Piet Slijkerman. Verder werd een schenking gedaan van vijf werken van Nancy Fruin, door de 90-jarige kunstenares uit Schiedam zelf. Van de kunstenaar Jan Kervezee kon een werk aan de collectie worden toegevoegd, dankzij een bruikleen van Jos ten Berge. Aangekocht werden: Johnson Weree, een aanvulling met twee portretten, verder drie trucks. Karin Zalin, een wandkleed over Venetië, via G. Belgraver. Paula Sluiter, een kleine prent, van een particulier. Jaber, twee schilderingen op doek: Latinous en Le patron.
•
Toezicht en advies m.b.t. het hoofdbruikleen aan Museum Dr. Guislain In het kader van de voorbereidingen van een collectiecatalogus wordt al sinds medio 2010 in Museum Dr. Guislain depotonderzoek gedaan naar de Stadshofcollectie, door Frans Smolders en Liesbeth Reith. Ook in 2013 werden weer vele kunstwerken aan inspectie onderworpen. Hieruit voort vloeit een omvangrijk Behoud- en Beheerproject voort, waarbinnen tientallen werken per jaar worden geconserveerd en gerestaureerd. Restauratie bleek nodig van enkele geschilderde landschappen van S.W. Glastra. Bij het uitlijsten bleken de omslagranden te zijn vergaan, vermoedelijk door waterschade die al ontstaan is in het atelier van Glastra zelf. Marlies Frentz heeft de restauratie op deskundige wijze uitgevoerd. Scheurtjes en rafels in werken op papier werden gerepareerd: tekeningen van Aaltje Dammer (5x) en Anoniem (Plokker-Surrealist 4x), en Gaston Mouly (2x). Van S.W. Glastra werden alle pasteuze werken schoongemaakt, plus de spieramen vernieuwd of versterkt, plus een schoonmaakbeurt (en soms vernieuwing) van alle door Glastra zelfgemaakte schilderijlijsten. Jon Serls bokkenrijder bleek een slechte hechting te hebben van de verflaag. Uit conservatorische redenen werden kwetsbare werken ingelijst, zoals Brooklyn Bridge, Zagreb, Zonder titel en Urbanisme et Architecture van Willem van Genk.
4
•
Beoordelen van bruikleenaanvragen door derden Het bestuur heeft Museum Dr. Guislain toestemming gegeven werken uit de collectie uit te lenen ten behoeve van de volgende exposities: Loss of Control II, Musée Félicien Rops te Namen, 26-01 t/m 05-05-2013; werk van Michel Nedjar. Verborgen Schoonheid uit Rusland, Dolhuys, Haarlem, 26-03 t/m 28-07-2013, met bruikleen van schilderijen van Pavel Leonov uit Collectie De Stadshof. Raw Vision, Halle Saint Pierre, Parijs, 17-09-2013 t/m 15-08-2014; werken van Pavel Leonov, Willem van Genk, Donald Pass, Johann Korec en August Walla. Champ brodé, Geborduurd veld, in Art & Marges Musée, Brussel, 20-09-2013 t/m 1901-2014; van S.W. Glastra een paar textiele werken in bruikleen. Middle Gate Geel ‘13, Geel, 29-09-2013 t/m 19-01-2014. Tentoonstelling van curator Jan Hoet over de complexe en veelgelaagde relatie tussen mythe, psychiatrie en kunst. Met Stadshof-bruiklenen Willem van Genk, S.W. Glastra, Michel Nedjar, Theo en Marc Lamy. In New York opende op 26 september 2013 de expositie Rosemarie Koczÿ. Art as Witness, in Queensborough Community College (QCC) Art Gallery van The City University of New York. Daarin zijn een vijftiental grote schilderingen uit de serie Standing Man uit Collectie De Stadshof opgenomen. Met publicatie I Weave You A Shroud, vol. III.
•
Contacten (potentiële) samenwerkingspartners Oktober 2013 hebben Liesbeth Reith en Frans Smolders in Parijs de Outsider Art Fair bezocht ter versteviging en uitbreiding van het netwerk van Collectie De Stadshof. Het heeft geleid tot een definitieve afspraak over een grote expositie op beide verdiepingen van de Halle Saint Pierre, opening in september 2014. Reith en Smolders bezochten musea in Bazel, Sankt Gallen en Lausanne. En in Venetië de biënnale-presentatie van het Londons Museum of Everything.
•
Exposities inhoudelijk voorbereiden, bij voorkeur in de context van beeldende kunst. De nieuwe vaste expositie outsiderkunst in Museum Dr. Guislain is tegelijkertijd met de thema-expositie 'Oorlog en Trauma' geopend (01-11-2013 – 30-06-2014), waar enkele werken deel uitmaken van deze thematentoonstelling. Sous le vent de l’art brut 2. Collection De Stadshof, in de Halle Saint Pierre, Parijs. Opening in najaar 2014. Met een catalogus in het Frans en Engels.
5
Impressie van de tentoonstelling Raw Vision in Halle Saint Pierre, Parijs, o.a. met Trolleybussen van Stadshof-kunstenaar Willem van Genk.
•
Aanleveren van tijdschriftartikelen, catalogi en boekbijdragen. Frans Smolders en Liesbeth Reith publiceerden het artikel Jaber. Grand seigneur of the streets, in het themanummer ‘Street Art’ van Out of Art, mei 2013.
•
Zichtbaarheidscampagne / grote projecten In het Beleidsplan 2010-2014 werden een drietal grote projecten geformuleerd binnen een uitgebreide zichtbaarheidscampagne: een collectieboek, een uitgebreide website en een reizende expositie. Het werk aan het collectieboek en de website zijn in 2013 voortgezet. Ondertussen werd intensief toegewerkt naar een eerste grote presentatie van de collectie in het buitenland. En met succes: in de serie ‘Sous le vent de l’art brut’ krijgt Collectie De Stadshof de gelegenheid zich te presenteren in de Halle Saint Pierre in Parijs. De omvangrijke tentoonstelling zal ruim 300 werken van veertig kunstenaars gaan omvatten, herfst 2014. Met een catalogus in het Frans en Engels. Dit betekent een belangrijke stap voor internationale erkenning van deze veel te onbekende Nederlandse culturele parel. www.hallesaintpierre.org Vanaf juni 2013 werd Frans Smolders als full time conservator hiervoor aangesteld door Stg Maaike Koelemeij-Postma, en gedelegeerd bij Stg Collectie De Stadshof. De conservator wordt bijgestaan door een redactieraad en een verwervingscommissie. Voor deze grote expositie zullen vele kunstwerken uit het depot worden geïnspecteerd, gefotografeerd, geconserveerd, waar nodig gerestaureerd, ingelijst of op andere wijze expositieklaar worden gemaakt. In de begroting is een budget vastgesteld voor deze kwaliteitsimpuls. Uitgeverij Lecturis in Eindhoven zal het collectieboek publiceren in 2014. Onder de titel Solitary Creations. Deze publicatie is gedacht als een belangrijk instrument voor Stichting Collectie De Stadshof om draagvlak te winnen voor deze bijzondere kunstcollectie. Het boek zal een inkijk bieden in de artistieke werelden van een vijftigtal belangrijke kunstenaars uit de collectie. Inleidende artikelen zullen de 6
geschiedenis van de collectie schetsen en de receptiegeschiedenis van naïeve kunst, outsiderkunst, art brut en aanverwante kunst in Nederland in kaart brengen. De website www.collectiedestadshof.nl is opgezet in samenwerking met Buro Jonas Vorwerk uit Rotterdam. De website, gelanceerd in maart 2011, bevat inmiddels werk van een honderdzestig kunstenaars uit de Stadshofverzameling en zal steeds verder worden uitgebouwd. Bezoekers kunnen zich abonneren op een Nieuwsbrief.
Karin Zalin (USA 1951/Venetië), z.t., z.j. (2013), textiel, afm. 140 x 92 cm, verwerving via G.Belgraver.
7
3. Financiën Dankzij een legaat aan de Stichting Museum voor Naïeve Kunst, waarvan de Stadshof rechtsopvolger is, is een gunstiger financiële situatie ontstaan dan in de tien voorafgaande jaren. De stichting investeert sindsdien in de collectie door de voorbereiding van exposities, door conservering en restauratiewerkzaamheden, en in een grotere zichtbaarheid en bekendheid van de verzameling outsiderkunst. De kosten zitten verder in onderzoek voor en samenstelling van het collectieboek, en in de vervaardiging van promotiematerialen (website, relatiebeheer). Steeds selectiever wordt geld uitgegeven aan verwervingen van kunstwerken. Er vond in de verslagperiode alleen actieve fondsenwerving plaats door aansluiting bij Stichting Geef Gratis om collectief met andere goede doelen geld in te zamelen. Om een zorgvuldig beheer en effectieve besteding van de financiën te waarborgen werd in 2011 een steunstichting opgericht: Stichting Maaike Koelemeij-Postma, die op afroep schenkingen doet en een conservator delegeert. De financiële jaarcijfers over 2013: opnieuw werden er grote investeringen in de collectie gedaan nl. €54.894,33 De steunstichting Maaike Koelemeij-Postma fourneerde €71.030,- op basis van de vastgestelde jaarbegroting. Het resultaat is derhalve €16.136,Zie Jaarrekening 2013. 30 juni 2014 Frans Smolders, Secretaris van het Bestuur Stichting Collectie De Stadshof
8
