Stemmingsstoornissen Els Ronsse Polikliniek PC Guislain Psysense Oc br ebergiste www.psysense.be
Inleiding Stemmingsstoornissen bij V.G. zijn veel meer dan stoornissen in de stemming, ook in • cognitie • motivatie • gedrag • angstregulatie • agressieregulatie • persoonlijkheid •.....
Types van stemmingsstoornissen • unipolaire vs. bipolaire stemmingsstoornissen • continuüm van stoornissen ipv aparte categorieën dysthyme stoornis depressie manie bipolaire stoornis rapid cycling stoornis
Prevalentie • Došen (2001): 15 à 20% van alle V.G. (tgo 5 à 12% (♂) 10 à 25 (♀) van de totale populatie) Conclusies: • V.G. zijn meer 'at risk' dan niet gehandicapten voor het ontwikkelen van depressie en dysthymie • idem als bij niet-gehandicapten populatie: °bipolaire stoornissen °man : vrouw verhouding, nl 1 : 2 °familiaire component
Waarom allicht onderdiagnosticering bij V.G. ?
• • • • •
minder uitdrukkingsvermogen a-typische symptomatologie maskering van onderliggende problemen moeilijke differentiaaldiagnose (verkeerde) overtuiging: depressies pas mogelijk vanaf O.L. 4 jaar • dikwijls erg uitgestelde reacties op trauma en verlies • bijwerkingen van neuroleptica
Hoe diagnosticeren ?
• • • • •
observatie door dagdagelijkse verzorgers: verschil met vroeger ontwikkelingsanamnese vragenlijsten, schalen goed somatisch onderzoek interdisciplinair en holistisch
Etiologie: kwetsbaarheid en beperkte draagkracht
A. B. C. D. E. F.
Biologisch-genetische factoren Ontwikkelingsfactoren: voortdurend iets (net) niet halen Chronische stress Sociale deprivatie Affectief verlies Combinatie van verschillende factoren
Symptomen van ontwikkelingsdepressie of chronische dysthyme stoornis bij V.G. • komt allicht het meest voor, maar zeer sluipend en
verdoken • ontstaan in de vroege kinder- of adolescentie leeftijd • discrepantie tss. cognitieve en socio-emotionele ontwikkeling of discrepantie binnen socio-emotionele ontwikkeling • gedragsproblemen (bv. plotse agressie-buien en nadien groot schuldgevoel) • passiviteit, verlegenheid, teruggetrokkenheid • faalangst
•« affecthonger »; « affectieve leegte »; • sombere stemming • separatie-angst • zwakke schoolprestaties • uitgesproken afhankelijk van belangrijke anderen • super-aangepast ; ‘secondary handicap’ ; aangeleerde hulpeloosheid • soms echte depressieve inzinkingen in stress-situaties
Symptomen van depressie bij V.G. • Algemeen: te vergelijken met kinderen, eerder agitatie, irritatie, minder geverbaliseerd.
• Gedragsapsecten van depressieve symptomen V.G. (Sovner, Hurley en Lowry, 1990) 1. Depressieve stemming, geïrriteerdheid, agitatie 2. Afgenomen interesse / plezier 3. Regressie in zelfverzorging 4. Verminderde cognitie 5. Verstoord slaappatroon 6. Problemen met gewicht / eetlust 7. Psychomotore traagheid / vermoeidheid 8. Gevoelens van waardeloosheid 9. Erg bezig zijn met dood of zelfbeschadiging 10. Aspecifieke gedragsproblemen
bij
Symptomen van depressie volgens ontwikkelingsniveau (Do (Doššen, en, 2001): Licht V.G.
Matig V.G.
Ernstig V.G.
Neerslachtigheid
Verdriet
Ontstemming
Gedragsstoornissen
Agressie
ZVG
Negatief zelfgevoel
Irritatie
Impulsiviteit
Oververmoeidheid
Verlies van initiatief
Teruggetrokkenheid
Suïcidale neigingen
Praten over dood
?
Schuldgevoel
Angsten
Paniekaanvallen
Fysiologische stoornissen
Fysiologische stoornissen
Fysiologische stoornissen
Negativisme
Dwangmatigheid
Rituelen
Hallucinaties
Hallucinaties
katatonie
Kenmerken van depressie volgens niveau van sociaal--emotionele ontwikkeling (Do sociaal (Doš šen, en, 2001):
homeostase
psychotische kenmerken, ZVG
hechting
depressieve kenmerken, regressie, (separatie-)angsten, agressie t.o.v. emotioneel belangrijke figuren
individuatie
negativisme, gedragsproblemen, paranoia
identificatie
negatief zelfgevoel, schuldgevoel, sociale angsten
Symptomen van bipolaire stoornissen bij V.G., meer bepaald de gedragscomponenten van manische symptomen (Sovner, Hurley en Lowry, 1990)
• Eufore, verhoogde of snel geïrriteerde stemming • Verhoogde zelfwaardering, grandiositeit • Slaapproblemen • Spraakproblemen • Cognitieve problemaen • Aandachtsstoornissen • Psychomotore agitatie • Interesse problemen • Regressie in zelfverzorging • Aspecifieke gedragsproblemen
Stemmingsstoornissen bij mensen met syndroom van Down (naar o.m. G.J. Verberne) • Algemeen: meer voorkomend, o.m. door verhoogde kans op zien/horen en op schildklierafwijkingen
slecht
• Symptomatologie: zie hoger + sterke achteruitgang ADL weinig 'talige' symptomen (tenzij mutisme) veel vitale symptomen: bv. anorexie en gedragssymptomen
• Verloop: onset tss. 16 en 3O jaar: ("verloren kinderparadijs") periode van zich groot houden, toch agressie-'lekjes' vervolg: crash, agressie uitputting en uitstoting vervolg: stil worden, vereenzamen, toename dwangmatigheden vervolg: meer vitale symptomen
SYNDROOM VAN DOWN (overgenomen van Karel De Corte, 2004) SCHEMATISCHE BEELDVORMING
Lastige differentiaaldiagnostiek van depressie met dementie en rouw
Behandeling van depressie bij V.G.
• • • • •
(mono)farmacotherapie overvragen vermijden communicatie verhelderen nabijheid geven zonder op hun vel te zitten vereenvoudiging werk of dagbesteding maar wel zinvol houden • aansluiten bij vroegere hobby’s of interessen • vaste begeleider als hulp-ego • reken op traag herstel en terugval
