Stichting Certificaat Ondernemerschap
Examen Financieel management MKB Maandag, 20 juni 2011
Dit examen bestaat uit 9 pagina’s inclusief voorblad en 4 bijlagen De beschikbare tijd is 2 uur (120 minuten) In totaal kunnen voor het examen 100 punten worden behaald 55 punten of meer geeft een voldoende
1
“De Gouden Troschrysant” Johannes Maria de Roos heeft een glastuinbouwbedrijf waar hij voor de Nederlandse markt en de export naar Duitsland en Amerika diverse traditionele variëteiten troschrysanten (bloemen) produceert. Dit snijbloemenbedrijf heeft hij van zijn familie overgenomen. Op 23 jarige leeftijd, na een gedegen tuinbouwopleiding, is hij direct gaan werken bij zijn vader in het bedrijf. Hierna is, via de vorming van een VOF met zijn vader, Johannes mede-eigenaar van het glastuinbouwbedrijf geworden. Na 10 jaar samenwerking met zijn vader heeft hij het bedrijf 25 jaar geleden mogen overnemen. Op een studiereis naar Polen heeft hij zijn vrouw Zytka Kowalski ontmoet. Nu is hij 63 jaar en geen van de drie kinderen (18, 20 en 24 jaar) wil het bedrijf overnemen en voortzetten. Na 40 jaar hard te hebben gewerkt, wil hij het bedrijf op korte termijn verkopen. Het bedrijf bestaat uit een 20.000 m2 (2 ha) groot kassencomplex en nog 5.000 m2 erf, waarop de bijgebouwen, een waterbassin en het woonhuis staan. De moderniteit van de bedrijfsgebouwen loopt wel achteruit door het uitstellen van renovatie- en vervangingsinvesteringen de laatste jaren. Johannes, onderhoudt voornamelijk zelf de contacten met zijn afnemers, toeleveranciers en collega snijbloemproducenten. Hij neemt als eigenaar ook de strategische bedrijfsbeslissingen. Zijn vrouw Zytka werkt voor 0,5 fte mee in het bedrijf en staat niet op de loonlijst. Zij doet voornamelijk de personeelszaken en de bedrijfsadministratie. De jongste broer van zijn vrouw, Jacek Kowalski, is de bedrijfsleider/ meewerkend voorman in het bedrijf. Hij staat voor 1 fte op de loonlijst. Hiernaast zijn er 4 fte aan productiemedewerkers in vaste dienst. Tijdens piekperiodes in de kas wordt het aantal medewerkers tijdelijk uitgebreid via een uitzendbureau. Omgerekend op jaarbasis betreft dit 2 fte aan “losse” arbeid. Naast leeftijd speelt er ook nog een andere reden dat Johannes wil stoppen. De laatste jaren kan hij moeizaam zijn toeleveranciers betalen en is er geen financiële ruimte voor investeringen. Verder kwam ook nog de bank met de volgende branchevisie: (hieronder een korte samenvatting). Trends en ontwikkelingen Sierteelt onder glas (AMRAB bank) Kenmerkend voor de bedrijfsstructuur van de sierteelt onder glas is schaalvergroting. Export is de belangrijkste pijler. In 2008 en 2009 is de jaarlijkse trend van export groei echter onderbroken. De belangrijke afzetmarkten kregen last van de kredietcrisis. Terwijl bovendien op de Nederlandse afzet markten ook nog concurrentie van telers uit Afrika toenam. Ook de consument hield de hand op de knip, waardoor er een productieoverschot was met dalende prijzen. Visie voor de toekomst Vooral de grote bedrijven hebben, door middel van schaalvergroting, een efficiëntere inzet van arbeid en kapitaal. Hierdoor hebben ze een lagere kostprijs. Ook specialiteiten en noviteiten blijven belangrijk bij de assortimentskeuze van de telers. De ondernemers die meer met elkaar benchmarken en een vorm van franchising opstarten, hebben goede mogelijkheden om meer uit de markt te halen. Glastuinders die elkaars kracht (h)erkennen en bundelen, zijn de bedrijven met toekomst.
2
Op basis van deze branche visie, die de heer De Roos overigens deelt, weet hij dat hij met zijn persoonlijke capaciteiten en huidige financiële situatie hieraan niet (meer) kan voldoen. Een reden te meer voor hem om nu het bedrijf te verkopen, en over te doen aan een jonge en ambitieuze kapitaalkrachtige ondernemer met frisse nieuwe ideeën. Het onroerend goed (kas, bedrijfsgebouwen, woning en ondergrond) is getaxeerd tegen een vrije verkoopwaarde voor € 1.200.000,-. De roerende zaken zijn door de taxateur gewaardeerd gelijk aan de balanswaarde. Zijn zwager en bedrijfsleider Jacek Kowalski wil graag proberen met enkele vaste medewerkers het bedrijf over te nemen en zelfstandig voor te zetten. Echter ook een collega sierteler onder glas heeft belangstelling getoond voor overname. De heer en mevrouw De Roos willen na de bedrijfsbeëindiging graag een nieuw kopen in de stad Delft en de komende jaren regelmatig over de wereld reizen. Ook hebben zij tot hun 65e geld nodig ter overbrugging tot hun pensioen- en AOW-uitkering. De verkoopwaarde van het bedrijf zal dan ook meer dan € 1.000.000,- moeten bedragen. Voor de beoordeling van “De Gouden Troschrysant” zijn verder de volgende gegevens van belang: De basis voor het gewaardeerd ondernemersloon(GOL) is in deze branche € 50.000,- per jaar/per fte, de GOL van een meewerkend partner in het bedrijf op € 25.000,- per jaar/per fte. Voor de berekening van het bedrijfseconomisch resultaat wordt de vergoeding voor het eigen vermogen voor dit bedrijf gesteld op 5% over het saldo aan het begin van het boekjaar. Het BTW-percentage is 6%. Alle aan- en verkopen van het bedrijf gebeuren op rekening. De maximale verstrekkingsnorm (financiering) op basis van onderpand in de vorm van onroerend goed door de bank is 80% van de vrije verkoopwaarde.
Branche informatie Snijbloemenbedrijven (bron CBS) Aantal Chrysanten bedrijven (bloemkwekerijgewassen onder glas) en verdeling in omvang Totaal 0-1 ha 1-2 ha > 2 ha omvang 2007 304 42% 22% 36% v/d bedrijven 2008 275 41% 21% 38% v/d bedrijven 2009 225 37% 20% 43% v/d bedrijven Branche cijfers Gemiddelde oppervlakte sierteeltbedrijven onder glas 1,8 ha 2009 (18.000 m2) Aantal FTE per bedrijf inclusief ondernemer(s) 2008 8,97 fte 2009 8,56 fte Solvabiliteit 2008 45% 2009 41% Omzet per fte (inclusief ondernemers) 2008 € 107.000 2009 € 96.600 Brutowinst per fte (incl. ondernemers) 2008 € 48.500 2009 € 39.900 Loonvoet per fte 2008 € 26.400 2009 € 25.700 Crediteurentermijn 2008 85 dagen 2009 91 dagen
3
VRAGEN Vraag 1 In de branchevisie van de financier worden 2 begrippen genoemd die mogelijkheden bieden om meer uit de markt te halen. Leg uit/verklaar wat is: a. benchmarken (4 pnt) b. franchising (4 pnt) Vraag 2 a. Welke ondernemingsvorm heeft de onderneming volgens u. Motiveer uw antwoord aan de hand van posten op de jaarrekening. (4 pnt) b. Noem 3 nadelen van deze ondernemingsvorm. (6 pnt) c. Indien Jacek Kowalski de ondernemer/eigenaar uitkoopt bij een mogelijke bedrijfsovername is er dan sprake van management buy out of van management buy in? (4 pnt) Vraag 3 a. Het eigen vermogen is in 2009 afgenomen van € 942.300,- (1 januari) tot € 797.400,- (31 december). Verklaar aan de hand van een korte berekening hoe deze afname tot stand is gekomen. (4 pnt) b. Ook de liquiditeit is in 2009 sterk onder druk komen te staan. Geef een drietal oorzaken van de afname van de liquide middelen (geen berekening). (6 pnt) Vraag 4 a. Johannes heeft het gevoel dat hij het steeds moeilijker heeft om aan zijn financiële verplichtingen op korte termijn te voldoen. Bevestigt de current ratio zijn gevoel? Bereken hiertoe de current ratio per 31 december 2008 en per 31 december 2009 en geef hierover een oordeel. (4 pnt) b. De crediteurentermijn is hierbij ook een indicatie. Bereken de crediteurentermijn in dagen voor het boekjaar 2008 en het boekjaar 2009 en geef hierover uw oordeel. (6 pnt) c. De crediteurentermijn is in 2009 sterk afgenomen door betaling van de schulden (afname saldo crediteuren). Geef aan de hand van de jaarrekening een drietal mogelijke bronnen hoe de ondernemer dat gefinancierd heeft? (6 pnt) d. Noem twee risico’s/gevolgen voor een onderneming van een zeer lange betalingstermijn aan zijn toeleveranciers /crediteuren. (4 pnt) e. Handelscrediteuren zijn bij een faillissement van een onderneming “concurrerende schuldeisers”. Noem een tweetal ‘schuldeisers’ die bij de verdeling van de boedel voorgaan? (4 pnt) Vraag 5 Als zwager Jacek Kowalski voor een financieringsaanvraag voor de bedrijfsovername naar een bank gaat, zal de financier eerst een quick scan maken. Dit om een eerste indruk te krijgen van de onderneming en de (nieuwe) ondernemer. a. Noem vijf belangrijke beoordelingspunten uit deze quick scan waarop de bank haar oordeel baseert bij een kredietaanvraag. (5 pnt) b. Bereken van de onderneming de solvabiliteit over boekjaar 2008 en 2009. (4 pnt) c. Geef een oordeel over de solvabiliteit. Vindt u deze goed, gemiddeld of slecht en waarom? Motiveer uw antwoord. (4 pnt)
4
Vraag 6 Een externe partij is ook geïnteresseerd in aankoop van deze onderneming. Hiervoor wil deze eerst een zgn. due dilligence-onderzoek laten doen. Verder wil deze partij ook nog enkele andere kengetallen beoordelen en het bedrijfseconomisch resultaat van de onderneming weten voordat zij een bod uitbrengt. a. Wat is een due dilligence-onderzoek en door wie wordt dit meestal uitgevoerd? (4 pnt) b. Bereken brutowinst per fte over 2008 en 2009. Geef hierover uw oordeel. (5 pnt) c. Bereken het bedrijfseconomische resultaat over 2009 van deze onderneming. (8 pnt) Vraag 7 De bank wil de bedrijfsovername door Jacek na de quick scan wel financieren op basis van de aanwezige zekerheden ten aanzien van de over te nemen activa in het sierteeltbedrijf. Zeker, omdat zus Zytka bereid is haar lening aan het bedrijf (zie balans: achtergestelde familielening) na de overname aan Jacek ter beschikking te stellen. Hoeveel eigen vermogen moet Jacek Kowalski zelf inbrengen als hij het bedrijf overneemt tegen de getaxeerde waarde (= balanswaarde + stille reserves). Houdt hierbij rekening met de maximale financiering door de bank op basis van de mogelijke zekerheden in het bedrijf. Neem voor deze berekening de eindbalans van 2009 als uitgangspunt. (14 pnt)
EINDE EXAMEN
5
