1 SteenkoolgaS uit de achterhoek een vergissing?2 hoezo SteenkoolgaS? eind 2009: Concessie voor exploratie verleend aan Australische maatschappij Quee...
eind 2009: Concessie voor exploratie verleend aan Australische maatschappij Queensland Gas Co. Queensland is eigendom van BG (British Gas) Group
Waar zit het SteenkoolgaS ? Diepte top Carboon 500-1000 m 1000-1500 m 1500-2000 m Dalfsen
Ommen
Twenterand Tubbergen
Dinkelland
Heerde OlstWijhe
Hellendoorn
Raalte
Wierden
Almelo Losser Oldenzaal
Borne
Epe Rijssen-Holten
Hengelo
Deventer Hof van Twente Enschede Voorst
Apeldoorn
Lochem
steenkool laag
Haaksbergen Zutphen Brummen
Rozendaal Rheden Arnhem
Berkelland
Concessiegrens Queensland
Bronckhorst Doesburg
Groenlo Winterswijk
Zevenaar Doetinchem
Westervoort Duiven Lingewaard Ubbergen Nijmegen
Montferland
Rijnwaarden Millingen
Aalten Oude IJsselstreek
Bovenkant van het Carboon (afzettingen met steenkoollagen) in meters onder het oppervlak
'onconventioneel' gaS aardgas = methaan = steenkoolgas = CH4
conventioneel gas (Groningen) Het gas heeft zich verzameld in poreus gesteente en is makkelijk te winnen
schalie (ondoorlatend) gas gas
steenkool
onconventioneel gas (Brabant, Graafschap) Het gas zit is ondoorlatend gesteente en kan alleen met veel boringen gewonnen worden - meerdere boringen per vierkante kilometer
schalie zandsteen (poreus)
steenkool
SteenkoolgaS Winning 1. Boren - vertikaal / horizontaal 2. Oppompen water met gas Pomp: Ja-knikker Water uit steenkool is vervuild
SteenkoolgaS Winning 3. “Fracking” (Hydraulic fracturing) Om het gesteente open te breken wordt onder hoge druk water in de boorput gepompt
toevoeging van soms giftige chemische stoffen aan het water
Fracking installatie USA
SteenkoolgaS Winning 3. Verbetering van opbrengst door koolzuurgas in de steenkoollaag te pompen (combinatie met CO2 opslag - ECBM = enhanced coalbed methane) uitwisseling 1-3 moleculen CO2 voor 1 molecuul CH4 Probleem: aanleg hoge druk leidingen voor CO2
gevolgen voor de omgeving Veel ruimte nodig Aantasting natuur en landschap meerdere locaties per vierkanteBlack kilometer Warrior Basin, Alabama 1 locatie = 1 voetbalveld
Lawaai tot 100 dB, dag en nacht, vele maanden lang Veel vrachtverkeer: 4 vrachtwagens per dag per locatie, soms meer, aanleg toegangswegen
Veel vervuild water, zeer hoog verbruik van water Kans op calamiteiten: lozingen vervuild water, lekkages gas Groot aantal locaties: kans ook groot dat er iets fout gaat (uit Australië worden diverse ongelukken met boringen van Queensland gemeld)
de effecten op onze Woonomgeving 3 boorlokaties per vierkante kilometer met aan- en afvoerwegen voor veel zwaar vrachtverkeer verbonden met een netwerk van gasleidingen
gevolgen voor de omgeving Steenkoolgas in de VS: heel veel boorputten Black Warrior Basin, Alabama
Powder river basin, Wyoming
Water Water uit de steenkoollagen: - grote hoeveelheden - zout - vervuild met koolwaterstoffen, soms zwavelhoudend - ijzer, mangaan, zware metalen - kans op radioactiviteit - water voor fracking: giftige toevoegingen mogelijk Voorgestelde oplossing: Lozing in zandlaag op ca 500 m diepte Kan dit in ondieper grondwater terecht komen?
fracking Milieu risico's fracking vloeistof:
- kan giftige stoffen bevatten - veel zwaar transport met tankwagens - kan het ondiepere grondwater vervuilen door lekkages - kans op lichte aardbevingen en schade (rapport KNMI/TNO) - fracking technieken voor onconventioneel gas zijn nieuw (hogere druk)
faBel: SteenkoolgaS iS goed voor de economie Verdienen we iets met steenkoolgas? Er moet geld bij volgens rapport Provincie!
Kosten en baten van een pilot project by Het Joppe slechts 75% van de kosten gedekt door de gasopbrengst bij hoge gasprijs uit 2007
economie Economische waarde van het gas sterk overdreven - Krantenberichten: “4 x Slochteren” - Wetenschap (artikel Netherlands Journal Geosciences 2011): Slochteren veld voor productie begon Technisch winbaar onconventioneel gas = 3.5% van Slochteren Steenkoolgas Achterhoek
2875 miljard m3 100 miljard m3 0.4% Slochteren
VS: Gasreserves sterk overdreven
economie
Landgoed 't Joppe (mogelijke proeflocatie): voor velen een mooi gebied om te ontspannen na een week hard werken verschillende ondernemers profiteren hiervan
Natuur is ook economisch belangrijk!
nog meer economie IJssellijn...... Wegenaanleg.....
Gaswinning is niet de enige aanslag op onze woonomgeving Maar wel de genadeslag!
De gevolgen voor huizenprijzen laten zich raden
faBel: Wetgeving BeSchermt onS tegen amerikaanSe toeStanden USA: Grote gebieden met gaswinning uit steenkool en schalie veel verontreiniging van grondwater en lekkages van gas naar gondwater
...... Maar wij hebben toch goede milieuwetten, dat kan bij ons toch niet ? wetgeving hangt af van de politieke waan van de dag! In de USA zijn de gaswinners door de regering-Bush uitgezonderd van milieuwetten ook Nederlandse wetgeving laat veel open
kWaliteit toezicht in nederland Toezichthouder Nederland: Staatstoezicht op de Mijnen - Niet onafhankelijk (in handen van financieel belanghebbende organisatie) - Onderbemand (zeker als het aantal borigen zo sterk toeneemt) - Slachtoffer van bezuinigingen
strategienota uit 2006: 'verzelfstandiging is ook onwenselijk in verband met het hele grote financiële belang dat de Staat heeft bij winning',
faBel: SteenkoolgaS iS groen Steenkoolgas gecombineerd met CO2 opslag (ECBM) in theorie : minder broeikasgas in de praktijk : lekkage van methaan (3-8 % van de geproduceerde hoeveelheid) broeikaseffect methaan = 72 tot 105 x CO2 Hierdoor nog steeds netto uitstoot van broeikasgas De techniek is experimenteel, duur (aanleg van een netwerk van CO2 gasleidingen) De regering wil gaswinning NIET combineren met CO2 opslag
Stand van zaken exploratie zegsman BG Group (eigenaar Queensland): - nog geen proefboringen - onderzoek naar maatschappelijke en milieu-aspecten Nu kunnen we nog invloed uitoefenen!
concluSieS Steenkoolgaswinning is een grote vergissing tast natuur, landschap en woonomgeving aan is riskant voor het milieu is NIET klimaatneutraal en is economisch NIET rendabel ZEG NEE TEGEN DE JA-KNIKKERS! www.stopsteenkoolgas.nl
NU KAN HET NOG!
milieu effecten SteenkoolgaS Samengevat Grootschalige industrialisatie van een mooi stuk Nederland met veel natuur Tientallen, misschien honderden boorlokaties met continu draaiend machinepark Veel zwaar verkeer Aanleg van pijpleidingen voor afvoer gewonnen gas Aanleg toegangswegen Opslagbassins of tanks voor winningswater en frackingvloeistof Aanleg van pijpleidingen voor aanvoer van koolzuurgas Gevaar voor water- en luchtverontreiniging Weglekkend fracking vloestof naar grondwater Weglekken winningswater uit steenkool naar grondwater Lekken van gas (explosiegevaar, broeikasgas emissie) Veiligheid Explosiegevaar door gaslekkages en hoge drukken water/koolzuurgas Mogelijkheid van aardbevingen door het grote aantal boorlokaties wordt de kans op een ernstig ongeluk ook groot
Berekening BroeikaSgaSSen Combinatie met CO2 opslag zou klimaatneutraal gas opleveren Methaan is ook een sterk broeikasgas 72-105 x zo sterk als CO2 CO2 opslag: 15 Megaton in 20 jaar (Hamelinck et al, 2002) 15 Mton CO2 opgeborgen in steenkool
-15
Mton CO2
verliezen CH4 tijdens productie 6% = 0.16 ton CH4 , equivalent aan
+17.2
Mton CO2
verbranding gebruikt CH4 levert ook CO2 op
+7.1
Mton CO2
CO2 emissie door boor- en winnings aktiviteiten CO2 emissie door CO2 transport en injectie lekkage CO2 tijdens transport en injectie 5 %
+2.2
Mton CO2
dit levert 2.73 Mton CH4 op (2 moleculen CH4 op 1 CO2)
NETTO BROEIKASGAS EMISSIE: +11.5 Mton CO2 Emissie van broeikasgassen uit de beginfase van gaswinning zonder CO2 opslag is hierin nog niet niet meegerekend!
