Startnotitie Gezondheidsbeleid

Collegevoorstel

Openbaar Onderwerp

Startnotitie Gezondheidsbeleid 2017-2020 Programma

BW-nummer

Zorg & Welzijn Portefeuillehouder

B. Frings Samenvatting

Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr.

Dit jaar loopt het huidige gezondheidsbeleid “Samen gezond verder” af. In bijgevoegde startnotitie geven wij een voorzet voor de nieuwe beleidsperiode 2017-2020. Naast het continueren van de uitvoering van het huidige beleid willen wij aan de hand van een bondige gezondheidsagenda samen met partners in de stad de huidige aanpak verbreden en de aandacht en inzet op preventie vergroten. Wij onderscheiden hierin drie lijnen: samenwerken aan een groene, gezonde stad in beweging, versterken van de integrale aanpak gezondheidsachterstanden en versterken van preventie in de wijkgerichte aanpak.

MO10, Kristine Mourits,2537 Datum ambtelijk voorstel

11 mei 2016 Registratienummer

16.0004343

Ter besluitvorming door het college

1. De Startnotitie Gezondheidsagenda 2017-2020 vast te stellen. 2. De brief aan de Raad over de Startnotitie Gezondheidsagenda 2017-2020 vast te stellen.

Paraaf akkoord

Datum

Paraaf akkoord

Datum

Steller Kristine Mourits


Alleen ter besluitvorming door het College
Actief informeren van de Raad Besluit B&W d.d. 24 mei 2016

X Conform advies  Aanhouden  Anders, nl.

nummer: 3.6

Bestuursagenda

Portefeuillehouder

CVS startnotitie gezondheidsagenda 2017-2020

Collegevoorstel

1

Probleemstelling

Op grond van de Wet Publieke Gezondheid is de gemeente Nijmegen verplicht om elke vier jaar lokaal gezondheidsbeleid vast te stellen. De huidige beleidsperiode van het gezondheidsbeleid ‘Samen gezond verder’ loopt dit jaar af. In bijgevoegde startnotitie geven wij een voorzet voor het beleid voor de periode 2017-2020. Dit doen wij op basis van de gezondheidssituatie in Nijmegen, trends en ontwikkelingen en de stand van zaken van de uitvoering van het huidige gezondheidsbeleid. 2

Juridische aspecten

Het beleidskader Gezondheidsagenda 2017-2020 zal te zijner tijd ter vaststelling worden aangeboden aan de gemeenteraad. 3

Doelstelling

Met deze startnotitie geven wij inzicht in de koers, het proces en de totstandkoming van het nieuwe lokale beleidskader gezondheid. 4

Argumenten

Het aflopen van het huidige gezondheidsbeleid verplicht ons tot het opstellen van een nieuw beleidskader. De startnotitie gezondheidsbeleid 2017-2020 is hierin een eerste stap. 5

Financiën

Dit voorstel heeft geen financiële consequenties. 6

Participatie en Communicatie

De startnotitie gebruiken wij als onderlegger bij de gesprekken met alle partijen in het veld om te komen tot een nieuw beleidskader. Onze gesprekspartners zijn experts op het gebied van gezondheidspreventie, GGZ, armoede en verslaving, betrokken partijen in de stad, inwoners, adviescommissies en de gemeenteraad. 7

Uitvoering en evaluatie

Na vaststelling van deze startnotitie starten wij met de consultatie van onze gesprekspartners. Het streven is om in november 2016 het beleidskader gereed te hebben voor besluitvorming. 8

Risico

Aan dit voorstel zijn geen risico’s verbonden.

Bijlage(n):

Startnotitie Gezondheidsagenda 2017-2020 Brief aan de Raad (nr 16.0004367)

Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling

Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 323 59 92 E-mail [email protected]

Aan de gemeenteraad van Nijmegen

Postbus 9105 6500 HG Nijmegen

Datum

Ons kenmerk

Contactpersoon

24 mei 2016

MO10/16.0004367

Kristine Mourits

Onderwerp

Datum uw brief

Doorkiesnummer

Startnotitie Gezondheidsagenda 2017-2020

(024) 3292537

Geachte leden van de raad,

Hierbij bieden wij u ter informatie de Startnotitie Gezondheidsagenda 2017-2020 aan. Op grond van de Wet Publieke Gezondheid zijn wij verplicht elke vier jaar nieuw gezondheidsbeleid op te stellen. Eind van dit jaar loopt het huidige gezondheidsbeleid ‘Samen gezond verder af’. Ook al stelt de gemeente elke vier jaar een gezondheidsnota vast, dit betekent niet dat er ook iedere vier jaar nieuw beleid geformuleerd moet worden. Gezien de lokale situatie en de landelijke ontwikkelingen is een grote koerswijziging niet gewenst. Wij stellen dan ook voor om geen nieuwe uitgebreide beleidsnota op te stellen, maar een bondige gezondheidsagenda voor de stad. Wij streven er naar om in november 2016 een integraal kader neer te leggen in de vorm van een Nijmeegse gezondheidsagenda, waarin wij de lange termijn doelstelling, zoals het stimuleren van een gezonde leefstijl, het verkleinen van gezondheidsverschillen, creëren van een gezonde leefomgeving opnieuw bekrachtigen. En tevens het belang van het hebben en behouden van een stevige preventiestructuur in de stad onderschrijven. Wij stellen voor de uitvoering van het huidige beleid te continueren en met een gezondheidsagenda 2017-2020 aan te geven waar de komende periode de focus zal liggen. Samen met strategische partners in de stad willen wij de huidige aanpak verbreden en de aandacht en inzet op preventie vergroten. Wij onderscheiden daarin drie lijnen: Lijn 1: Samenwerken aan een groene, gezonde stad in beweging Lijn 2: Versterken integrale aanpak gezondheidsachterstanden Lijn 3: Versterken preventie in de wijkgerichte aanpak De portefeuillehouder Publieke Gezondheid gaat graag met uw raad in gesprek over deze startnotitie. Over of u zich kunt vinden in de lijn van continueren van het huidige beleid en vaststellen van een gezondheidsagenda? Wat u vindt van de uitgangspunten en voorgestelde

www.nijmegen.nl

Brief aan de raad startnotitie gezondheidsagenda 20172020

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling

Vervolgvel

1

lijnen in de startnotitie? Wat zou u nog willen meegeven? Hoe kijkt u aan tegen meer themagericht werken (samen met andere beleidsterreinen) onder het motto groen, gezond en in beweging? En op welke wijze u betrokken wilt blijven bij dit proces? Hoogachtend, College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester,

De Gemeentesecretaris,

drs. H.M.F. Bruls

mr. drs. A.H. van Hout

Bijlage: Startnotitie

www.nijmegen.nl

Brief aan de raad startnotitie gezondheidsagenda 20172020

Nijmeegse Gezondheidsagenda Startnotitie 2017-2020

Datum: 17 mei 2016

1

Inhoud 1.

Aanleiding ....................................................................................................................................... 3

2.

Een agenda voor de komende jaren ............................................................................................... 3 Lijn 1: Samenwerken aan een groene, gezonde stad in beweging ..................................................... 4 Lijn 2: Versterken integrale aanpak gezondheidsachterstanden ....................................................... 8 Lijn 3: Versterken preventie in de wijkgerichte aanpak ..................................................................... 8

3.

Financiën ......................................................................................................................................... 9

4.

Proces .............................................................................................................................................. 9

Bijlage 1: Gezondheid Nijmegen anno 2015 ........................................................................................ 10 Bijlage 2: Stand van zaken uitvoering gezondheidsbeleid .................................................................... 13 Bijlage 3: Trends en ontwikkelingen ..................................................................................................... 17 Bijlage 4 Overzicht continueren beleid ................................................................................................. 19

2

1. Aanleiding De gemeente Nijmegen is op grond van de Wet Publieke Gezondheid verplicht om elke vier jaar lokaal gezondheidsbeleid vast te stellen. Het lokaal gezondheidsbeleid is gericht op collectieve gezondheidspreventie, gezondheidsbevordering en gezondheidsbescherming. Het beleid heeft veel raakvlakken met de Wet maatschappelijke ondersteuning, de Jeugdwet, Zorgverzekeringswet, en de Wet langdurige zorg als het gaat om preventie. De huidige beleidsperiode van het gezondheidsbeleid “Samen gezond verder ” loopt tot eind 2016. In deze startnotitie geven wij een voorzet voor het beleid voor de periode 2017-2020 op basis van de gezondheidssituatie in Nijmegen, trends en ontwikkelingen en de stand van zaken van het huidige gezondheidsbeleid.

2. Een agenda voor de komende jaren Lange adem Ook al stelt de gemeente elke vier jaar een gezondheidsnota vast, betekent dit niet dat er iedere vier jaar nieuw beleid geformuleerd moet worden. Het verbeteren van de volksgezondheid is een langdurig traject, waarvoor een lange adem nodig is. Het gaat om collectief investeren in mens en maatschappij, gedrag en omgeving, waarvan de opbrengsten vaak niet op korte termijn direct zichtbaar zijn. Gezien de lokale situatie (bijlage 1 en 2) en het landelijke beleid (bijlage 3) is een grote koerswijziging van beleid niet gewenst. En daarmee is ook een nieuwe uitgebreide beleidsnota niet logisch. Wij willen, samen met vele partners in de stad, verder bouwen op wat er in de stad al is bereikt. Wij werken op deze manier samen aan een goede en stevige preventiestructuur in de gehele stad, waardoor inwoners in staat worden gesteld om zelf en met en in hun omgeving gezond te kunnen leven en te participeren. Wij stellen dan ook voor om geen nieuwe uitgebreide beleidsnota op te stellen, maar een bondige gezondheidsagenda voor de stad. Met een gezondheidsagenda 2017-2020, onderstrepen wij de lange termijn doelstelling van het stimuleren van een gezonde leefstijl, het verkleinen van gezondheidsverschillen, creëren van een gezonde leefomgeving en het belang van het hebben en behouden van een stevige preventiestructuur in de stad. Wij continueren de uitvoering van het huidige beleid (bijlage 4) en geven met de gezondheidsagenda 2017-2020 aan waar in dit geheel de komende periode de focus zal liggen. Focus 2017-2020: Groen, Gezond en in Beweging Nu de transformatie binnen het sociaal domein in volle gang is, wordt al maar duidelijker dat aandacht voor preventie en gezondheid van groot belang is, maar dat het organiseren van collectieve maatregelen niet vanzelf gaat. Met de gezondheidsagenda 2017-2020 willen wij extra energie en dynamiek creëren om de aandacht te verschuiven van zorg en ziekte naar gezond, gedrag en preventie. Met Positieve Gezondheid als uitgangspunt willen wij onder het motto Groen, Gezond en in Beweging samen met strategische partners in de stad, de huidige aanpak verbreden en de aandacht en inzet op preventie vergroten. Wij willen daarin drie lijnen onderscheiden: Lijn 1: Samenwerken aan een groene, gezonde stad in beweging Lijn 2: Versterken integrale aanpak gezondheidsachterstanden Lijn 3: Versterken preventie in de wijkgerichte aanpak

3

Lijn 1: Samenwerken aan een groene, gezonde stad in beweging Gezondheid gaat steeds minder over ziekten en zorg, maar veel meer om gezond en gedrag en mens en maatschappij. Het gaat niet alleen om fysieke en mentale gesteldheid, maar ook over vitaliteit en welbevinden en de mogelijkheden die mensen hebben om met ziekten, beperkingen en tegenslagen om te gaan (sociale weerbaarheid)1. Het gaat hierbij niet alleen om eigen verantwoordelijkheid, maar ook om de sociale en fysieke omgeving waarin mensen leven2. Gezondheid zijn is niet een doel op zich, maar eerder een waarde die belangrijk is om andere doelen te bereiken, zoals kunnen werken, leren en meedoen in de maatschappij.

Deze bredere blik op gezondheid vraagt ook een bredere kijk op gezondheidsbeleid en de vraag hoe en wat de gemeente kan doen, moet doen en ook wat de gemeente niet moet doen. Deze vraag is onderdeel van het proces om te komen tot het beleid 2017-2020. Duidelijk is in ieder geval dat iedereen een bijdrage kan leveren aan een gezond Nijmegen en dat vraagt dan ook samenwerking met bewoners, andere beleidsterreinen binnen de gemeente, partners en kennis en expertise instellingen in de stad. Gezonde samenwerking met bewoners Het betrekken van bewoners bij het beleid en uitvoering gebeurt op verschillende manieren, zoals de stuurgroep Hatert Gezond, via Jimmy’s en de gezondheidsmakelaars. De samenwerking met Stuurgroep Hatert Gezond loopt tot en met 2017. Gezamenlijk wordt bekeken hoe en in welke vorm de ontstane samenwerking in de wijk kan worden voortgezet. Samen met Jimmy’s en de gezondheidsmakelaars wordt bekeken welke stappen gezet kunnen worden om bewoners nog meer te betrekken bij beleid en de uitvoering daarvan. Daarnaast zijn er diverse bewonersinitiatieven in de stad die, vaak indirect, een bijdrage leveren aan gezondheid. Samen met wijkmanagement zal meer zicht hierop worden verkregen om te kunnen bepalen op welke manier vanuit gezondheidsbeleid deze initiatieven ondersteund en gefaciliteerd kunnen worden. Tevens zal onderzocht worden of met eenmalige wedstrijd of budget (a la pimp up je schoolplein, Groen Verbindt) gezonde bewonersinitiatieven kunnen worden gestimuleerd.

1 2

Begrip Positieve Gezondheid van Machteld Huber Van ZZ naar GG, Raad van de Volksgezondheid en Zorg + Big Move

4

Gezonde samenwerking met andere beleidsvelden Het is belangrijk om vanuit de gemeente gericht vanuit andere beleidsterreinen acties te ondernemen die bijdragen aan het stimuleren van een gezonde leefstijl, vooral omdat de gezondheid wordt bepaald door verschillende factoren, waar andere beleidsvelden bepalend in zijn. Tevens draagt een gezonde burger een bijdrage aan het realiseren van andere beleidsdoelstellingen, zoals behalen van goede schoolresultaten, werk, vrijwilligerswerk, mantelzorg. De afgelopen beleidsperiode heeft die gezonde samenwerking al op diverse terreinen vorm gekregen. Sport en Bewegen Bewegen en het stimuleren van bewegen is één van de belangrijke elementen om gezondheid te bevorderen. Een goede infrastructuur van sportaccommodaties en actieve sportverenigingen zijn van groot belang. Samen optrekken, zowel op beleids- als uitvoeringniveau, is de afgelopen jaren opgepakt. Zo werken gezondheidsmakelaars en beweegmakelaars/ combinatiefunctionarissen samen in de wijk en op scholen. En draagt sportstimulering voor de jeugd en het sport en bewegen plus voor kwetsbare groepen bij aan gezondheid. Jeugd en onderwijs Samen met de GGD en met het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en ROC werken we aan een gezonde start en ontwikkeling van de jeugd. De jeugdgezondheidszorg is aangesloten bij de zorgstructuur op scholen en er wordt gewerkt aan nauwere samenwerking met SWT en huisartsen. Tegelijkertijd werken alle scholen aan de hand van thema’s aan een gezonde en veilige schoolomgeving. Ouderen Met het programma gezond ouder worden zetten we in op het uitstellen van kwetsbaarheid. Dit draagt bij om mensen in staat te stellen langer zelfstandig thuis te wonen. In het programma is onder andere aandacht voor mantelzorg, valpreventie, maar ook ontmoeten. Een programma dat welzijn, gezondheidspreventie en eerstelijnszorg verbindt en versterkt en ouderen in staat te stellen zelf actief te blijven in de maatschappij. Groen en Milieu Met Groen Verbindt en de brede aanpak verbetering luchtkwaliteit en vermindering geluidsoverlast wordt vanuit fysieke beleidsterreinen een bijdrage geleverd aan een omgeving waar het prettig verblijven is. Met Groen Verbindt wordt gezond gedrag gestimuleerd en bijgedragen aan de gezondheid en gezondheidsbeleving van de inwoners van Nijmegen. Mobiliteit Met het uitbreiden en verbeteren van het fietsennetwerk in de stad, deelname aan fietsstad van het jaar en het organiseren van Velo City in 2017 stimuleert het dagelijks fietsen. Veiligheid In het kader van het alcoholmatigingsproject wordt samengewerkt met Toezicht als het gaat om de organisatie, preventie en uitvoering van de handhaving van de leeftijdsgrens voor alcoholische dranken. GGD en IrisZorg ondersteunen onder andere horeca en sportverenigingen met het organiseren van een systematiek om schenken onder de 18 jaar te voorkomen en geven trainingen aan barpersoneel. Samen met ambtenaren van Toezicht wordt naar horeca en sportverenigingen samen opgetrokken als het gaat om preventie-toezicht.

5

Wij willen de komende periode nog meer vanuit verschillende beleidsterreinen gezamenlijk optrekken als het gaat om het stimuleren van een gezonde leefstijl. Hiervoor is het van belang om te zoeken naar de gemeenschappelijkheid in beleidsdoelen. Een eerste analysematrix laat zien dat deze gemeenschappelijkheid op gezondheid zeker te vinden is. In de gezondheidsagenda willen wij graag die gemeenschappelijkheid verder omschrijven en aangeven welke concrete acties wij voorstellen om gezamenlijk in te zetten op een groene, gezonde stad in beweging.

Programma Zorg & Welzijn Programma Sport Programma Onderwijs Programma Wijken Programma Duurzaamheid Progr. Inkomen en Armoede Programma Mobiliteit Progr. Stedelijke ontwik.

bewegen voeding mentaal x x x x x x x x x x x x x x x x

achterstanden ketenaanpak x x x x x x x x

x

x

Mogelijkheden Aandacht voor gezonde leefstijl bij kwetsbare groepen bij de uitvoering van de nieuwe taken in het kader van de wmo en jeugdwet. Preventie, als onderdeel bij de huisvesting en integratie van statushouders. Relatie armoede en gezondheid en de mogelijkheden bij de uitvoering van aanpak armoede, schuldhulpverlening en participatiewet. Stimuleren van bewonersinitiatieven samen met wijkmanagement en de wijkactieplannen Samen optrekken naar scholen in het kader van bewegend leren, gezondheid en sport - Aan de voorkant van het ruimtelijk proces het creëren van een gezonde leefomgeving mee te nemen. De nieuwe omgevingswet biedt mogelijkheden om dit vorm te geven.

Sportbeleid – gezondheidsbeleid Dit jaar zal ook een nieuw sportbeleid worden vastgesteld. Het proces en de totstandkoming van beide beleidsdocumenten loopt gelijk op en daar waar dat kan gezamenlijk uitgevoerd. Dit zal resulteren in twee aparte beleidsdocumenten met een overlappend gezamenlijk deel. Dit gezamenlijk deel zal zich richten op waar sportbeleid en gezondheidsbeleid elkaar kunnen versterken zoals werken aan een beweegvriendelijke leefomgeving, gezonde sportkantine en het naleven van de leeftijdsgrens voor het schenken van alcoholische dranken, versterken en verbinden van sport en bewegen plus voor kwetsbare groepen aan zorg en welzijn, en samen met onderwijs een gezamenlijke aanpak gezonde school.

6

Gezonde samenwerking met partners in de stad Wij hebben een stevig breed netwerk van partijen in de stad als het gaat om de uitvoering van het gezondheidsbeleid. Dit netwerk is belangrijk om een goede wijkgerichte preventiestructuur te kunnen realiseren in alle wijken van Nijmegen. Wij blijven investeren in deze samenwerking met o.a. Gezonde wijk / Nijmegen op één lijn, Netwerk 100, zorgverzekeraars, en Radboudumc. Samen met het Radboudumc en de GGD verkennen wij op dit moment de mogelijkheden om de samenwerking in de gehele keten te versterken op het bevorderen van een gezonde leefstijl. Ook samen met de partijen die betrokken zijn bij Special Olympics willen wij, ook na de Special Olympics, meer inzetten op gezonde leefstijl en bewegen bij mensen met een beperking. Ook samen met Health Valley wordt opnieuw gekeken welke mogelijkheden er zijn als het gaat om implementatie van innovatie en betrokkenheid bij uitvoering van het gezondheidsbeleid. Wijkgericht werken aan preventie en gezondheid Ook in de uitvoering van het gezondheidsbeleid is wijkgericht werken het uitgangspunt, dichtbij en samen met de bewoners. In elke wijk is een basisstructuur van gezondheid / welzijn / sport / onderwijs, sociaal wijkteam en eerstelijnszorgverleners nodig, die gezamenlijk actief zijn op preventie. Vanuit het gezondheidsbeleid zijn gezondheidsmakelaars / jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen belangrijke uitvoerders in de wijk. Zij zoeken de samenwerking op met welzijn / sport / onderwijs / sociaal wijkteam en eerstelijnszorgverleners. Aan de hand van gezondheidsprofielen/wijkprofielen werken ze met andere professionals in de wijk aan activiteiten, samenwerking en verbindingen die bijdragen aan het stimuleren van gezond gedrag, vroeg signalering en doorverwijzing naar preventie-aanbod dat aansluit bij de behoefte en het creëren van een gezonde leefomgeving. De behoefte aan een netwerk gezondheid en preventie in de wijk is groot en samen wordt gekeken hoe in alle wijken een goede preventiestructuur kan worden gerealiseerd. Werken aan kennis en expertise Nijmegen kent met de HAN, Radboudumc en Radboud Universiteit, verschillende kennis- en expertise-instellingen op het terrein van gezondheid. Er is een structurele samenwerking met verschillende Academische Werkplaatsen en op verschillende momenten zijn studenten betrokken vanuit de HAN en Universiteit als het gaat om stages. Gezamenlijk zal worden gekeken hoe kennis en expertise nog meer kan worden betrokken bij het realiseren van een integrale aanpak en uitvoering. Goede samenwerking met zorgverzekeraars Met de decentralisatie van taken uit de AWBZ naar Wmo en Zorgverzekeringswet is de samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars steeds belangrijker en ook noodzakelijk geworden. Gezamenlijk zijn wij verantwoordelijk voor goede zorg en ondersteuning dichtbij mensen thuis. Op landelijk niveau is een bestuurlijke agenda vastgesteld tussen VNG en ZN (link toevoegen). Op lokaal niveau is er structureel ambtelijk en bestuurlijk overleg tussen de gemeenten in het Rijk van Nijmegen en zorgverzekeraar VGZ. Er is goed overleg en samenwerking als het gaat om wijkgericht werken, inzet wijkverpleegkundige, GGZ, beschermd wonen. En wij werken samen aan verschillende maatschappelijke business cases. Toch hebben wij ook vaak te maken met verschil van inzicht, systeem en belang. Wat duidelijk maakt dat ook als is de samenwerking goed, deze niet vanzelf verder ontwikkeld. Om echt te komen tot de gewenste transitie en daarin de bijdrage van zowel de gemeente als de zorgverzekeraar is nog een forse investering van beide kanten nodig.

7

Lijn 2: Versterken integrale aanpak gezondheidsachterstanden Naast een brede beweging in de stad is specifieke aandacht voor mensen met gezondheidsachterstanden en gezondheidsrisico’s noodzakelijk. Gezondheidsachterstand is een hardnekkig probleem, waarbij alleen een integrale aanpak een bijdrage kan leveren aan de oplossing. Wij hebben ingezet op een wijkgerichte aanpak in die wijken waar meer gezondheidsproblemen zijn. Via het programma Gezond ouder worden en het programma “Gezond in” hebben wij extra kunnen inzetten op onder meer een gezonde start, gezondheidsvaardigheden en uitstellen van kwetsbaarheid. Met een nadere analyse op het thema gezondheidsachterstand willen wij analyseren wat er al gebeurt en wat er nog meer nodig is om de integrale aanpak krachtiger te maken. Onze specifieke aandacht zal bij de analyse uitgaan naar uitstellen van kwetsbaarheid en langer zelfstandig thuis wonen, relatie armoede / lage opleiding en gezondheid, integratie en gezondheid, opgroeien en gezondheid.

Lijn 3: Versterken preventie in de wijkgerichte aanpak Wij zijn bezig met een geïntegreerde wijkgerichte aanpak als het gaat om ondersteuning en zorg, waarbij het onder ander gaat om eigen regie, dichtbij, vroegtijdig en daar waar kan collectief. De bijdrage vanuit het gezondheidsbeleid is gericht op preventieve en collectieve activiteiten en maatregelen inzetten om een bijdrage te leveren aan Positieve Gezondheid en (gezondheids)problemen te voorkomen of vroegtijdig aan te pakken. Samenwerking tussen partijen vanuit verschillende partijen, zoals gezondheidspreventie, welzijn, sport, onderwijs, ondersteuning, zorg, eerstelijnszorg is daarbij van groot belang. Deze brede samenwerking (als dan niet in de keten) in de wijk, waarbij gebruik wordt gemaakt van de brede kijk op gezondheid, kan nog verder worden versterkt. Het gaat dan om meer aandacht voor preventie door alle partijen en dus meer aandacht voor gezonde leefstijl maar ook aandacht voor herstel, (sociale) weerbaarheid, zelfmanagement en zelfregie. Samen met zorgverzekeraars willen wij inzetten op meer preventie in de eerstelijn. Het gaat ook om het versterken van de verbinding tussen de uitvoering van het gezondheidsbeleid met o.a de gezondheidsmakelaars en de nieuwe organisatiestructuur van de Wmo (stips en Sociaal wijkteams) en de zorgaanbieders van ambulante ondersteuning en zorg in het kader van de nieuwe taken en de mogelijkheden van gezondheidspreventie daarin horen daarbij. Op basis van de huidige stand van zaken zal vooral de focus liggen bij aanpak overgewicht, mentale weerbaarheid / mentale gezondheid en verslaving.

8

3. Financiën Het budget voor het gezondheidsbeleid bestaat uit gemeentelijke middelen aangevuld met rijksmiddelen voor specifieke programma’s, zoals gezondheidsmakelaars of Gezond in de Stad. Voor Gezond in de Stad ontvangen wij rijksmiddelen tot en met 2017. De middelen zijn voor het grootste gedeelte bestemd voor het uitvoeren van wettelijke taken in het kader van de Wet Publieke Gezondheid. Bij het vaststellen van de gezondheidsagenda 2017-2020 zullen ook besluiten worden voorgelegd voor de besteding van het budget. Meerjarenraming Product Publieke gezondheid in € * 1.000 Continueren van beleid

2016 1.670

2017 1.431

2018 991

2019 991

2020 991

5.219 6.889

5.098 180 6.708

5.098 297 6.386

5.098 297 6.385

5.098 296 6.385

(incl uitvoering en apparaatskosten)

GGD wettelijke taken Gezondheidsagenda Totaal

4. Proces Ook voor het sportbeleid wordt dit jaar een nieuw beleidsplan opgesteld. In het proces en met name in het gesprek met de stad willen wij samen optrekken, omdat sport, bewegen en gezondheid dicht bij elkaar staan en verbinding en samenhang belangrijk is. Dit zal resulteren in één of meerdere gezamenlijk concrete acties vanaf 2017. Contourennotitie laten vaststellen door college en raad Gesprek over gezondheidsagenda met de stad Expertmeetings op GGZ, armoede, verslaving Pilot met Jimmy’s over gezondheidsthema in beleid Partijen in de stad (mogelijk samen met sport) Inwoners van de stad (samen met programma sport) Adviescommissies Gezondheidsagenda 2017-2020 in college en raad Voorleggen meerjarige subsidies t.b.v. uitvoering

mei – juni 2016 april – september 2016

oktober – november 2016 oktober – december 2016

9

Bijlage 1: Gezondheid Nijmegen anno 2015 Hoe staat de gezondheid in Nijmegen er voor? Ervaren gezondheid Volgens de Burgerpeiling in 2015 ervaart 76% van de Nijmegenaren de eigen gezondheid goed tot zeer goed. Een lichte daling ten opzichte van 2013 (80%). De groep Nijmegenaren die de eigen gezondheid matig tot slecht ervaart is toegenomen van 7% in 2013 naar 9% in 2015 toe, dit lijkt vooral te komen door de ouderen en lager opgeleiden. Mogelijke verklaring voor deze lichte verslechtering kan zijn dat mensen met ouderdomsverschijnselen en gezondheidsklachten langer thuis wonen en dat deze groep nu ook meer vertegenwoordigd is in de steekproef. Ook effecten van de economische crisis, zoals meer werkloosheid, financiële problemen, onzekerheid en psychosociale stress kan een rol hebben gespeeld.3 Met de Nijmeegse jeugd gaat het goed. In 2011 gaf 81% van de scholieren aan de eigen gezondheid goed of heel goed te vinden. In 2015 is dit licht gestegen naar 87% van de scholieren. De cijfers uit de kindermonitor 2013-2014 zijn nog een stuk positiever. Daarin geeft 96% van de ouders aan de gezondheid van hun kind goed te vinden. Maar 4% vindt de gezondheid matig of slecht. Deze verhouding is hetzelfde als in de kindermonitor van 2009-2010.4 Gezondheidsverschillen In de Burgerpeiling 2015 zien we grote verschillen in gezondheidsbeleving naar etniciteit en opleiding. Bij de groep ouderen in Nijmegen zien we een stijging in het aantal ouderen die de eigen gezondheid matig of slecht ervaren. In 2015 vindt 27% van de 75+ers de eigen gezondheid matig en 5% slecht. In 2013 was dit nog 13% matig en 4% slecht.

5

Tabel 1: beleving gezondheidssituatie naar opleiding

3

http://swm.nijmegen.nl/p8250/gezondheid http://swm.nijmegen.nl/p10212/een-ruime-meerderheid-voelt-zich-gezond 5 http://swm.nijmegen.nl/p10213/flinke-verschillen-in-gezondheidsbeleving-naar-leeftijd-opleiding-en-gebied 4

10

Overgewicht Uit de GGD Monitor 2011/2012 blijkt dat van de volwassen Nijmegenaren 30% matig en 10% ernstig overgewicht heeft. Met name mensen met een lage opleiding hebben matig (41%) tot ernstig overgewicht (19%).6 Bij overgewicht bij kinderen zien we bij 5-jarigen en 13-14 jarigen een dalende trend. Overgewicht bij 10-11 jarigen blijft ongeveer gelijk.

5-jarigen 10/11 jarigen 13/14 jarigen Totaal

totaal overgewicht ‘12/’13 ‘13/’14 10,0% 9,7% 16,5% 16,3% 13,4% 15,3% 13,2% 13,8%

‘14/’15 7,0% 16,5% 12,9% 12,2%

Obesitas '12/'13 2,3% 3,1% 2,8% 2,7%

‘13/’14 2,7% 3,4% 2,6% 2,9%

‘14/’15 1,3% 3,5% 2,1% 2,3%

Tabel 2: mate van overgewicht bij de jeugd, wonend in Nijmegen, over de laatste drie schooljaren, per 7 leeftijdsgroep (inclusief leerlingen op het Speciaal Onderwijs)

Bewegen en voeding

Beweegnorm/ voldoende bewegen* Eten van groente (6x p/w)

Eten van fruit (6x p/w)

Drinken van suikerhoudende drankjes

Kinderen 4-12 2009: 73% 2013: 68% 2009: 71% 2013: 74% 2009: 79% 2013: 82% 2009: 23% 2013: 24%

Jongeren 13-16 2011: 51% 2015: 48% 2011: 65% 2015: 68% 2011: 40% 2015: 42%

Volwassen 19-65 2008: 78% 2012: 50% 2008: 67% 2012: 72% 2008: 43% 2012: 41%

Ouderen 65 en ouder 2010: 56% 2012: 53% 2010: 80% 2012: 77% 2010: 73% 2012: 66%

2011: Niet gevraagd 2015:21%

Nvt Nvt

Nvt Nvt

(3 of meer p/d) 8

Tabel 2: overzicht op leeftijd bewegen en voeding *In deze tabel is voor kinderen uitgegaan van gemiddeld 7 uur per week bewegen, voor jongeren is uitgegaan van 5 dagen per week een uur. Hiermee wordt afgeweken van de strikte beweegnorm van een uur bewegen per dag.

Bij de beweegnorm zien we in elke leeftijdscategorie een flinke daling van het aantal personen die aan de beweegnorm voldoet. De beweegnorm voor volwassenen is een half uur matig tot intensief bewegen per dag. Voor kinderen en jongeren is dit een stuk strenger en geldt een uur beweging per dag. Deze strikte beweegnorm wordt maar door een kleine groep gehaald daarom is in bovenstaande tabel een wat soepelere norm gehanteerd. Helaas kunnen de cijfers voor volwassenen en ouderen uit de verschillende jaren niet met elkaar vergeleken worden en daarom kan er ook geen uitspraak worden gedaan over verandering in het aantal mensen dat voldoet aan de beweegnorm. Reden hiervoor is dat er een andere manier van vraagstelling is gebruikt om de beweegnorm te bepalen, waardoor vergelijking niet meer mogelijk is. Het eten van groente en fruit onder kinderen tot 12 jaar en jongeren neemt de laatste jaren iets toe maar blijft met name bij jongeren een aandachtspunt. Onder volwassenen zien we dat het eten van minimaal 6x per week groente toegenomen is, maar het eten van fruit afgenomen. Ouderen eten in 2012 minder groente en fruit t.o.v. 2010. Alcohol- en drugsgebruik jongeren De uitkomst van het Emovo-onderzoek van 2015 laat een afname zien in het gebruik van alcohol en drugs onder jongeren tussen de 13 en 16 jaar.

6

GGD-monitor volwassenen en ouderen 2012 GGD Gelderland Zuid, Afdeling Jeugdgezondheidszorg / Gezond Leven, januari 2016 8 GGD monitor volwassenen en ouderen 2012, Emovo jeugd 2011, GGD monitor kinderen2013-2014 7

11

Laatste 4 wkn alcohol gedronken 13-16 jr Idem, alleen 16 jarigen Laatste 4 wkn bingedrinken 13-16 jr Idem, alleen 16 jarigen Ouders hebben afspraak over alcohol met kind 13-16 jr Idem, alleen 16 jarigen Wiet/ hasj gebruikt in laatste 4 wkn 13-16 jr Idem, alleen 16 jarigen

2011 34% 65% 25% 52% 66% 58% 8% 21%

2015 26% 51% 17% 40% 74% 76% 7% 16%

9

Tabel 3: Alcohol- en drugsgebruik jongeren 13-16 jr

Op landelijk niveau is te zien dat tussen 2011 en 2013 het alcoholgebruik onder jongeren jonger dan 16 jaar nog verder is afgenomen.10 Het percentage binge-drinkers blijft daarentegen gelijk wat betekent dat het aantal binge-drinkers onder de groep die wel drinkt dus toegenomen is. Roken Volgens de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 is roken nog steeds de belangrijkste oorzaak van ziekte en sterfte in Nederland. Ziektes die voornamelijk door roken veroorzaakt worden zijn: longkanker, COPD, slokdarmkanker, strottenhoofdkanker en mondholtekanker. In 2012 overleden in Nederland 19.030 mensen van 20 jaar en ouder aan de directe gevolgen van roken. Ook sterven er veel niet-rokers aan de gevolgen van passief roken, wereldwijd zijn dit jaarlijks zo’n 600.000 mensen. 13-16 jarigen Volwassenen 19-65 jaar Ouderen 65+

Rookt 2011: 15% 2015: 9% 2008: 25% 2012: 28% 2010:13% 2012: 15%

Tabel 4: overzicht op leeftijd roken

De leeftijdsgrens voor de verkoop van tabak is in 2014 verhoogd van 16 naar 18 jaar. Onder jongeren van 13-16 jaar zien we een afname in het aantal rokers. Psychische gezondheid, depressie en eenzaamheid Volgens de burgerpeiling 2015 geeft 10% van de Nijmegenaren aan te weinig contacten te hebben. Dit is 4% meer dan in 2013.11 Toename van het gevoel weinig contacten te hebben zien we voornamelijk bij 75+ers, lager opgeleiden en burgers van niet-westerse herkomst. De GGD monitor 2012 laat zien dat 5% van de ouderen boven de 65 een verhoogd risico hebben op angst en depressie. Dit is een toename van 3% t.o.v. 2010. Ook bij volwassenen tussen 19-65 jaar zien we een lichte toename tussen 2008 en 2012. Psychische problemen bij kinderen van 4-12 jaar zijn afgenomen van 11% in 2009 naar 9% in 2013. In 2011 heeft 5% van de jongeren een indicatie psychosociale problemen en 9% een verhoogd risico op psychosociale problemen. In 2015 blijven deze percentages gelijk. Conclusie Kijkend naar het totaalbeeld kunnen we zeggen dat een ruime meerderheid van de Nijmegenaren zijn/haar gezondheid als goed ervaart. Aandacht is nodig voor ouderen, mensen met een lage SES en mensen van niet-westerse afkomst. Verder blijft voldoende bewegen ook een belangrijk aandachtspunt. 9

Bron: Emovo 2015 https://assets.trimbos.nl/docs/24dd30ba-464f-4dcd-a740-20ac058d310b.pdf 11 http://swm.nijmegen.nl/p10357/10-van-de-bevolking-heeft-te-weinig-contacten 10

12

Bijlage 2: Stand van zaken uitvoering gezondheidsbeleid In het gezondheidsbeleid 2013-2016 is gekozen voor het benoemen van de prioriteiten overgewicht, alcoholmatiging, mentale gezondheid, gezondheidsverschillen en samenwerking. In de uitvoering zijn er meer activiteiten en acties ondernomen dan de enkele punten die in de nota zijn opgenomen. Per prioriteit beschrijven wij hieronder kort de stand van zaken op proces, uitvoering en resultaat en met de kleuren groen (goed), geel (voldoende), rood (onvoldoende) geven we een beoordeling. De beoordeling is tot stand gekomen samen met de belangrijkste stakeholders12 van het gezondheidsbeleid. Prioriteit overgewicht Proces

uitvoering

Resultaat

Met de inzet van gezondheidsmakelaars / beweegmakelaar bij GGD, Interlokaal en Sportservice worden laagdrempelige sport en beweegmogelijkheden in de wijk gerealiseerd voor jeugd, volwassen en ouderen. Er is in alle wijken in Nijmegen een goede samenwerking ontstaan tussen verschillende partijen (welzijn, SWT, Stips, GGD, Indigo, scholen, sportservice, eerstelijnszorgverleners, etc) op het gebied van preventie en gezonde leefstijl. Met middelen van het Rijksprogramma “Gezond in de stad” wordt ook nog extra ingezet op het realiseren van een gezonde beweging in de stad als het gaat om overgewicht en gezonde leefstijl. Hierin wil ook de Radboudumc een actieve rol gaan spelen. Naast preventieve activiteiten zoals beweeg / sportstimulering en activiteiten voor een gezonde school en gezonde omgeving, is ook ingezet op het realiseren van een beweegprogramma’s voor kinderen en volwassen samen met zorgverzekeraar VGZ. De beweegprogramma’s voor kinderen lopen in 3 wijken en worden in ieder geval doorgezet tot en met 2017. We sluiten daarbij zoveel mogelijk qua inhoud aan op de landelijke ontwikkelingen om te komen tot een goed programma en structurele financiering vanuit gemeente en zorgverzekeringswet. Er zijn beweegprogramma’s voor volwassen uitgevoerd in Hatert en in Lindenholt. De instroom van deelnemers voor deze beweegprogramma’s liep moeizaam en ook de deelname tijdens de programma’s en het uiteindelijke resultaat viel tegen. Mensen hielden het voldoende bewegen per dag niet vol en vielen terug in hun oude patroon. Vandaar dat er gestopt is met het organiseren van deze programma’s en gezocht wordt naar andere manieren. We hebben onderzocht wat de mogelijkheden en meerwaarde is om als gemeente deel te nemen aan het landelijke programma JOGG (jongeren op gezond gewicht). De Nijmeegse aanpak lijkt op de aanpak van JOGG en heeft veel dezelfde elementen, maar op onderdelen bleek het interessant te zijn om deel te nemen. Dit was echter niet mogelijk en er bleken jaarlijkse kosten te zijn verbonden aan deelname aan JOGG, die naar onze inschatting hoger waren dan de opbrengsten van deelname voor Nijmegen. Prioriteit alcoholmatiging Proces

Uitvoering

resultaat

Samen met de regio is er sinds 2008 een brede aanpak om alcoholgebruik onder jongeren te verminderen en met succes. Het alcoholgebruik onder jongeren is fors afgenomen. De afgelopen vier jaar is er vooral ingezet op het verbinden van de aanpak van preventie met de aanpak van de handhaving van de leeftijdsgrens voor het verstrekken van alcohol, dit omdat de gemeente per 1 januari 2013 verantwoordelijk is geworden voor deze handhaving. Het organiseren en de uitvoering van deze handhaving is met succes regionaal georganiseerd. De GGD en IrisZorg hebben verstrekkers van alcohol (horeca, sportclubs, supermarkten) ondersteund om een goede en eenduidige leeftijdscontrole systematiek in te voeren. Uit het nalevingsonderzoek dat in 2013 is gehouden komt 12

GGD Gelderland Zuid, Indigo, Sportservice, VGZ, huisartsenkring, ZZG Zorggroep, IrisZorg, OCE/CiHN, Primair Onderwijs, Inter-Lokaal.

13

naar voren dat de naleving van de leeftijdsgrens voor het schenken van alcohol steeds beter wordt, met name bij slijterijen en supermarkten. In 2013 scoorden sportkantines laag bij dit onderzoek. Samen met IrisZorg hebben sportverenigingen een plan gemaakt om deze naleving te verhogen. In 2016 volgt nog een nalevingsonderzoek, resultaten zullen in juni bekend zijn. Er wordt gewerkt aan een borgingsplan, zodat ook na het project er aandacht en inzet blijft op preventie, toezicht en handhaving. Naast het alcoholmatigingsproject wordt er ook uitvoering gegeven aan het voeren van verslavingsbeleid, wat een de wettelijke taak is voor de centrumgemeenten. Die bestaat voor het overgrote deel uit preventieactiviteiten in de hele regio. De preventieactiviteiten richten zich ook op andere vormen van verslaving, zowel middelenverslaving als gedragsverslaving (gokken, gamen e.d.) en zijn laagdrempelig. De preventiemedewerkers zijn intussen goed aangesloten op de sociale wijkteams en werken vraaggericht, zowel voor groepen als individueel, bv. gesprek met ouders die zich zorgen maken over hun kind. Prioriteit mentale gezondheid Proces

Uitvoering

resultaat

Sinds 2014 is vanuit de zorgverzekeringswet de basis GGZ ingevoerd. GGZ zorg wordt meer vanuit de eerstelijn door de huisarts en de praktijkondersteuner GGZ geboden en minder doorverwijzingen naar de tweede lijn GGZ. Er zijn in Nijmegen nu 18 POH-GGZ medewerkers actief in 30 van de 60 huisartsenpraktijken in Nijmegen. Samen met VGZ hebben we afspraken gemaakt dat er in de wijken Hatert, Lindenholt, Dukenburg, Oud-West de POH GGZ ook voor 4 uur in het Sociaal Wijkteam zit. Door de invoering van de basis GGZ en de verandering de transities is het GGZ veld voor zowel jeugd als volwassen volop in beweging, waardoor er op verschillende punten nog verbetering nodig is, zoals samenwerking tussen preventie, eerstelijns en tweedelijn GGZ, betere signalering en doorverwijzing bij GGZ problematiek. De afgelopen jaren heeft Indigo gezorgd voor preventieve activiteiten op het gebied van GGZ (weerbaarheid, angst en depressie, pesten) in de wijken Hatert, Lindenholt, Noord en Hees/Heseveld. Deze preventieve activiteiten werden samen en in overleg met het Sociaal wijkteam uitgevoerd. De aandacht voor preventie en daarmee ook preventieve en collectieve activiteiten blijft hard nodig en heeft verbreding nodig. Daarnaast is het EIF-project succesvol afgerond en is de systematiek ingebed in het werk van partners zoals Pro Persona. Prioriteit gezondheidsverschillen Proces Uitvoering

resultaat

De aanpak om gezondheidsverschillen tegen te gaan kent verschillende sporen. Eén spoor is gericht op de wijkgerichte aanpak, waarbij vooral wijken waar mensen met gezondheidsachterstanden wonen meer aandacht en inzet krijgen, zowel door de inzet van bijvoorbeeld gezondheidsmakelaars, als ook de inzet van Indigo, maar ook door bijvoorbeeld de inzet via de stuurgroep Hatert Gezond, waar met bewoners en professionals in de wijk gezondheid als een apart thema in de wijk gezamenlijk wordt opgepakt. Een tweede spoor is meer gericht op specifieke groepen die gezondheidsachterstanden hebben of grote gezondheidsrisico’s kennen. Er is een specifiek programma Gezond ouder worden, waarmee aandacht wordt gevraagd voor zo lang mogelijk vitaal blijven, uitstellen van kwetsbaarheid en gezondheidsproblemen en langer zelfstandig thuis wonen met als insteek positieve gezondheid. Er is ook specifiek aandacht voor meer samenhang tussen de partijen en activiteiten. Sinds 2015 is er een landelijk programma Gezond in de stad, waar de gemeente Nijmegen aan mee kon doen. Via deze rijksmiddelen wordt extra ingezet op een gezonde start voor de jeugd, versterken van gezondheidsvaardigheden en aandacht voor laaggeletterdheid en gezondheid. Ook daar is versterken van de samenhang o.a. met de eerstelijn en de SWT nodig. Met de decentralisaties is de gemeente verantwoordelijk geworden voor de zorg en ondersteuning van kwetsbare groepen. In de

14

aanloop van deze decentralisaties is een oriëntatie geweest naar de relatie met gezondheid(sbeleid) en deze nieuwe taken. De relatie is er zeker, maar heeft door alle invoeringsinspanning nog niet geleid tot concrete acties. Dit zal zeker een aandachtspunt zijn in de komen jaren. Binnen gezondheidsbeleid en gezondheidszorg is aandacht voor diversiteit en de specifieke behoefte van specifieke doelgroepen. Dit mag meer en concreter. Samenwerking Proces

Uitvoering

resultaat

Apart benoemd in het gezondheidsbeleid is de aandacht voor, stimuleren en versterken van samenwerking. Samenwerking tussen gemeente en andere partijen, tussen partijen in de stad, maar ook samenwerking en afstemming tussen verschillende beleidsterreinen. Het convenant tussen gemeente Nijmegen en zorgverzekeraar VGZ is in 2015 verlengd tot en met 2017. Met VGZ werken we samen op de thema’s ouderen en dementie, GGZ en mentaal fit en eigen kracht en preventie. Samenwerking met en tussen partners krijgt vorm via netwerken zoals Preventiekracht Dichtbij Huis, Nijmegen op één lijn en gezamenlijke programma’s zoals bijvoorbeeld gezonde start en gezond ouder worden. Samenwerking is er zowel op wijkniveau tussen professionals, als op stads en regioniveau tussen verschillende organisatie op managementniveau om een samenhangende preventiestructuur te realiseren. Via verschillende beleidsterreinen wordt, direct of indirect, een bijdrage geleverd aan de gezondheid van de burger. Het beleid en de activiteiten kunnen nog meer op elkaar worden afgestemd of elkaar versterken. Samenwerking met Health Valley is in deze periode niet concreet geworden. Vanuit Health Valley is aangegeven opnieuw in gesprek te willen gaan om samenwerking te concretiseren. In onderstaande tabel zijn schematisch de opgenomen onderdelen in het beleid weergegeven. ___ is uitgevoerd ___ loopt, verbetering mogelijk ___ loopt onvoldoende Algemeen Jeugdgezondheidszorg Gezonde school aanpak Gezondheidsbescherming Prioriteit overgewicht Realiseren van 7,4 fte gezondheidsmakelaars Beweegprogramma voor kinderen in 3 wijken Beweegprogramma voor volwassen in 3 wijken Versterken samenwerking partners in de wijk Inzet laagdrempelig sport en beweegmogelijkheden in de wijk Gezonde leefstijl onderdeel van opvoedondersteuning en jongerenwerk Versterken sociaal netwerk en vergroten participatie van bewoners Onderzoeken mogelijkheden JOGG Prioriteit Mentale gezondheid Realiseren van basis GGZ in de wijken met POH GGZ Verbeteren signalering en doorverwijzing GGZ problematiek EIF project en vergroten bewustwording allochtonen problematiek op GGZ Wijkgericht GGZ preventie aanbod aangesloten bij Sociaal wijkteams

Prioriteit Alcoholmatiging Alcoholvrije scholen Gebruik leeftijdsbandjes bij vierdaagsfeesten Regionaal organiseren en uitvoeren handhaving Drank en Horecawet Opnemen schenktijden in verordening DHW Uitvoering nalevingsonderzoek leeftijdsgrens Prioriteit gezondheidsverschillen Wijkgerichte aanpak Aandacht voor diversiteit Apart programma voor gezond ouder worden Nieuw programma gezond in de stad Oriëntatie op decentralisatie en relatie naar gezondheid Samenwerking Verlening van convenant met VGZ Versterking preventiestructuur in de stad Samenwerking met andere beleidsterreinen Samenwerking rondom gezonde leefomgeving / fysieke domein Samenwerking Health Valley

15

Samenvattend Kijkend naar de uitvoering van het gezondheidsbeleid van de afgelopen periode kan worden geconcludeerd dat er veel activiteiten zijn opgepakt en uitgevoerd, dat er op onderdelen goede resultaten zijn geboekt. De partijen in de stad vormen een stevig netwerk en zetten daarmee een stevige preventiestructuur neer die zowel op wijkniveau, als stadniveau, als regioniveau actief is. Belangrijke (succes)factoren zijn daarbij: - Willen investeren in samenwerking vanuit gemeente en betrokken partijen op het gebied van gezondheid, zorg en welzijn - Gezamenlijk bepalen van focus en respect voor elkaars inbreng - Brede blik op gezondheid en integrale samenhangende aanpak zowel op wijk als stadsniveau Zowel op inhoud als op proces zijn er in de uitvoering en de samenwerking ook nog diverse verbeterpunten zichtbaar: - Sterkere samenwerking in de gehele keten van welzijn, gezondheidspreventie, Sociaal Wijkteams, eerstelijnszorgverleners, tweedelijns op jeugd, GGZ, verslavingsproblematiek - Aansluiten bij wat er gebeurt op andere beleidsterreinen - Structurele preventiestructuur voor alle wijken met o.a. gezondheidsmakelaars, ouderenadviseurs. wijkverpleegkundige, SWT in afstemming met informele zorg Op basis van deze evaluatie zal in het proces naar beleid voor 2017-2020 tevens naar de volgende punten worden gekeken. - Verbinding gezondheidsmakelaar en alle Sociaal Wijkteams - Concretere samenwerking met andere beleidsterreinen (diversiteit, armoede en schulden) - Invulling bewonersparticipatie op thema gezondheid - Verbinding zorg, gezondheid, welzijn met positieve gezondheid - Impact transities op gezondheid en welbevinden - Brede ketenaanpak overgewicht - Preventiestructuur mentale gezondheid / Sociale weerbaarheid - Basisstructuur voor verslaving van jong tot oud - Aansluiting vrijwilligerswerk, mantelzorgondersteuning (netwerk informele zorg)

16

Bijlage 3: Trends en ontwikkelingen Landelijk beleid Het ministerie van VWS heeft in december 2015 een nieuw landelijk gezondheidsbeleid in de vorm van een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Kern van het beleid is dat met de gunstige ontwikkelingen en internationale consensus over de aanpak van gezondheidsproblemen er geen reden is grote beleidswijziging door te voeren, maar juist het huidige beleid met kracht voort te zetten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de beschreven taken in de Wet Publieke Gezondheid. Het rijk vindt het belangrijk dat gemeenten bij alle aandacht die zij hebben voor het goed vorm geven van de decentralisaties ook aandacht blijven geven aan preventie en aan het bevorderen van de gezondheid van hun burgers. In het gezondheidsbeleid moeten gemeenten aangeven hoe zij daar vorm aan geven en hoe ze daarbij verbinding maken met andere domeinen. Het rijk blijft stevig inzetten op het realiseren van een integrale aanpak om een gezonde leefstijl te stimuleren en gezondheidsachterstanden te verkleinen en legt daarbij nadrukkelijk verbinding met het onderwijs, de leefomgeving, werk en zorg en de rol die de gemeenten hebben om op lokaal niveau een integrale aanpak te realiseren. Specifieke aandacht krijgt ook de preventie in de gezondheidszorg, het versterken van de gezondheidsbescherming en het stelsel publieke gezondheid. Via drie kamerbrieven heeft het ministerie van VWS de Tweede Kamer in maart 2016 nog geïnformeerd over het stimuleringsprogramma Publieke Gezondheid, preventie in het zorgstelsel en preventie voor ouderen. Daarin heeft het ministerie nogmaals het belang van, behoefte aan en noodzaak voor preventie aangegeven. Het ministerie heeft de Inspectie van de Volksgezondheid opdracht gegeven om ten aanzien van de uitvoering van de kerntaken van de GGD (gezondheidsbescherming) meer inzicht te geven over de kwetsbaarheid van de uitvoering daarvan. Ten aanzien van preventie in de zorg wil het ministerie samenwerking en preventiecoalities tussen gemeenten en zorgverzekeraars stimuleren en faciliteren onder meer door een digitaal loket, een preventieteam en cofinanciering bij preventiecoalities. Tevens is een voortgangsrapportage van het Nationaal Programma Preventie “Alles is gezondheid” (NPP) naar de Tweede Kamer gestuurd. In het kader van het NPP zijn veel initiatieven gebundeld en gestart. Er is veel positieve energie losgekomen bij veel verschillende partijen. De inzet van 2016 is om deze energie vast te houden en activiteiten en samenwerking te borgen samen met gemeenten, scholen, werkgevers en zorgverzekeraars. Er wordt ingezet op het realiseren van regionale netwerken van preventie en gezondheid. Na de zomer van 2016 kom het ministerie met ideeën voor de volgende fase van het programma. De gemeente Nijmegen werkt mee aan het NPP via onder andere een gezamenlijke pledge wijkgericht werken met VGZ, en de pledge gezonde slagkracht en het programma Gezond in. Ontwikkelingen Het zorg en welzijnsveld is de afgelopen jaren volop in beweging. De gemeente is gestart met het vormgeven van de kanteling en het dichtbij de burger organiseren van de zorg en ondersteuning onder ander via de Sociaal Wijkteams en de STIPS. Daarbij zijn er in 2015 door de decentralisatie van AWBZ-taken en Jeugdzorg vele nieuwe taken bijgekomen. Al langer was er sprake van dat mensen langer zelfstandig thuis moeten blijven wonen, wat extra vraagt van mensen zelf en hun directe familie en omgeving. Ook binnen de GGZ zorg is er veel veranderd. Vanuit de zorgverzekeringswet is de basis GGZ ingevoerd, waardoor steeds meer wordt gevraagd van huisartsen en eerstelijns GGZ-zorg en minder kan worden doorverwezen naar 17

tweedelijns GGZ-zorg. Ook is ingezet op het afbouwen van GGZ-bedden, waardoor voor mensen met GGZ problematiek vaker een geschikte woonvorm in de wijk moet worden gezocht. Dit vraagt van de persoon zelf, maar ook van de omgeving en de professionals iets extra’s. Gezamenlijk zijn we met verschillende partijen bezig met het organiseren en realiseren van goede preventie, ondersteuning en zorg in de wijk. Deze verschillende ontwikkelingen vragen veel van inwoners, hun omgeving en van de professionals. De impact van al deze ontwikkelingen op de ervaren gezondheid of de daadwerkelijke gezondheid van de inwoners is nog moeilijk aan te geven. Er zijn wel signalen dat deze impact weleens negatief kan zijn voor bepaalde kwetsbare groepen. We willen de komende periode proberen deze impact in beeld te brengen om zo te bepalen welke preventieve maatregelen nodig zijn.

18

Bijlage 4 Overzicht continueren beleid De uitvoering van het gezondheidsbeleid bestaat uit diverse onderdelen, waaronder de uitvoering van wettelijke taken door de GGD. Naast deze wettelijke taken stellen wij voor de belangrijkste bouwstenen van het beleid te continueren. Hiervoor zullen in het najaar bij de gezondheidsagenda of snel daarna college/raadsvoorstellen voor meerjarige subsidie worden voorgelegd. Het gaat dan om inzet van gezondheidsmakelaar / beweegmakelaar, inzet preventie mentale gezondheid, gezond ouder worden, prenatale zorg. Voorgesteld wordt om het project alcoholmatiging niet meer als afzonderlijk project te subsidiëren, maar te borgen in de bestaande structuur door middel van het versterken en optimaliseren van de keten verslaving. In onderstaand schema is puntsgewijs opgenomen wat vanuit het huidige gezondheidsbeleid doorgaat in de periode 2017-2020.

Continueren Brede samenwerking Convenant met VGZ Preventiekracht Dichtbij huis Nijmegen op één lijn 100 uw welzijns en zorgnetwerk Samenwerking met andere beleidsterreinen

Reguliere wettelijke taken Jeugdgezondheidszorg Gezondheidsbescherming (infectieziekten en medische milieukunde) Gezonde wijk en Gezonde school

Aanpak gezonde leefstijl en mentaal fit Wijkgerichte aanpak met preventie in wijkactieplannen en preventiestructuur in de wijk Inzet gezondheidsmakelaars / beweegmakelaar Collectieve activiteiten in de wijk en op school Beweegprogramma’s voor kinderen Keten GGZ (SWT-POH GGZ –Ha) Ondersteuning sportverenigingen gezonde sportkantine Regionale organisatie en uitvoering Drank en Horecawet

Aanpak gezondheidsverschillen Programma Gezond ouder worden Programma Gezond in de stad met gezonde start, laaggeletterdheid, gezonde beweging

19