CONCEPT GEZONDHEIDSBELEID

CONCEPT GEZONDHEIDSBELEID 2014-2017

Stiens, December 2013

1

Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding .................................................................................................................................... 3

Hoofdstuk 2 Gezondheidssituatie Leeuwarderadeel .................................................................................... 4 Ervaren gezondheid................................................................................................................................... 4 Jeugd.......................................................................................................................................................... 5 Overgewicht en diabetes van volwassenen en ouderen........................................................................... 9 Roken en schadelijk alcoholgebruik .......................................................................................................... 9 Eenzaamheid en depressie ........................................................................................................................ 9 Overig ...................................................................................................................................................... 10 Conclusie ................................................................................................................................................. 10

Hoofdstuk 3 Speerpunten ........................................................................................................................... 12 Landelijke nota Gezondheid dichtbij ....................................................................................................... 12 Deelplan GGD 2013-2016: Ruimte voor gezondheid .............................................................................. 13 Conclusie ................................................................................................................................................. 15

Hoofdstuk 4 Doelen, acties en resultaten ................................................................................................... 16 Overgewicht en diabetes......................................................................................................................... 16 Roken en schadelijk alcoholgebruik ........................................................................................................ 17 Eenzaamheid en depressie ...................................................................................................................... 18 Overige aandachtspunten ....................................................................................................................... 19 Overzicht activiteiten .............................................................................................................................. 20

Bijlage Evaluatie nota gezondheidsbeleid 2009-2013 ............................................................................................ 22

2

Hoofdstuk 1

Inleiding

De gemeentelijke verantwoordelijkheid ten aanzien van de volksgezondheid staat beschreven in de Wet Publieke Gezondheid. Qua tijdsbestek moeten gemeenten in 2013 een derde nota volksgezondheid opstellen. Het doel van deze nota is te beschrijven wat de gemeente Leeuwarderadeel de komende vier jaar gaat doen om de gezondheidssituatie van haar inwoners te verbeteren. Daarbij wordt aangesloten bij wat er in het bijgevoegde deelplan van GGD Fryslân is beschreven (‘Ruimte voor gezondheid’). Dit deelplan is tot stand gekomen middels samenwerking tussen GGD Fryslân en alle gemeenten in de provincie Friesland. De zes prioriteiten, die vanuit het Rijk aan het gezondheidsbeleid zijn gegeven, vormen op hun beurt weer de basis van dit deelplan. De nota gezondheidsbeleid heeft raakvlakken met veel andere beleidsterreinen zoals de WMO, Sport en het CJG. Waar mogelijk zijn de beleidsnotities en ontwikkelingen afgestemd met deze andere beleidsterreinen, of wordt er naar verwezen. Met de ontwikkelingen omtrent de aanstaande decentralisaties is het gehele veld rond het sociale domein in beweging. De afstemming tussen de verschillende beleidsterreinen zal daardoor de komende jaren nog meer aandacht krijgen. Bij de totstandkoming van deze nota zijn er nog veel onzekerheden over het ontwerp van het ‘nieuwe’ sociale domein. Het hoe en wat van het gezondheidscomponent in dat domein is daarmee ook onzeker en vraagt nog nadere aandacht. Voorop staat daarbij dat afstemming tussen de verschillende beleidsterreinen grote aandacht heeft en houdt. GGD Fryslân heeft de gezondheidssituatie van de inwoners van de gemeente Leeuwarderadeel in beeld gebracht. De bijgevoegde rapporten ‘Gezondheidsmonitor 2012’, ‘Tabellenboek Gezondheidsmonitor’ en ‘Tabellenboek GO Jeugd 2012’ tonen de cijfers voor de afzonderlijke gemeenten in de provincie Friesland, samen met het gemiddelde van deze gemeenten. In hoofdstuk 2 wordt aandacht besteed aan deze verkregen resultaten aan de hand van de zes landelijke speerpunten. In hoofdstuk 3 wordt dieper ingegaan op het wat en waarom van de zes landelijke speerpunten, het deelplan van GGD Fryslân en de vertaling naar de aanpak in de gemeente Leeuwarderadeel. De vertaling naar de aanpak in de gemeente Leeuwarderadeel word in hoofdstuk 4 vervolgens vertaald in concrete doelen, acties en te behalen resultaten. In de bijlage is informatie terug te vinden uit de reeds vastgestelde evaluatie van de nota gezondheidsbeleid Leeuwarderadeel 2009-2012.

3

Hoofdstuk 2

Gezondheidssituatie Leeuwarderadeel

Omdat de lokale nota aan moet sluiten bij de speerpunten uit het landelijke beleid, is er voor gekozen om de gezondheidssituatie in Leeuwarderadeel te beschrijven aan de hand van deze speerpunten. Daarnaast wordt de jeugd in de landelijke nota aangemerkt als belangrijke doelgroep. De gezondheidssituatie van de jeugd wordt daarom apart beschreven. Een andere voorwaarde vanuit de Wet Publieke Gezondheid is dat het lokale gezondheidsbeleid gebaseerd moet zijn op inzicht in de gezondheidstoestand van de bevolking. Om een actueel beeld te krijgen van de gezondheid en leefgewoonten van de Friese bevolking voert GGD Fryslân eens in de vier jaar een gezondheidsonderzoek uit onder jongeren, volwassenen en ouderen. De tabellen op de volgende pagina’s geven de resultaten uit deze onderzoeken weer. In de tabellen vindt u cijfers die betrekking hebben op de gezondheid van de inwoners van de gemeente Leeuwarderadeel. Ter vergelijking zijn daarnaast de cijfers weergegeven van de provincie Fryslân. De resultaten die zijn verkregen uit de gezondheidsenquête en GO Jeugd zijn per gemeente statistisch vergeleken met de provinciale resultaten. De rood gekleurde cijfers wijken in negatieve zin significant af van het Friese gemiddelde en de groen gekleurde cijfers wijken in positieve zin significant af van het Friese gemiddelde1. De gemeente Leeuwarderadeel is een zorggemeente waar veel zorginstellingen locaties hebben. Denk hierbij aan Talant, Palet en Zorgkompas. Leeuwarderadeel is daarnaast een krimpgemeente met een sterke vergrijzing. Het is mede daarom voor de gemeente van groot belang de gezondheidssituatie te monitoren.

Ervaren gezondheid De gezondheidsonderzoeken van de GGD vinden plaats onder verschillende leeftijdsgroepen: jongeren, volwassenen (19-65) en ouderen (65+). Uit deze onderzoeken blijkt dat meer dan vier op de vijf jongeren (12-18) in Leeuwarderadeel zijn of haar gezondheid als (heel) goed ervaart (84%). Dit is vergelijkbaar met het Fries gemiddelde. Van de volwassenen in de gemeente Leeuwarderadeel beoordeelt 90% hun gezondheid als goed of uitstekend. Ook de ouderen in de gemeente beoordelen hun gezondheid overwegend als goed of uitstekend (65%).

1

Een significante afwijking betekent dat deze afwijking niet op toeval kan berusten. Bij niet-significante afwijkingen is niet uit te sluiten dat de afwijking wordt veroorzaakt door de keuze van de steekproef. Alleen bij significante afwijkingen is met grote waarschijnlijkheid te zeggen dat twee groepen daadwerkelijk verschillend zijn.

4

Jeugd Tabel 3 laat cijfers zien uit de monitor jeugdgezondheid. Via de monitor jeugdgezondheid is informatie verzameld van gezondheidsonderzoeken onder schoolgaande kinderen en jongeren in 2008-2009, 20092010 en 2010-2011. Tabel 4 heeft betrekking op de gezondheidssituatie van jongeren van 12 tot en met 18 jaar. De cijfers zijn gebaseerd op het gezondheidsonderzoek Jeugd in 2012. In het bijgevoegde rapport ‘Tabellenboek GO Jeugd 2012’, zijn deze cijfers terug te vinden, te samen met de gemiddelden in de Friesland. Opvallend is vooral het overgewicht in groep 7: 1 op de 7 kinderen is te zwaar. Kinderen en jongeren met overgewicht hebben een grotere kans op overgewicht op volwassen leeftijd. Ook hebben ze een aanzienlijke kans om later suikerziekte, hoge bloeddruk, hartvaatziekten, kanker of gewrichtsproblemen te ontwikkelen. Op jonge leeftijd kan overgewicht overigens ook al problemen opleveren: klachten aan voeten, knieën, benen of rug, gepest worden, niet goed kunnen meedoen met gymnastiek e.d en weinig zelfwaardering. In de gemeente Leeuwarderadeel zijn relatief gezien minder kinderen (in groep 2 van het basisonderwijs) met een ontwikkelingsachterstand dan in Fryslân in het algemeen. Opvallend is wel dat het aantal kinderen in groep 7 dat een indicatie heeft voor gespecialiseerde hulpverlening bovengemiddeld is : 1 op de 8 heeft een dergelijke indicatie. Opvallend is dat 1 op 3 jongeren een indicatieve score heeft op psychosociale problematiek. Dit is aanzienlijk hoger dan het Fries gemiddelde (19%). Bovengemiddeld is ook het overgewicht van onze jongeren: bijna 1 op de 5 heeft overgewicht. In verhouding tot andere Friese gemeenten wordt er door jongeren in onze gemeente ook meer tv gekeken en eten minder jongeren dagelijks fruit. Twee op de drie jongeren is lid van een sportvereniging. Dit is vergelijkbaar met het Fries gemiddelde. Uit de cijfers van GO Jeugd 2008 bleek dat de jongeren in Leeuwarderadeel significant vaker alcohol dronken dan de jongeren in Fryslân. Gelukkig blijkt uit Go jeugd 2012 dat dit percentage is gedaald en nu gelijk aan het Fries gemiddelde is. Ongeveer iets meer dan de helft van de jongeren in Leeuwarderadeel heeft ooit alcohol gedronken en 42% van de jongeren in Leeuwarderadeel heeft in de afgelopen vier weken alcohol gedronken. Alcoholgebruik kan gevolgen hebben voor de openbare orde en veiligheid (agressie en vandalisme) en de gezondheid (o.a. vermindering van de hersenfuncties, aandacht en geheugen, onveilig vrijen en verslaving). Daarentegen roken de jongeren in Leeuwarderadeel gemiddeld wel meer dan in Friesland en ook gebruiken ze vaker harddrugs.

Tabel 1 Cijfers over schoolgaande jeugd uit de Monitor Jeugdgezondheid Opgroeien en opvoeden Percentage ouders met indicatie 'stevig ouderschap' (20092011) Risicofactor: Laag opleidingsniveau Moeder

Cijfers zorg voor Jeugd (%) Leeuwarderadeel Fryslân 11 14

9 16 5

Risicofactor: Eenoudergezin Risicofactor: Niet westers Ontwikkelingsachterstand (Groep 2, basisonderwijs) Motoriek Spraak/taal Algemeen Leefstijl Groep 2 basisonderwijs Matig overgewicht Ernstig overgewicht Groep 7 basisonderwijs Matig overgewicht Ernstig overgewicht Lid van sportclub Lid van sportclub, Klas 1/2 Voortgezet onderwijs Psychosociale problematiek (Oordeel JGZ) Groep 2 basisonderwijs Licht, opvoedingsadvies Matig, opvoedingsondersteuning Ernstig, gespecialiseerde hulpverlening Groep 7 basisonderwijs Licht, opvoedingsadvies Matig, opvoedingsondersteuning Ernstig, gespecialiseerde hulpverlening

7 10

8 7

3 3 2

9 9 5

6 1

8 1

15 2 82 68

12 2 78 68

26 4 1

26 7 2

16 11 12

20 10 6

Tabel 2 Cijfers over de jeugd (12 t/m 18 jaar) uit het Gezondheidsonderzoek Jeugd 2012 Gezondheid

%

Afwijking van Fries gemiddelde

Ervaren gezondheid (heel goed)

84

Niet afwijkend van Fries gemiddelde

Belemmering door ziekte/aandoening bij dagelijkse bezigheden (sterke mate)

16


Indicatieve score psychosociale problematiek

33

Hoger dan Fries gemiddelde

Slachtoffer pesten afg 3 maanden

22


Dader pesten afg 3 maanden

11


Slachtoffer cyberpesten ooit

44


6

Zorg

%


Contact huisarts afg 3 maanden

47


Mantelzorg geven

17


Leefstijl

%


Ontbijten 5 of meer keer per week

80


Dagelijks fruit

19

Lager dan Fries gemiddelde

Dagelijks groente

25


Overgewicht

19


Voldoet aan NNGB (7 dagen per week 1 uur bewegen)

12


Voldoet aan de fitnorm

68


Lid van een sportvereniging

63


(semi) inactief (niet meer dan 4 dagen per week 1 uur bewegen)

6


Tv kijken (7 dagen per week)

65


Computeren/internet (7 dagen per week)

52


Gebruik energiedrank

53


Roken

31


Rookt dagelijks

21


Ooit alcohol gedronken

61


Alcohol gedronken in de afgelopen 4 weken

42


5 of meer drankjes per gelegenheid gedronken in de afgelopen 4 weken

32


Ooit aangeschoten geweest

41


Aangeschoten geweest in de afgelopen 4 weken

24


7

Ooit cannabis gebruikt

22


Cannabis gebruikt in de afgelopen 4 weken

12


Ooit harddrugs gebruikt

12


Geslachtsgemeenschap

19


Gebruikt altijd een condoom

36


Ongewenste seksuele ervaring

4


Sociale omgeving

%


Thuissituatie (erg leuk)

85


Moeite met rondkomen inkomen ouders

13


Wordt wel eens bezuinigd

48


Schoolsituatie (erg leuk/leuk)

53


Thuis door ziekte afgelopen 4 weken

44


Spijbelen afgelopen 4 weken

13


Ingrijpende gebeurtenis meegemaakt, minimaal 1

84


Ingrijpende gebeurtenis meegemaakt, meer dan 4 x

27


Geestelijke mishandeling

15


Lichamelijke mishandeling

1


Slachtoffer van criminaliteit in afgelopen 12 maanden

28


Dader van criminaliteit in afgelopen 12 maanden

16


Onveilig voelen overdag

13


Onveilig voelen ’s avonds’/’s nachts

27


8

Overgewicht en diabetes van volwassenen en ouderen Cijfers over overgewicht en bewegen zijn te vinden in de gezondheidsmonitor 2012 die de GGD heeft uitgevoerd. De gezondheidsmonitor geeft daarnaast informatie over sporten eetgewoonten. Bijna de helft van de volwassenen tussen de 19 en 65 jaar heeft last van overgewicht ( 46%). Dit percentage wijkt niet af van het Fries gemiddelde. Dit geldt ook voor bewegen in deze leeftijdscategorie Twee-derde van de inwoners van Leeuwarderadeel voldoet aan de norm gezond bewegen2 (67%) en 23% van de volwassen inwoners van Leeuwarderadeel voldoet aan de fitheidsnorm3. Op het gebied van voeding en sport wijken de inwoners van Leeuwarderadeel alleen positief significant af van het Friese gemiddelde op het terrein van de ontbijtnorm. Het percentage ouderen (65 jaar en ouder) dat last heeft van overgewicht is in Leeuwarderadeel wel hoger dan het Fries gemiddelde. In Leeuwarderadeel heeft 69% van de 65+ers last van overgewicht tegenover 58% van de Friese ouderen. Wel voldoet bijna twee-derde van de ouderen aan de norm gezond bewegen (64%) en 43% van de ouderen voldoet aan de fitheidsnorm. Op het gebied van voeding en sport wijken de ouderen in Leeuwarderadeel niet significant af van de Friese ouderen. Er zijn geen gegevens op gemeentelijk niveau over diabetes, maar overgewicht is één van de veroorzakers van diabetes en daarmee een belangrijk indicator voor het risico op diabetes in de gemeente.

Roken en schadelijk alcoholgebruik Van de bevolking tussen de 19 en 65 jaar rookt 18%. Uit de gezondheidsmonitor 2012 blijkt verder dat 11% kan worden aangemerkt als een zware drinker. In Leeuwarderadeel heeft de bevolking van 19 tot 65 jaar ooit minder drugs gebruikt dan in Fryslân in het algemeen. De groep die in de afgelopen 12 maanden cannabis heeft gebruikt is zelfs significant kleiner dan in Fryslân. Van de 65+ers in Leeuwarderadeel rookt 7%. Uit de gezondheidsmonitor 2012 blijkt verder dat 4% kan worden aangemerkt als een zware drinker. Deze percentages wijken niet significant af van de Friese cijfers.

Eenzaamheid en depressie Uit de gezondheidsmonitor 2012 van de GGD blijkt dat 28% van de inwoners van Leeuwarderadeel tussen de 19 en 64 jaar in de afgelopen 12 maanden depressieve klachten heeft gehad en dat 35% zich de afgelopen 12 maanden wel eens angstig heeft gevoeld. 27% van de bevolking heeft last van matige of zeer ernstige eenzaamheid. Dit percentage wijkt significant positief af van het Friese gemiddelde (36%). Het risico op angststoornissen of depressies bij de volwassen bevolking van Leeuwarderadeel wijkt niet af van het Friese gemiddelde. 2 3

Tenminste vijf dagen per week 30 minuten matig intensieve lichaamsbeweging. Drie maal per week tenminste 20 minuten zwaar intensieve lichaamsbeweging.

9

In de leeftijdscategorie 65 jaar en ouder heeft 22% de afgelopen 12 maanden depressieklachten gehad, is 21% de afgelopen 12 maanden angstig geweest en heeft 42% wel eens last van eenzaamheid. Deze cijfers wijken niet significant af van het Friese gemiddelde. Drie op de tien ouderen in Leeuwarderadeel heeft een verhoogd risico op angststoornissen of depressie.

Overig In Leeuwarderadeel is een significant groter deel van de bevolking tussen de 19 en 65 mantelzorger4 dan in Fryslân (19% tegenover 12% voor heel Fryslân). Dit is een groei ten opzichte van 2010 toen nog maar 14% van de inwoners in deze leeftijdscategorie mantelzorg verleende. Ook is het percentage jeugd van 12-18 jaar dat mantelzorg verleent hoger dan in de rest van Friesland.

Conclusie De meerderheid van de bevolking van Leeuwarderadeel beoordeelt zijn of haar eigen gezondheid als goed of uitstekend. De gezondheidssituatie van jongeren in Leeuwarderadeel komt in grote lijnen overeen met de situatie in Fryslân. Aandachtpunt voor het beleid is met name het overgewicht onder jongeren en de hoge indicatieve score op psychosociale problematiek. Dit wijkt in negatieve zin af van Fryslân. Het alcoholgebruik onder jongeren in Leeuwarderadeel is dan wel gedaald maar ligt nog op een onaanvaardbaar hoog niveau. Op het gebied van overgewicht en diabetes valt op dat veel ouderen in de gemeente (69%) te zwaar zijn.. Daarnaast wordt er door veel ouderen wel bewogen: 64% voldoet namelijk aan de Norm Gezond Bewegen en 43% voldoet aan de fitheidsnorm. Tegelijkertijd is er een groep (31%) die aan geen van beide normen voldoet. Op het gebied van roken en alcoholgebruik wijken de cijfers voor volwassen en ouderen niet significant af van het Friese gemiddelde. Desalniettemin is het zorgelijk dat een kwart van de volwassenen kan worden aangemerkt als een zware drinker. Volwassenen en ouderen in de gemeente voelen zich niet significant vaker eenzaam dan de volwassenen en ouderen in Fryslân. Toch geven met name de ouderen aan wel eens eenzaam te zijn in matige tot zeer ernstige mate. Het bestrijden van eenzaamheid is daarom een bijzonder aandachtspunt in deze nota.

4

Minimaal drie maanden of minimaal 8 uur per week.

10

Tabel 3 Cijfers over volwassenen en ouderen uit de GGD Gezondheidsenquête 2012 19-64 (%) Algemene gezondheid Ervaren gezondheid (zeer) goed Lichamelijke gezondheid Overgewicht matig/ ernstig Chronische aandoeningen minimaal 1 (door arts vastgesteld) Mobiliteit beperkt bij minimaal 1 activiteit ADL-beperkt bij minimaal 1 van de drie ADL-activiteiten

Leeuwarderadeel 90

65+ (%) Fryslân 84

Leeuwarderadeel 65

Fryslân 70

46

45

69

58

59

52

82

79

2

5

18

19

1

2

10

12

voldoet aan NNGB Voldoet aan de fitnorm voldoet niet aan de groentenorm Voldoet niet aan de fruitnorm voldoet aan de ontbijtnorm niet sporters (0-11x p.j.) onregelmatige sporters (12-59x pj) regelmatige sporters (≥60x p.j.) Overmatige drinker Zware drinkers Roken Cannabis ooit Cannabis in de afgelopen 12 mnd Harddrugs ooit

67 23 32 32 87 37 20 44 11 11 18 13 1 3

67 20 34 32 78 38 24 38 10 13 27 21 6 6

64 43 51 66 85 63 19 18 3 4 7 -

70 44 48 60 83 61 18 21 6 5 11 -

Ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld

5

8

2

3

19 -

12 -

12 11

13 13

28 35

27 29

22 21

19 26

30 27

36 36

31 42

33 39

Mantelzorg geven Mantelzorg ontvangen Geestelijke gezondheid Depressief afgelopen 12 maanden Angstig afgelopen 12 maanden Matig tot hoog risico op angststoornis of depressie Eenzaam matig tot zeer ernstig

11

Hoofdstuk 3

Speerpunten

In de hoofdstukken hiervoor zijn de kaders weergegeven voor het nieuwe gezondheidsbeleid. Zoals in hoofdstuk 1 van deel 1 reeds is beschreven, staan de kaders vanuit de wet (de Wet Publieke Gezondheid, WPG) beschreven in de Friese nota ‘Ruimte voor gezondheid’. Volgens de WPG hebben gemeenten de taak een GGD in stand te houden voor de uitvoering van taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg. De GGD is niet de enige instantie die voor gemeenten taken uitvoert op dit terrein. Zo hebben de Friese gemeenten besloten de prenatale voorlichting en de ouderenzorg niet bij de GGD neer te leggen. Hieronder wordt toegelicht wat de speerpunten van het landelijke en provinciale beleid zijn. Er wordt ook nader ingegaan op de taken die de GGD uitvoert en hoe deze daar de komende periode invulling aan wil geven.

Landelijke nota Gezondheid dichtbij Gemeenten moeten volgens de WPG binnen twee jaar na het verschijnen van de landelijke preventienota (mei 2011) een nota gemeentelijk gezondheidsbeleid vaststellen. Ook is opgenomen in de WPG dat gemeenten bij hun gezondheidsbeleid aan moeten sluiten bij de landelijke prioriteiten die in deze preventienota zijn vastgesteld. In de landelijke nota is gekozen voor een voortzetting van de speerpunten van de voorgaande periode, te weten: overgewicht, diabetes, depressie, roken en schadelijk alcoholgebruik. Het accent wordt gelegd op bewegen als belangrijk middel om de genoemde problemen aan te pakken. Daarnaast wordt de jeugd als belangrijke doelgroep gezien voor het gemeentelijk gezondheidsbeleid, met specifieke aandacht voor weerbaarheid. De landelijke overheid gaat er vanuit dat ook gemeenten er voor kiezen om gezondheid meer iets van de inwoners zelf te maken. Beroep doen op de eigen verantwoordelijkheid van inwoners sluit aan bij de uitgangspunten van de Wet Maatschappelijk Ondersteuning (Wmo). De uitgangspunten van de landelijke nota zijn:    



Inzetten op spelen, bewegen en sporten; Jeugd benoemen als belangrijke doelgroep voor het lokaal gezondheidsbeleid; Stimuleren van publiek private samenwerking op lokaal niveau; Verbindingen leggen tussen verschillende beleidsterreinen en gezondheid: verknopen van gezondheid met andere belangrijke beleidsdoelstellingen, bijvoorbeeld op het terrein van jeugdbeleid, ruimtelijke ordening, welzijn en veiligheid; Een bijdrage leveren aan het realiseren van ‘gezondheid in de buurt’ door: o Inzicht te krijgen in de lokale gezondheidsproblematiek, o In de woonvisies rekening te houden met voorzieningen op gebied van zorg en bewegen in de buurt, 12

o

Afspraken te maken met verzekeraars en zorgverleners: zowel over het vormgeven van voorzieningen en netwerken dicht in de buurt als over afstemming van taken op het gebied van preventie.

Deelplan GGD 2013-2016: Ruimte voor gezondheid De reguliere taken van de GGD die voor alle Friese gemeente worden uitgevoerd kunnen worden onderscheiden in vier onderdelen: de wettelijke taken die door de GGD moeten worden uitgevoerd, de wettelijke taken van gemeenten die door de gemeenten bij de GGD zijn neergelegd, de wettelijke taken die door gemeenten worden uitgevoerd en overige aanvullende taken van de GGD. Wettelijke taken van de GGD zijn het bieden van inzicht in de gezondheidssituatie van de bevolking, beleidsadvies geven aan gemeenten, bevorderen van medisch milieukundige zorg, technische hygiënezorg (inspecteren op kwaliteit van bijv. kinderopvang), infectieziektebestrijding (waaronder TBC en seksueel overdraagbare aandoeningen), psychosociale hulp bij rampen en gezondheidsbevordering (met name op het gebied van de landelijke speerpunten). Wettelijke taken die door de gemeenten bij de GGD zijn neergelegd zijn lijkschouwingen, openbare geestelijke gezondheidszorg en de jeugdgezondheidszorg (JGZ). De JGZ werkt met een basispakket dat bestaat uit een uniform deel en een maatwerk deel. Het uniforme deel is gelijk voor alle gemeenten, het maatwerkdeel kan door elke gemeente naar wens ingevuld worden en ieder jaar wijzigen. Het is niet wettelijk verplicht om activiteiten in het maatwerkdeel af te nemen. Dit maatwerkdeel bestaat in Leeuwarderadeel uit: 







Pedagogische thuisbegeleiding 0-12 o Opvoedondersteuning voor ouders gericht op het verbeteren van opvoedvaardigheden en problemen bij het opvoeden en opgroeien in een vroeg stadium te verminderen of op te lossen. Pedagogische activiteiten peuterspeelzalen o Individuele observatie kinderen peuterspeelzalen met huisbezoek o Groepsobservatie kinderen peuterspeelzaal o Observatie ter ondersteuning peuterspeelzaalleidster VVE-vervolg o Hieronder valt de geleiding van kinderen naar een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf met een programma van Voor- en Vroegschoolse Educatie. Alcoholpreventie o Individuele voorlichting over de risico’s van alcoholgebruik aan ouder en kind tijdens het contactmoment in groep 7 van het basisonderwijs.

De activiteiten die worden uitgevoerd in het maatwerkdeel van de GGD worden via inspectierapporten geëvalueerd en gemonitord. Binnenkort wordt via een wijziging van de WPG een nieuw basistakenpakket voor de JGZ vastgesteld. 13

Wettelijke taken van gemeenten, die niet verplicht door de GGD uitgevoerd hoeven te worden zijn prenatale voorlichting en ouderengezondheidszorg. In gemeente Leeuwarderadeel wordt de prenatale voorlichting gecoördineerd vanuit het CJG Middelsee. Er is een netwerkverband van verschillende professionals die met zwangere vrouwen in aanraking komen zoals huisartsen en verloskundigen. Dit verband komt twee keer per jaar bij elkaar. Daarnaast wordt er in het maatwerkdeel van de JGZ dat de GGD Fryslân aanbiedt het product ‘Stevig Ouderschap Prenataal’ afgenomen. De ouderengezondheidszorg wordt via andere beleidsterreinen uitgevoerd. De gemeente Leeuwarderadeel komt in 2014 met een visie op ouderenbeleid. In deze notitie zullen ook de wettelijke taken van de gemeente op het terrein van de ouderengezondheidszorg aan bod komen. In 2013 is de gemeente al begonnen met een pilotproject Kwetsbare ouderen in Leeuwarderadeel. In samenwerking met verschillende partijen, waaronder de huisarts, worden in dit project de ouderen (65+) in de gemeente bevraagd over hun gezondheid, het welbevinden en de woonsituatie. De uitkomsten van deze screening worden gebruikt als basis voor het beleid gericht op ouderen. Overige taken die de GGD uitvoert zijn arrestantenzorg, reizigersvaccinatie en preventieve gezondheidszorg voor asielzoekers. De bestuurscommissie van de GGD heeft in juni 2012 een aantal concrete doelstellingen vastgesteld waar GGD Fryslân zich op gaat richten. De Friese nota ‘Ruimte voor gezondheid’, het deelmeerjarenbeleidsplan van GGD Fryslân is tot stand gekomen door de samenwerking tussen GGD Fryslân en de Friese gemeenten. In de nota Ruimte voor gezondheid beschrijft de GGD haar activiteiten voor de periode 2013-2016. De GGD wil samen met de Friese gemeenten in de komende vier jaar werken aan:       

Een integrale aanpak Zelf beslissen over leefstijl Samen voor gezondheid in wijk en dorp Sociale veiligheid Kennis- en expertisecentrum Noord-Nederlandse samenwerking Jeugd

Deze hoofdlijnen zijn in de nota uitgebreid omschreven. Integrale aanpak: Het gezondheidsbeleid dient zich niet alleen te richten op het individu, maar ook op zijn of haar fysieke en sociale omgeving. De integrale aanpak betekent dat er vanuit meerdere gemeentelijke beleidsterreinen aandacht is voor gezondheid. De GGD ondersteunt en adviseert gemeenten bij het vormgeven van de integrale aanpak. Zelf beslissen over leefstijl: Gezondheid moet weer iets van de Nederlander zelf worden. Hiervoor is goede voorlichting over een gezonde leefstijl van belang. De GGD wil de komende vier jaar het Masterplan Gezond Leven evalueren en herijken.

14

Samen voor gezondheid in wijk en dorp Eén van de prioriteiten van het landelijke beleid is dat zorg en sport dichtbij in de buurt moeten worden aangeboden. De GGD wil de komende vier jaar een aantal pilots starten, gericht op een dorps- of wijkgerichte aanpak. Sociale veiligheid: Sociale veiligheid is een belangrijke factor die invloed heeft op de gezondheid van een mens. De GGD wil de komende vier jaar, als onderdeel van Veiligheidsregio Fryslân, gemeenten adviseren en ondersteunen bij het vormgeven van het veiligheidsplan. Kennis- en expertisecentrum: De GGD wil als onderdeel van de Veiligheidsregio Fryslân kennis- en expertisecentrum zijn. De GGD is daarom een academische werkplaats gestart. Zo helpt de GGD gemeenten bij het vertalen van landelijk onderzoek naar lokale praktijk. Noord-Nederlandse samenwerking: De GGD wil vooral inzetten op samenwerking op Noord Nederlandse schaal op het terrein van medische milieukundige zorg, infectieziektebestrijding en de zorg ten aanzien van SOA’s. Jeugd: De GGD zal de komende jaren aansluiten bij de ontwikkelingen die momenteel gaande zijn, zoals de ontwikkeling of doorontwikkeling van de Centra voor Jeugd en Gezin en de decentralisatie van de Jeugdzorg- en hulp.

Conclusie Leeuwarderadeel dient aan te sluiten bij de genoemde speerpunten uit de landelijke nota en heeft zich gecommitteerd aan de Friese nota ‘Ruimte voor gezondheid’ . Jeugd wordt daarbij als specifieke doelgroep meegenomen. Lokaal voert de GGD extra taken uit binnen het aanvullende pakket dat Leeuwarderadeel afneemt. In het volgende hoofdstuk wordt beschreven welke aanvullende activiteiten er al in Leeuwarderadeel plaatsvinden, welke activiteiten hier de komende periode aan worden toegevoegd en wat we daarmee willen bereiken.

15

Hoofdstuk 4

Doelen, acties en resultaten

Per speerpunt van de landelijke nota wordt hier beschreven wat er al gebeurt en wat er de komende periode aanvullend gaat gebeuren. Gezien de financiële beperkingen waar ook Leeuwarderadeel mee te maken heeft, wordt er niet op ieder speerpunt een extra interventie ingezet. Bovendien is er niet in alle gevallen sprake van ernstige problematiek.

Overgewicht en diabetes Beleidsvoornemen: Terugdringen en verminderen van bewegingsarmoede en overgewicht onder jongeren Uit de cijfers over de gezondheidssituatie van de jeugd in Leeuwarderadeel blijkt dat jongeren in Leeuwarderadeel even vaak lid zijn van een sportvereniging als in de rest van Fryslân. Daarnaast voldoet een groot gedeelte van de jongeren in Leeuwarderadeel aan de Norm Gezond Bewegen. We zetten op dit terrein dan ook vooral in op continuering van het bestaande beleid. Het speeltuinenbeleid in de gemeente is erop gericht om kinderen in een veilige omgeving dicht bij huis te laten bewegen. Hiervoor heeft de gemeente overeenkomsten met beheerders. Beheerders van een speeltuin zijn veelal buurt- of wijkverenigingen of dorpsbelangen. Voor het uitvoeren van klein onderhoud krijgen ze een vergoeding van € 250,- per jaar. Daarnaast reserveert de gemeente een budget voor de vervanging van speeltoestellen. De gemeente onderhoudt een Sport Ontmoetingsplaats aan de Griene Leane. Op de Sport Ontmoetingsplek zijn een skatebaan, doelen voor een voetbalveld, een panna veld, een beachvolleybalveld en een basketbalveld gerealiseerd. Ook in de toekomst zal de gemeente de Sport Ontmoetingsplek onderhouden. Tot 2018 loopt het project Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur (IBS) uitgevoerd door Go4Sport. Binnen het project worden verschillende onderwijs- en sportprojecten uitgevoerd, zo wordt er veel met scholen samengewerkt en worden (sport)verenigingen ondersteund, bijvoorbeeld door deskundigheidsbevordering van vrijwilligers te ondersteunen. Specifiek voor jongeren wordt er gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit van het bewegingsonderwijs, de uitleen van sporten spelmateriaal aan scholen, het organiseren van sportkennismakingslessen op basisscholen en het organiseren van het buitenschoolse sporten beweegaanbod. Ook kent de gemeente Leeuwarderadeel de regeling Meedoen met de samenleving waarbij kinderen uit een minimagezin een bijdrage krijgen om maatschappelijk te participeren. Bijvoorbeeld om het lidmaatschap van een sportclub te financieren.

16

Beleidsvoornemen: Terugdringen en verminderen van bewegingsarmoede onder ouderen Uit de gezondheidssituatie van Leeuwarderadeel blijkt dat er een hoog percentage ouderen te zwaar is. Wel voldoet bijna twee-derde van de ouderen aan de norm gezond bewegen (64%) en 43% van de ouderen voldoet aan de fitheidsnorm. Ook op het gebied van voeding en sport wijken de ouderen in Leeuwarderadeel niet significant af van de Friese ouderen. In Middelseeverband wordt door Go-4-Sport momenteel een aanbod ontwikkeld op het terrein van bewegen voor 55+ers. In 2014 gaat Go-4-Sport zich inzetten om kennismakingscursussen in een bepaalde tak van sport (bijvoorbeeld wandelen, fietsen, yoga, bridge, e.d.) voor 60+ers te organiseren, bij voorkeur in samenwerking met of ondergebracht bij een lokale aanbieder. Lokale aanbieders worden hier in 2014 over benaderd. De gemeente Leeuwarderadeel wil dit project tot uitvoer brengen. Daarnaast onderhoudt de gemeente een jeu-de-boulesbaan die door ouderen vaak wordt gebruikt voor een spelletje. Niet alleen worden ouderen op deze manier gefaciliteerd te gaan bewegen, ook worden zij gestimuleerd sociale contacten aan te gaan en te onderhouden en wordt zo eenzaamheid voorkomen. Momenteel loopt in Leeuwarderadeel de pilot ‘Kwetsbare Ouderen in Leeuwarderadeel: Samen screenen, signaleren en opvolgen’. De pilot is bedoeld om de kwetsbaarheden van de 65+ers in de gemeente in kaart te brengen en zal nog nader ingaan op de gezondheidssituatie van de ouderen in de gemeente. Naar aanleiding van de uitkomsten van deze screening zullen specifieke interventies worden opgezet met zorgaanbieders, welzijnsinstellingen en andere relevante partijen in de gemeente.

Roken en schadelijk alcoholgebruik Beleidsvoornemen: Terugdringen en verminderen van schadelijk alcoholgebruik onder jongeren. Uit de gezondheidscijfers blijkt dat jongeren in de gemeente Leeuwarderadeel nog steeds veel alcohol drinken. En de schadelijke gevolgen van dit gebruik voor jongeren, worden steeds meer bekend. Met de ingang van de nieuwe Drank- en Horecawet stelt de gemeente ook een alcoholbeleid op. Deze notitie wordt aan de gemeenteraad voorgelegd. Deze notitie is met name gericht op handhaving en preventie. In de notitie wordt beschreven welke controles zullen worden uitgevoerd in het kader van de handhaving van de wet. Gelegenheden waar ook vaak jongeren te vinden zijn zullen daarbij extra worden gecontroleerd, met name op het niet schenken van alcohol onder de 16 jaar (en vanaf 1 januari 2014 onder de 18 jaar). Daarnaast gaat de notitie in op de preventie van schadelijk alcoholgebruik onder jongeren. Hierbij wordt aangegeven dat het de voorkeur geniet om aan te sluiten bij bestaande initiatieven in Fryslân zoals het jeugd en alcoholplatform ‘Nuchtere Fries’. In het projectplan ‘Fries Jeugd- en alcoholbeleid’ staan verschillende interventies beschreven waar de gemeente uitvoering aan zou kunnen geven. Het jeugd & alcoholplatform ‘de Nuchtere Fries’, oprichter van het Fries Jeugd- en Alcoholconvenant gaat in 2013 onderzoeken hoe zij gemeenten hierin beter kan ondersteunen. Uit de eindevaluatie van het convenant 17

is namelijk gebleken dat niet alleen gemeente Leeuwarderadeel niet toe is gekomen aan het geven van uitvoering aan alle interventies, maar dat dit bij meer Friese gemeenten het geval blijkt te zijn. Ook zal het jeugd & alcoholplatform bekijken welke interventies het meest succesvol zijn gebleken. Deze resultaten zullen belangrijk zijn voor de keuze die de gemeente vervolgens gaat maken voor de in te zetten interventies. Natuurlijk ook afhankelijk van het budget dat hiervoor beschikbaar is. Het lijkt verstandig deze evaluatie en de initiatieven af te wachten alvorens zelf extra initiatieven te ontplooien. De gemeente Leeuwarderadeel neemt zich voor interventies die vanuit het Jeugd en Alcoholplatform worden aangeboden ook in de gemeente in te zetten. Daarnaast werkt de gemeente Leeuwarderadeel al aan het verminderen van het schadelijk alcoholgebruik onder jongeren door voorlichting te geven aan ouders, kinderen en bijvoorbeeld in kantines. Momenteel neemt de gemeente uit het aanvullend pakket JGZ alcoholvoorlichting af. De jeugdverpleegkundige van de GGD licht ouders tijdens het vaste contactmoment in groep 7 van de basisschool in over alcoholgebruik op jonge leeftijd. Bij het contactmoment zijn zowel het kind als de ouder(s) aanwezig. Dit heeft twee doelstellingen: de eerste gericht op de handhaving van de wet, de tweede gericht op preventie van schadelijk alcoholgebruik onder jongeren. De gemeente zal ook in de toekomst alcoholvoorlichting afnemen uit het aanvullend pakket. Daarnaast biedt Go-4-Sport aan vrijwilligers, in bijvoorbeeld sportkantines, de instructie verantwoord alcoholgebruik gratis aan. Deze instructie is volgens de Drank- en Horecawet verplicht voor barvrijwilligers van sportverenigingen waar alcohol wordt geschonken. Deze regeling wordt gecontinueerd. Daarnaast heeft de gemeente Leeuwarderadeel in Middelseeverband een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). In het CJG kunnen professionals, ouders en jongeren tot 23 jaar terecht met vragen over opvoeden en opgroeien en ook over alcoholgebruik onder jongeren. Op het gebied van jongeren wordt er door Go-4-Sport op scholen in samenwerking met GGD en Sport Fryslân voorlichting gegeven over een gezonde leefstijl aan kinderen van 6-12 jaar. De activiteiten van Go-4-Sport worden tot 2018 gecontinueerd.

Eenzaamheid en depressie Beleidsvoornemen: Terugdringen en verminderen van eenzaamheid en depressie onder volwassenen en ouderen. De gemeente Leeuwarderadeel draagt bij aan het bevorderen van de sociale samenhang in de dorpen en doet dit door de (financiële) ondersteuning van dorpshuizen en dorpsbelangen. Door het ondersteunen van de dorpshuizen wordt er gezorgd voor een ontmoetingsplaats in de dorpen en wordt er onderdak geboden voor het verenigingsleven. De gemeente ondersteund de dorpshuizen met een onderhoudssubsidie. De ondersteuning van dorpsbelangen zorgt ervoor dat er activiteitenprogramma’s ontwikkeld worden. Activiteiten waarbij mensen elkaar kunnen ontmoeten.

18

De vrijwilligerscentrale van Stichting Welzijn Middelsee bemiddelt actief tussen vrijwilligers en mensen die op zoek zijn naar een maatje. Daarnaast wordt er gewerkt aan een Vriendenbank waar de nadruk minder ligt op het ondersteunen van de één door de ander, maar meer op het sociale contact. Ook de Omtinkerij draagt bij aan het verminderen van eenzaamheid en depressie. De omtinkers zijn er in getraind kwetsbaarheden te onderkennen, waaronder eenzaamheid, daarnaast kunnen burgers ook zelf hun zorgen over een ander bij de omtinkers terecht. Bij zorgen rond eenzaamheid en depressie wordt in casuïstiekbesprekingen gezocht naar een oplossing. Stichting Welzijn Middelsee is hier ook bij betrokken. De Omtinkerij wordt in het najaar van 2013 geëvalueerd. Pas hierna wordt een besluit genomen over de continuering. Eerder genoemde voorzieningen zoals speelplaatsen en de jeu-de-boulesbaan dragen ook bij aan het tegengaan van eenzaamheid en depressie. Op deze manier creëert de gemeente ontmoetingsplaatsen waar mensen met elkaar in contact kunnen komen. Daarnaast geldt specifiek voor het terugdringen van eenzaamheid en depressie onder ouderen dat de gemeente de uitkomsten van het project Kwetsbare ouderen in Leeuwarderadeel wil afwachten alvorens initiatieven te ontplooien. Door middel van de screening van de ouderen in de gemeente kan specifieker worden geanalyseerd waar de eenzaamheid uit voortvloeit en kunnen gerichte interventies worden ingezet.

Overige aandachtspunten Beleidsvoornemen: Ondersteunen van mantelzorgers Uit de cijfers van de gezondheidsenquêtes van de GGD blijkt dat in Leeuwarderadeel relatief veel volwassenen en ook jeugdigen mantelzorg verlenen. Het ondersteunen van de mantelzorger is daarom ook een aandachtspunt van de gemeente. De gemeente zal in het kader van de nieuwe Wmo waarin de positie van de mantelzorger wordt versterkt haar mantelzorgbeleid ook opnieuw vorm gaan geven. Het is momenteel echter nog niet duidelijk hoe de nieuwe Wmo precies vorm gaat krijgen. Om aan te kunnen sluiten bij de nieuwe ontwikkelingen is het dus van belang de nieuwe wet af te wachten alvorens extra initiatieven te ontplooien. Zoals het er nu naar uitziet zal in de nieuwe Wmo de positie van de mantelzorger worden versterkt. Bijvoorbeeld doordat ook de situatie van de mantelzorger wordt meegenomen bij een aanvraag of door het verplichten van de gemeente tot het bieden van respijtzorg. Momenteel wordt er door Stichting Welzijn Middelsee aandacht besteed aan de mantelzorger. SWM brengt de mantelzorgers in de gemeente zoveel mogelijk in kaart. Daarnaast wordt er ondersteuning geboden in de vorm van advies, informatieverstrekking en voorlichting. Ook worden er vier keer per jaar bijeenkomsten georganiseerd over een bepaald thema. Mantelzorgers die bekend zijn bij SWM worden hiervoor uitgenodigd. Ook binnen de Omtinkerij is er aandacht voor de mantelzorger en eventuele overbelasting van de mantelzorger.

19

Overzicht activiteiten Wat gaan we doen?

Wat willen we bereiken?

Overgewicht en diabetes: Terugdringen en verminderen van bewegingsarmoede onder jongeren Continuering speeltuinenbeleid Sport Ontmoetingsplaats faciliteren Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur continueren Meedoen met de samenleving

Jonge kinderen in een veilige omgeving dicht bij huis laten bewegen. Jeugd een goede en veilige omgeving bieden voor beweging. Jongeren stimuleren om te gaan sporten. Kinderen uit minimagezinnen de kans geven zich aan te sluiten bij een sportvereniging of zwemles te nemen.

Overgewicht en diabetes: Terugdringen en verminderen van bewegingsarmoede onder ouderen Go-4-Sport project voor 60+ers faciliteren Onderhouden Jeu-de-boulesbaan

Bewegen onder 60+ers stimuleren. Stimuleren van ontmoeting en beweging

Roken en schadelijk alcoholgebruik: Terugdringen en verminderen van roken en schadelijk alcoholgebruik Uitvoering geven aan het alcoholbeleid Passende interventies van het Jeugd en Alcoholplatform Nuchtere Fries inzetten Continuering alcoholvoorlichting aan kinderen en ouders in groep 7 van het basisonderwijs. Gratis aanbieden van de instructie verantwoord alcoholgebruik aan vrijwilligers in sportkantines. Voorlichting geven op scholen over een gezonde leefstijl Centrum voor Jeugd en Gezin

Handhaving van de wet en het verminderen van schadelijk alcoholgebruik. Terugdringen van schadelijk alcoholgebruik onder jongeren. Ouders en kinderen op de hoogte brengen van de schadelijke gevolgen van het gebruik van alcohol. Barvrijwilligers voorlichten over hun rol bij verantwoord alcoholgebruik. Kinderen op de hoogte brengen van een gezonde leefstijl. Het beantwoorden van vragen over (jeugd en) alcohol van jongeren en ouders.

Eenzaamheid en depressie: Terugdringen en verminderen van eenzaamheid en depressie onder volwassenen en ouderen Ondersteuning van dorpshuizen

Instandhouding van de dorpshuizen en een ontmoetingsplaats in de dorpen. 20

Vrijwilligerscentrale Stichting Welzijn Middelsee Continuering Omtinkerij Activiteiten n.a.v. pilot Kwetsbare Ouderen in Leeuwarderadeel

Mensen in contact brengen met elkaar. Eenzaamheid en depressie vroeg onderkennen en snel actie ondernemen. Eenzaamheid en depressie verminderen

Overige activiteiten – Mantelzorg: Ondersteunen van mantelzorgers Continuering mantelzorgactiviteiten SWM

Realiseren van het in beeld krijgen door de gemeente van de mantelzorgers in de gemeente en een passend ondersteuningsaanbod aanbieden.

21

Bijlage

Evaluatie nota gezondheidsbeleid 2009-2013

Op 25 maart 2010 stelde de gemeenteraad het gezondheidsbeleid ‘Gezondheid, van vitaal belang’ voor de jaren 2009 tot en met 2013 vast. Bij het opstellen van dit beleidsdocument is gebruik gemaakt van het ‘Masterplan gezond leven Fryslân’ dat is opgesteld door GGD-Fryslân. In dit Masterplan staan de speerpunten waar de landelijke overheid zich in die jaren op wilde richten en zich nu nog steeds op richt. In de voornemens uit het gezondheidsbeleid ‘Gezondheid, van vitaal belang’ stonden deze speerpunten dan ook centraal. Deze speerpunten waren:     

Alcohol Roken Overgewicht Diabetes Depressie

Naast het gezondheidsbeleid had de gemeente voor de (vrijwel gelijklopende) periode een beleid vastgesteld voor jeugd onder de naam ‘Jeugd, de toekomst’. Ook had de gemeente het provinciale projectplan ‘Fries Jeugd- en Alcoholbeleid’ ondertekend. De speerpunten die hierboven staan vermeld vormen ook de basis in het beleidsdocument ‘Jeugd, de toekomst’. Het onderdeel ‘Alcohol’ krijgt nog eens extra aandacht in het provinciale projectplan. Omdat er vanuit het Rijk in 2011 is vastgesteld dat deze vijf speerpunten voor het nieuwe gezondheidsbeleid hetzelfde zullen blijven, is het van belang om te weten of en hoe de verschillende beleidsvoornemens zijn uitgevoerd. In het najaar van 2012 zijn alle drie documenten dan ook geëvalueerd. Daarbij is met name gekeken naar of en de mate waarin de beleidsvoornemens uit het Gezondheidsbeleid 2009-2013 zijn behaald. In Tabel 1 zijn de beleidsvoornemens op een rij gezet. Er wordt daarbij aangegeven in hoeverre de verschillende beleidsvoornemens zijn gehaald. In Tabel 2 worden de niet uitgevoerde beleidsvoornemens uit het Gezondheidsbeleid 2009-2013 opgesomd en toegelicht. Daarnaast worden de niet uitgevoerde beleidsvoornemens uit het Jeugdbeleid 2008-2012 en het projectplan Fries Jeugd- en Alcoholbeleid 2008-2012 opgesomd en toegelicht. Hieronder wordt per speerpunt nader ingegaan op de al dan niet uitgevoerde beleidsvoornemens.

22

Gezondheidsbelei d ‘Gezondheid, v an vitaal belang’

Tabel 4 Evaluatie beleidsvoornemens gezondheidsbeleid 2009-2013 Voornemen

Uitvoering

Beleidsvoornemen 1 Doorgaan met het aanbieden van preventieprogramma’s gezond gedrag gericht op roken, alcohol en drugsgebruik aan jongeren en hun ouders.

Is niet gerealiseerd.

Minimale invulling geven aan het minimumpakket aan maatregelen uit het projectplan ‘Fries Jeugd- en Alcoholbeleid’. Daar waar wenselijk/nodig is (bv. Het drinken rookgedrag van jongeren) hieraan de nodige extra aandacht aan te schenken en de mogelijkheden voor aanvullende activiteiten te onderzoeken. Beleidsvoornemen 2 Terugdringen en verminderen van overgewicht en bewegingsarmoede onder jongeren.

Beleidsvoornemen 3 Het predicaat ‘de gezonde school’ in de gemeente op alle basisscholen vormgeven. Beleidsvoornemen 4 Het aanbod aan sportactiviteiten voor de doelgroep 55+ continueren en eventueel uitbreiden. Netwerken inrichten op:  Signaleren van eenzaamheid en depressies.  Verwijzingen naar meer bewegen. Beleidsvoornemen 5 Onderzoek doen naar de wijze waarop de groep ouderen met lichamelijke, psychische en/of psychosociale klachten ook in de toekomst het beste kan worden ondersteund/begeleid. Dit met als doel aandacht voor de preventie van gezondheidsproblemen bij ouderen. Dit kan door: Het in kaart brengen van het aantal ouderen dat nu en in de toekomst begeleid/ondersteund moet worden. De ouderenadviseur van 75 jaar en ouder preventief thuis te laten bezoeken. Een mogelijke optie hierbij zou een zogenaamd consultatiebureau voor ouderen kunnen zijn. Beleidsvoornemen 6 Het (blijven) stimuleren van een goede overdracht en overgang van kinderen van 0 t/m 13 jaar tussen kinderopvang, het peuterspeelzaalwerk en het basisonderwijs, zodat zo vroeg mogelijk problemen gesignaleerd worden ter bevordering van een doorlopende lijn. Het project ‘Harmonie in Middelsee’

Is niet gerealiseerd.

Wordt aan gewerkt d.m.v. GO-4 sport project en schooldoktersbezoeken. Is niet gerealiseerd. Is niet gerealiseerd. Is gerealiseerd.

In samenwerking met Palet, SWM en Woonfriesland is dit gerealiseerd.

De wet OKE verplicht de gemeente hiertoe. En is gerealiseerd. 23

kan hierbij een belangrijke (ondersteunende) rol vervullen. Het onderzoeken van mogelijkheden om ook bij overgang van kinderen van het basisonderwijs naar het Het onderwijs zelf neemt voortgezet onderwijs een gelijksoortige doorgaande lijn te realiseren. maatregelen t.a.v. dit voornemen, maar de gemeente volgt deze ontwikkelingen. Beleidsvoornemen 7 Samen met de drie andere Middelsee gemeentes implementeren van de verwijsindex Fryslân, het vorm Is gerealiseerd. geven aan een Lokaal Centrum voor Jeugd en Gezin en het invoeren van het Elektrisch Kind Dossier.

24

Tabel 5 Samenvatting niet behaalde beleidsvoornemens uit het gezondheidsbeleid 2009-2013, Jeugdbeleid 2008-2012 en projectplan Friese Jeugd- en Alcoholbeleid 2008-2012 Voornemen

Uitvoering Gezondheids belei d ‘Gezondheid, v an vitaal belang’ Doorgaan met het aanbieden van preventieprogramma’s gezond gedrag gericht op roken, alcohol en drugsgebruik aan jongeren en hun ouders. Tijdens de planperiode 2010-2013 willen wij het predicaat ‘de gezonde school’ in de gemeente op alle basisscholen vormgeven. Het aanbod aan sportactiviteiten voor de doelgroep 55+ continueren en eventueel uitbreiden. Jeugdbelei d ‘Jeug d, de Toekomst’ Beleid formuleren t.a.v. ‘keten’ Projectpl an Fries Jeugd - en Alcohol belei d Het aanbieden en borgen van het programma ‘de gezonde school en genotmiddelen’. Het aanbieden en borgen van het programma ‘alcoholvrij op weg’. Het aanbieden en borgen van de training 1e lijnfunctionarissen in de zorg. Beleid formuleren t.a.v. ‘keten’. Intensiveren van alcoholcontroles. Burgers informeren over het gemeentelijk alcoholbeleid. Het betrekken van jongeren bij het formuleren en uitvoeren van gemeentelijk alcoholbeleid.

Overgewicht en diabetes In het Gezondheidsbeleid 2009-2013 wordt gesproken over het aanbieden van het predicaat ‘de gezonde school’. De GGD heeft de gemeente in 2012 wederom geadviseerd het predicaat aan te bieden in 2013. In Middelsee-verband is echter besloten dit voor 2013 niet af te nemen. Er wordt door Go4Sport gewerkt aan het terugdringen en verminderen van overgewicht en bewegingsarmoede onder jongeren. Go4Sport doet dit door middel van het ondersteunen van sportverenigingen en het faciliteren van de kennismaking van jongeren met verschillende sporten. Daarnaast dragen de schooldoktersbezoeken bij aan het vroegsignaleren van overgewicht en diabetes bij jongeren. 25

Het voornemen om sportactiviteiten te continueren voor de doelgroep 55+ is niet uitgevoerd. De grondslag hiervoor is te vinden in het werkplan van GO-4 Sport. In de Breedtesportimpuls (BSI), die een looptijd kende tot 2010, waren ouderen formeel een doelgroep. Er werden elk jaar sportfit testen en sportactiviteiten georganiseerd. De sportactiviteiten werden altijd goed bezocht door de doelgroep 55+. In 2011 ging de BSI verder onder de nieuwe noemer Impuls Breedte Scholen, sport en cultuur (IBS). In dit project dat loopt tot 2018 zijn senioren geen doelgroep meer. Er wordt in het projectplan gesuggereerd en aangenomen dat ouderen zelf het initiatief kunnen nemen om zich aan te sluiten bij sportclubs en daarvoor geen overheidssteun nodig hebben. De focus van het IBS ligt op het beperken van de bewegingsarmoede en het overgewicht onder jongeren. De gemeente is akkoord gegaan met deze visie. Het is om deze reden niet logisch om aan het beleidsvoornemen ‘Sportactiviteiten voor de doelgroep 55+ te continueren en eventueel uitbreiden’ invulling te geven. Het beleidsvoornemen kent daarnaast geen wettelijke verplichting. In 2013 wordt er door Go-4-sport nog wel gewerkt aan een fitnessproject waarbij 60+ers tegen een gereduceerd tarief kunnen fitnessen bij een sportcentrum naar keuze. De sportcentra worden hier in het najaar van 2013 over benaderd en de ouderen in de gemeente zullen een uitnodiging ontvangen.

Roken en schadelijk alcoholgebruik Op het gebied van roken en schadelijk alcoholgebruik heeft de gemeente de afgelopen jaren minder maatregelen genomen dan zij zich had voorgenomen. Zo is het aanbieden van het preventieprogramma ‘Gezond Gedrag’ gericht op roken, alcohol en drugsgebruik niet gecontinueerd. Ook heeft de gemeente nog geen invulling gegeven aan het Fries Jeugd- en Alcoholconvenant. Alcoholmatiging zou een prioriteit moeten zijn van de gemeente, zij heeft immers aangegeven bij ondertekening van het convenant, dat alcoholmatiging onder jeugd als belangrijk wordt beschouwd. Het Fries Jeugd- en Alcoholconvenant liep op 31 december 2012 ten einde. Met de ingang van de nieuwe Drank- en Horecawet stelt de gemeente een alcoholbeleid op. In dit beleidsstuk zal Jeugd de hoofddoelgroep vormen. De niet uitgevoerde voornemens m.b.t. alcohol worden in het alcoholbeleid vertaald naar interventies die passen in de nieuwe Drank- en Horecawetgeving. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ervaringen die zijn opgedaan door de andere Friese gemeenten en nieuwe inzichten die zijn verkregen door de projectgroep ‘De nuchtere Fries’. Er is in de afgelopen periode geen ketenbeleid geformuleerd. Er zijn drie keten bekend bij de gemeente. De keet in Hijum is daarbij ‘gelegaliseerd’. Dorpsbelang houdt toezicht op deze keet. De andere keten bevinden zich op privé-percelen. De gemeente is op de hoogte van het bestaan van deze keten en heeft geen klachten over deze keten ontvangen van omwonenden. Het formuleren van een specifiek beleid voor deze drie keten is geen prioriteit, omdat er momenteel geen problemen met deze keten worden ervaren.

26

Eenzaamheid en depressie Om eenzaamheid en depressie in een vroeg stadium te onderkennen en de klachten te verminderen zijn verschillende acties ondernomen. Er zijn netwerken ingericht om eenzaamheid en depressie te signaleren. In eerste instantie is de gemeente gestart met de pilot Omtinkerij. In de Omtinkerij zijn verschillende welzijns- en zorgpartijen vertegenwoordigd. De omtinkers zijn getraind in het signaleren van kwetsbaarheden en het doorverwijzen naar de juiste instelling. Omtinkers zijn veel in de dorpen en wijken te vinden en weten goed wat er speelt, daarnaast zijn zij een duidelijk aanspreekpunt voor andere zorgverleners als zij zorgen hebben over een patiënt of cliënt. Om duidelijker zicht te krijgen op de kwetsbaarheden van de groep inwoners van boven de 65 jaar is de gemeente daarnaast begonnen met de pilot Kwetsbare Ouderen in Leeuwarderadeel: Samen screenen, signaleren en opvolgen. Alle ouderen als patiënt ingeschreven bij de praktijk van Dr. Heuberger (700 van de 1500 ouderen in de gemeente) worden gevraagd een vragenlijst in te vullen De vragenlijst is ontworpen om kwetsbaarheden in kaart te brengen. De huisarts kan zo op individueel niveau eenzaamheid en depressieklachten signaleren. Voor de gemeente levert dit informatie op geaggregeerd niveau op. Ook heeft de gemeente in samenwerking met WoonFriesland, Palet en Stichting Welzijn Middelsee een onderzoek gedaan naar de wijze waarop ouderen in de toekomst het beste kunnen worden ondersteund en begeleid.

Conclusie De beleidsvoornemens gericht op het terugdringen van overgewicht en bewegingsarmoede onder jongeren zijn gerealiseerd door middel van Go4Sport en schooldokterbezoeken. De gemeente heeft ervoor gekozen het aanbod sportactiviteiten voor 55+ers niet te continueren. Naast de niet-gerealiseerde beleidsvoornemens gericht op de vermindering van overgewicht(beleidsvoornemens 3 en 4), zijn voornamelijk de voornemens gericht op alcohol en jeugd niet gerealiseerd. Buiten het niet doorgaan met het aanbieden van preventieprogramma’s gericht op roken, alcohol en drugsgebruik aan jongeren en hun ouders, is het ook niet gelukt minimale invulling te geven aan het minimumpakket aan maatregelen uit het projectplan ‘Fries Jeugd- en Alcoholbeleid’.

27

CONCEPT GEZONDHEIDSBELEID

Recommend Documents